Αρχαία Μακεδονία: Μια γενική επισκόπηση

Ιστορία Η Μακεδονία σχηματίζει έναν συνδετικό κρίκο ανάμεσα στα Βαλκάνια και την ελληνική χερσόνησο. Υπάρχουν τρεις σημαντικοί δρόμοι που συγκλίνουν προς την κοιλάδα της Μακεδονίας:

(1) από τον Δούναβη διαμέσου Μοραβίας και κοιλάδων του Βαρδάρη (Αξιού), (2) από την Αδριατική διαμέσου Οχρίδας, και (3) από τη Θράκη διαμέσου Μυγδονίας.

Η σύνδεση της Μακεδονίας με το νότο (Θεσσαλία) επιτυγχάνεται διαμέσου θαλάσσης ή

διαμέσου των στενών των Τεμπών.

Η κυρίως Μακεδονία αποτελούνταν από την παράλια κοιλάδα του Θερμαϊκού Κόλπου, η οποία σχηματίστηκε από τους ποταμούς Αλιάκμονα, Λουδία και Αξιό. Τα ποτάμια αυτά, που αποξηραίνουν το μεγάλο πλατό της Άνω Μακεδονίας, διακόπτουν τις κυκλικές οροσειρές που περιβάλλουν την κοιλάδα της Βέροιας (Αλιάκμονας), της Έδεσσας (Λουδίας) και τα στενά του Demir Kapu (Αξιός).

Από τις επαρχίες της Άνω Μακεδονίας, η Ορεστίδα κατείχε το άνω και η Ελιμιώτιδα το μεσαίο τμήμα της κοιλάδας του Αλιάκμονα, η Λυγκηστίδα κατείχε την άνω κοιλάδα του Εριγώνα (παραπόταμος του Αξιού), η Παιονία την άνω κοιλάδα του Αξιού και η Εορδαία κατείχε τη λεκάνη της Οστρόβου λίμνης (Βεγορίτιδα), δυτικά της Εδέσσης.

Η μακεδονική πεδιάδα περιλάμβανε: (α) τη Βοττιαία, μεταξύ κάτω Αλιάκμονα και Αξιού, (β) την Πιερία, νότια των εκβολών του Αλιάκμονα, (γ) την Αλμωπία, στην άνω κοιλάδα του Λουδία, (δ) τη Μυγδονία, στη λεκάνη της λίμνης Βόλβη που οδηγεί προς την κοιλάδα του Στρυμόνα, (ε) την Κρηστωνία και την Ανθεμούσα, βόρεια και νότια αντίστοιχα της Μυγδονίας.

Η Άνω Μακεδονία είναι περιστοιχισμένη από ψηλές οροσειρές που διακόπτονται από τους τρεις σημαντικούς δρόμους, που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Όταν τα διάφορα τμήματα της Μακεδονίας αποτέλεσαν ένα ενοποιημένο βασίλειο, το βασίλειο αυτό διέθετε ισχυρά φυσικά οχυρά. Η μακεδονική κοιλάδα είναι ευάλωτη από τη θάλασσα και από τη Μυγδονία, αλλά οι στενοί ατραποί που οδηγούν στην Άνω Μακεδονία μπορούν εύκολα να προστατευτούν.

Τα φυσικά αγαθά που παρήγε η Μακεδονία ήταν: άλογα, πρόβατα, σιτηρά, κρασί, ξυλεία και άργυρο (από το Όρος Δύσορος, ανάμεσα Κρηστωνία και κοιλάδα του Στρυμόνα). Η ξυλεία και ο άργυρος ήταν προϊόντα εξαγώγιμα.

Η προϊστορική Μακεδονία, που συνεχώς κατοικούνταν από ανθρώπους κατά τη Νεολιθική Εποχή, είχε έναν ομοιόμορφο πολιτισμό κατά την Εποχή του Χαλκού, που ελάχιστα επηρεάστηκε από τον μυκηναϊκό πολιτισμό. Κατά το 1150 π.Χ., στη χώρα εισέβαλαν βόρειοι λαοί, οι οποίοι ίσως προκάλεσαν την εισβολή των Δωριέων. Μερικοί από τους Δωριείς, γνωστοί ως «Μακεδνοί», ήρθαν από τη νοτιοδυτική Μακεδονία. Κατάλοιπα των ανθρώπων αυτών ίσως αποτέλεσαν τον πυρήνα των Μακεδόνων της κλασσικής περιόδου. Στους αιώνες που ακολούθησαν την εισβολή των Δωριέων πολλοί άλλοι λαοί εισήλθαν στο χώρο της Μακεδονίας. Ένας από αυτούς, που ενδεχομένως προήλθε από την Ιλλυρία, άφησε σπουδαία νεκροταφεία με τύμβους στη Βεργίνα, στο μέσον της κοιλάδας του Αλιάκμονα. Η παράδοση της βασιλικής μακεδονικής αυλής των Αργειαδών δείχνει ότι από την άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα, κατακτήθηκε η Εορδαία, οι εισβολείς εδραιώθηκαν στις Αιγές και στα χέρια τους περιήλθε ο κατάλογος των Μακεδόνων βασιλέων.

Επιτύμβια στήλη με τα ονόματα των νεκρών ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ ΠΙΕΡΙΩΝΟΣ και ΔΡΥΚΑΛΟΣ ΠΙΕΡΙΩΝΟΣ (κατά πάσα πιθανότητα αδερφών). Τα ονόματα Δρύκαλος και Πιερίων είναι τυπικά Μακεδονικά ονόματα. (Μανώλης Ανδρόνικος, Βεργίνα - Οι Βασιλικοί Τάφοι,

Αθήνα 1989, σ. 84)

Ενώ οι Μακεδόνες αυτοί ήταν φυλετικά μάλλον Δωριείς, τα φύλα της Άνω Μακεδονίας φαίνεται να αποτελούνταν από Έλληνες, Ιλλυριούς και Θράκες. Μέχρι τη βασιλεία του Φιλίππου Β΄ η Μακεδονία πάλεψε με τα ημιανεξάρτητα πριγκιπάτα της Άνω Μακεδονίας, με τους Ιλλυριούς, με το βασίλειο των Οδρυσών της Θράκης, με τις ελληνικές πόλεις της Χαλκιδικής, καθώς και με την Περσία, Αθήνα και Σπάρτη. Ο εξελληνισμός των Μακεδόνων άρχισε με τον βασιλιά Αλέξανδρο Α΄, ο οποίος δήλωσε ότι η καταγωγή του ήταν από το Άργος κι έκοψε νομίσματα, και κατά τον τέταρτο αιώνα ακολούθησε η αστικοποίηση.

Όταν ο Φίλιππος Β΄ ενσωμάτωσε στο βασίλειό του την Άνω Μακεδονία και προσάρτησε σε αυτό την κοιλάδα του Στρυμόνα και την Χαλκιδική, δημιούργησε ένα κράτος ανώτερο σε στρατιωτική και οικονομική δύναμη από οποιαδήποτε άλλη ελληνική πόλη-κράτος. Η στρατιωτική ιδιοφυΐα του Φιλίππου και του Αλέξανδρου κατέστησε τη Μακεδονία παγκόσμια δύναμη, αλλά ταυτόχρονα επέφερε στο έθνος μια υπερένταση που αυξήθηκε με τους πολέμους των Διαδόχων και κατέληξε στην πτώση του (το 167 π.Χ.), πριν ακόμη η Ρώμη φτάσει στην ακμή της. Διαμελισμένη η Μακεδονία από τη Ρώμη σε τέσσερις ανεξάρτητες και αυτόνομες «μερίδες», τελικά προσαρτήθηκε ως ρωμαϊκή επαρχία το 146 π.Χ. και η ιστορία της Μακεδονίας ταυτίστηκε με την ιστορία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Θρησκεία Υπάρχουν δύο ευδιάκριτα στοιχεία στη θρησκεία της πρώιμης Μακεδονίας. Το πρώτο είναι οι προϋπάρχουσες λατρείες των περιοχών που διαδοχικά κυριεύτηκαν από τους Αργειάδες βασιλείς. Το δεύτερο είναι η αυθεντική λατρεία των κυρίαρχων Μακεδόνων.

Οι λατρείες, ως επί το πλείστον θρακικές, των περιοχών που οι Αργειάδες κατέλαβαν έγιναν αποδεκτές και συντηρήθηκαν. Μια τέτοια λατρεία ήταν αυτή του «βέδυ» («υδραερίου πνεύματος») που έδωσε το όνομά της στην Έδεσσα, αρχαία πόλη φημισμένη για τις πηγές της που βρισκόταν κοντά στις Αιγές, αρχαιότερη κατοικία των Μακεδόνων βασιλέων. Οι Σιλινοί (Σαυάδες) και οι Βάκχοι (Κλώδωνες και Μιμαλλόνες) δείχνουν την υπεροχή της λατρείας του Διόνυσου. Θεότητες, όπως η Ζειρήνη που ταυτίζεται με την Αφροδίτη, και η Άρτεμις Γαζωρία (και οι δύο θεές θεωρούνταν μακεδονικές), ήταν ουσιαστικά θρακικές και πήραν τα ονόματά τους από τις περιοχές ανατολικά του Στρυμόνα ποταμού, τις οποίες κατέκτησε ο Φίλιππος Β΄. Στη δυτική Μακεδονία εμφανίζονται στοιχεία της λατρεία των Ιλλυριών.

Χρυσή λάρνακα, με το σκέπασμα ανοιχτό που αποκαλύπτει το άστρο που την κοσμούσε. Στο πίσω μέρος του σκεπάσματος υπάρχει ένα σωληνοϊδές όπου εισχωρεί μια χρυσή καρφίτσα που χρησίμευε ως στρόφιγγα έλεγχοντας το ανοιγόκλειμα. Τα πόδια της λάρνακος είχαν σχήμα

λιονταριού. (Μανόλης Ανδρόνικος, Βεργίνα, οι Βασιλικοί Τάφοι, Αθήνα 1989)

Η θρησκεία των ιδίων των Μακεδόνων ήταν ελληνική, καθώς έχει αποδειχτεί από τα ονόματα των μακεδονικών μηνών (βλ. Αθηνά, τεύχος 3ο). Λατρείες θεοτήτων των κυριότερων ελληνικών πόλεων έχουν εμφανιστεί στη Μακεδονία αρκετά νωρίς. Οι Μακεδόνες ήταν ιδιαίτερα αφοσιωμένοι στη λατρεία του Δία, πατέρα του «Μακεδόνα» (επώνυμος πρόγονος των Μακεδόνων), και του Ηρακλή Πατρώου, προπάτορα των Αργειαδών, αλλά και της μετέπειτα δυναστείας των Αντιγονιδών. Αξιοσημείωτη είναι η λατρεία του Εταιρίδη Διός, που επέβλεπε τις σχέσεις των Αργειαδών βασιλιάδων με τους αριστοκρατικούς συντρόφους («εταίρους») και του οποίου το επίθετο (εταιρίδης) χρησιμοποιήθηκε για την ονομασία της γιορτής των «Εταιρίδειων». Επίσης αξιοσημείωτη είναι η λατρεία του Ηρακλή Κυναγίδα, προστάτη του κυνηγιού που οι Μακεδόνες αγαπούσαν με πάθος. Ο Ηρακλής επέβλεπε τους «βασιλικούς κυνηγούς» και τις περιοχές κυνηγιού των βασιλέων.

Η καθιερωμένη συνήθεια απαιτούσε από τον βασιλιά να πρωτοστατεί προσωπικά σε πλήθος από ιεροπραξίες και θυσίες. Ανάμεσα σε αυτές, δύο ήταν οι σπουδαιότερες: (α) ο εξαγνισμός του στρατού που γινόταν κάθε χρόνο στη γιορτή «Ξανθικά», αρχές άνοιξης στο ξεκίνημα της εκστρατευτικής περιόδου, αν και αυτός ο εξαγνισμός μπορούσε να γίνει και σε άλλη χρονική περίοδο, και (β) η ευθύνη των βασιλέων να επιβλέπουν οι ίδιοι την ταφή των Μακεδόνων στρατιωτών που έπεσαν στη μάχη.

Η ελληνιστική και η ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδος δείχνει μερικές εξελίξεις που αφορούν αποκλειστικά τη Μακεδονία. Προς το τέλος του τρίτου αιώνα π.Χ. έγιναν αποδεκτές κάποιες αιγυπτιακές θεότητες. Λατρεία συριακής θεότητας απαντά στη Βέροια. Μέχρι στιγμής οι μαρτυρίες δεν μιλούν για τη λατρεία του Διός Υψίστου πριν από τον δεύτερο αιώνα, αλλά η λατρεία αυτή μπορεί να ήταν πιο παλιά και αρκετά δημοφιλής. Στη ρωμαϊκή περίοδο, προπαντός στη Θεσσαλονίκη, η πιο δημοφιλής λατρεία ήταν αυτή των Διόσκουρων-Καβείρων που προήλθε από τη Σαμοθράκη. Η λατρεία της θεότητας Μα από την Καππαδοκία απαντά στην Έδεσσα τον τρίτο μ.Χ, αιώνα. Και από την ύστερη ελληνιστική περίοδο μέχρι τον θρίαμβο του Χριστιανισμού ο Θράκας ιππέας (ο Ήρων ή Ήρως) ήταν αντικείμενο ευρείας λατρείας, ιδιαίτερα σε σχέση με την ταφή των νεκρών.

Η χρυσελεφάντινη ασπίδα από τον τάφο του Βασιλέως Φιλίππου. Αναφαίνεται ο ελληνικός

μαίανδρος στο εξωτερικό μέρος φτιαγμένος από χρυσό και ελεφαντόδοντο, ενώ στο μέσο μια νέα γυναίκα γονατίζει κι ένας νέος προεκτείνει το χέρι του προς το μέρος της. (Μ. Ανδρόνικος,

Βεργίνα, οι Βασιλικοί Τάφοι, Αθήνα 1989, σ. 135) Από το περιοδικό «Αθηνά» τεύχος 14 Ιανουάριος 2007 Περιοδικό Αθηνά τεύχος 14 ολόκληρο

Ancient Macedonia: A bird’s eye view

Introduction Macedonia has revolved within the sphere of Greek history for more than four millennia. Around 2300 BCE groups of people who spoke a very early form of the Greek language entered Macedonia, Epirus and the north-west corner of Thessaly. Some groups from Epirus and Macedonia moved further south around 1900 BCE and later. On the borders of these two areas the Greek tribe of the Macedonians took shape. Part then became a founding element of the Dorians and the other part spread over southern Macedonia. From the eighth century Chalkidike and the coast of the rest of Macedonia saw the establishment of colonies sent out by cities of Euboia and the Cyclades.

The Macedonians, like the peoples beyond the Pindos and on its southern fringes, were less culturally advanced than other Greeks, especially the Athenians. But they were never cut off from the mainstream of Greek life or from its history. From 490 BCE rulers of the Macedonians were successful in narrowing the gap, and from time to time even played an important role in events in the Greek world. Within a very short space of time Macedonia became the leading Greek power; in 337 BCE its king, Philip II, was recognized as the head of a Greek confederation. Alexander set out on his Asian campaign to revenge the Greeks for the damage they had suffered from the Persians. The successors of Alexander established multinational states, through which Hellenism could be disseminated to non-Greeks.

After the death of Alexander, the old kingdom of the Macedonians was reborn and, because of its geographical position, it had much greater contact with the Greek states of the south. This position, together with its interests in the direction of the Adriatic Sea, made Macedonia the first Greek state to clash with the rising power of Rome.

From the end of the sixth century A.D. the earliest migrations of the Slavs into the Balkan peninsular began, affecting some parts of Macedonia. Situation and characteristics Macedonia forms the connecting link between the Balkans and the Greek peninsula. Three important routes converge on the Macedonian plain: from the Danube via the Moravia and Axios (Vardar) valleys, from the Adriatic via Lake Ochris, and from Thrace via Mygdonia. Contact with the south is made by sea or by the narrow Vale of Tempe into Thessaly. On smaller scale, looking at the landscape in detail, Macedonia does not appear to be favoured. The route along the Moravia and the Axios valleys is frequently no more than a narrow corridor, and not a brad river valley, but a succession of basins and gorges.

The jugged relief of the countryside of the Moravia and the Axios valleys is typical of all Macedonia, divided into very fragmentary relief in which certain characteristics constantly repeat, the characteristics being the mountains and basins. The mountains are not very

high, never reaching 3000 m. though the summits are always almost consistently above 2000 m. The basins are at altitudes ranging from sea level to close on 1000 m. Always surrounded by mountains, these basins have never easily served as lines of communication.

There are only two littoral plains not so enclosed: that of Katerini, the more southerly, is also the smaller, while the larger, that of central Macedonia, borders the western coast of the Thermaic Gulf. Were the Macedonians Greeks? There has been much discussion on the question of the nationality of the Macedonians. Three main views have emerged: First, the Macedonians were Greeks; second, the Macedonians were not Greeks; and third, the Macedonians were neither Greeks nor Macedonians: they were Illyrians or Thracians. These differences of opinion are due to the contradictory nature of evidence handed down from antiquity. Let us see some of the available evidence:

1) A Persian inscription dating from 513 BCE records the European peoples who were, at that date, subject to the Great King. One of these people is described as Yauna Takabara, meaning ‘Ionians whose head-dress is like a shield’. The Persians, like other eastern peoples of antiquity, are known to have applied the term ‘Ionians’ to all Greeks; on the other hand the head-dress resembling a shield has been rightly recognized as that of depicted on Macedonian coins.

2) In a fragment of Hellanikos (fifth century BCE), Makedon, the mythical founder of the Macedonians, appears as the son of Aiolos. This genealogical relationship reflects the idea the Macedonians were a section of the Aeolians, a sub-division of the Greek race.

3) After the battle of Issos, Alexander the Great sent a letter to Darius that read as follows: “Your ancestors came to Macedonia and the rest of Greece and did us much harm though we had done them no prior injury; I have been appointed commander-in-chief of the Greeks and invaded Asia in the desire to take vengeance on Persia for your aggressions.” From this extract it emerges clearly that Alexander regarded Macedonia as a Greek country, identified the sufferings of Macedonia at the hands of the Persians with the destruction they had wrought in southern Greece, and represented himself as the avenger of all these wrongs.

4) The formulation ‘Macedonia and the rest of Greece’ also occurs in the treaty of alliance between Philip V of Macedonia and Hannibal. In the same text the phrase ‘the Macedonians and the rest of the Greeks’ occurs twice.

5) Other passages demonstrate that non-Macedonian Greeks also thought of the Macedonians as their kindred, and of Macedonia as a Greek country. In 217 BCE Agelaos of Naupactos, speaking to a gathering at which Philip V and representatives of his allies were present, prayed that internecine wars between the Greeks would cease. In 211 BCE, Lykiscos, representative of the Acarnanians, described the Macedonians as kinsfolk of the Achaeans. Macedonia is accounted part of Greece by various authors.

6) The general sense of a passage in Thucydides gives the impression that the historian considered the Macedonians barbarians. Various ancient geographers and historians of the classical and post-classical periods, such as Ephoros, Pseudo-Scylax, Dionysios son of Calliphon and Dionysios Periegetes, put the northern borders of Greece at the line from Ambracian Gulf to the Peneios. Isocrates places Macedonia outside the boundaries of Greece and describes the Macedonians as ούχ ομόφυλον γένος (‘an unrelated race’). Medeios of Larisa, who accompanied Alexander on his campaign in Asia, calls the Thessalians ‘the most northernly of the Greeks’.

7) When Alexander I, king of the Macedonians, wanted to compete at Olympia (possibly in 496 BCE), his prospective opponents attempted to exclude him by

arguing that only Greeks, and not barbarians, could take part in the Olympic Games. Alexander proved that he was a Greek and was therefore allowed to compete.

An evaluation of the evidence suggests the following:

1) One ancient tradition connects the Macedonians with the Dorians and another traces the family to Argos in the Peloponnese. From this it can be deduced that the Macedonians, like the Dorians, were Greeks.

2) In official documents of Alexander the Great and Philip V, Macedonia is described as a Greek country; in the first of them, Alexander represents himself as the avenger of the evils wrought by the Persians both in Macedonia and in the rest of Greece; and an ambassador of Philip V classifies the Macedonians with the Greeks in contradistinction with ‘foreigners’ (αλλοεθνείς) and ‘barbarians’ (βάρβαροι). The Macedonian kings, although they believed that they had a different ancestry from their subjects, did not consider themselves to be ruling outside Greece, or over a people foreign to the Greeks.

3) In conclusion, the hypothesis that the Macedonians were Greeks is supported by all the reliable evidence: the ancient tradition that the Dorians were descended from a section of the Macedonians; the view the Macedonian kings held about themselves; and the testimony of Hellanicos, who lived at the Macedonian court. All the testimonia that contradict this view are external and derive either from observers who might have been mistaken, or from enemies of the Macedonians.

The chryselephantine shield from “Philip’s Tomb”. The outer side is dominated by the rich decoration of gold and ivory. In the centre a young woman kneels, exhausted (possibly an

Amazon) and a yound man holds out his hand to her (possibly Achilles). The young woman’s feet which are well preserved are perfectly shaped. The circular decoration of the outer edge is made

up of two bands of spirals separated by another broad band with meanders. The inside of the shield was distinguished for the glitter of the gold sheets; four of these, which formed a cross

which ended in a palmette, were embellished with relief winged victoris. Relief lions decorated the two trapezoidal sheets at the centre.

Religion From the data at our disposal at present, we know that the Macedonians worshipped the twelve Olympian gods, both collectively and individually, and also Pluto, Persephone, Dionysos, Pan, Hestia, Heracles, Asklepios, Okeanos, Amphitrite, the Nereids, Thetys, Orpheus, the Diocouroi, Amphilochos, the Nymphs, the Graces, the Fates, Hygieia, Lethe, Nemesis and Eros. They also gave them the familiar Greek epithets, such as Agoraios, Basileus, Olympios, Hypsistos of Zeus, Basileia of Hera, Soter of Apollo, Hagemona and Soteira of Artemis, Boulaia of Hestia, etc.

Some to the evidence for the worship of Ge, Helios, Dionysos, Pan, Asklepios and Heracles is earlier than the period of Philip, while the earliest evidence for the twelve gods from this period. The large number of these god’s names and the early date of the evidence militates against the false argument advanced by those opposed to the idea that the Macedonians were Greeks.

The Macedonians were particularly devoted to Zeus, father of Makedon (Μακεδών), their eponymous ancestor, and to Heracles, held to be the progenitor (Ηρακλής προπάτωρ) of the Argead clan as well as of the later Antigonid dynasty. Notable are the cults of Zeus Hetairides (Εταιρίδης), who presided over the relationship of the Argead kings with their aristocratic Companions (εταίροι) and who gave his name to the festival of the Hetairideia. Heracles Kynagidas (Κυναγίδας) was worshipped as the patron of hunting, a sport to which the Macedonians were passionately attached. Heracles Kynagidas was also presiding over the Royal Huntsmen (βασιλικοί κυνηγοί) as well as over the kings’ game preserves.

Established custom required the king personally to conduct many rites and sacrifices. Among these two of the most important were: (a) the formal purification of the army performed each at the festival of the Xandica (Ξανδικά) held in the early spring, at the beginning of the campaigning season, though this purification could be performed at other times as well; and (b) the overseeing of the ceremonial interment of the Macedonian dead post-combat.

Cult figures, largely Thracian and indigenous to the regions occupied by the Argead Macedonians, continued to be worshipped along side the Macedonian religion. We have, for instance, the water-air spirit that gave its name to Edessa, an old town famous for its springs and situated near Aigai, the earliest residence of the Macedonian kings. Meanwhile, the reverence accorded to Sileni (σαυάδαι) and Bacchae (Κλώδωνες and Μιμαλλόνες) indicates a prevalence of Dionysus-Sabazius worship.

In addition the names of the twelve Macedonian synodic lunar months depict Greek

names used in various parts of Greece: Dios (moon of October) Apellaios (moon of November) Audnaios (moon of December) Peritios (moon of January) Dystros (moon of February) Xandikos or Xanthikos (moon of March) Artemisios or Artamitios (moon of April), also a Spartan, Rodian and Epidaurian month) Daisios (moon of May) Panēmos or Panamos (moon of June), also an Epidaurian, Miletian, Samian and

Corinthian month Loios (moon of July), also an Aetolian, Beotian and Thessalian month Gorpiaios (moon of August) Hyperberetaios (moon of September), Hyperberetos was a Cretan month. The Hellenistic and Roman imperial periods show few developments peculiar to

Macedonia. By the end of the third century BCE the Egyptian gods had been widely

received, and the cult of the Syrian Goddess was established at Beroia. Documented evidence does not as yet attest to the worship of Zeus Hypsistos (Ύψιστος) before the second century, but the cult may well have arisen earlier. In the Roman period and above all at Thessalonice, the cult of Dioscuroi-Cabiroi, which derives from Samothrace, was most successful. In addition, the cult of Ma of Cappadocia was known to be found at Edessa in the third century A.D; and from the late Hellenistic period down to the triumph of Christianity the Thracian Rider (Ήρως or Ήρων) was the object of widespread devotion, particularly in connexion with the burial of the dead.

By way of conclusion, elements that are unquestionably Greek are much more numerous than those which are not Greek. The great majority of the Greek elements is earlier in date than the non-Greek. These observations show that the Macedonians were not Thracians or Illyrians or any other race that became Hellenised, but Greeks whose culture was slightly influenced by non-Greek features. Intellectual life The Macedonian kings attracted leading writers to their court. In the first decade of the fifth century BCE, Pindar composed an ode in honour of Alexander I, who competed at Olympia. There is no doubt that Pindar’s ode was performed with music and dance at the Macedonian court and that Pindar himself was present as the guest of the king. The relations of guest-friendship between Pindar and Alexander I led Alexander the Great to make an exception of the house and the descendants of Pindar during the destruction of Thebes in 335 BCE.

Alexander’s successor, Perdikkas II, entertained at his court Melanippides, a dithyrambic poet, and Hippocrates of Kos, the originator of scientific medicine. Archelaos, famous in Greece for his victories in the chariot-race at the Pythian Games and the Olympic Games, secured the services of the outstanding painter Zeuxis, the leading musician Timotheos, and the fine epic poet Choirilos. It is apparent that the royal court (the term comprises not only the royal family but also the families of the king’s Companions – the εταίροι) was imbued with Greek ideas and showed a lively interest in literature and the arts. Consequently it is not surprising that two of the most distinguished Attic tragedians lived and worked in Macedonia over a period of years: Agathon (c. 407-01 BCE) and Euripides (408-06 BCE), because they found there not only a more acceptable centre than wartime Athens but also, although archaeological evidence is lacking, some tradition of theatrical performance. During his stay in Macedonia Euripides became a Companion of the king and composed two tragedies, Archelaos, in the course of which he endowed the royal line with a new ancestor, the mythical Archelaos, and Bacchae, a play which was inspired by his own experience of Dionysiac worship as he found it in Macedonia.

We do not know whether Macedonia had developed any native forms of literature in an oral rather than written form, but there were certainly native traditions of music and local forms of dance. The earliest Orphic hymn was found during the excavation of a tomb of the fourth century BCE at Derveni in central Macedonia. When Philip II rose to power, he attracted a large number of southern Greeks into his service. At this time Philip and his court were fully integrated into the main body of Greek cultural development. It was characteristic of the respect in which Philip held the Greek spirit that he entrusted the education of his own heir and of the circle which was to provide the leaders of the future to Aristotle.

Native literature developed with Antipater’s History of the Wars of Perdikkas with the Illyrians, while two young contemporaries of Alexander called Marsyas and Ptolemy were acquiring the education which enabled them later to write works of exceptional value on the history of Macedonia and the achievements of Alexander.

One of the grave stelai from the Great Tumulus with the names of the dead: ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ

ΠΙΕΡΙΩΝΟΣ (Xenokratis Pierionos) ΔΡΥΚΑΛΟΣ ΠΙΕΡΙΩΝΟΣ (Drykalos Pierionos), they must have been brothers. The names Drykalos and Pierion are typical Macedonian names (M. Andronikos,

Vergina – The Royal Tombs, p.84-85).

The most beautiful of the painted stelai found in the Great Tumulus. On the left is an armed man standing; on the right a man seated on a backed chair. In the background, between the two, was a standing female figure; below, to the right, a young child. The inscription gives four names and

the patronyms (ΚΛΕΩΝΥΜΟΣ ΑΚΥΛΟΥ – ΑΔΥΜΟΣ ΧΛΕΩΝΥΜΟΥ – ΠΕΥΚΟΛΑΟΣ ΑΔΥΜΟΥ - _ΡΙΝΩ ΑΔΥΜΟΥ), (M. Andronikos, Vergina – The Royal Tombs, p. 84-85)

Sources: Hammond N.G.L. (edd.), The Oxford Classical Dictionary (2nd ed., Oxford University Press,

1970) Sakellariou M.B. (ed.), Macedonia. 4000 Years of Greek History and Civilization (Ekdotike

Athenon, Athens, 1983) Andronicos Manolis, Vergina – The Royal Tombs (Ekdotike Athenon, Athens, 1989)

“Athena” journal, issue 14, January 2007