Ελληνική Πλαστική Ελληνική Πλαστική των ιστορικών των ιστορικών

χρόνωνχρόνων

μια σύντομη μια σύντομη επισκόπησηεπισκόπηση

Αγαλμάτιο οπλίτη που φέρει κινητή ασπίδα βοιωτικού τύπου και κράνος. Χρονολογείται στη μετάβαση από την γεωμετρική στην

ανατολίζουσα φάση

Σύμπλεγμα Ηρακλή και Κένταυρου Νέσσου από την Ολυμπία (Metropolitan Museum of Νew York), γύρω στο 750 π.Χ.

Χάλκινο συμπαγές άγαλμα αλόγου, μοναδικό για τη

μνημειακότητά του την εποχή αυτή (750 π.Χ.)

ΑΡΧΑΪΚΗ ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΛΑΣΤΙΚΗΠΛΑΣΤΙΚΗ

Xάλκινα αγαλματίδια από το Nαό του

Δελφινίου Απόλλωνα στο Δρίρο Κρήτης.

Δείγματα δαιδαλικής τεχνοτροπίας.

Από τα αρχαιότερα δείγματα δαιδαλικής

τέχνης -660 π.Χ.- είναι το άγαλμα όρθιας

κόρης, ανάθημα της ναξίας Νικάνδρης που ίσως παριστάνει την

Άρτεμι (ιερό της Άρτεμης στη Δήλο).

Ξύλινη γονατιστή γυμνή γυναικεία μορφή του 7ου αι.

Η Dame d’ Auxerre

τοποθετείται στα 640 π.Χ. και είναι χαρακτηριστικό

δείγμα γυναικείας

μορφής του 7ου αι.

Η «Ήρα Χαραμύη»,

ιωνικό άγαλμα κόρης του 560

π.Χ.

Ο κούρος της Βολομάνδρας,

Αθήνα 570 π.Χ.

Σύνταγμα Γενέλεω, Σάμος 560 π.Χ.

Κόρη από το μουσείο της Ακρόπολης (525 π.Χ.)

«Κόρη του Βερολίνου», 560 π.Χ.

Η πεπλοφόρος της Ακρόπολης,

530 π.Χ.

«Κόρη του Βερολίνου», 560 π.Χ.

Η πεπλοφόρος της Ακρόπολης,

530 π.Χ.

Κόρες από την Ακρόπολη (525 π.Χ.) Στη μια μορφή διακρίνουμε το μειδίαμα που λείπει από την άλλη. Ο τύπος της

όρθιας κόρης με μακρύ χιτώνα και λοξό ιωνικό ιμάτιο που κρατά με το ένα χέρι προσφορά και με το άλλο ανασηκώνει το

χιτώνα για να διευκολύνει τη βάδιση θα τυποποιηθεί πανελλαδικά. Το ιμάτιο είναι κοντό και φοριέται συνήθως πάνω

από το δεξί ώμο και κάτω από την αριστερή μασχάλη.

Η κεφαλή του Διπύλου, 600 π.Χ.

Ο κούρος του Σουνίου, Αθήνα 590 π.Χ.

Κριοφόρος κούρος, άγαλμα ύψους 3,50 μέτρων (560 π.χ.)

Μοσχοφόρος, Αθήνα 570 π.Χ.

Ο Κλέοβις και ο Βίτων, αγάλματα, που παριστάνουν τους δυο Αργείους

αδερφούς. Βρέθηκαν στις ανασκαφές των

Δελφών (550 π.Χ.). Έργα

πελοποννησιακού εργαστηρίου,

διακρίνονται για τις βαριές αθλητικές

μορφές.

Οι αττικοί κούροι θεωρούνται ο

πλέον επιτυχημένος

συνδυασμός των δυο τάσεων με αποτέλεσμα οι

αττικοί κούροι να δείχνουν οργανικά αναπτυγμένοι και

ολοζώντανοι. Αριστερά ο κούρος

της Αναβύσσου (Αθήνα 530 π.Χ.)

και δεξιά ο Αριστόδικος (500 π.Χ.)

Στην Αθήνα απαντούν και μορφές ιππέων, άγνωστες σχεδόν στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Ο ιππέας Rampin, 550 π.Χ.

Αθηνά εναντίον Γίγαντα από το ανατολικό αέτωμα του αρχαϊκού

Παρθενώνα, 540 π.Χ.

Το γνωστότερο σύνολο ανάγλυφων μετοπών προέρχεται από το θησαυρό των Σιφνίων στους Δελφούς με

θεματολογία την αργοναυτική εκστρατεία και την αρπαγή της Ευρώπης. (525 π.Χ.)

Αρχαϊκές Σφίγγες που στέκονταν σε κίονα. Συνηθιζόταν σε επιτύμβια στήλη με τη μορφή

κολόνας να τοποθετείται άγαλμα Σφίγγας. Αθήνα 550 π.Χ.

Αττική επιτύμβια στήλη με ανάγλυφη

παράσταση οπλίτη, Αθήνα

510 π.Χ.

ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙΧΡΟΝΟΙ

Η «μουτρωμένη»Κόρη του Ευθύδικου, 490 π.Χ.

Το παλαιότερο γλυπτό του νέου ρυθμού είναι ο παις του Κριτίου (480 π.Χ.). Η μορφή

στηρίζεται στο αριστερό πόδι, ενώ το δεξί προβάλλει λυγισμένο. Το κεφάλι στρέφεται

στην πλευρά του άνετου σκέλους, το αριστερό ισχίο βρίσκεται ψηλότερα από το δεξιό,

αντίστροφα όμως ο αριστερός ώμος χαμηλότερα από το δεξιό (contrapposto).

Έντονη κίνηση και διαγώνιοι άξονες χαρακτηρίζουν το

σύμπλεγμα Αρμόδιου και

Αριστογείτονα , έργα του Κριτίου και του

Νησιώτη (477 π.Χ.). Τα πρωτότυπα ήταν

σε χαλκό.

Ο ξανθός Έφηβος είναι και αυτός πρωτοποριακό

έργο του αυστηρού ρυθμού.

Αθήνα 480 π.Χ.

Δίας ή Ποσειδών του Αρτεμισίου, σπάνιο χάλκινο άγαλμα. Ο θεός

γυμνός και μεγαλοπρεπής,

σοβαρός και στιβαρός

ετοιμάζεται να εξακοντίσει κεραυνό

ή τρίαινα ευρισκόμενος σε

διασκελισμό. 470 π.Χ.

Οι χάλκινοι πολεμιστές του Riace θεωρείται

πως αποτελούσαν δυο από τα

αγάλματα που απεικόνιζαν τους Επτά επί Θήβας

που στήθηκε στην αγορά του Άργους. Ίσως ο σπουδαίος

καλλιτέχνης να ήταν ο Αγελάδας,

δάσκαλος του Φειδία και του Πολύκλειτου.

Ο ηνίοχος των Δελφών.

Αυστηρός ρυθμός, 480 π.Χ.

Στο ανατολικό αέτωμα του ναού

του Ολυμπίου Διός του

παριστανόταν με στατικότητα και

ηρεμία η προετοιμασία

του αγώνα Πέλοπα-

Οινόμαου. Εδώ η ατάραχη μορφή του Απόλλωνα.

Γεμάτη δράση, κίνηση και ένταση είναι η

παράσταση της αρπαγής των Λαπιθίδων από τους Κενταύρους στο δυτικό

αέτωμα.

Συνδυασμό ηρεμίας και έντασης αυστηρού

ρυθμού παρατηρούμε και στις μετώπες του ναού του Διός στην ο

Ολυμπία όπου για πρώτη φορά στην

ιστορία της ελληνικής τέχνης παρουσιάζονται στο σύνολό τους οι 12 άθλοι του Ηρακλέους,

460 π.Χ.

Το περίφημο έργο του Πολύκλειτου Κανών ή

Δορυφόρος ενσαρκώνει τις ιδανικές αναλογίες της

ανδρικής μορφής, θέμα που ο ίδιος πραγματεύθηκε σε

σύγγραμμά του. Ο Δορυφόρος (440 π.Χ.)

παριστάνει νέο άνδρα με δόρυ στηριγμένο στον

αριστερό ώμο να στέκεται ξαφνικά ενώ βαδίζει, δίνοντας την εντύπωση πως αμέσως

θα ξεκινήσει.

Χαρακτηριστικά για τον Πολύκλειτο, όπως βλέπουμε

και στο έργο Διαδούμενος, είναι

το χαμηλό ανάγλυφο των

μαλλιών, οι ευρείς ώμοι και το καθαρό σχέδιο των μυών.

420 π.Χ.

Στο ίδιο στυλ δημιουργεί ο Μύρων που δίνει έμφαση στις αντιθετικές κινήσεις των μελών του σώματος

(Δισκοβόλος), την ρεαλιστική κάμψη του σώματος και την

ένταση της στιγμής (Αθηνά και Μαρσύας) προαναγγέλλοντας τις

δημιουργίες του 3ου αι.

Απόλλων Kassel.

Αντίγραφο του γλυπτού του Φειδία (450 π.Χ.)

Αντίγραφο της Αθηνάς

Λημνίας του Φειδία (450 π.Χ.)

Αντίγραφο σε μάρμαρο του περίφημου χρυσελεφάντινου αγάλματος της

Αθηνάς στον Παρθενώνα. Αριστούργημα του Φειδία

Κατεξοχήν στο σύνολο των γλυπτών του Παρθενώνα ( ανάγλυφη πομπή των Παναθηναίων στην ζωφόρο στην οποία συμμετέχουν οι

αθηναίοι πολίτες και οι ολύμπιοι θεοί – ολόγλυφες μορφές θεών στα αετώματα σε μυθολογικά θέματα) ο Φειδίας άφησε την αιώνια σφραγίδα του με μορφές εξιδανικευμένες, δείγματα κλασικού

ελληνικού κάλλους, με σωματική ομορφιά και εσωτερική δύναμη πνεύματος, που ενσαρκώνουν στο μέγιστο το ιδεώδες του «καλού

καγαθού» πολίτη της Δημοκρατίας.

Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της ζωφόρου του Παρθενώνα όπως τη συνέλαβε ο Φειδίας και την υλοποίησε μαζί με

τους μαθητές του.

Παρθενώνας Ανατολική ζωφόρος - λίθος Vc

Παρθενώνας Βόρεια ζωφόρος - λίθος VI

Παρθενώνας Βόρεια ζωφόρος - λίθος XL

Παρθενώνας Δυτική ζωφόρος - λίθος VIII

Παρθενώνας, Νότια Μετόπη 2 : Κενταυρομαχία

Αφροδίτη τύπου Δαφνίου.

Αντίγραφο της Αφροδίτης εν Κήποις του Αλκαμένη,

435-430 π.Χ.

Προτομή του Περικλέους από

τον Κρησίλα (περ. 430 π.Χ.).

Ο μεγάλος αθηναίος πολιτικός

απεικονίζεται με ολύμπια

χαρακτηριστικά και γαλήνιο

ύφος.

Οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου. Γυναικείες μορφές που φέρουν προσφορές στηρίζουν αντί κιόνων τη νότια πρόσταση του Ερεχθείου. 415 π.Χ.

Πλάκα από το θωράκιο του

ναού της Αθηνάς Νίκης στην

Ακρόπολη που παριστάνει Νίκη

να δένει τα σανδάλια της

(405 π.Χ.)

Αθηναϊκή επιτύμβια στήλη του τέλους του 5ου αι.

Η Νίκη του Παιωνίου, Ανάθημα των Μεσσηνίων και Ναυπακτίων

στον ολύμπιο Δία το 421 π.Χ.

Αθηναϊκή επιτύμβια στήλη. Η θεά Αθηνά

σκεπτική και με συγκρατημένη θλίψη

αναλογίζεται τις συνέπειες του

Πελοποννησιακού Πολέμου και

συμμερίζεται την αγωνία της

αγαπημένης της πόλης, 415 π.Χ.

Η μαρμάρινη επιτύμβια στήλη

του Δεξίλεω (394-393 π.Χ.)

Στα 370 π.Χ. χρονολογείται το

άγαλμα της Ειρήνης με τον Πλούτο του

Κηφισόδοτου, πατέρα του Πραξιτέλη.

Τεχνοτροπικά το έργο θυμίζει την κλασική

εποχή και τον Αλκαμένη αφού ο

πέπλος και οι πτυχές του καλύπτουν

πλήρως το κορμί της θεάς.

Υπέροχα αγάλματα του Απόλλωνα από τον Πραξιτέλη, 350 π.Χ.

Ο περίφημος Ερμής με το

βρέφος Διόνυσο. Η έρευνα

παραδέχεται σήμερα πως πρόκειται για

πρωτότυπο έργο του Πραξιτέλη

(340 π.Χ.). Φυλάσσεται στο

μουσείο της Ολυμπίας

Η υπέροχη Κνιδία Αφροδίτη (340 π.Χ.)

έχει αποδοθεί με σάρκα λεία και

τρυφερή, γλυκά και λεπτά

χαρακτηριστικά στο πρόσωπο που

απέχουν πολύ από τις στιβαρές-

ολύμπιες μορφές του Φειδία. Ο

γλύπτης καθιερώνει οριστικά τον

αισθησιασμό στην ελληνική γλυπτική.

Δυο χάλκινα αγάλματα του 4ου αι. Αριστερά, ο Νέος του Μαραθώνα και δεξιά, η Αθηνά του Πειραιώς.

Αθηναϊκές επιτύμβιες στήλες του 350-330 π.Χ.

Ο Λεωχάρης δίνει βάθος στις μορφές όπως στον Απόλλωνα Belvedere

(330π.Χ.). Οι διαγώνιοι άξονες που διέπουν τη

μορφή, ο ευρύς διασκελισμός, η στροφή

του κεφαλιού σε διαφορετική κατεύθυνση

από του σώματος, «ανοίγουν» τη μορφή στο

χώρο

Άρτεμις Βερσαλλιών.

Αντίγραφο έργου του Λεωχάρη

(320 π. Χ)

Ο έφηβος των Αντικυθήρων,

χάλκινο άγαλμα θεού ή ήρωα.

Βρέθηκε σε ναυάγιο κοντά στα

Αντικύθηρα και χρονολογείται στα τέλη του 4ου αι.

Ο φιλόσοφος των

Αντικυθήρων, χάλκινο κεφάλι.

Βρέθηκε σε ναυάγιο κοντά

στα Αντικύθηρα και

χρονολογείται στα τέλη του 4ου

αι.

Ο Πόθος του Σκόπα. Διάσημο έργο του έξοχου Σικυώνιου

γλύπτη. Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από την

ικανότητα για την απόδοση πάθους, πράγμα που το πετύχαινε με την έντονη σκίαση των οφθαλμών,

δουλεύοντας δηλαδή τα μάτια βαθιά μέσα στις κόγχες του και στρέφοντας το βλέμμα

προς τα πάνω.

Η Υγεία του Σκόπα.

Βρέθηκε στο ναό της Αθηνάς

Αλέας στην Τεγέα της Αρκαδίας. 360 π.Χ.

Ο Λέων της Χαιρώνειας,

ανάθημα των Θηβαίων για τους νεκρούς της μάχης

της Χαιρώνειας. Πρωτότυπο έργο

του 337 π.Χ.

Ο Αποξυόμενος είναι το διασημότερο έργο του Λυσίππου, συγχρόνως και ορόσημο για την ελληνική πλαστική. Παριστάνεται

αθλητής που αποξέει με τη στλεγγίδα τη σκόνη που κόλλησε στο αλειμμένο με λάδι σώμα του.

Το τέντωμα του δεξιού χεριού μπροστά και κάθετα προς τον

κορμό καθώς και η λοξή τοποθέτηση του αριστερού χεριού μπροστά στο στήθος

συντελούν στην απόδοση της μορφής σε πολλά επίπεδα που

εκτείνονται σε βάθος.

Αντίγραφο του Ανδριάντα του Αγία. Έργο του Λύσιππου μετά το 338 π.Χ.

Υπέροχα για την έκφραση της έντασης και της κόπωσης του ήρωα είναι τα γλυπτά του Λυσίππου με θέμα τον Ηρακλή μετά την επιτέλεση των άθλων του. Έμφαση δίνεται στο συναισθηματικό κόσμο του ημίθεου.

Άρης Ludovisi, αντίγραφο

χάλκινου έργου του Λύσιππου.

Ελληνιστική ΕποχήΕλληνιστική Εποχή

Πορτραίτο του Σελεύκου Νικάτορος, 300 π.Χ.

Πορτραίτο του Αλεξάνδρου που

αποδίδεται στο Λύσιππο

Χαρακτηριστικό δείγμα

κατάκτησης της προοπτικής είναι

το Κορίτσι του Antium

(240 π.Χ.).

Ο Ερμής σε ένα αντίγραφο που

ανάγεται σε πρωτότυπο του 250 π.Χ. Η τρίτη

διάσταση έχει πλέον

κατακτηθεί.

Για να είναι ορατό από την οπτική γωνία των τριών τετάρτων από τα

αριστερά είναι πλασμένο το

γνωστότερο ίσως γλυπτό της

ελληνιστικής εποχής, η Νίκη της

Σαμοθράκης.

Οκλάζουσα Αφροδίτη. Αντίγραφο του έργου του Δοιδάλσα από τη

Βιθυνία. 240 π.Χ.

Το σύμπλεγμα Ludovisi παριστάνει τον ηγέτη των Γαλατών να αυτοκτονεί. Η πυραμιδοειδής σύνθεση, η

έκταση των μελών του σώματος του Γαλάτη και

της γυναίκας σε διαφορετικές κατευθύνσεις,

η τονισμένη πλαστική απόδοση των μυών, το

δραματικό περιεχόμενο του έργου και η ανάγκη να

παρατηρήσει ο θεατής το θέμα από πολλές οπτικές

γωνίες, είναι τυπικά γνωρίσματα της ώριμης ελληνιστικής γλυπτικής.

Το άγαλμα του θνήσκοντος Γαλάτη ανήκε στο ανάθημα του ηγεμόνα της Περγάμου Αττάλου Α’ στο ιερό της Αθηνάς σε ανάμνηση των νικών του

επί των Γαλατών (220π.Χ.).

Το αποκορύφωμα του δραματικού και γεμάτου πάθος πνεύματος (ελληνιστικό μπαρόκ) που διέπει την πλαστική της εποχήςείναι η ζωφόρος της Γιγαντομαχίας στο βωμό του Διός

στην Πέργαμο, ανάθημα του Ευμένους Β’ της Περγάμου.

Η Αφροδίτη της Μήλου αριστερά. Χωρίς να εξουδετερώνεται το πνεύμα της εποχής που είναι φανερό στην έντονη κάμψη του

σώματος, η στάση και η πλαστική απόδοση ανάγονται στον 4ο αι. Το ίδιο παρατηρείται και στον Ποσειδώνα της Μήλου (και τα δύο

έργα στα 100 π.Χ.).

Αφροδίτη αποκρούει τον Πάνα

υψώνοντας απειλητικά το σανδάλι

της, έργο του 100 π.Χ.

Απόλλων του Τιμαρχίδη, έργο του 100 π.Χ. κλασικιστικής τεχνοτροπίας. Στην ίδια τεχνοτροπία

ανήκει και η κεφαλή της Αφροδίτης.

Ο αναβάτης του Αρτεμισίου. Πρωτότυπο έργο.(τέλος του 2ου αι.)

Μπρούτζινη χορεύτρια ώριμης ελληνιστικής

εποχής

Έρωτας περιπαίζει Κένταυρο σε τεχνοτροπία ελληνιστικού ροκοκό του 2ου αι. π.Χ.

Έρως και Ψυχή, στυλ ελληνιστικό ροκοκό (150 π. Χ ).

Πυγμάχος, έργο του Απολλώνιου του Αθηναίου

(50 π.Χ.). Όλη η κόπωση

εικονίζεται στο πληγωμένο σώμα του αθλητή που

συστρέφεται αποκαμωμένος

Περίφημο σύμπλεγμα είναι ο Λαοκόων με τους γιους του που κατασπαράσσονται από φίδια. Ο πόνος και η αγωνία απεικονίζονται ιδανικά στο έξοχο έργο των ροδίων γλυπτών Πολύδωρου, Αγήσανδρου και Αθηνόδωρου. Το γλυπτό ανακαλύφθηκε κατά την Αναγέννηση και επηρέασε την τέχνη του Μιχαήλ Αγγέλου .

Ελληνορωμαϊκή γλυπτική

Ρωμαϊκό άγαλμα του Ευριπίδη. Ο δημοφιλέστερος των τραγικών για τους Ρωμαίους

κρατά προσωπείο στο

χέρι.

Άγαλμα Νιοβίδας που πέφτει νεκρή από τα βέλη της

Άρτεμης. Ρωμαϊκό αντίγραφο έργου

του Φειδία από τον 5ο αι.

Αγάλματα του Οκταβιανού στα

οποία παρουσιάζεται

αφενός ως imperator

αφετέρου ως pontifex maximus

Από την εποχή του φιλέλληνα Αδριανού

οι αυτοκράτορες παριστάνονται γενειοφόροι,

ακολουθώντας ως πρότυπό τους τούς

Έλληνες φιλοσόφους της Ελληνιστικής

κυρίως περιόδου.

Η ελληνική τέχνη επηρέασε μορφολογικά το ρωμαϊκό ιστορικό ανάγλυφο. Στη ζωφόρο του βωμού της Ειρήνης στη Ρώμη (Ara Pacis), πολλοί μελετητές διακρίνουν έντονες

επιρροές από την παναθηναϊκή πομπή της ζωφόρου του Παρθενώνα. Παριστάνεται η τελετή των εγκαινίων του μνημείου, μετά τη νικηφόρα εκστρατεία του Αυγούστου στη Γαλατία και στην Ισπανία (13 π.Χ.), και η πομπή ρωμαίων αξιωματούχων και ιερέων,

του ίδιου του Αυγούστου και μελών της αυτοκρατορικής οικογένειας. Ο κλασικός χαρακτήρας της ζωφόρου, σε συνδυασμό με την απλότητα και τη σαφήνεια των

μορφών, οφείλεται στην εκτέλεση του έργου από έλληνες καλλιτέχνες.

Οι παραστάσεις του θριαμβικού τόξου που

έστησε ο αυτοκράτορας Γαλέριος στη Θεσσαλονίκη,

απεικονίζουν σε βαθύ ανάγλυφο τους περσικούς

πολέμους του αυτοκράτορα (296 μ.Χ.).

Η συμμετρία και η ιεραρχία στις αναλογίες

των μορφών είναι εμφανείς. Φαίνεται ότι πολλοί τεχνίτες από

διαφορετικές περιοχές εργάστηκαν στο ρωμαϊκό

αυτό μνημείο .

Στις σαρκοφάγους, φυτικά μοτίβα, φύλλα, άνθη, καρποί και ρόδακες είναι συνηθισμένες απεικονίσεις των ανάγλυφων παραστάσεών τους. Εξίσου συχνά τα θέματα αντλούνται από την καθημερινή ζωή κι από μυθολογικούς κύκλους.

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία

Κοκκορού-Αλευρά Γεωργία, Η Τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας. Σύντομη Ιστορία , εκδ.

Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1991

Pollitt Jerome Jordan, Η Τέχνη στην Ελληνιστική Εποχή, μτφρ. Αφροδίτη Γκάζη,

εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1994