Γλυπτική & χαλκοχυτική

Γ.-ΦΟΙΒΟΣ ΣΑΡΓΕΝΤΗΣ

ΓΛΥΠΤΙΚΗ

& ΧΑΛΚΟΧΥΤΙΚΗ

3

Γ.-Φοίβος Σαργέντης, Γλυπτική 2005-2006 και Χαλκοχυτική Καταγραφή και απεικόνιση εικαστικής δημιουργίας: Γ.-Φοίβος Σαργέντης Εικόνα εξωφύλλου: Παγίδα Πηλός Αθήνα 2006 Το τεύχος είναι διαθέσιμο από την διεύθυνση http://www.itia.ntua.gr/~fivos. Επιπλέον πληροφορίες για το έργο: [email protected] © Γ.-Φοίβος Σαργέντης 2006

Αποκλειστική διάθεση έργων: GK art www.gkart.gr

5

Σ τ α α ε ρ ι ν ά κ ι α

7

ΠΕΡ ΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κατάλογος εικόνων 9

Σύντομο βιογραφικό 13

Εισαγωγή 15

1 Χαλκοχυτική 17

1.1 Πρόπλασμα 17

1.2 H αβεβαιότητα των υλικών της δημιουργίας 19

1.3 Χύτευση χαλκού 20

1.4 Τι είναι πατίνα 31

1.5 Αξιολόγηση και διάκριση των τεχνικών χύτευσης 32

1.6 Προπλάσματα 34

2 Πρόσωπα, προτομές και φίλοι 47

3 Άλλα έργα 51

4 Εικαστικά αντικείμενα γραφείου 57

4.1 Παιχνίδια και πτηνά 57

4.2 Η κρυφή γεωμετρία στα Κυκλαδικά 65

9

Κατάλογος εικόνων

Εικόνα 1.1: Πρόπλασμα από πηλό .......................................................................... 18 Εικόνα 1.2: Χύτευση χαλκού .................................................................................... 22 Εικόνα 1.3: Χύτευση χαλκού (θερμογράφημα) ..................................................... 22 Εικόνα 1.4: Χύτευση χαλκού (θερμογράφημα) ..................................................... 22 Εικόνα 1.5: Στάδιο 1ο. Χύτευση σε άμμο ................................................................ 24 Εικόνα 1.6: Στάδιο 2ο. Χύτευση σε άμμο ................................................................ 24 Εικόνα 1.7: Στάδιο 3ο. Χύτευση σε άμμο ................................................................ 25 Εικόνα 1.8: Στάδιο 4ο. Χύτευση σε άμμο ................................................................ 25 Εικόνα 1.9: Στάδιο 5ο. Χύτευση σε άμμο ................................................................ 25 Εικόνα 1.10: Στάδιο 1ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» ............. 27 Εικόνα 1.11: Στάδιο 2ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» ............. 28 Εικόνα 1.12: Στάδιο 3ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» ............. 28 Εικόνα 1.13: Στάδιο 4ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» ............. 29 Εικόνα 1.14: Στάδιο 5ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» ............. 30 Εικόνα 1.15: Στάδιο 6ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» ............. 31 Εικόνα 1.16: Στάδιο 7ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού» ............. 31 Εικόνα 1.17: Τομή γλυπτού που χυτεύτηκε σε άμμο ........................................... 33 Εικόνα 1.18: Τομή γλυπτού με κοίλο εσωτερικό που χυτεύτηκε με τη

μέθοδο του «χαμένου κεριού» ........................................................................ 33 Εικόνα 1.19: Ένταση σε ένα χέρι ............................................................................ 34 Εικόνα 1.20: Κατακόρυφη ένταση σε μικρή και μεγάλη βάση ............................ 35 Εικόνα 1.21: Ένταση σε δύο χέρια Ι........................................................................ 35 Εικόνα 1.22: Ένταση σε δύο χέρια ΙΙ ...................................................................... 35 Εικόνα 1.23: Σταυρόσχημη ένταση.......................................................................... 36 Εικόνα 1.24: Ισορροπία Ι ........................................................................................... 36

10

Εικόνα 1.25: Ισορροπία ΙΙ .......................................................................................... 36 Εικόνα 1.26: Ισορροπία ΙΙΙ ......................................................................................... 37 Εικόνα 1.27: Μύθος και εικόνα Ι .............................................................................. 38 Εικόνα 1.28: Μύθος και εικόνα ΙΙ ............................................................................. 38 Εικόνα 1.29: Παγίδα Ι, ΙΙ ............................................................................................ 39 Εικόνα 1.30: Παγίδα ΙΙΙ .............................................................................................. 39 Εικόνα 1.31: Παγίδα ΙV .............................................................................................. 40 Εικόνα 1.32: Παγίδα V ............................................................................................... 41 Εικόνα 1.33: Παγίδα VI .............................................................................................. 42 Εικόνα 1.34: Παγίδα VIΙ ............................................................................................. 43 Εικόνα 1.35: Ατενίζοντας.......................................................................................... 44 Εικόνα 1.36: Η Αφύπνιση της Σφίγγας .................................................................... 45 Εικόνα 2.1: Ο θείος και η θεία του Γιάγκου ............................................................ 47 Εικόνα 2.2: Ο θείος και η θεία του Γιάγκου ............................................................ 48 Εικόνα 2.3: Ο πατέρας της Γωγώς............................................................................ 48 Εικόνα 2.4: L'amour et la sexualité......................................................................... 49 Εικόνα 2.5: Γιάννης ∆ρακόπουλος........................................................................... 49 Εικόνα 2.6: Ελισσαίος Βλάχος Ι ................................................................................ 50 Εικόνα 2.7: Ελισσαίος Βλάχος ΙΙ ............................................................................... 50 Εικόνα 3.1: Πιγκουίνος. Βραβείο για το φεστιβάλ ECOCINEMA 2006 ................. 51 Εικόνα 3.2: Ίκαρος..................................................................................................... 51 Εικόνα 3.3: Ναύτης .................................................................................................... 52 Εικόνα 3.4: Ο Γάλλος................................................................................................. 52 Εικόνα 3.5: Αερινάκι .................................................................................................. 53 Εικόνα 3.6: Νίκη ......................................................................................................... 53 Εικόνα 3.7: Καλυψώ................................................................................................... 54 Εικόνα 3.8: ∆ικαιοσύνη ............................................................................................. 54 Εικόνα 3.9: Κρυφό φιλί ............................................................................................. 56 Εικόνα 3.10: Μυρωδιές ............................................................................................. 55

11

Εικόνα 4.1: Παιχνίδι για δύο Ι ................................................................................... 57 Εικόνα 4.2: Παιχνίδι για δύο ΙΙ .................................................................................. 58 Εικόνα 4.3: Αρμάδα πλοίων μεταφοράς υγρών καυσίμων................................... 59 Εικόνα 4.4: Πλοία μεταφοράς υγρών καυσίμων .................................................... 59 Εικόνα 4.5: Πλοία μεταφοράς υγρών καυσίμων .................................................... 60 Εικόνα 4.6: Μεγάλο πλοίο μεταφοράς υγρών καυσίμων ..................................... 61 Εικόνα 4.7: Παράκτιο χωριουδάκι ............................................................................ 62 Εικόνα 4.8: Πιγκουινάκια........................................................................................... 62 Εικόνα 4.9: Πτηνά ...................................................................................................... 63 Εικόνα 4.10: Ιέρακας ................................................................................................. 64 Εικόνα 4.11: Πτηνό σε επίπεδο (Eurobank 2006) ................................................. 66 Εικόνα 4.12: Πυθαγόρειος δίσκος με πτηνά........................................................... 67 Εικόνα 4.13: Παράλληλες και τέμνουσα σε κέλυφος με πτηνό ......................... 67 Εικόνα 4.14: Τόξο κύκλου σε κέλυφος με μεγάλο πτηνό ................................... 68 Εικόνα 4.15: Τόξο κύκλου σε κέλυφος με μικρό πτηνό ....................................... 68 Εικόνα 4.16: Ημισφαίριο και επίπεδο με μεγάλο πτηνό ....................................... 69 Εικόνα 4.17: Ευθεία και ημικύκλιο (ΟΠΑΠ 2006) ................................................... 69

13

Σύντομο βιογραφικό

Ο Φοίβος Σαργέντης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1972.

Σπούδασε στο Ε.Μ.Πολυτεχνείο, όπου εκπόνησε διπλωματική εργασία με θέμα: «Το αισθητικό στοιχείο στο νερό…».

Εργάστηκε και δίδαξε στο Ε.Μ.Πολυτεχνείο όπου και εκπόνησε ∆ιδακτορική ∆ιατριβή με θέμα: «Η Χρήση και η Συμπεριφορά των Υλικών στην Γλυπτική».

Με τη γλυπτική και τη μικρογλυπτική ασχολείται από μικρή ηλικία και για πρώτη φορά, το 1985, παρουσίασε έργα του στη γκαλερί «Μποστ».

Εκθέσεις:

Έχει παρουσιάσει έργα του σε ατομικές και σε ομαδικές εκθέσεις.

Έργα του εκτίθενται στο Ίδρυμα Νικόλαου Π. Γουλανδρή Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Συνεργασίες:

Με την ελληνική τηλεόραση, γνωστούς οίκους κοσμημάτων, ομίλους εταιριών, θεατρικές ομάδες, το Ε.Μ.Π. το Πολεμικό Ναυτικό κ.α.

Εργασίες-κείμενα:

Ανακοινώσεις σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια και σε επιστημονικά περιοδικά σχετικά με την αισθητική.

Κείμενα και σχόλιά του, έχουν δημοσιευτεί στον ημερήσιο και περιοδικό ελληνικό Τύπο.

Άλλα στοιχεία:

Είναι λάτρης των comics, της νικοτίνης και του καφέ.

Του αρέσουν τα μεγάλα φλιτζάνια.

15

Εισαγωγή

Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται μία σύντομη περιγραφή της κατασκευής

των γλυπτών σε χαλκό. Οι σχετικές παράγραφοι είναι επεξηγηματικές και

προέκυψαν ως μέρος ερευνητικού έργου που πραγματοποιήθηκε στο

Εργαστήριο Τεχνικών Υλικών του Ε.Μ.Πολυτεχνείου στα πλαίσια ∆ιδακτορικής

∆ιατριβής.

Σε παρακάτω κεφάλαια παρουσιάζονται εργασίες εικαστικής δημιουργίας της

περιόδου 2005-2006. Προηγούμενα έργα βρίσκονται σε σχετικό τεύχος που

είναι διαθέσιμο από την διεύθυνση: www.itia.ntua.gr/~fivos/sculpt.pdf.

Όπως φαίνεται από την αποτύπωση της δημιουργικής εργασίας των

τελευταίων δύο χρόνων, ο στόχος της εικαστικής δημιουργίας δεν ήταν

μονοσήμαντα μία αναζήτηση στο τσουβάλι του ασυνειδήτου αλλά μια

ευρύτερη καταγραφή απόψεων, σε συνεργασία με το Εγώ αλλά και το Άλλο.

Και το ουσιαστικό Άλλο στην εικαστική δημιουργία αυτών των χρόνων ήταν η

Επαφή και τα Βιώματα, κριτήριο στην καταγραφή της σκέψης επάνω στην ύλη.

Λόγω αυτού φαίνεται ότι η ύλη μορφοποιείται σε μία ενδεχομένως ομαλότερη

πρόταση από προηγούμενες απεικονίσεις, εμπεριέχοντας φυσικά και τις

υστερίες της (Εικόνα 2.4) αλλά και μία ενδεχόμενη ηρεμία.

Την περίοδο αυτή δόθηκε έμφαση στην αποτύπωση της φυσιογνωμίας οικείων

και μη ανθρώπων.

Για όλες τις τέχνες, μέθοδος για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος,

είναι η παρατήρηση. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ διδάσκει ότι · «εκείνος που

παρατηρεί τον εαυτό του μονάχα, ποτέ δεν μπορεί τους ανθρώπους να

16

γνωρίσει. Όλη του η έγνοια είναι να κρύψει τον εαυτό του απ' τα μάτια του.

Και ποιος το καταφέρνει αυτό καλύτερα απ' τον ίδιο; Για τούτο, τη σπουδή σας

πρέπει να την αρχίσετε ανάμεσα στους ζωντανούς ανθρώπους. Εκεί

παρατηρήστε τον καθένα, τον ξένο σαν να 'ταν γνώριμός σας, τον γνώριμο

σαν να σας ήταν ξένος».

Η άσκηση αυτή αντιμετωπίστηκε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μάλλον έδωσε

έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στην εικαστική δημιουργία της περιόδου αυτής.

17

1 Χαλκοχυτική

1.1 Πρόπλασμα

Ως πρόπλασμα εννοούμε το αρχικό αντικείμενο που θα διαμορφώσει ο

γλύπτης και στο οποίο θα αποτυπώσει την εικαστική του πρόταση.

Για την δημιουργία του προπλάσματος ενός γλυπτού, μπορούν να

χρησιμοποιηθούν διάφορα υλικά. Σύνηθες υλικό στην δημιουργία αυτή είναι ο

πηλός. Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τύποι πηλού που μπορούν να

χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή ενός έργου από τους οποίους εξαρτάται

η τελική εμφάνιση και η τελική υφή του έργου.

Από τα είδη πηλών οι φυσικοί αερικοί πηλοί είναι το περισσότερο σύνηθες

υλικό για την κατασκευή του προπλάσματος1.

Για τις καλλιτεχνικές χρήσεις ως πηλό εννοούμε την άργιλο. Η άργιλος είναι

προϊόν αποσάθρωσης αρχαϊκών πυριγενών πετρωμάτων, με βασικό συστατικό

τον καολινίτη 2 SiO2·2 Al2O3·2H2O. Άργιλοι με περιεκτικότητα κόκκων μεγέθους

μικρότερου των 2 μm ονομάζονται πηλοί, με κόκκους 2 ÷ 63 μm χονδρόκοκκοι

πηλοί ή ιλύς και με κόκκους μεγέθους μεγαλύτερου των 63 μm άμμος.

Η άργιλος είναι το υλικό που ίσως υπάρχει σε περισσότερη αφθονία στην γη

από οποιοδήποτε άλλο υλικό. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν 1025 gr αργίλων

1. 1 Γ.-Φοίβος Σαργέντης, Η Χρήση και η Συμπεριφορά των Υλικών στην Γλυπτική, Διδακτορική Διατριβή, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Ε.Μ.Πολυτεχνείο, Αθήνα 2005

18

στην γη. Η ποσότητα αυτή ίσως φαίνεται μικρή αν πούμε ότι η συνολική μάζα

του πλανήτη είναι 6* 1027 gr. Οι άργιλοι όμως είναι συγκεντρωμένοι στην

εξωτερική στιβάδα (2,5*1025gr). Για τον λόγο αυτό η άργιλος θεωρείται

σημαντικό κλάσμα του μοναδικού τμήματος της γης που μπορούμε να

μελετήσουμε άμεσα. Οι άργιλοι αποτελούν μια από τις σημαντικότερες πρώτες

ύλες στην χώρα μας.

Εικόνα 1.1: Πρόπλασμα από πηλό

Η χρησιμότητα του πηλού στην αρχαιότητα εκτός από την διακοσμητική

χρησιμοποιήθηκε την φαρμακευτική και στον καθαρισμό του ιματισμού. Οι

φυλλόμορφοι άργιλοι ήταν γνωστοί και στους αρχαίους Αιγυπτίους ενώ ο

Θεόφραστος στο σύγγραμμα του "Περί λίθων" αναφέρει ότι γινόταν εξόρυξη

αυτών στη Μήλο και την Λήμνο. Κατά τους Μέσους Χρόνους και την

Αναγέννηση η χρήση των αργίλων εξαπλώθηκε σε ευρεία κλίμακα ενώ σήμερα

χρησιμοποιούνται σε κατεργασμένη ή ακατέργαστη μορφή σε πολλές

εφαρμογές.

19

Αξίζει να σημειωθεί η παρατήρηση του Bernal2 για την σύνδεση των αργίλων

με την ίδια την προέλευση της ζωής. Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή ένα

είδος φυλλόμορφου αργίλου ο μοντμοριλλονίτης αποτέλεσε το πρώτο

υπόστρωμα για την καταλυτική σύνθεση των πρώτων βιομορίων. Αυτό συνάδει

με την αντίληψη των Αλχημιστών που πίστευαν ότι «το σκοτάδι και ο πηλός

δημιουργούν ζωή».

1.2 H αβεβαιότητα των υλικών της δημιουργίας

Γενικός στόχος ενός έργου τέχνης είναι το έργο να βρίσκεται σε κάποιο

σταθερό υλικό το οποίο να αντιστέκεται στην γήρανση. Όσον αφορά την

γλυπτική το υλικό μπορεί να είναι χαλκός, αλουμίνιο, μάρμαρο, κάποιο

συνθετικό κονίαμα, άλλο συνθετικό (πλαστικό) υλικό κ.α.

Μολονότι η Εποχή του Χαλκού έχει περάσει εδώ και χιλιάδες χρόνια, είναι

εξαιρετικά σύνηθες η γλυπτική να χρησιμοποιεί τον χαλκό ως μέσο στην

έκφρασή της και όχι το χάλυβα ή άλλα συνθετικά υλικά. Αυτό γιατί μάλλον το

υλικό αυτό οδηγεί από μόνο του την εικαστική έκφραση σε μία μεταφυσική

οικειότητα μεταξύ του παρατηρητή και του αντικειμένου.

Στην γλυπτική, την διαλεκτική των υλικών, την αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής

αλλά και ο γλύπτης με την αίσθηση της όρασης, την οποία χρησιμοποιεί και με

την έννοια της αφής. Η αφή για τον άνθρωπο που γεννήθηκε γλύπτης έχει

μεγαλύτερη σπουδαιότητα από την όραση ή μάλλον οι δύο αισθήσεις

συγκλίνουν και σμίγουν σε μία και μόνη, για να διδάξουν στον καλλιτέχνη την

μορφή του κόσμου. Η συνισταμένη αυτή αίσθηση είναι η ικανότητα του

καλλιτέχνη και του παρατηρητή να χαϊδεύει με το βλέμμα του το αντικείμενο

1. 2 Bernal J. D., The physical basis of life, εκδ. Routledge and Paul, London, 1951

20

που παρατηρεί. Εξάλλου όπως έχει παρατηρηθεί κυρίαρχη ανάγκη του

παρατηρητή ενός ωραίου γλυπτού, είναι να το ακουμπήσει με το χέρι του, να

«νιώσει» το αντικείμενο.

Η αφή είναι μία από τις αισθήσεις που επηρεάζει σημαντικά τον ψυχισμό του

ανθρώπου. Η χειραψία σ' έναν χαιρετισμό δεν καθιερώθηκε τυχαία. Η επαφή

των χεριών πέρα από την αίσθηση της ζεστασιάς δίνει και την αίσθηση της

οικειότητας Κατά την Ελληνική Μυθολογία ο Ανταίος έπαιρνε την δύναμή του

κατά την επαφή του μόνο με την γη.

Τα υλικά στην γλυπτική έχουν δύο ακροατήρια. Αυτό γιατί διαφορετική είναι η

διαλεκτική των υλικών με τον άνθρωπο που τα κατεργάζεται (γλύπτη) και

διαφορετική είναι η διαλεκτική των υλικών από αυτούς που τα παρατηρούν.

Γενικά, μπορεί να διατυπωθεί η παρατήρηση ότι ο γλύπτης εργάζεται (γενικά)

σε «θερμά» υλικά (πηλός, ξύλο, γύψος) για να δημιουργήσει το πρόπλασμα.

Όμως το τελικό αποτέλεσμα επιλέγεται να παρουσιαστεί σε ψυχρά υλικά όπως

το μάρμαρο ή ο χαλκός.

1.3 Χύτευση χαλκού

1.3.1 Κράματα χαλκού

Για να δημιουργηθεί ένα έργο σε χαλκό απαιτείται η χύτευση του χαλκού σε

κατάλληλο εκμαγείο.

Η χύτευση ενός έργου σε χαλκό γίνεται, κατά κανόνα, με το κράμα του χαλκού

που είναι ευρύτερα γνωστό ως μπρούτζος. Ο μπρούτζος είναι μίγμα χαλκού

και κασσίτερου σε κατάσταση τήξης. Το κράμα αυτό όταν ψυχθεί δίδει ένα

σκληρότερο και ανθεκτικότερο υλικό διάφορο του χαλκού ή του κασσίτερου.

Άλλο κράμα χύτευσης είναι ο ορείχαλκος, ο οποίος είναι μίγμα χαλκού και

ψευδάργυρου. Ο ορείχαλκος διαφέρει από το μπρούτζο και δεν συνηθίζεται η

χρήση του στην χύτευση γλυπτών.

21

1.3.2 ∆ιαδικασίες χύτευσης

Χύτευση είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα γλυπτό παράγεται με την

χύτευση ενός υλικό (συνήθως μετάλλου) μέσα σε κατάλληλο εκμαγείο.

Όσον αφορά το χαλκό, υπάρχουν δύο (γενικά) μέθοδοι χύτευσης

• Χύτευση σε άμμο

• Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού»

Και στις δύο μεθόδους στόχος είναι η διαμόρφωση κατάλληλου εκμαγείου το

οποίο θα δεχθεί τον χαλκό σε θερμοκρασίες υψηλότερες των 1.000 º C.

Η διαμόρφωση του εκμαγείου απαιτεί από τους τεχνίτες εξειδικευμένη γνώση

και κατά κανόνα ανεπτυγμένο ένστικτο και εξαιρετική αντίληψη της

συμπεριφοράς των υλικών.

Ο χαλκός βρίσκεται σε ρευστή μορφή σε περίπου 1.100 º C.

Το γεγονός αυτό που αποτυπώνεται σε χαρακτηριστικά θερμογραφήματα σε

παρακάτω εικόνες είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Γνωρίζουμε ότι το νερό βράζει

στους 100 º C. Αν σκεφτεί κανείς πόσο πολύ «καίει» το νερό στους 100 º C

αντιλαμβάνεται συγκριτικά το πόσο σημαντική ευθύνη έχει ο μάστορας κατά

την χύτευση του χαλκού στο εκμαγείο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αστοχία του εκμαγείου στο οποίο χυτεύεται ο χαλκός ή

του δοχείου που βρίσκεται ο χαλκός σημαίνει ότι στο δάπεδο θα βρεθούν

ξαφνικά περίπου 300 Kgr καυτό μέταλλο που θα βρίσκονται στους 1.100 º C.

Άλλη αστοχία που εμφανίζεται είναι πίδακες καυτού μετάλλου (1.100 º C) που

ξεπηδάνε από το εκμαγείο.

Ο χαλκός στους 1.100 º C έχει πολύ μεγάλο ιξώδες (ρέει πολύ εύκολα). Ως εκ

τούτου αστοχία σημαίνει και «πιτσίλισμα» στον χώρο με το καυτό μέταλλο.

22

Άρα η δημιουργία του εκμαγείου που θα χυτευτεί το καυτό μέταλλο είναι

ιδιαίτερα σημαντική διαδικασία και η ευθύνη του μάστορα, είναι εξαιρετικά

μεγάλη.

Εικόνα 1.2: Χύτευση χαλκού

Εικόνα 1.3: Χύτευση χαλκού (θερμογράφημα)

Εικόνα 1.4: Χύτευση χαλκού (θερμογράφημα)

Οι τεχνικές χύτευσης, διακρίνονται αρχικά από την ροή του μετάλλου. Όπως

φαίνεται σε παρακάτω εικόνες η ροή του μετάλλου στην χύτευση σε άμμο

είναι οριζόντια, γι’ αυτό και η χύτευση αυτή ονομάζεται οριζόντια χύτευση,

30,0°C

800,0°C

200

400

600

800

30,0°C

800,0°C

200

400

600

800

23

ενώ η ροή του μετάλλου στην χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού»

είναι κατακόρυφη, γι’ αυτό η χύτευση αυτή ονομάζεται κατακόρυφη χύτευση.

1.3.3 Χύτευση σε άμμο

Το εκμαγείο από άμμο αποτελείται από δύο μέρη που σταθεροποιούνται από

κατάλληλα μεταλλικά στοιχεία που ονομάζονται παντέφια.

Στάδιο 1ο: Μέρος του προπλάσματος αφήνει το αποτύπωμά του στο πρώτο

μέρος του εκμαγείου.

Στάδιο 2ο: ∆ιαστρώνεται μονωτική στρώση από συνθετική σκόνη και επάνω σε

αυτή τοποθετείται το δεύτερο μέρος του εκμαγείου ενώ ταυτόχρονα

αποτυπώνεται το μέρος του γλυπτού που δεν είχε αποτυπωθεί αρχικά.

Στάδιο 3ο: Το εκμαγείο ανοίγει και διαχωρίζονται τα μέρη του. Αφαιρείται το

πρόπλασμα από το εκμαγείο. Στην συνέχεια σχεδιάζονται οι αγωγοί επάνω

στην άμμο και το εκμαγείο κλείνει.

Στάδιο 4ο: Χυτεύεται το μέταλλο μέσα από τους αγωγούς.

Στάδιο 5ο: Αφαιρούνται οι αγωγοί χύτευσης, γίνεται επεξεργασία της τελικής

υφής του έργου, δημιουργείται η πατίνα του έργου και το έργο υπογράφεται

από τον καλλιτέχνη

Τα έργα που μπορούν να χυτευτούν με την μέθοδο αυτή είναι μικρού όγκου

ενώ δύσκολα χυτεύονται έργα με κοίλο εσωτερικό και περικλειόμενα κενά.

24

Πρόπλασμα

Αποτύπωμα μίας

όψης του

προπλάσματος στο

εκμαγείο άμμου

Εικόνα 1.5: Στάδιο 1ο. Χύτευση σε άμμο

Μονωτική στρώση στο ακάλυπτο μέρος του εκμαγείου

Αποτύπωμα της

άλλης όψης του

προπλάσματος στο

εκμαγείο άμμου


25

Αφαίρεση του

προπλάσματος

από το εκμαγείο.

Κατασκευή

αγωγών χύτευσης


Χύτευση

μετάλλου

Με βέλη

αποτυπώνεται η

ροή του

μετάλλου


Αφαίρεση

αγωγών

χύτευσης,

επεξεργασία

μετάλλου,

πατίνα


26

1.3.4 Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού»

Η διαδικασία με την μέθοδο του «χαμένου κεριού» απαιτεί την κατασκευή δύο

εκμαγείων. Το πρώτο εκμαγείο θα οδηγήσει σε κέρινο ομοίωμα του γλυπτού

και στο δεύτερο εκμαγείο θα χυτευτεί ο χαλκός.

Στάδιο 1ο: ∆ημιουργείται πρωτογενές εκμαγείο του προπλασμός από ελαστικό

υλικό με γύψινη εσάρπα.

Στάδιο 2ο: Με την χρήση του πρωτογενούς εκμαγείου, δημιουργείται κέρινο

ομοίωμα του προπλάσματος.

Στάδιο 3ο: Επάνω στο κέρινο ομοίωμα τοποθετούνται με κατάλληλη διάταξη

αγωγοί από κερί. Επειδή από τους αγωγούς αυτούς θα χυτευτεί το μέταλλο, οι

αγωγοί ονομάζονται μπουκαδούρες (εισαγωγή μετάλλου) και αέρηδες

(εξαγωγή μετάλλου).

Στάδιο 4ο: Το κέρινο ομοίωμα και οι αγωγοί από κερί τοποθετούνται σε

δευτερογενές εκμαγείο από κατάλληλο κονίαμα γύψου και οπτής αργίλου.

Στάδιο 5ο: Το δευτερογενές εκμαγείο υφίσταται όπτηση (ελεύθερο κεριού)

χάνοντας μέρος της συνάφειάς του.

Στάδιο 6ο: Στο δευτερογενές εκμαγείο χυτεύεται το μέταλλο.

Στάδιο 7ο: Αφαιρούνται οι αγωγοί χύτευσης, γίνεται επεξεργασία της τελικής

υφής του έργου, δημιουργείται η πατίνα του έργου και το έργο υπογράφεται

από τον καλλιτέχνη.

27

Εικόνα 1.10: Στάδιο 1ο: Χύτευση με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού»

Αρχικά δημιουργείται πρωτογενές εκμαγείο του προπλασμός από ελαστικό υλικό με γύψινη εσάρπα

28



Με την χρήση του πρωτογενούς εκμαγείου, δημιουργείται κέρινο ομοίωμα του προπλάσματος. Μετά την αφαίρεση του εκμαγείου

τοποθετούνται κέρινοι αγωγοί στο ομοίωμα

29


Το κέρινο ομοίωμα και οι αγωγοί τοποθετούνται σε κατάλληλο κονίαμα χύτευσης το οποίο αποτελεί το δευτερογενές εκμαγείο

30


Το δευτερογενές εκμαγείο υφίσταται όπτηση (ελεύθερο κεριού) χάνοντας μέρος της συνάφειάς του

31



Στο δευτερογενές εκμαγείο χυτεύεται το μέταλλο. Με βέλη αποτυπώνεται η ροή του μετάλλου. Στην συνέχεια αφαιρούνται οι αγωγοί χύτευσης και γίνεται η επεξεργασία του μετάλλου

1.4 Τι είναι πατίνα

Πατίνα ονομάζεται η αλλαγή της μορφής της επιφάνειας ενός αντικειμένου

που προκαλείται από φυσικά ή τεχνητά αίτια. Ειδικότερα στην γλυπτική με

32

χαλκό, η πατίνα αναφέρεται στην επιφάνεια του χαλκού η οποία συχνά

μεταλλάσσεται από τους γλύπτες με οξέα ή την χρήση άλλων χημικών μέσων.

Η πατίνα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κατασκευής ενός έργου αφού αυτή

θα ορίσει τις ανακλάσεις που θα έχει το έργο από το φως και το περιβάλλον

του. Ο Henry Moore είχε πει για την πατίνα ότι πρέπει να χρησιμοποιείται

αντίθετα από ότι χρησιμοποιεί μία γυναίκα τις βαφές της.

1.5 Αξιολόγηση και διάκριση των τεχνικών χύτευσης

Στην διεθνή βιβλιογραφία έχει αξιολογηθεί ότι η μέθοδος του «χαμένου

κεριού» είναι η περισσότερο αξιόπιστη μέθοδος για την κατασκευή ενός

γλυπτού. Αυτό δεν είναι πάντα ακριβές, μιας και η χύτευση απλής μορφής με

άμμο είναι δυνατόν να δώσει εξαιρετικά αξιόπιστα αποτελέσματα.

Γενικά τα μεγάλα έργα, χυτεύονται με τη μέθοδο του «χαμένου κεριού». Σε

μικρότερα έργα δεν είναι πάντα εύκολο να διακριθούν οι τεχνικές χύτευσης.

Για την διάκριση της τεχνικής, αρχικά διερευνάται αν το έργο που εξετάζεται

έχει κοίλο εσωτερικό. Στην περίπτωση που θα παρατηρηθεί κοίλο εσωτερικό

στο έργο μπορούμε να πούμε σχεδόν με βεβαιότητα ότι το έργο έχει χυτευτεί

με την μέθοδο του «χαμένου κεριού».

Η διαπίστωση αυτή μπορεί να γίνει μόνο στην περίπτωση κατά την οποία

υπάρχει ικανή επιφάνεια βάσης και το έργο δεν στηρίζεται σε λεπτό άκρα

όπως το γλυπτό που χρησιμοποιήθηκε στο παράδειγμα (Εικόνες 1.05 έως

1.16).

Για να προκύψει κοίλο εσωτερικό, το ομοίωμα από κερί κατασκευάζεται από

μία επιφανειακή «φλοίδα» πάχους 4-7 mm. Μετά την όπτηση του

δευτερογενούς εκμαγείου, το καυτό μέταλλο θα καταλάβει την θέση της

33

«φλοίδας» και το αντικείμενο που θα δημιουργηθεί θα έχει την μορφή

κελύφους πάχους 4-7 mm. 3

Εικόνα 1.17: Τομή γλυπτού που χυτεύτηκε σε άμμο

Εικόνα 1.18: Τομή γλυπτού με κοίλο εσωτερικό που χυτεύτηκε με τη μέθοδο του

«χαμένου κεριού»

∆ιαφορετικά, περίπλοκες διαμορφώσεις όγκων και περικλειόμενα κενά, είναι

ικανά να αποτελέσουν δείκτες ότι ενδεχομένως το γλυπτό να έχει χυτευτεί με

την μέθοδο του «χαμένου κεριού».

Όπως και να έχει, το κριτήριο για την αξιολόγηση της τελικής μορφής ενός

χάλκινου γλυπτού είναι η υπογραφή του καλλιτέχνη επάνω στο αντικείμενο, η

οποία υποδηλώνει ότι ο καλλιτέχνης συναινεί στην αποτύπωση των όγκων

όπως αυτοί διαμορφώθηκαν μετά από την ακολουθία οποιασδήποτε μεθόδου.

1. 3 Κορωναίος Αιμ., Γ.-Φοίβος Σαργέντης, Χύτευση της προτομής του Καθ. Α. Προκοπίου, εκδ. Εργαστήριο Τεχνικών Υλικών Ε.Μ.Π., Αθήνα 2005

www.ntua.gr/vitruvius/ress_doc/lost_wax.pdf

34

1.6 Προπλάσματα

1.6.1 Εικαστικά αντικείμενα γραφείου

Εικόνα 1.19: Ένταση σε ένα χέρι Πηλός

Αθήνα, 2006

35

Εικόνα 1.20: Κατακόρυφη ένταση σε μικρή και μεγάλη βάση Πηλός

Αθήνα, 2006

Εικόνα 1.21: Ένταση σε δύο χέρια Ι Πηλός

Αθήνα, 2006

Εικόνα 1.22: Ένταση σε δύο χέρια ΙΙ Πηλός

Αθήνα, 2006

36

Εικόνα 1.23: Σταυρόσχημη ένταση Πηλός

Αθήνα, 2006

Εικόνα 1.24: Ισορροπία Ι Πηλός

Αθήνα, 2006

Εικόνα 1.25: Ισορροπία ΙΙ Πηλός

Αθήνα, 2006

37

Εικόνα 1.26: Ισορροπία ΙΙΙ Πηλός

Αθήνα, 2006

38

1.6.2 Άλλα έργα

Εικόνα 1.27: Μύθος και εικόνα Ι Πηλός

Αθήνα, 2006

Εικόνα 1.28: Μύθος και εικόνα ΙΙ Πηλός

Αθήνα, 2006

39

Εικόνα 1.29: Παγίδα Ι, ΙΙ Πηλός

Αθήνα, 2006

Εικόνα 1.30: Παγίδα ΙΙΙ Πηλός

Αθήνα, 2006

40

Εικόνα 1.31: Παγίδα ΙV Πηλός

Αθήνα, 2006

41

Εικόνα 1.32: Παγίδα V Πηλός

Αθήνα, 2006

42

Εικόνα 1.33: Παγίδα VI Πηλός

Αθήνα, 2006

43

Εικόνα 1.34: Παγίδα VIΙ Πηλός

Αθήνα, 2006

44

Εικόνα 1.35: Ατενίζοντας Πηλός

Αθήνα, 2006

45

Εικόνα 1.36: Η Αφύπνιση της Σφίγγας Πηλός

Αθήνα, 2006

47

2 Πρόσωπα, προτομές και φίλοι

Εικόνα 2.1: Ο θείος και η θεία του Γιάγκου Χαλκός

Λαύριο, 2005

48

Εικόνα 2.2: Ο θείος και η θεία του Γιάγκου Πηλός

Λαύριο, 2005

Εικόνα 2.3: Ο πατέρας της Γωγώς Πηλός

Λαύριο, 2005

49

Εικόνα 2.4: L'amour et la sexualité Πηλός

Λαύριο, 2005

Εικόνα 2.5: Γιάννης ∆ρακόπουλος Πηλός

Λαύριο, 2005

50

Εικόνα 2.6: Ελισσαίος Βλάχος Ι Πηλός

Λαύριο, 2005

Εικόνα 2.7: Ελισσαίος Βλάχος ΙΙ Πηλός

Λαύριο, 2005

51

3 Άλλα έργα

Εικόνα 3.1: Πιγκουίνος. Βραβείο για το φεστιβάλ ECOCINEMA 2006 Αλουμίνιο Λαύριο 2006

Εικόνα 3.2: Ίκαρος Χαλκός

Αθήνα, 2006

52

Εικόνα 3.3: Ναύτης Χαλκός

Λαύριο, 2005

Εικόνα 3.4: Ο Γάλλος Χαλκός

Λαύριο, 2005

53

Εικόνα 3.5: Αερινάκι Χαλκός

Λαύριο, 2006

Εικόνα 3.6: Νίκη Χαλκός

Λαύριο, 2005

54

Εικόνα 3.7: Καλυψώ Χαλκός

Λαύριο, 2005

Εικόνα 3.8: ∆ικαιοσύνη Χαλκός

Λαύριο, 2005

55

Εικόνα 3.9: Μυρωδιές Χαλκός

Λαύριο, 2005

56

Εικόνα 3.10: Κρυφό φιλί Χαλκός, εικαστική πατίνα

Λαύριο, 2006

57

4 Εικαστικά αντικείμενα γραφείου

4.1 Παιχνίδια και πτηνά

Εικόνα 4.1: Παιχνίδι για δύο Ι Χαλκός, Plexiglas Αθήνα, 2005

58

Εικόνα 4.2: Παιχνίδι για δύο ΙΙ Χαλκός, Plexiglas Αθήνα, 2005

59

Εικόνα 4.3: Αρμάδα πλοίων μεταφοράς υγρών καυσίμων

Αλουμίνιο Αθήνα, 2006

Εικόνα 4.4: Πλοία μεταφοράς υγρών καυσίμων Αλουμίνιο Αθήνα, 2006

60

Εικόνα 4.5: Πλοία μεταφοράς υγρών καυσίμων Αλουμίνιο Αθήνα, 2006

61

Εικόνα 4.6: Μεγάλο πλοίο μεταφοράς υγρών καυσίμων Αλουμίνιο Αθήνα, 2006

62

Εικόνα 4.7: Παράκτιο χωριουδάκι

Χαλκός Αθήνα, 2005

Εικόνα 4.8: Πιγκουινάκια Χαλκός

Αθήνα, 2005

63

Εικόνα 4.9: Πτηνά Χαλκός

Λαύριο, 2005

64

Εικόνα 4.10: Ιέρακας

Χαλκός Λαύριο, 2005

65

4.2 Η κρυφή γεωμετρία στα Κυκλαδικά

Αν τα μαθηματικά αποτελούν την ποίηση της γνώσης, η γεωμετρία δημιουργεί

μορφές οι οποίες αναφέρονται στην ποιητική τους και απεικονίζουν τον

διαυγή χώρο τους. Η εκφραστικότητα της γεωμετρίας μορφοποιεί την

έκφραση της μαθηματικής λογικής, όπως κατ’ αντιστοιχία η τέχνη μορφοποιεί

την έκφραση του «μέσα» κόσμου μας.

Στο ζωικό βασίλειο επικρατεί ο κώδικας συμπεριφοράς ο οποίος υπαγορεύει τις

σχέσεις μεταξύ διαφόρων ατόμων. Ο κώδικας αυτός στηρίζεται στο ένστικτο. Η

λογική γενικά, αλλά ιδιαίτερα η μαθηματική σκέψη είναι ένα κύριο ανθρωπικό

χαρακτηριστικό. Η λογική επεξεργάζεται τον κώδικα συμπεριφοράς και είναι το

εργαλείο που δημιουργεί τέχνη, πολιτισμό, επιστήμη. Η ελίτ της λογικής η

οποία εκφράζεται από την μαθηματική σκέψη είναι εκφραστής της προόδου

και απεικονίζει την δυναμική των ανθρωπίνων δράσεων.

Έχουμε δει ότι πολλά σημεία αναφοράς του πολιτισμού μορφοποιούνται στα

πλαίσια γεωμετρικών αρχών με μία συμβολική αντίληψη που απεικόνιζαν

αφαιρετικά -και πολλές φορές με μία ανεξιχνίαστη πολυπλοκότητα- την

περιεχόμενη γνώση του χρόνου και του τόπου που αυτά δημιουργήθηκαν.

Ο πολιτισμός που δημιούργησε τα Κυκλαδικά απεικόνισε μορφές οι οποίες

κυριαρχούνται από μία αυστηρή γεωμετρική δομή, καθετότητα και

παραλληλία, κύκλους, κυκλικούς τομείς, τόξα χορδές και ελλείψεις. Μέσα στα

έργα θα μπορούσε να διερευνήσει κανείς λόγους αναλογιών,

ισορροπίες,τομές και χώρους.

Τι μπορεί να συμβολίζουν αυτές οι μορφές, ποια μπορεί να ήταν η λογική με

την οποία δημιουργήθηκαν και ποια ήταν η ουσία της μιλιάς των έργων αυτών,

66

είναι βέβαιο ότι δεν είναι το θέμα του παρόντος κειμένου και απαιτεί

συστηματική έρευνα και μελέτη.

Η δημιουργία χρηστικών αντικειμένων τα οποία εμπνεύστηκαν από τα

Κυκλαδικά, είχε οδηγό τον προβληματισμό αυτό, δηλαδή το τι σημαίνει η

γεωμετρική δομή των Κυκλαδικών. Τα χρηστικά αντικείμενα εισηγούνται ότι

υπάρχει μία σαφής αλλά κρυφή γεωμετρία στα Κυκλαδικά. Οι γεωμετρικές

εκφράσεις, είναι κατ’ αρχήν αναγνώσιμες μολονότι δεν μπορούμε να τις

αποκωδικοποιήσουμε. Στα χρηστικά αντικείμενα, κρύβονται ορισμένα

γεωμετρικά σχήματα κάτω από την χρηστική τους υπόστασή δίνοντας ένα

ερέθισμα επάνω στον προβληματισμό μίας ενδεχόμενης μελλοντικής

ανάλυσης.

Εικόνα 4.11: Πτηνό σε επίπεδο (Eurobank 2006) Χαλκός, Plexiglas Λαύριο, 2005

67

Εικόνα 4.12: Πυθαγόρειος δίσκος με πτηνά Χαλκός, αλουμίνιο Λαύριο, 2005

Εικόνα 4.13: Παράλληλες και τέμνουσα σε κέλυφος με πτηνό Χαλκός, αλουμίνιο Λαύριο, 2005

68

Εικόνα 4.14: Τόξο κύκλου σε κέλυφος με μεγάλο πτηνό Χαλκός, αλουμίνιο Λαύριο, 2005

Εικόνα 4.15: Τόξο κύκλου σε κέλυφος με μικρό πτηνό Χαλκός, αλουμίνιο Αθήνα, 2005

69

Εικόνα 4.16: Ημισφαίριο και επίπεδο με μεγάλο πτηνό Χαλκός, αλουμίνιο Αθήνα, 2005

Εικόνα 4.17: Ευθεία και ημικύκλιο (ΟΠΑΠ 2006) Χαλκός, αλουμίνιο Αθήνα, 2005

70

Εκτύπωση: ΦΑΣΜΑ

Ηρώων Πολυτεχνείου & Μακρυγιάννη 1 Ζωγράφου

ΤΚ: 15772

Τηλ.-Fax: 777 87 27

Γλυπτική & χαλκοχυτική

Documents

Transcript of Γλυπτική & χαλκοχυτική