Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα(5 Ιουνίου 1898 - 19 Αυγούστου 1936)

Βιογραφία

Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές και δραματουργούς σε παγκόσμια κλίμακα. Γεννήθηκε στην νότια επαρχία της Γρανάδα το 1898. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Γρανάδα και της Μαδρίτης όπου εντάχθηκε στους κύκλους της ισπανικής καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Το 1929-30 έζησε στην Νέα Υόρκη.

Το ταξίδι του στις ΗΠΑ ήταν μια προσπάθεια να ξεφύγει από την κατάθλιψή του που συνεχώς μεγάλωνε και που γινόταν χειρότερη από τη διαρκή

αποτυχημένη του προσπάθεια να κρύψει την ομοφυλοφιλία του από την οικογένεια και τους φίλους του. Όσο πιο διάσημος γινόταν ως συγγραφέας, τόσο πιο οδυνηρή γινόταν η αντίφαση της ζωής του ένας διάσημος επιτυχημένος συγγραφέας και ένα βασανισμένο άτομο που μπορούσε να αποκαλυφθεί μόνο στην ιδιωτική του ζωή. Η σειρά των ποιημάτων αυτής της περιόδου που δημοσιεύτηκαν σε μια ποιητική συλλογή της Νέας Υόρκης, είναι τα πιο δυνατά και πολιτικά της καριέρας του. Περιέγραφε τη ζωή του στη Νέα Υόρκη σαν "μία από τις πιο χρήσιμες εμπειρίες" της ζωής του. Εκεί άλλαξε η οπτική του για τον εαυτό του, το έργο του και τον ίδιο το κόσμο. Ο Λόρκα είδε καθαρά τι πήγαινε στραβά στη Νέα Υόρκη. Καταδίκαζε το λευκό, αστικό πολιτισμό γιατί αντιπροσώπευε την πιο άμεση και ισχυρή εικόνα της πνευματικής φτώχειας του 20ου αιώνα. Η "πόλη που δε κοιμάται ποτέ" με τα λαμπερά φώτα έγινε ο τόπος της αναζήτησης του μοντέρνου ανθρώπου μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο δυστυχία. Με την ποιητική συλλογή της Νέας Υόρκης, η μοναδική φωνή του Λόρκα άρχισε να διακρίνεται. Έβλεπε πέρα από τις περιστάσεις αναζητώντας μια εξήγηση, με το φόβο πως η δυστυχία γύρω του δεν φαινόταν να έχει καμιά κοινωνική ή ηθική εξήγηση. Η μοναδική ηθική εξήγηση που είχε νόημα για τον ίδιο, ήταν η αδιαφορία των ανθρώπων για το "διαφορετικό" και όλο του το έργο χαρακτηρίζεται από την άρνησή του να αγνοήσει το "διαφορετικό". Ο Λόρκα καταδίκαζε τη καπιταλιστική κοινωνία και όλα όσα είχε σαν συνέπειες -την αδιαφορία για τη δυστυχία, την αποξένωση, τη φτώχεια και το ρατσισμό. Απεχθανόταν ιδιαίτερα το τρόπο που ο υλιστικός καπιταλισμός διαφθείρει όλα όσα είναι πολύτιμα και ανθρώπινα. Όταν ήταν στην Νέα Υόρκη είχε καταφέρει να μπει στο κόσμο του θεάτρου της πόλης. Έβλεπε την Νέα Υόρκη σαν την ευκαιρία να απομακρυνθεί ψυχολογικά από το ισπανικό θέατρο της εποχής του. Στην Νέα Υόρκη ο Λόρκα ανακάλυψε στο θέατρο ένα ισχυρό μέσο να συνδέεται με το κοινό και να το προκαλεί.

Η επιστροφή του Λόρκα στην Ισπανία το 1930 συνέπεσε με την πτώση της δικτατορίας του Πρίμο ντε Ριβέρα και την εγκαθίδρυση της Ισπανικής Δημοκρατίας από τις αριστερές δυνάμεις. Το 1931 διορίστηκε διευθυντής της θεατρικής εταιρίας του Πανεπιστημίου γνωστή ως "Η Παράγκα". Η ομάδα χρηματοδοτούνταν από το υπουργείο Παιδείας και είχε την ευθύνη να εξαπλώσει το θέατρο στις πιο απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές της Ισπανίας. Αυτή την περίοδο, ο Λόρκα άρχισε να γράφει μερικά από τα πιο σπουδαία θεατρικά του έργα όπως ήταν "η αγροτική τριλογία" -ο Ματωμένος Γάμος, Γιέρμα και Το Σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα.

Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος ξεκίνησε το 1936 και λίγο μετά ο Λόρκα γύρισε στη Γρανάδα. Παρόλο που ποτέ δεν εντάχθηκε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, οι κοινωνικές και πολιτικές του σχέσεις ήταν πάντοτε εμφανής, και για τον Φράνκο

και τους υποστηρικτές του δεν είχε καμιά διαφορά με έναν Κομμουνιστή.Θα μπορούσε εύκολα να φύγει από τη Γρανάδα όταν η περιοχή έπεσε στις δυνάμεις του Φράνκο αλλά επέλεξε να μείνει κοντά στην αδελφή του και το γαμπρό του. Τον συνέλαβαν στις 17 Αυγούστου του 1936 και δύο μέρες μετά τον σκότωσαν. Ο τάφος του δεν βρέθηκε ποτέ. Το έργο του Λόρκα απαγορεύτηκε στην Ισπανία μέχρι το 1953, όταν ξαναεμφανίστηκε λογοκριμένο. Μόνο μετά το θάνατο του Φράνκο το 1975, έγινε δυνατό να συζητηθεί δημόσια το έργο και ο θάνατός του.

Επιδράσεις

Η επίδραση που δέχθηκε ο Λόρκα από την ισλαμική ή αραβόφωνη ποίηση όπως αναπτύχθηκε επί τέσσερις αιώνες (από τον 11ο ως τον 14ο) στον ισπανικό Νότο είναι εμφανέστατη. Όχι μόνο γιατί ο ποιητής χρησιμοποίησε τις δύο από τις έξι μορφές ποιητικής έκφρασης αλλά και γιατί ακολούθησε σχεδόν πιστά τις αρχές που χαρακτηρίζουν την ισλαμική ποίηση, κυρίως όσον αφορά την επεξεργασία της εικόνας. Όπως οι παλαιοί άραβες ποιητές της ερήμου, βασίστηκε και αυτός στην παρομοίωση και στη μεταφορά για να πετύχει την ακραία συμπύκνωση της αίσθησης, του νοήματος και της αφήγησης.

Στοιχεία που παρατηρούνται στα έργα του .

Τα έργα του στην πλειοψηφία τους αποτελούν έκφανση της λαϊκής ψυχής και της φορτισμένης ατμόσφαιρας της Ανδαλουσίας. Παρατηρούνται έντονα στοιχεία όπως πάθος, φανταστικοί μύθοι, προσωπική αγωνία και γλωσσική δεξιοτεχνία . Σε πολλά από τα έργα του Λόρκα είναι εμφανές ένα υπόβαθρο θρησκευτικότητας μέσα από τις βιβλικές αναφορές, την χριστιανική εικονογραφία και τη μοναδική ατμόσφαιρα κατάνυξης που επικρατεί στην Ανδαλουσία κατά την διάρκεια της εβδομάδας των Παθών .Σε ολόκληρο το έργο του ο θάνατος πλανάται επίμονα. Τα θέματα και οι ήρωες του προέρχονται από την καθημερινή ζωή . Είναι λαϊκές φιγούρες οι οποίες συγκρούονται με τα ήθη τα έθιμα και τις αντιλήψεις της εποχής .Επιπρόσθετα , η δύναμη της μοίρας είναι κυρίαρχο στοιχείο των έργων του .Η τύχη των ηρώων του είναι προδεδικασμένη. Το θέατρό του είναι λαϊκό θέατρο, είναι ο καθημερινός ανθρώπινος μύθος. Κι αυτή είναι η βασικότερη θέση που μας κάνει να πιστεύουμε ότι ο Lorca είναι ένας τραγικός συγγραφέας .Το έργο του υμνεί όχι την αγάπη αλλά την επιθυμία .Για παράδειγμα στο θεατρικό Γιέρμα οι χαρακτήρες λαχταρούν ο ένας

τον άλλο, αλλά γίνονται θύματα της δικής τους ανικανότητας να εκφραστούν συναισθηματικά -παγιδευμένοι από τις προσδοκίες της οικογένειας και της κοινωνίας .

Ενδεικτική ανάλυση τριών θεατρικών έργων του Lorca .

1. ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΙΝΕΝΤΑ

Το θέμα της Μαριάννας Πινέντα αναπτύσσεται μέσα στο περιβάλλον των επαναστατικών ιδεών των αρχών του 19ου αι., που οδήγησαν στην εξέγερση για την εκθρόνιση του βασιλέως της Ισπανίας Φερδινάνδου του Ζ΄. Η Μαριάννα Πινέντα αγαπά τον ηγέτη των δημοκρατικών και για χάρη του φιλοτεχνεί την επαναστατική σημαία. Η επανάσταση καταπνίγεται κι ενώ οι επαναστάτες καταφέρνουν να φύγουν από την Ισπανία, η Μαριάννα συλλαμβάνεται. Η άρνησή της να προδώσει το πρόσωπο που αγαπά την οδηγεί στο θάνατο.

Η δραματοποίηση της λαϊκής μπαλάντας που επεχείρησε ο Λόρκα με την Μ.Π. θα μπορούσε να τοποθετηθεί μέσα στο κλίμα του ρομαντισμού από την άποψη τού περιεχομένου και της εκφράσεως. Το Θέμα του το παίρνει από μια ιστορική παράδοση που έμεινε λαϊκά ζωντανή, η δραματουργική δομή είναι στατική σε μορφή, σε θεατρική εννοείται, εξέλιξη· στοιχείο πρωταγωνιστικό είναι ο λόγος, που όμως δεν συναρθρώνει τη δράση και την ψυχογραφική ανέλιξη των ηρώων, απλώς τους δίνει φωνή. Ο Λόρκα δεν προβάλλει την Μαριάννα του ως σύμβολο μιας δημοκρατικής εξεγέρσεως .Η ηρωίδα του μπαίνει σ’ έναν αγώνα, επειδή ο έρως προς ένα συγκεκριμένο πρόσωπο το επιβάλλει. Η σημαία της ελευθερίας είναι γι’ αυτήν το πιο πολύτιμο πράγμα, γιατί την θεωρεί δώρο ψυχής του αγαπημένου κι όταν αυτός την εγκαταλείπει στον εχθρό που τυχαίνει να είναι και αντίζηλός του, αποφασίζει να σηκώσει μονάχη το σταυρό του μαρτυρίου της, να γίνει αυτή η εκπρόσωπος μιας ιδέας, γιατί αντιλαμβάνεται πως μόνον έτσι θα μείνει για πάντα στην καρδιά του εραστή της, που αγάπησε περισσότερο απ’ αυτήν την ιδέα που αντιπροσωπεύει η θυσία της «Είμαι η ελευθερία γιατί ο έρωτας το θέλησε». Ο Λόρκα συνθέτει την εξέλιξη του δράματος με το τραγούδι, την κίνηση, την εικόνα και το φως.

2. Ο ΜΑΤΩΜΕΝΟΣ ΓΑΜΟΣ

Θέμα του έργου, όπως ο τίτλος συνοπτικότατα δηλώνει, είναι ένας γάμος που ο προδομένος έρωτας οδηγεί στο Θάνατο. Η μάνα του νέου και ο πατέρας της νέας αρραβωνιάζουν τα παιδιά τους. Η νύφη είναι ακόμα ερωτευμένη με τον Leonardo, παντρεμένο και πατέρα ενός παιδιού, Που ζει στην ίδια περιοχή με τη γυναίκα του και την πεθερά του. Την οικογένεια του αντίζηλου χωρίζει αίμα με

την οικογένεια του γαμπρού. Οι Felix έχουν σκοτώσει τον πατέρα και τον αδελφό του. Ο Leonardo επισκέπτεται τη νύφη όμως εκείνη αρνείται τις προτάσεις του και προσπαθεί να πιαστεί από το γάμο σαν από σανίδα σωτηρίας . Μόλις όμως τελειώνει ή γαμήλια τελετή υποκύπτει στο πάθος της. Φεύγει μαζί με τον Leonardo. Ο γαμπρός μαχαίρι παίρνει το δρόμο του δάσους, όπου κρύβεται το ζευγάρι. Οι δυο άντρες θα αναμετρηθούν με τα μαχαίρια στο χέρι και θα σκοτωθούν και οι δυο.

Το θέμα του «Ματωμένου Γάμου» δεν έχει ούτε ίχνος ευρήματος. Είναι θέμα των δημοτικών τραγουδιών κάθε λαού (συγγενές π.χ. με το ελληνικό ακριτικό. Η Αρπαγή της Γυναικός του Ακρίτη)· είναι κάτι που συνέβη, που συμβαίνει ή που μπορεί να συμβεί. Το έργο θα μπορούσε να είναι δραματοποίηση ενός πραγματικού επεισοδίου για το οποίο αφιέρωσαν πολύ χώρο οι εφημερίδες .Ο ποιητής πήρε απλώς ένα κομμάτι ζωής και το αποτύπωσε σε ένα θεατρικό έργο Εντάσσει το μύθο μιας γνωστής κατά τα άλλα πλοκής μέσα στα λιτά αλλά δημιουργημένα, και άρα αυστηρά, πλαίσια της δραματικής αντιλήψεως. Υπάρχει η πρόταση, η κορύφωση και η καταστροφή· υπάρχει το υπερφυσικό στοιχείο που επεμβαίνει (αλληγορίες του θανάτου και της σελήνης) και η αντίληψη του στοιχείου ότι ο άνθρωπος παλεύει με τη μοίρα του .

3. ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΜΠΕΡΝΑΡΝΤΑ ΑΛΜΠΑ

Θεματική ιδέα της «Μπερνάρντα Άλμπα» είναι η τυφλή προσκόλληση στους εθιμικούς τύπους των απαγορευτικών προλήψεων.Η οικογένεια της Μπερνάρντα Άλμπα, που αποτελείται από τη χήρα μάνα και τις τέσσερις κόρες της, πενθεί τον πρόσφατο θάνατο του αφέντη του σπιτιού. Μετά την κηδεία και τους θρήνους, κατά το έθιμο, που αναλαβαίνει να το τηρήσει η μάνα, το σπίτι θα κλείσει τις πόρτες του στη ζωή για πολλά χρόνια. Μπροστά στην αδυσώπητη αυτή πραγματικότητα πλέκεται Ένας «ψυχικός» πόλεμος μεταξύ των αδελφών, που είναι ερωτευμένες με τον Pepe el Romano. Το σκάνδαλο δεν αργεί να ξεσπάσει. Στα χέρια της μικρότερης αδελφής ανακαλύπτεται η φωτογραφία του απαγορευμένου αρσενικού, που της την πήρε μια άλλη αδελφή· η πιο μεγάλη αδελφή, ώριμη πια, που θεωρεί μνηστήρα της τον Pepe, δέχεται καίριο πλήγμα και το σπίτι συνταράζεται σαν από σεισμό. Η μάνα αποφασίζει να αποκαταστήσει την τάξη. Καιροφυλακτεί τον άνδρα και όταν έρχεται στο σπίτι , τον πυροβολεί . Η μικρότερη κόρη πού νομίζει ότι πέθανε αυτοκτονεί. Η μάνα αποφασίζει.. Κανείς δεν θα μάθει τίποτα· κανένα σκάνδαλο δεν θα ξεσπάσει. Η τελική τραγική εντολή της θα είναι : «Η θυγατέρα μου πέθανε παρθένα· φθάνουν

πια τα κλάματα, σιωπή, είπα, σιωπή». Και η τάξη των πραγμάτων αποκαθίσταται. Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα ολοκληρώνει τον προορισμό του : γίνεται ο τάφος των ζωντανών.

Η ατμόσφαιρα του έργου έχει το νεκρώσιμο ύφος οι ανθρώπινες μορφές επιδεικνύουν το πένθος τους, ως μόνο διακριτικό στοιχείο της ζωής τους. «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» ένα σπίτι μόνο από «μαύρες» γυναίκες, κλειστό κι απόρθητο, κι απέναντί τους ο αόρατος πρωταγωνιστής του έργου, ο Pepe el Romano, ο καβαλάρης, που αν και ποτέ δεν βγαίνει στη σκηνή, όμως η παρουσία του είναι η μόνη που την γεμίζει με ζωή. Είναι η προσωποποίηση του πειρασμού, ο αρσενικός σατανάς του έρωτα, ο άνομος πόθος. Δεν είναι ο «τύπος» που κάνει τη μάνα να γίνει το θύμα της μαρτυρικής εκλογής. Είναι οι ιδέες μέσα στις οποίες έζησε και ανάθρεψε τις κόρες της· είναι δηλαδή η δική της πραγματικότητα όπου ο έρωτας είναι αμάρτημα . Διακρίνεται ο πόλεμος του ενστίκτου και του «πρέπει».

Με τον τρόπο της η Μπερνάρντα Άλμπα μένει ολόκληρη, γνήσια και πιστή στην αποστολή της, που αν για τους τρίτους είναι μια μακάβρια προσκόλληση στους τύπους, για εκείνην είναι το νόημα της ίδιας της ζωής. Η Μπερνάρντα Άλμπα είναι το πανάρχαιο είδωλο της μητριαρχίας. Αν αυτή κρατηθεί στο ύψος της, θα κρατηθεί στο ύψος της η τάξη των πραγμάτων που καθιέρωσαν παραδόσεις αιώνων. Η Άλμπα δεν είναι η «διαφωτισμένη» μικροαστή που συμβιβάζεται και συνθηκολογεί. Ο Λόρκα προσπάθησε σ’ αυτό το έργο να μείνει αποκλειστικά αφιερωμένος στην δραματική ανέλιξη.

Έργα

Ποίηση

1. Divan del tamarit2. Ντουέντε3. Ποιητής στη Νέα Υόρκη Μετάφραση Βασίλη Λαλιώτη, Σμίλη 19944. Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας5. Σονέτα του σκοτεινού έρωτα6. Ωδή στον Σαλβαντόρ Νταλί7. Ποιητικά άπαντα (Τόμοι Α, Β)

Θεατρικά

1. Τα Μάγια της Πεταλούδας (El maleficio de la mariposa) - Οι Φασουλήδες του Κατσιπόρα (Los títeres de Cachiporra)

2. Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα (La casa de Bernarda Alba)3. Η θαυμαστή μπαλωματού (La zapatera prodigiosa)4. Γέρμα (Yerma)5. Ματωμένος Γάμος (Bodas de sangre)6. Δόνα Ροζίτα (Doña Rosita la soltera)7. Μαριάνα Πινέδα (Mariana Pineda)8. Το κοινό (El publico)