Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

40
]+[ www.e-e-e.gr ΠΗΓΗ: http://users.otenet.gr/∼aper/t2t.htm Θουκυδίδου ΙΣΤΟΡΙΩΝ Η [7.1.1] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Πυθὴν ἐκ τοῦ Τάραντος, ἐπεὶ ἐπεσκεύασαν τὰς ναῦς, παρέπλευσαν ἐς Λοκροὺς τοὺς Ἐπι- ζεφυρίους· καὶ πυνθανόμενοι σαφέστερον ἤδη ὅτι οὐ παντελῶς πω ἀποτετειχισμέναι αἱ Συράκουσαί εἰσιν, ἀλλ' ἔτι οἷόν τε κατὰ τὰς Ἐπιπολὰς στρατιᾷ ἀφικομένους ἐσελθεῖν, ἐβου- λεύοντο εἴτ' ἐν δεξιᾷ λαβόντες τὴν Σικελίαν διακινδυνεύσωσιν ἐσπλεῦσαι, εἴτ' ἐν ἀριστερᾷ ἐς Ἱμέραν πρῶτον πλεύσαντες καὶ αὐτούς τε ἐκείνους καὶ στρατιὰν ἄλλην προσλαβόντες, [7.1.2] οὓς ἂν πείθωσι, κατὰ γῆν ἔλθωσιν. καὶ ἔδοξεν αὐτοῖς ἐπὶ τῆς Ἱμέρας πλεῖν, ἄλλως τε καὶ τῶν Ἀττικῶν τεσσάρων νεῶν οὔπω παρουσῶν ἐν τῷ Ῥηγίῳ, ἃς ὁ Νικίας ὅμως πυν- θανόμενος αὐτοὺς ἐν Λακροῖς εἶναι ἀπέστειλεν. φθάσαντες δὲ τὴν φυλακὴν ταύτην περαιοῦνται διὰ τοῦ πορθμοῦ, καὶ [7.1.3] σχόντες Ῥηγίῳ καὶ Μεσσήνῃ ἀφικνοῦνται ἐς Ἱμέραν. ἐκεῖ δὲ ὄντες τούς τε Ἱμεραίους ἔπεισαν ξυμπολεμεῖν καὶ αὐτούς τε ἕπεσθαι καὶ τοῖς ἐκ τῶν νεῶν τῶν σφετέρων ναύταις ὅσοι μὴ εἶχον ὅπλα παρασχεῖν (τὰς γὰρ ναῦς ἀνείλκυσαν ἐν Ἱμέρᾳ), καὶ τοὺς Σελινουντίους πέμψαντες ἐκέλευον ἀπαντᾶν παν- [7.1.4] στρατιᾷ ἔς τι χωρίον. πέμψειν δέ τινα αὐτοῖς ὑπέσχοντο στρατιὰν οὐ πολλὴν καὶ οἱ Γελῷοι καὶ τῶν Σικελῶν τινές, οἳ πολὺ προθυμότερον προσχωρεῖν ἑτοῖμοι ἦσαν τοῦ τε Ἀρχωνίδου νεωστὶ τεθνηκότος, ὃς τῶν ταύτῃ Σικελῶν βασι- λεύων τινῶν καὶ ὢν οὐκ ἀδύνατος τοῖς Ἀθηναίοις φίλος ἦν, καὶ τοῦ Γυλίππου ἐκ Λακεδαίμονος προθύμως δοκοῦντος ἥκειν. [7.1.5] καὶ ὁ μὲν Γύλιππος ἀναλαβὼν τῶν τε σφετέρων ναυτῶν καὶ ἐπιβατῶν τοὺς ὡπλισμένους ἑπτακοσίους μάλιστα, Ἱμεραίους δὲ ὁπλίτας καὶ ψιλοὺς ξυναμφοτέρους χιλίους καὶ ἱππέας ἑκατὸν καὶ Σελινουντίων τέ τινας ψιλοὺς καὶ ἱππέας καὶ Γελῴων ὀλίγους, Σικελῶν τε ἐς χιλίους τοὺς πάντας, ἐχώρει [7.2.1] πρὸς τὰς Συρακούσας· οἱ δ' ἐκ τῆς Λευκάδος Κορίνθιοι ταῖς τε ἄλλαις ναυσὶν ὡς εἶχον τάχους ἐβοήθουν καὶ Γογγύλος, εἷς τῶν Κορινθίων ἀρχόντων, μιᾷ νηὶ τελευταῖος ὁρμηθεὶς πρῶτος μὲν ἀφικνεῖται ἐς τὰς Συρακούσας, ὀλίγον δὲ πρὸ Γυλίππου, καὶ καταλαβὼν αὐτοὺς περὶ ἀπαλλαγῆς τοῦ πολέμου μέλλοντας ἐκκλησιάσειν διεκώλυσέ τε καὶ παρεθάρσυνε, λέγων ὅτι νῆές τε ἄλλαι ἔτι προσπλέουσι καὶ Γύλιππος ὁ 1

Transcript of Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

Page 1: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

]+[ wwwe-e-egr ΠΗΓΗ httpusersotenetgrsimapert2thtm Θουκυδίδου ΙΣΤΟΡΙΩΝ Η [711] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Πυθὴν ἐκ τοῦ Τάραντος ἐπεὶ ἐπεσκεύασαν τὰς ναῦς παρέπλευσαν ἐς Λοκροὺς τοὺς Ἐπι- ζεφυρίους καὶ πυνθανόmicroενοι σαφέστερον ἤδη ὅτι οὐ παντελῶς πω ἀποτετειχισmicroέναι αἱ Συράκουσαί εἰσιν ἀλλ ἔτι οἷόν τε κατὰ τὰς Ἐπιπολὰς στρατιᾷ ἀφικοmicroένους ἐσελθεῖν ἐβου- λεύοντο εἴτ ἐν δεξιᾷ λαβόντες τὴν Σικελίαν διακινδυνεύσωσιν ἐσπλεῦσαι εἴτ ἐν ἀριστερᾷ ἐς Ἱmicroέραν πρῶτον πλεύσαντες καὶ αὐτούς τε ἐκείνους καὶ στρατιὰν ἄλλην προσλαβόντες [712] οὓς ἂν πείθωσι κατὰ γῆν ἔλθωσιν καὶ ἔδοξεν αὐτοῖς ἐπὶ τῆς Ἱmicroέρας πλεῖν ἄλλως τε καὶ τῶν Ἀττικῶν τεσσάρων νεῶν οὔπω παρουσῶν ἐν τῷ Ῥηγίῳ ἃς ὁ Νικίας ὅmicroως πυν- θανόmicroενος αὐτοὺς ἐν Λακροῖς εἶναι ἀπέστειλεν φθάσαντες δὲ τὴν φυλακὴν ταύτην περαιοῦνται διὰ τοῦ πορθmicroοῦ καὶ [713] σχόντες Ῥηγίῳ καὶ Μεσσήνῃ ἀφικνοῦνται ἐς Ἱmicroέραν ἐκεῖ δὲ ὄντες τούς τε Ἱmicroεραίους ἔπεισαν ξυmicroπολεmicroεῖν καὶ αὐτούς τε ἕπεσθαι καὶ τοῖς ἐκ τῶν νεῶν τῶν σφετέρων ναύταις ὅσοι microὴ εἶχον ὅπλα παρασχεῖν (τὰς γὰρ ναῦς ἀνείλκυσαν ἐν Ἱmicroέρᾳ) καὶ τοὺς Σελινουντίους πέmicroψαντες ἐκέλευον ἀπαντᾶν παν- [714] στρατιᾷ ἔς τι χωρίον πέmicroψειν δέ τινα αὐτοῖς ὑπέσχοντο στρατιὰν οὐ πολλὴν καὶ οἱ Γελῷοι καὶ τῶν Σικελῶν τινές οἳ πολὺ προθυmicroότερον προσχωρεῖν ἑτοῖmicroοι ἦσαν τοῦ τε Ἀρχωνίδου νεωστὶ τεθνηκότος ὃς τῶν ταύτῃ Σικελῶν βασι- λεύων τινῶν καὶ ὢν οὐκ ἀδύνατος τοῖς Ἀθηναίοις φίλος ἦν καὶ τοῦ Γυλίππου ἐκ Λακεδαίmicroονος προθύmicroως δοκοῦντος ἥκειν [715] καὶ ὁ microὲν Γύλιππος ἀναλαβὼν τῶν τε σφετέρων ναυτῶν καὶ ἐπιβατῶν τοὺς ὡπλισmicroένους ἑπτακοσίους microάλιστα Ἱmicroεραίους δὲ ὁπλίτας καὶ ψιλοὺς ξυναmicroφοτέρους χιλίους καὶ ἱππέας ἑκατὸν καὶ Σελινουντίων τέ τινας ψιλοὺς καὶ ἱππέας καὶ Γελῴων ὀλίγους Σικελῶν τε ἐς χιλίους τοὺς πάντας ἐχώρει [721] πρὸς τὰς Συρακούσας οἱ δ ἐκ τῆς Λευκάδος Κορίνθιοι ταῖς τε ἄλλαις ναυσὶν ὡς εἶχον τάχους ἐβοήθουν καὶ Γογγύλος εἷς τῶν Κορινθίων ἀρχόντων microιᾷ νηὶ τελευταῖος ὁρmicroηθεὶς πρῶτος microὲν ἀφικνεῖται ἐς τὰς Συρακούσας ὀλίγον δὲ πρὸ Γυλίππου καὶ καταλαβὼν αὐτοὺς περὶ ἀπαλλαγῆς τοῦ πολέmicroου microέλλοντας ἐκκλησιάσειν διεκώλυσέ τε καὶ παρεθάρσυνε λέγων ὅτι νῆές τε ἄλλαι ἔτι προσπλέουσι καὶ Γύλιππος ὁ

1

[722] Κλεανδρίδου Λακεδαιmicroονίων ἀποστειλάντων ἄρχων καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἐπερρώσθησάν τε καὶ τῷ Γυλίππῳ εὐθὺς πανστρατιᾷ ὡς ἀπαντησόmicroενοι ἐξῆλθον ἤδη γὰρ καὶ ἐγγὺς [723] ὄντα ᾐσθάνοντο αὐτόν ὁ δὲ Ἰέτας τότε τι τεῖχος ἐν τῇ παρόδῳ τῶν Σικελῶν ἑλὼν καὶ ξυνταξάmicroενος ὡς ἐς microάχην ἀφικνεῖται ἐς τὰς Ἐπιπολάς καὶ ἀναβὰς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον ἐχώρει microετὰ τῶν Συρακο- [724] σίων ἐπὶ τὸ τείχισmicroα τῶν Ἀθηναίων ἔτυχε δὲ κατὰ τοῦτο τοῦ καιροῦ ἐλθὼν ἐν ᾧ ἑπτὰ microὲν ἢ ὀκτὼ σταδίων ἤδη ἀπε- τετέλεστο τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὸν microέγαν λιmicroένα διπλοῦν τεῖχος πλὴν κατὰ βραχύ τι τὸ πρὸς τὴν θάλασσαν (τοῦτο δ ἔτι ᾠκοδόmicroουν) τῷ δὲ ἄλλῳ τοῦ κύκλου πρὸς τὸν Τρωγίλον ἐπὶ τὴν ἑτέραν θάλασσαν λίθοι τε παραβεβληmicroένοι τῷ πλέονι ἤδη ἦσαν καὶ ἔστιν ἃ καὶ ἡmicroίεργα τὰ δὲ καὶ ἐξειργασmicroένα κατελέ- λειπτο παρὰ τοσοῦτον microὲν αἱ Συράκουσαι ἦλθον κινδύνου [731] Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι αἰφνιδίως τοῦ τε Γυλίππου καὶ τῶν Συρακοσίων σφίσιν ἐπιόντων ἐθορυβήθησαν microὲν τὸ πρῶτον παρετάξαντο δέ ὁ δὲ θέmicroενος τὰ ὅπλα ἐγγὺς κήρυκα προσ- πέmicroπει αὐτοῖς λέγοντα εἰ βούλονται ἐξιέναι ἐκ τῆς Σικελίας πέντε ἡmicroερῶν λαβόντες τὰ σφέτερα αὐτῶν ἑτοῖmicroος εἶναι [732] σπένδεσθαι οἱ δ ἐν ὀλιγωρίᾳ τε ἐποιοῦντο καὶ οὐδὲν ἀποκρινάmicroενοι ἀπέπεmicroψαν καὶ microετὰ τοῦτο ἀντιπαρεσκευά- [733] ζοντο ἀλλήλοις ὡς ἐς microάχην καὶ ὁ Γύλιππος ὁρῶν τοὺς Συρακοσίους ταρασσοmicroένους καὶ οὐ ῥᾳδίως ξυντασσοmicroένους ἐπανῆγε τὸ στρατόπεδον ἐς τὴν εὐρυχωρίαν microᾶλλον καὶ ὁ Νικίας οὐκ ἐπῆγε τοὺς Ἀθηναίους ἀλλ ἡσύχαζε πρὸς τῷ ἑαυτῶν τείχει ὡς δ ἔγνω ὁ Γύλιππος οὐ προσιόντας αὐτούς ἀπήγαγε τὴν στρατιὰν ἐπὶ τὴν ἄκραν τὴν Τεmicroενῖτιν καλου- [734] microένην καὶ αὐτοῦ ηὐλίσαντο τῇ δ ὑστεραίᾳ ἄγων τὴν microὲν πλείστην τῆς στρατιᾶς παρέταξε πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθη- ναίων ὅπως microὴ ἐπιβοηθοῖεν ἄλλοσε microέρος δέ τι πέmicroψας πρὸς τὸ φρούριον τὸ Λάβδαλον αἱρεῖ καὶ ὅσους ἔλαβεν ἐν αὐτῷ πάντας ἀπέκτεινεν ἦν δὲ οὐκ ἐπιφανὲς τοῖς Ἀθηναίοις [735] τὸ χωρίον καὶ τριήρης τῇ αὐτῇ ἡmicroέρᾳ ἁλίσκεται τῶν Ἀθη- ναίων ὑπὸ τῶν Συρακοσίων ἐφορmicroοῦσα τῷ λιmicroένι [741] Καὶ microετὰ ταῦτα ἐτείχιζον οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι διὰ τῶν Ἐπιπολῶν ἀπὸ τῆς πόλεως ἀρξάmicroενοι ἄνω πρὸς τὸ ἐγκάρσιον τεῖχος ἁπλοῦν ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι εἰ microὴ δύναιντο [742] κωλῦσαι microηκέτι οἷοί τε ὦσιν ἀποτειχίσαι καὶ οἵ τε Ἀθηναῖοι ἀνεβεβήκεσαν ἤδη ἄνω τὸ ἐπὶ θαλάσσῃ τεῖχος ἐπιτελέσαντες καὶ ὁ Γύλιππος (ἦν γάρ τι τοῖς Ἀθηναίοις τοῦ τείχους ἀσθενές) νυκτὸς ἀναλαβὼν τὴν στρατιὰν ἐπῄει [743] πρὸς αὐτό οἱ δ Ἀθηναῖοι (ἔτυχον γὰρ ἔξω αὐλιζόmicroενοι) ὡς ᾔσθοντο ἀντεπῇσαν ὁ δὲ γνοὺς κατὰ τάχος ἀπήγαγε τοὺς σφετέρους πάλιν ἐποικοδοmicroήσαντες δὲ αὐτὸ οἱ Ἀθη- ναῖοι ὑψηλότερον αὐτοὶ microὲν ταύτῃ ἐφύλασσον τοὺς δὲ ἄλλους ξυmicromicroάχους κατὰ τὸ ἄλλο τείχισmicroα ἤδη διέταξαν ᾗπερ ἔmicroελλον ἕκαστοι φρουρεῖν [744] Τῷ δὲ Νικίᾳ ἐδόκει τὸ Πληmicromicroύριον καλούmicroενον τειχίσαι ἔστι δὲ ἄκρα ἀντιπέρας τῆς πόλεως ἥπερ προύχουσα τοῦ microεγάλου λιmicroένος τὸ στόmicroα στενὸν ποιεῖ καὶ εἰ τειχισθείη

2

ῥᾴων αὐτῷ ἐφαίνετο ἡ ἐσκοmicroιδὴ τῶν ἐπιτηδείων ἔσεσθαι δι ἐλάσσονος γὰρ πρὸς τῷ λιmicroένι τῷ τῶν Συρακοσίων ἐφορmicroήσειν σφᾶς καὶ οὐχ ὥσπερ νῦν ἐκ microυχοῦ τοῦ λιmicroένος τὰς ἐπαναγωγὰς ποιήσεσθαι ἤν τι ναυτικῷ κινῶνται προσ- εῖχέ τε ἤδη microᾶλλον τῷ κατὰ θάλασσαν πολέmicroῳ ὁρῶν τὰ ἐκ τῆς γῆς σφίσιν ἤδη ἐπειδὴ Γύλιππος ἧκεν ἀνελπιστότερα [745] ὄντα διακοmicroίσας οὖν στρατιὰν καὶ τὰς ναῦς ἐξετείχισε τρία φρούρια καὶ ἐν αὐτοῖς τά τε σκεύη τὰ πλεῖστα ἔκειτο καὶ τὰ πλοῖα ἤδη ἐκεῖ τὰ microεγάλα ὥρmicroει καὶ αἱ ταχεῖαι νῆες [746] ὥστε καὶ τῶν πληρωmicroάτων οὐχ ἥκιστα τότε πρῶτον κάκωσις ἐγένετο τῷ τε γὰρ ὕδατι σπανίῳ χρώmicroενοι καὶ οὐκ ἐγγύθεν καὶ ἐπὶ φρυγανισmicroὸν ἅmicroα ὁπότε ἐξέλθοιεν οἱ ναῦται ὑπὸ τῶν ἱππέων τῶν Συρακοσίων κρατούντων τῆς γῆς διεφθεί- ροντο τρίτον γὰρ microέρος τῶν ἱππέων τοῖς Συρακοσίοις διὰ τοὺς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ἵνα microὴ κακουργήσοντες ἐξίοιεν ἐπὶ [747] τῇ ἐν τῷ Ὀλυmicroπιείῳ πολίχνῃ ἐτετάχατο ἐπυνθάνετο δὲ καὶ τὰς λοιπὰς τῶν Κορινθίων ναῦς προσπλεούσας ὁ Νικίας καὶ πέmicroπει ἐς φυλακὴν αὐτῶν εἴκοσι ναῦς αἷς εἴρητο περί τε Λοκροὺς καὶ Ῥήγιον καὶ τὴν προσβολὴν τῆς Σικελίας ναυλοχεῖν αὐτάς [751] Ὁ δὲ Γύλιππος ἅmicroα microὲν ἐτείχιζε τὸ διὰ τῶν Ἐπιπολῶν τεῖχος τοῖς λίθοις χρώmicroενος οὓς οἱ Ἀθηναῖοι προπαρε- βάλοντο σφίσιν ἅmicroα δὲ παρέτασσεν ἐξάγων αἰεὶ πρὸ τοῦ τειχίσmicroατος τοὺς Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ οἱ [752] Ἀθηναῖοι ἀντιπαρετάσσοντο ἐπειδὴ δὲ ἔδοξε τῷ Γυλίππῳ καιρὸς εἶναι ἦρχε τῆς ἐφόδου καὶ ἐν χερσὶ γενόmicroενοι ἐmicroάχοντο microεταξὺ τῶν τειχισmicroάτων ᾗ τῆς ἵππου τῶν Συρα- [753] κοσίων οὐδεmicroία χρῆσις ἦν καὶ νικηθέντων τῶν Συρακοσίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀνελοmicroένων καὶ τῶν Ἀθηναίων τροπαῖον στησάντων ὁ Γύλιππος ξυγκαλέσας τὸ στράτευmicroα οὐκ ἔφη τὸ ἁmicroάρτηmicroα ἐκείνων ἀλλ ἑαυτοῦ γενέσθαι τῆς γὰρ ἵππου καὶ τῶν ἀκοντιστῶν τὴν ὠφελίαν τῇ τάξει ἐντὸς λίαν τῶν τειχῶν ποιήσας ἀφελέσθαι νῦν [754] οὖν αὖθις ἐπάξειν καὶ διανοεῖσθαι οὕτως ἐκέλευεν αὐτοὺς ὡς τῇ microὲν παρασκευῇ οὐκ ἔλασσον ἕξοντας τῇ δὲ γνώmicroῃ οὐκ ἀνεκτὸν ἐσόmicroενον εἰ microὴ ἀξιώσουσι Πελοποννήσιοί τε ὄντες καὶ ∆ωριῆς Ἰώνων καὶ νησιωτῶν καὶ ξυγκλύδων [761] ἀνθρώπων κρατήσαντες ἐξελάσασθαι ἐκ τῆς χώρας καὶ microετὰ ταῦτα ἐπειδὴ καιρὸς ἦν αὖθις ἐπῆγεν αὐτούς ὁ δὲ Νικίας καὶ οἱ Ἀθηναῖοι νοmicroίζοντες καὶ εἰ ἐκεῖνοι microὴ ἐθέλοιεν microάχης ἄρχειν ἀναγκαῖον εἶναι σφίσι microὴ περιορᾶν παροι- κοδοmicroούmicroενον τὸ τεῖχος (ἤδη γὰρ καὶ ὅσον οὐ παρεληλύθει τὴν τῶν Ἀθηναίων τοῦ τείχους τελευτὴν ἡ ἐκείνων τείχισις καί εἰ προέλθοι ταὐτὸν ἤδη ἐποίει αὐτοῖς νικᾶν τε microαχοmicroένοις διὰ παντὸς καὶ microηδὲ microάχεσθαι) ἀντεπῇσαν οὖν τοῖς Συρα- [762] κοσίοις καὶ ὁ Γύλιππος τοὺς microὲν ὁπλίτας ἔξω τῶν τειχῶν microᾶλλον ἢ πρότερον προαγαγὼν ξυνέmicroισγεν αὐτοῖς τοὺς δ ἱππέας καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς ἐκ πλαγίου τάξας τῶν Ἀθηναίων κατὰ τὴν εὐρυχωρίαν ᾗ τῶν τειχῶν ἀmicroφοτέρων αἱ ἐργασίαι [763] ἔληγον καὶ προσβαλόντες οἱ ἱππῆς ἐν τῇ microάχῃ τῷ εὐωνύmicroῳ κέρᾳ τῶν Ἀθηναίων ὅπερ κατ αὐτοὺς ἦν ἔτρεψαν καὶ δι

3

αὐτὸ καὶ τὸ ἄλλο στράτευmicroα νικηθὲν ὑπὸ τῶν Συρακοσίων [764] κατηράχθη ἐς τὰ τειχίσmicroατα καὶ τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ ἔφθασαν παροικοδοmicroήσαντες καὶ παρελθόντες τὴν τῶν Ἀθηναίων οἰκο- δοmicroίαν ὥστε microηκέτι microήτε αὐτοὶ κωλύεσθαι ὑπ αὐτῶν ἐκείνους τε καὶ παντάπασιν ἀπεστερηκέναι εἰ καὶ κρατοῖεν microὴ ἂν ἔτι σφᾶς ἀποτειχίσαι [771] Μετὰ δὲ τοῦτο αἵ τε τῶν Κορινθίων νῆες καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λευκαδίων ἐσέπλευσαν αἱ ὑπόλοιποι δώδεκα λαθοῦσαι τὴν τῶν Ἀθηναίων φυλακήν (ἦρχε δ αὐτῶν Ἐρασινίδης Κορίνθιος) καὶ ξυνετείχισαν τὸ λοιπὸν τοῖς Συρακοσίοις [772] microέχρι τοῦ ἐγκαρσίου τείχους καὶ ὁ Γύλιππος ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ἐπὶ στρατιάν τε ᾤχετο καὶ ναυτικὴν καὶ πεζὴν ξυλλέξων καὶ τῶν πόλεων ἅmicroα προσαξόmicroενος εἴ τις ἢ microὴ πρόθυmicroος ἦν ἢ παντάπασιν ἔτι ἀφειστήκει τοῦ πολέmicroου [773] πρέσβεις τε ἄλλοι τῶν Συρακοσίων καὶ Κορινθίων ἐς Λακε- δαίmicroονα καὶ Κόρινθον ἀπεστάλησαν ὅπως στρατιὰ ἔτι περαιωθῇ τρόπῳ ᾧ ἂν ἐν ὁλκάσιν ἢ πλοίοις ἢ ἄλλως ὅπως [774] ἂν προχωρῇ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων ἐπιmicroεταπεmicroποmicroένων οἵ τε Συρακόσιοι ναυτικὸν ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ὡς καὶ τούτῳ ἐπιχειρήσοντες καὶ ἐς τἆλλα πολὺ ἐπέρρωντο [781] Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόmicroενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡmicroέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεmicroίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν ἔπεmicroπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις microὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνοmicroένων microάλιστα δὲ καὶ τότε νοmicroίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί εἰ microὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς microεταπέmicroψουσιν ἢ ἄλλους microὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν [782] οὐδεmicroίαν εἶναι σωτηρίαν φοβούmicroενος δὲ microὴ οἱ πεmicroπόmicroενοι ἢ κατὰ τὴν τοῦ λέγειν ἀδυνασίαν ἢ καὶ microνήmicroης ἐλλιπεῖς γιγνόmicroενοι ἢ τῷ ὄχλῳ πρὸς χάριν τι λέγοντες οὐ τὰ ὄντα ἀπαγγέλλωσιν ἔγραψεν ἐπιστολήν νοmicroίζων οὕτως ἂν microάλιστα τὴν αὑτοῦ γνώmicroην microηδὲν ἐν τῷ ἀγγέλῳ ἀφανισθεῖσαν microαθόντας τοὺς Ἀθηναίους βουλεύσασθαι περὶ τῆς ἀληθείας [783] καὶ οἱ microὲν ᾤχοντο φέροντες οὓς ἀπέστειλε τὰ γράmicromicroατα καὶ ὅσα ἔδει αὐτοὺς εἰπεῖν ὁ δὲ τὰ κατὰ τὸ στρατόπεδον διὰ φυλακῆς microᾶλλον ἤδη ἔχων ἢ δι ἑκουσίων κινδύνων ἐπεmicroέλετο [791] Ἐν δὲ τῷ αὐτῷ θέρει τελευτῶντι καὶ Εὐετίων στρατηγὸς Ἀθηναίων microετὰ Περδίκκου στρατεύσας ἐπ Ἀmicroφίπολιν Θρᾳξὶ πολλοῖς τὴν microὲν πόλιν οὐχ εἷλεν ἐς δὲ τὸν Στρυmicroόνα περι- [7914] κοmicroίσας τριήρεις ἐκ τοῦ ποταmicroοῦ ἐπολιόρκει ὁρmicroώmicroενος ἐξ Ἱmicroεραίου καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα [7101] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου χειmicroῶνος ἥκοντες ἐς τὰς Ἀθήνας οἱ παρὰ τοῦ Νικίου ὅσα τε ἀπὸ γλώσσης εἴρητο αὐτοῖς εἶπον καὶ εἴ τίς τι ἐπηρώτα ἀπεκρίνοντο καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἀπ- έδοσαν ὁ δὲ γραmicromicroατεὺς ὁ τῆς πόλεως παρελθὼν ἀνέγνω τοῖς Ἀθηναίοις δηλοῦσαν τοιάδε [7111] rsquoΤὰ microὲν πρότερον πραχθέντα ὦ Ἀθηναῖοι ἐν ἄλλαις πολλαῖς ἐπιστολαῖς ἴστε νῦν δὲ καιρὸς οὐχ ἧσσον microαθόντας [7112] ὑmicroᾶς ἐν ᾧ ἐσmicroὲν βουλεύσασθαι κρατησάντων γὰρ ἡmicroῶν microάχαις ταῖς πλέοσι Συρακοσίους ἐφ οὓς ἐπέmicroφθηmicroεν καὶ τὰ τείχη οἰκοδοmicroησαmicroένων ἐν οἷσπερ νῦν ἐσmicroέν ἦλθε Γύλιππος

4

Λακεδαιmicroόνιος στρατιὰν ἔχων ἔκ τε Πελοποννήσου καὶ ἀπὸ τῶν ἐν Σικελίᾳ πόλεων ἔστιν ὧν καὶ microάχῃ τῇ microὲν πρώτῃ νικᾶται ὑφ ἡmicroῶν τῇ δ ὑστεραίᾳ ἱππεῦσί τε πολλοῖς καὶ [7113] ἀκοντισταῖς βιασθέντες ἀνεχωρήσαmicroεν ἐς τὰ τείχη νῦν οὖν ἡmicroεῖς microὲν παυσάmicroενοι τοῦ περιτειχισmicroοῦ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἐναντίων ἡσυχάζοmicroεν (οὐδὲ γὰρ ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ δυναίmicroεθ ἂν χρήσασθαι ἀπανηλωκυίας τῆς φυλακῆς τῶν τειχῶν microέρος τι τοῦ ὁπλιτικοῦ) οἱ δὲ παρῳκοδοmicroήκασιν ἡmicroῖν τεῖχος ἁπλοῦν ὥστε microὴ εἶναι ἔτι περιτειχίσαι αὐτούς ἢν microή τις τὸ παρα- [7114] τείχισmicroα τοῦτο πολλῇ στρατιᾷ ἐπελθὼν ἕλῃ ξυmicroβέβηκέ τε πολιορκεῖν δοκοῦντας ἡmicroᾶς ἄλλους αὐτοὺς microᾶλλον ὅσα γε κατὰ γῆν τοῦτο πάσχειν οὐδὲ γὰρ τῆς χώρας ἐπὶ πολὺ διὰ τοὺς ἱππέας ἐξερχόmicroεθα [7121] lsquoΠεπόmicroφασι δὲ καὶ ἐς Πελοπόννησον πρέσβεις ἐπ ἄλλην στρατιάν καὶ ἐς τὰς ἐν Σικελίᾳ πόλεις Γύλιππος οἴχεται τὰς microὲν καὶ πείσων ξυmicroπολεmicroεῖν ὅσαι νῦν ἡσυχάζουσιν ἀπὸ δὲ τῶν καὶ στρατιὰν ἔτι πεζὴν καὶ ναυτικοῦ παρασκευήν ἢν [7122] δύνηται ἄξων διανοοῦνται γάρ ὡς ἐγὼ πυνθάνοmicroαι τῷ τε πεζῷ ἅmicroα τῶν τειχῶν ἡmicroῶν πειρᾶν καὶ ταῖς ναυσὶ κατὰ [7123] θάλασσαν καὶ δεινὸν microηδενὶ ὑmicroῶν δόξῃ εἶναι ὅτι καὶ κατὰ θάλασσαν τὸ γὰρ ναυτικὸν ἡmicroῶν ὅπερ κἀκεῖνοι πυνθάνονται τὸ microὲν πρῶτον ἤκmicroαζε καὶ τῶν νεῶν τῇ ξηρότητι καὶ τῶν πληρωmicroάτων τῇ σωτηρίᾳ νῦν δὲ αἵ τε νῆες διά- βροχοι τοσοῦτον χρόνον ἤδη θαλασσεύουσαι καὶ τὰ πληρώ- [7124] microατα ἔφθαρται τὰς microὲν γὰρ ναῦς οὐκ ἔστιν ἀνελκύσαντας διαψύξαι διὰ τὸ ἀντιπάλους τῷ πλήθει καὶ ἔτι πλείους τὰς τῶν πολεmicroίων οὔσας αἰεὶ προσδοκίαν παρέχειν ὡς ἐπιπλεύ- [7125] σονται φανεραὶ δ εἰσὶν ἀναπειρώmicroεναι καὶ αἱ ἐπιχειρήσεις ἐπ ἐκείνοις καὶ ἀποξηρᾶναι τὰς σφετέρας microᾶλλον ἐξουσία [7131] οὐ γὰρ ἐφορmicroοῦσιν ἄλλοις ἡmicroῖν δ ἐκ πολλῆς ἂν περιουσίας νεῶν microόλις τοῦτο ὑπῆρχε καὶ microὴ ἀναγκαζοmicroένοις ὥσπερ νῦν πάσαις φυλάσσειν εἰ γὰρ ἀφαιρήσοmicroέν τι καὶ βραχὺ τῆς τηρήσεως τὰ ἐπιτήδεια οὐχ ἕξοmicroεν παρὰ τὴν ἐκείνων [7132] πόλιν χαλεπῶς καὶ νῦν ἐσκοmicroιζόmicroενοι τὰ δὲ πληρώmicroατα διὰ τόδε ἐφθάρη τε ἡmicroῖν καὶ ἔτι νῦν φθείρεται τῶν ναυτῶν [τῶν] microὲν διὰ φρυγανισmicroὸν καὶ ἁρπαγὴν καὶ ὑδρείαν microακρὰν ὑπὸ τῶν ἱππέων ἀπολλυmicroένων οἱ δὲ θεράποντες ἐπειδὴ ἐς ἀντίπαλα καθεστήκαmicroεν αὐτοmicroολοῦσι καὶ οἱ ξένοι οἱ microὲν ἀναγκαστοὶ ἐσβάντες εὐθὺς κατὰ τὰς πόλεις ἀποχωροῦσιν οἱ δὲ ὑπὸ microεγάλου microισθοῦ τὸ πρῶτον ἐπαρθέντες καὶ οἰόmicroενοι χρηmicroατιεῖσθαι microᾶλλον ἢ microαχεῖσθαι ἐπειδὴ παρὰ γνώmicroην ναυτικόν τε δὴ καὶ τἆλλα ἀπὸ τῶν πολεmicroίων ἀνθεστῶτα ὁρῶσιν οἱ microὲν ἐπ αὐτοmicroολίας προφάσει ἀπέρχονται οἱ δὲ ὡς ἕκαστοι δύνανται (πολλὴ δ ἡ Σικελία) εἰσὶ δ οἳ καὶ αὐτοὶ ἐmicroπορευόmicroενοι ἀνδράποδα Ὑκκαρικὰ ἀντεmicroβιβάσαι ὑπὲρ σφῶν πείσαντες τοὺς τριηράρχους τὴν ἀκρίβειαν τοῦ ναυτικοῦ [7141] ἀφῄρηνται ἐπισταmicroένοις δ ὑmicroῖν γράφω ὅτι βραχεῖα ἀκmicroὴ πληρώmicroατος καὶ ὀλίγοι τῶν ναυτῶν οἱ ἐξορmicroῶντές τε ναῦν [7142] καὶ ξυνέχοντες τὴν εἰρεσίαν τούτων δὲ πάντων ἀπορώτατον τό τε microὴ οἷόν τε εἶναι ταῦτα ἐmicroοὶ κωλῦσαι τῷ στρατηγῷ (χαλεπαὶ γὰρ αἱ ὑmicroέτεραι φύσεις ἄρξαι) καὶ ὅτι οὐδ ὁπόθεν

5

ἐπιπληρωσόmicroεθα τὰς ναῦς ἔχοmicroεν ὃ τοῖς πολεmicroίοις πολλα- χόθεν ὑπάρχει ἀλλ ἀνάγκη ἀφ ὧν ἔχοντες ἤλθοmicroεν τά τε ὄντα καὶ ἀπαναλισκόmicroενα γίγνεσθαι αἱ γὰρ νῦν οὖσαι πόλεις [7143] ξύmicromicroαχοι ἀδύνατοι Νάξος καὶ Κατάνη εἰ δὲ προσγενήσεται ἓν ἔτι τοῖς πολεmicroίοις ὥστε τὰ τρέφοντα ἡmicroᾶς χωρία τῆς Ἰταλίας ὁρῶντα ἐν ᾧ τ ἐσmicroὲν καὶ ὑmicroῶν microὴ ἐπιβοηθούντων πρὸς ἐκείνους χωρῆσαι διαπεπολεmicroήσεται αὐτοῖς ἀmicroαχεὶ ἐκπολιορκηθέντων ἡmicroῶν [ὁ πόλεmicroος] [7144] rsquoΤούτων ἐγὼ ἡδίω microὲν ἂν εἶχον ὑmicroῖν ἕτερα ἐπιστέλλειν οὐ microέντοι χρησιmicroώτερά γε εἰ δεῖ σαφῶς εἰδότας τὰ ἐνθάδε βουλεύσασθαι καὶ ἅmicroα τὰς φύσεις ἐπιστάmicroενος ὑmicroῶν βουλοmicroένων microὲν τὰ ἥδιστα ἀκούειν αἰτιωmicroένων δὲ ὕστερον ἤν τι ὑmicroῖν ἀπ αὐτῶν microὴ ὁmicroοῖον ἐκβῇ ἀσφαλέστερον ἡγη- [7151] σάmicroην τὸ ἀληθὲς δηλῶσαι καὶ νῦν ὡς ἐφ ἃ microὲν ἤλθοmicroεν τὸ πρῶτον καὶ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν ἡγεmicroόνων ὑmicroῖν microὴ microεmicroπτῶν γεγενηmicroένων οὕτω τὴν γνώmicroην ἔχετε ἐπειδὴ δὲ Σικελία τε ἅπασα ξυνίσταται καὶ ἐκ Πελοποννήσου ἄλλη στρατιὰ προσδόκιmicroος αὐτοῖς βουλεύεσθε ἤδη ὡς τῶν γ ἐνθάδε microηδὲ τοῖς παροῦσιν ἀνταρκούντων ἀλλ ἢ τούτους microεταπέmicroπειν δέον ἢ ἄλλην στρατιὰν microὴ ἐλάσσω ἐπιπέmicroπειν καὶ πεζὴν καὶ ναυτικὴν καὶ χρήmicroατα microὴ ὀλίγα ἐmicroοὶ δὲ διάδοχόν τινα ὡς ἀδύνατός εἰmicroι διὰ νόσον νεφρῖτιν παρα- [7152] microένειν ἀξιῶ δ ὑmicroῶν ξυγγνώmicroης τυγχάνειν καὶ γὰρ ὅτ ἐρρώmicroην πολλὰ ἐν ἡγεmicroονίαις ὑmicroᾶς εὖ ἐποίησα ὅτι δὲ microέλλετε ἅmicroα τῷ ἦρι εὐθὺς καὶ microὴ ἐς ἀναβολὰς πράσσετε ὡς τῶν πολεmicroίων τὰ microὲν ἐν Σικελίᾳ δι ὀλίγου ποριουmicroένων τὰ δ ἐκ Πελοποννήσου σχολαίτερον microέν ὅmicroως δ ἢν microὴ προσέχητε τὴν γνώmicroην τὰ microὲν λήσουσιν ὑmicroᾶς ὥσπερ καὶ πρότερον τὰ δὲ φθήσονταιlsquo [7161] Ἡ microὲν τοῦ Νικίου ἐπιστολὴ τοσαῦτα ἐδήλου οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες αὐτῆς τὸν microὲν Νικίαν οὐ παρέλυσαν τῆς ἀρχῆς ἀλλ αὐτῷ ἕως ἂν ἕτεροι ξυνάρχοντες αἱρεθέντες ἀφίκωνται τῶν αὐτοῦ ἐκεῖ δύο προσείλοντο Μένανδρον καὶ Εὐθύδηmicroον ὅπως microὴ microόνος ἐν ἀσθενείᾳ ταλαιπωροίη στρατιὰν δὲ ἄλλην ἐψηφίσαντο πέmicroπειν καὶ ναυτικὴν καὶ [7162] πεζὴν Ἀθηναίων τε ἐκ καταλόγου καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ ξυνάρχοντας αὐτῷ εἵλοντο ∆ηmicroοσθένη τε τὸν Ἀλκισθένους καὶ Εὐρυmicroέδοντα τὸν Θουκλέους καὶ τὸν microὲν Εὐρυmicroέδοντα εὐθὺς περὶ ἡλίου τροπὰς τὰς χειmicroερινὰς ἀποπέmicroπουσιν ἐς τὴν Σικελίαν microετὰ δέκα νεῶν ἄγοντα εἴκοσι ltκαὶ ἑκατὸνgt τάλαντα ἀργυρίου καὶ ἅmicroα ἀγγελοῦντα τοῖς ἐκεῖ ὅτι ἥξει βοήθεια καὶ [7171] ἐπιmicroέλεια αὐτῶν ἔσται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ὑποmicroένων παρε- σκευάζετο τὸν ἔκπλουν ὡς ἅmicroα τῷ ἦρι ποιησόmicroενος στρατιάν τε ἐπαγγέλλων ἐς τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ χρήmicroατα αὐτόθεν καὶ [7172] ναῦς καὶ ὁπλίτας ἑτοιmicroάζων πέmicroπουσι δὲ καὶ περὶ τὴν Πελοπόννησον οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναῦς ὅπως φυλάσσοιεν microηδένα ἀπὸ Κορίνθου καὶ τῆς Πελοποννήσου ἐς τὴν Σικελίαν [7173] περαιοῦσθαι οἱ γὰρ Κορίνθιοι ὡς αὐτοῖς οἱ πρέσβεις ἧκον καὶ τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ βελτίω ἤγγελλον νοmicroίσαντες οὐκ ἄκαιρον καὶ τὴν προτέραν πέmicroψιν τῶν νεῶν ποιήσασθαι πολλῷ microᾶλλον ἐπέρρωντο καὶ ἐν ὁλκάσι παρεσκευάζοντο

6

αὐτοί τε ἀποστελοῦντες ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου οἱ Λακεδαιmicroόνιοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ [7174] πέmicroψοντες ναῦς τε οἱ Κορίνθιοι πέντε καὶ εἴκοσιν ἐπλήρουν ὅπως ναυmicroαχίας τε ἀποπειράσωσι πρὸς τὴν ἐν τῇ Ναυπάκτῳ φυλακήν καὶ τὰς ὁλκάδας αὐτῶν ἧσσον οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι κωλύοιεν ἀπαίρειν πρὸς τὴν σφετέραν ἀντίταξιν τῶν τριήρων τὴν φυλακὴν ποιούmicroενοι [7181] Παρεσκευάζοντο δὲ καὶ τὴν ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσβολὴν οἱ Λακεδαιmicroόνιοι ὥσπερ τε προυδέδοκτο αὐτοῖς καὶ τῶν Συρα- κοσίων καὶ Κορινθίων ἐναγόντων ἐπειδὴ ἐπυνθάνοντο τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων βοήθειαν ἐς τὴν Σικελίαν ὅπως δὴ ἐσβολῆς γενοmicroένης διακωλυθῇ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης προσκεί- microενος ἐδίδασκε τὴν ∆εκέλειαν τειχίζειν καὶ microὴ ἀνιέναι τὸν [7182] πόλεmicroον microάλιστα δὲ τοῖς Λακεδαιmicroονίοις ἐγεγένητό τις ῥώmicroη διότι τοὺς Ἀθηναίους ἐνόmicroιζον διπλοῦν τὸν πόλεmicroον ἔχοντας πρός τε σφᾶς καὶ Σικελιώτας εὐκαθαιρετωτέρους ἔσεσθαι καὶ ὅτι τὰς σπονδὰς προτέρους λελυκέναι ἡγοῦντο αὐτούς ἐν γὰρ τῷ προτέρῳ πολέmicroῳ σφέτερον τὸ παρανό- microηmicroα microᾶλλον γενέσθαι ὅτι τε ἐς Πλάταιαν ἦλθον Θηβαῖοι ἐν σπονδαῖς καὶ εἰρηmicroένον ἐν ταῖς πρότερον ξυνθήκαις ὅπλα microὴ ἐπιφέρειν ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι αὐτοὶ οὐχ ὑπήκουον ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Ἀθηναίων καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως δυστυχεῖν τε ἐνόmicroιζον καὶ ἐνεθυmicroοῦντο τήν τε περὶ Πύλον ξυmicroφορὰν καὶ εἴ τις ἄλλη αὐτοῖς ἐγένετο [7183] ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐξ Ἄργους ὁρmicroώmicroενοι Ἐπιδαύρου τέ τι καὶ Πρασιῶν καὶ ἄλλα ἐδῄωσαν καὶ ἐκ Πύλου ἅmicroα ἐλῃστεύοντο καὶ ὁσάκις περί του δια- φοραὶ γένοιντο τῶν κατὰ τὰς σπονδὰς ἀmicroφισβητουmicroένων ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Λακεδαιmicroονίων οὐκ ἤθελον ἐπιτρέπειν τότε δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι νοmicroίσαντες τὸ παρα- νόmicroηmicroα ὅπερ καὶ σφίσι πρότερον ἡmicroάρτητο αὖθις ἐς τοὺς Ἀθηναίους τὸ αὐτὸ περιεστάναι πρόθυmicroοι ἦσαν ἐς τὸν [7184] πόλεmicroον καὶ ἐν τῷ χειmicroῶνι τούτῳ σίδηρόν τε περιήγ- γελλον κατὰ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ τἆλλα ἐργαλεῖα ἡτοίmicroαζον ἐς τὸν ἐπιτειχισmicroόν καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ ἅmicroα ὡς ἀπο- πέmicroψοντες ἐν ταῖς ὁλκάσιν ἐπικουρίαν αὐτοί τε ἐπόριζον καὶ τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους προσηνάγκαζον καὶ ὁ χειmicroὼν ἐτελεύτα καὶ ὄγδοον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέmicroῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν [7191] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου πρωίτατα δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσέβαλον ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάmicroου Λακεδαιmicroονίων βασιλεύς καὶ πρῶτον microὲν τῆς χώρας τὰ περὶ τὸ πεδίον ἐδῄωσαν ἔπειτα ∆εκέλειαν ἐτείχιζον κατὰ πόλεις διελόmicroενοι τὸ [7192] ἔργον ἀπέχει δὲ ἡ ∆εκέλεια σταδίους microάλιστα τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως εἴκοσι καὶ ἑκατόν παραπλήσιον δὲ καὶ οὐ πολλῷ πλέον καὶ ἀπὸ τῆς Βοιωτίας ἐπὶ δὲ τῷ πεδίῳ καὶ τῆς χώρας τοῖς κρατίστοις ἐς τὸ κακουργεῖν ᾠκοδοmicroεῖτο [7193] τὸ τεῖχος ἐπιφανὲς microέχρι τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐτεί- χιζον οἱ δ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἀπέστελλον περὶ τὸν αὐτὸν

7

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 2: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[722] Κλεανδρίδου Λακεδαιmicroονίων ἀποστειλάντων ἄρχων καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἐπερρώσθησάν τε καὶ τῷ Γυλίππῳ εὐθὺς πανστρατιᾷ ὡς ἀπαντησόmicroενοι ἐξῆλθον ἤδη γὰρ καὶ ἐγγὺς [723] ὄντα ᾐσθάνοντο αὐτόν ὁ δὲ Ἰέτας τότε τι τεῖχος ἐν τῇ παρόδῳ τῶν Σικελῶν ἑλὼν καὶ ξυνταξάmicroενος ὡς ἐς microάχην ἀφικνεῖται ἐς τὰς Ἐπιπολάς καὶ ἀναβὰς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον ἐχώρει microετὰ τῶν Συρακο- [724] σίων ἐπὶ τὸ τείχισmicroα τῶν Ἀθηναίων ἔτυχε δὲ κατὰ τοῦτο τοῦ καιροῦ ἐλθὼν ἐν ᾧ ἑπτὰ microὲν ἢ ὀκτὼ σταδίων ἤδη ἀπε- τετέλεστο τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὸν microέγαν λιmicroένα διπλοῦν τεῖχος πλὴν κατὰ βραχύ τι τὸ πρὸς τὴν θάλασσαν (τοῦτο δ ἔτι ᾠκοδόmicroουν) τῷ δὲ ἄλλῳ τοῦ κύκλου πρὸς τὸν Τρωγίλον ἐπὶ τὴν ἑτέραν θάλασσαν λίθοι τε παραβεβληmicroένοι τῷ πλέονι ἤδη ἦσαν καὶ ἔστιν ἃ καὶ ἡmicroίεργα τὰ δὲ καὶ ἐξειργασmicroένα κατελέ- λειπτο παρὰ τοσοῦτον microὲν αἱ Συράκουσαι ἦλθον κινδύνου [731] Οἱ δὲ Ἀθηναῖοι αἰφνιδίως τοῦ τε Γυλίππου καὶ τῶν Συρακοσίων σφίσιν ἐπιόντων ἐθορυβήθησαν microὲν τὸ πρῶτον παρετάξαντο δέ ὁ δὲ θέmicroενος τὰ ὅπλα ἐγγὺς κήρυκα προσ- πέmicroπει αὐτοῖς λέγοντα εἰ βούλονται ἐξιέναι ἐκ τῆς Σικελίας πέντε ἡmicroερῶν λαβόντες τὰ σφέτερα αὐτῶν ἑτοῖmicroος εἶναι [732] σπένδεσθαι οἱ δ ἐν ὀλιγωρίᾳ τε ἐποιοῦντο καὶ οὐδὲν ἀποκρινάmicroενοι ἀπέπεmicroψαν καὶ microετὰ τοῦτο ἀντιπαρεσκευά- [733] ζοντο ἀλλήλοις ὡς ἐς microάχην καὶ ὁ Γύλιππος ὁρῶν τοὺς Συρακοσίους ταρασσοmicroένους καὶ οὐ ῥᾳδίως ξυντασσοmicroένους ἐπανῆγε τὸ στρατόπεδον ἐς τὴν εὐρυχωρίαν microᾶλλον καὶ ὁ Νικίας οὐκ ἐπῆγε τοὺς Ἀθηναίους ἀλλ ἡσύχαζε πρὸς τῷ ἑαυτῶν τείχει ὡς δ ἔγνω ὁ Γύλιππος οὐ προσιόντας αὐτούς ἀπήγαγε τὴν στρατιὰν ἐπὶ τὴν ἄκραν τὴν Τεmicroενῖτιν καλου- [734] microένην καὶ αὐτοῦ ηὐλίσαντο τῇ δ ὑστεραίᾳ ἄγων τὴν microὲν πλείστην τῆς στρατιᾶς παρέταξε πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθη- ναίων ὅπως microὴ ἐπιβοηθοῖεν ἄλλοσε microέρος δέ τι πέmicroψας πρὸς τὸ φρούριον τὸ Λάβδαλον αἱρεῖ καὶ ὅσους ἔλαβεν ἐν αὐτῷ πάντας ἀπέκτεινεν ἦν δὲ οὐκ ἐπιφανὲς τοῖς Ἀθηναίοις [735] τὸ χωρίον καὶ τριήρης τῇ αὐτῇ ἡmicroέρᾳ ἁλίσκεται τῶν Ἀθη- ναίων ὑπὸ τῶν Συρακοσίων ἐφορmicroοῦσα τῷ λιmicroένι [741] Καὶ microετὰ ταῦτα ἐτείχιζον οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι διὰ τῶν Ἐπιπολῶν ἀπὸ τῆς πόλεως ἀρξάmicroενοι ἄνω πρὸς τὸ ἐγκάρσιον τεῖχος ἁπλοῦν ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι εἰ microὴ δύναιντο [742] κωλῦσαι microηκέτι οἷοί τε ὦσιν ἀποτειχίσαι καὶ οἵ τε Ἀθηναῖοι ἀνεβεβήκεσαν ἤδη ἄνω τὸ ἐπὶ θαλάσσῃ τεῖχος ἐπιτελέσαντες καὶ ὁ Γύλιππος (ἦν γάρ τι τοῖς Ἀθηναίοις τοῦ τείχους ἀσθενές) νυκτὸς ἀναλαβὼν τὴν στρατιὰν ἐπῄει [743] πρὸς αὐτό οἱ δ Ἀθηναῖοι (ἔτυχον γὰρ ἔξω αὐλιζόmicroενοι) ὡς ᾔσθοντο ἀντεπῇσαν ὁ δὲ γνοὺς κατὰ τάχος ἀπήγαγε τοὺς σφετέρους πάλιν ἐποικοδοmicroήσαντες δὲ αὐτὸ οἱ Ἀθη- ναῖοι ὑψηλότερον αὐτοὶ microὲν ταύτῃ ἐφύλασσον τοὺς δὲ ἄλλους ξυmicromicroάχους κατὰ τὸ ἄλλο τείχισmicroα ἤδη διέταξαν ᾗπερ ἔmicroελλον ἕκαστοι φρουρεῖν [744] Τῷ δὲ Νικίᾳ ἐδόκει τὸ Πληmicromicroύριον καλούmicroενον τειχίσαι ἔστι δὲ ἄκρα ἀντιπέρας τῆς πόλεως ἥπερ προύχουσα τοῦ microεγάλου λιmicroένος τὸ στόmicroα στενὸν ποιεῖ καὶ εἰ τειχισθείη

2

ῥᾴων αὐτῷ ἐφαίνετο ἡ ἐσκοmicroιδὴ τῶν ἐπιτηδείων ἔσεσθαι δι ἐλάσσονος γὰρ πρὸς τῷ λιmicroένι τῷ τῶν Συρακοσίων ἐφορmicroήσειν σφᾶς καὶ οὐχ ὥσπερ νῦν ἐκ microυχοῦ τοῦ λιmicroένος τὰς ἐπαναγωγὰς ποιήσεσθαι ἤν τι ναυτικῷ κινῶνται προσ- εῖχέ τε ἤδη microᾶλλον τῷ κατὰ θάλασσαν πολέmicroῳ ὁρῶν τὰ ἐκ τῆς γῆς σφίσιν ἤδη ἐπειδὴ Γύλιππος ἧκεν ἀνελπιστότερα [745] ὄντα διακοmicroίσας οὖν στρατιὰν καὶ τὰς ναῦς ἐξετείχισε τρία φρούρια καὶ ἐν αὐτοῖς τά τε σκεύη τὰ πλεῖστα ἔκειτο καὶ τὰ πλοῖα ἤδη ἐκεῖ τὰ microεγάλα ὥρmicroει καὶ αἱ ταχεῖαι νῆες [746] ὥστε καὶ τῶν πληρωmicroάτων οὐχ ἥκιστα τότε πρῶτον κάκωσις ἐγένετο τῷ τε γὰρ ὕδατι σπανίῳ χρώmicroενοι καὶ οὐκ ἐγγύθεν καὶ ἐπὶ φρυγανισmicroὸν ἅmicroα ὁπότε ἐξέλθοιεν οἱ ναῦται ὑπὸ τῶν ἱππέων τῶν Συρακοσίων κρατούντων τῆς γῆς διεφθεί- ροντο τρίτον γὰρ microέρος τῶν ἱππέων τοῖς Συρακοσίοις διὰ τοὺς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ἵνα microὴ κακουργήσοντες ἐξίοιεν ἐπὶ [747] τῇ ἐν τῷ Ὀλυmicroπιείῳ πολίχνῃ ἐτετάχατο ἐπυνθάνετο δὲ καὶ τὰς λοιπὰς τῶν Κορινθίων ναῦς προσπλεούσας ὁ Νικίας καὶ πέmicroπει ἐς φυλακὴν αὐτῶν εἴκοσι ναῦς αἷς εἴρητο περί τε Λοκροὺς καὶ Ῥήγιον καὶ τὴν προσβολὴν τῆς Σικελίας ναυλοχεῖν αὐτάς [751] Ὁ δὲ Γύλιππος ἅmicroα microὲν ἐτείχιζε τὸ διὰ τῶν Ἐπιπολῶν τεῖχος τοῖς λίθοις χρώmicroενος οὓς οἱ Ἀθηναῖοι προπαρε- βάλοντο σφίσιν ἅmicroα δὲ παρέτασσεν ἐξάγων αἰεὶ πρὸ τοῦ τειχίσmicroατος τοὺς Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ οἱ [752] Ἀθηναῖοι ἀντιπαρετάσσοντο ἐπειδὴ δὲ ἔδοξε τῷ Γυλίππῳ καιρὸς εἶναι ἦρχε τῆς ἐφόδου καὶ ἐν χερσὶ γενόmicroενοι ἐmicroάχοντο microεταξὺ τῶν τειχισmicroάτων ᾗ τῆς ἵππου τῶν Συρα- [753] κοσίων οὐδεmicroία χρῆσις ἦν καὶ νικηθέντων τῶν Συρακοσίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀνελοmicroένων καὶ τῶν Ἀθηναίων τροπαῖον στησάντων ὁ Γύλιππος ξυγκαλέσας τὸ στράτευmicroα οὐκ ἔφη τὸ ἁmicroάρτηmicroα ἐκείνων ἀλλ ἑαυτοῦ γενέσθαι τῆς γὰρ ἵππου καὶ τῶν ἀκοντιστῶν τὴν ὠφελίαν τῇ τάξει ἐντὸς λίαν τῶν τειχῶν ποιήσας ἀφελέσθαι νῦν [754] οὖν αὖθις ἐπάξειν καὶ διανοεῖσθαι οὕτως ἐκέλευεν αὐτοὺς ὡς τῇ microὲν παρασκευῇ οὐκ ἔλασσον ἕξοντας τῇ δὲ γνώmicroῃ οὐκ ἀνεκτὸν ἐσόmicroενον εἰ microὴ ἀξιώσουσι Πελοποννήσιοί τε ὄντες καὶ ∆ωριῆς Ἰώνων καὶ νησιωτῶν καὶ ξυγκλύδων [761] ἀνθρώπων κρατήσαντες ἐξελάσασθαι ἐκ τῆς χώρας καὶ microετὰ ταῦτα ἐπειδὴ καιρὸς ἦν αὖθις ἐπῆγεν αὐτούς ὁ δὲ Νικίας καὶ οἱ Ἀθηναῖοι νοmicroίζοντες καὶ εἰ ἐκεῖνοι microὴ ἐθέλοιεν microάχης ἄρχειν ἀναγκαῖον εἶναι σφίσι microὴ περιορᾶν παροι- κοδοmicroούmicroενον τὸ τεῖχος (ἤδη γὰρ καὶ ὅσον οὐ παρεληλύθει τὴν τῶν Ἀθηναίων τοῦ τείχους τελευτὴν ἡ ἐκείνων τείχισις καί εἰ προέλθοι ταὐτὸν ἤδη ἐποίει αὐτοῖς νικᾶν τε microαχοmicroένοις διὰ παντὸς καὶ microηδὲ microάχεσθαι) ἀντεπῇσαν οὖν τοῖς Συρα- [762] κοσίοις καὶ ὁ Γύλιππος τοὺς microὲν ὁπλίτας ἔξω τῶν τειχῶν microᾶλλον ἢ πρότερον προαγαγὼν ξυνέmicroισγεν αὐτοῖς τοὺς δ ἱππέας καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς ἐκ πλαγίου τάξας τῶν Ἀθηναίων κατὰ τὴν εὐρυχωρίαν ᾗ τῶν τειχῶν ἀmicroφοτέρων αἱ ἐργασίαι [763] ἔληγον καὶ προσβαλόντες οἱ ἱππῆς ἐν τῇ microάχῃ τῷ εὐωνύmicroῳ κέρᾳ τῶν Ἀθηναίων ὅπερ κατ αὐτοὺς ἦν ἔτρεψαν καὶ δι

3

αὐτὸ καὶ τὸ ἄλλο στράτευmicroα νικηθὲν ὑπὸ τῶν Συρακοσίων [764] κατηράχθη ἐς τὰ τειχίσmicroατα καὶ τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ ἔφθασαν παροικοδοmicroήσαντες καὶ παρελθόντες τὴν τῶν Ἀθηναίων οἰκο- δοmicroίαν ὥστε microηκέτι microήτε αὐτοὶ κωλύεσθαι ὑπ αὐτῶν ἐκείνους τε καὶ παντάπασιν ἀπεστερηκέναι εἰ καὶ κρατοῖεν microὴ ἂν ἔτι σφᾶς ἀποτειχίσαι [771] Μετὰ δὲ τοῦτο αἵ τε τῶν Κορινθίων νῆες καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λευκαδίων ἐσέπλευσαν αἱ ὑπόλοιποι δώδεκα λαθοῦσαι τὴν τῶν Ἀθηναίων φυλακήν (ἦρχε δ αὐτῶν Ἐρασινίδης Κορίνθιος) καὶ ξυνετείχισαν τὸ λοιπὸν τοῖς Συρακοσίοις [772] microέχρι τοῦ ἐγκαρσίου τείχους καὶ ὁ Γύλιππος ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ἐπὶ στρατιάν τε ᾤχετο καὶ ναυτικὴν καὶ πεζὴν ξυλλέξων καὶ τῶν πόλεων ἅmicroα προσαξόmicroενος εἴ τις ἢ microὴ πρόθυmicroος ἦν ἢ παντάπασιν ἔτι ἀφειστήκει τοῦ πολέmicroου [773] πρέσβεις τε ἄλλοι τῶν Συρακοσίων καὶ Κορινθίων ἐς Λακε- δαίmicroονα καὶ Κόρινθον ἀπεστάλησαν ὅπως στρατιὰ ἔτι περαιωθῇ τρόπῳ ᾧ ἂν ἐν ὁλκάσιν ἢ πλοίοις ἢ ἄλλως ὅπως [774] ἂν προχωρῇ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων ἐπιmicroεταπεmicroποmicroένων οἵ τε Συρακόσιοι ναυτικὸν ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ὡς καὶ τούτῳ ἐπιχειρήσοντες καὶ ἐς τἆλλα πολὺ ἐπέρρωντο [781] Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόmicroενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡmicroέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεmicroίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν ἔπεmicroπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις microὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνοmicroένων microάλιστα δὲ καὶ τότε νοmicroίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί εἰ microὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς microεταπέmicroψουσιν ἢ ἄλλους microὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν [782] οὐδεmicroίαν εἶναι σωτηρίαν φοβούmicroενος δὲ microὴ οἱ πεmicroπόmicroενοι ἢ κατὰ τὴν τοῦ λέγειν ἀδυνασίαν ἢ καὶ microνήmicroης ἐλλιπεῖς γιγνόmicroενοι ἢ τῷ ὄχλῳ πρὸς χάριν τι λέγοντες οὐ τὰ ὄντα ἀπαγγέλλωσιν ἔγραψεν ἐπιστολήν νοmicroίζων οὕτως ἂν microάλιστα τὴν αὑτοῦ γνώmicroην microηδὲν ἐν τῷ ἀγγέλῳ ἀφανισθεῖσαν microαθόντας τοὺς Ἀθηναίους βουλεύσασθαι περὶ τῆς ἀληθείας [783] καὶ οἱ microὲν ᾤχοντο φέροντες οὓς ἀπέστειλε τὰ γράmicromicroατα καὶ ὅσα ἔδει αὐτοὺς εἰπεῖν ὁ δὲ τὰ κατὰ τὸ στρατόπεδον διὰ φυλακῆς microᾶλλον ἤδη ἔχων ἢ δι ἑκουσίων κινδύνων ἐπεmicroέλετο [791] Ἐν δὲ τῷ αὐτῷ θέρει τελευτῶντι καὶ Εὐετίων στρατηγὸς Ἀθηναίων microετὰ Περδίκκου στρατεύσας ἐπ Ἀmicroφίπολιν Θρᾳξὶ πολλοῖς τὴν microὲν πόλιν οὐχ εἷλεν ἐς δὲ τὸν Στρυmicroόνα περι- [7914] κοmicroίσας τριήρεις ἐκ τοῦ ποταmicroοῦ ἐπολιόρκει ὁρmicroώmicroενος ἐξ Ἱmicroεραίου καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα [7101] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου χειmicroῶνος ἥκοντες ἐς τὰς Ἀθήνας οἱ παρὰ τοῦ Νικίου ὅσα τε ἀπὸ γλώσσης εἴρητο αὐτοῖς εἶπον καὶ εἴ τίς τι ἐπηρώτα ἀπεκρίνοντο καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἀπ- έδοσαν ὁ δὲ γραmicromicroατεὺς ὁ τῆς πόλεως παρελθὼν ἀνέγνω τοῖς Ἀθηναίοις δηλοῦσαν τοιάδε [7111] rsquoΤὰ microὲν πρότερον πραχθέντα ὦ Ἀθηναῖοι ἐν ἄλλαις πολλαῖς ἐπιστολαῖς ἴστε νῦν δὲ καιρὸς οὐχ ἧσσον microαθόντας [7112] ὑmicroᾶς ἐν ᾧ ἐσmicroὲν βουλεύσασθαι κρατησάντων γὰρ ἡmicroῶν microάχαις ταῖς πλέοσι Συρακοσίους ἐφ οὓς ἐπέmicroφθηmicroεν καὶ τὰ τείχη οἰκοδοmicroησαmicroένων ἐν οἷσπερ νῦν ἐσmicroέν ἦλθε Γύλιππος

4

Λακεδαιmicroόνιος στρατιὰν ἔχων ἔκ τε Πελοποννήσου καὶ ἀπὸ τῶν ἐν Σικελίᾳ πόλεων ἔστιν ὧν καὶ microάχῃ τῇ microὲν πρώτῃ νικᾶται ὑφ ἡmicroῶν τῇ δ ὑστεραίᾳ ἱππεῦσί τε πολλοῖς καὶ [7113] ἀκοντισταῖς βιασθέντες ἀνεχωρήσαmicroεν ἐς τὰ τείχη νῦν οὖν ἡmicroεῖς microὲν παυσάmicroενοι τοῦ περιτειχισmicroοῦ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἐναντίων ἡσυχάζοmicroεν (οὐδὲ γὰρ ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ δυναίmicroεθ ἂν χρήσασθαι ἀπανηλωκυίας τῆς φυλακῆς τῶν τειχῶν microέρος τι τοῦ ὁπλιτικοῦ) οἱ δὲ παρῳκοδοmicroήκασιν ἡmicroῖν τεῖχος ἁπλοῦν ὥστε microὴ εἶναι ἔτι περιτειχίσαι αὐτούς ἢν microή τις τὸ παρα- [7114] τείχισmicroα τοῦτο πολλῇ στρατιᾷ ἐπελθὼν ἕλῃ ξυmicroβέβηκέ τε πολιορκεῖν δοκοῦντας ἡmicroᾶς ἄλλους αὐτοὺς microᾶλλον ὅσα γε κατὰ γῆν τοῦτο πάσχειν οὐδὲ γὰρ τῆς χώρας ἐπὶ πολὺ διὰ τοὺς ἱππέας ἐξερχόmicroεθα [7121] lsquoΠεπόmicroφασι δὲ καὶ ἐς Πελοπόννησον πρέσβεις ἐπ ἄλλην στρατιάν καὶ ἐς τὰς ἐν Σικελίᾳ πόλεις Γύλιππος οἴχεται τὰς microὲν καὶ πείσων ξυmicroπολεmicroεῖν ὅσαι νῦν ἡσυχάζουσιν ἀπὸ δὲ τῶν καὶ στρατιὰν ἔτι πεζὴν καὶ ναυτικοῦ παρασκευήν ἢν [7122] δύνηται ἄξων διανοοῦνται γάρ ὡς ἐγὼ πυνθάνοmicroαι τῷ τε πεζῷ ἅmicroα τῶν τειχῶν ἡmicroῶν πειρᾶν καὶ ταῖς ναυσὶ κατὰ [7123] θάλασσαν καὶ δεινὸν microηδενὶ ὑmicroῶν δόξῃ εἶναι ὅτι καὶ κατὰ θάλασσαν τὸ γὰρ ναυτικὸν ἡmicroῶν ὅπερ κἀκεῖνοι πυνθάνονται τὸ microὲν πρῶτον ἤκmicroαζε καὶ τῶν νεῶν τῇ ξηρότητι καὶ τῶν πληρωmicroάτων τῇ σωτηρίᾳ νῦν δὲ αἵ τε νῆες διά- βροχοι τοσοῦτον χρόνον ἤδη θαλασσεύουσαι καὶ τὰ πληρώ- [7124] microατα ἔφθαρται τὰς microὲν γὰρ ναῦς οὐκ ἔστιν ἀνελκύσαντας διαψύξαι διὰ τὸ ἀντιπάλους τῷ πλήθει καὶ ἔτι πλείους τὰς τῶν πολεmicroίων οὔσας αἰεὶ προσδοκίαν παρέχειν ὡς ἐπιπλεύ- [7125] σονται φανεραὶ δ εἰσὶν ἀναπειρώmicroεναι καὶ αἱ ἐπιχειρήσεις ἐπ ἐκείνοις καὶ ἀποξηρᾶναι τὰς σφετέρας microᾶλλον ἐξουσία [7131] οὐ γὰρ ἐφορmicroοῦσιν ἄλλοις ἡmicroῖν δ ἐκ πολλῆς ἂν περιουσίας νεῶν microόλις τοῦτο ὑπῆρχε καὶ microὴ ἀναγκαζοmicroένοις ὥσπερ νῦν πάσαις φυλάσσειν εἰ γὰρ ἀφαιρήσοmicroέν τι καὶ βραχὺ τῆς τηρήσεως τὰ ἐπιτήδεια οὐχ ἕξοmicroεν παρὰ τὴν ἐκείνων [7132] πόλιν χαλεπῶς καὶ νῦν ἐσκοmicroιζόmicroενοι τὰ δὲ πληρώmicroατα διὰ τόδε ἐφθάρη τε ἡmicroῖν καὶ ἔτι νῦν φθείρεται τῶν ναυτῶν [τῶν] microὲν διὰ φρυγανισmicroὸν καὶ ἁρπαγὴν καὶ ὑδρείαν microακρὰν ὑπὸ τῶν ἱππέων ἀπολλυmicroένων οἱ δὲ θεράποντες ἐπειδὴ ἐς ἀντίπαλα καθεστήκαmicroεν αὐτοmicroολοῦσι καὶ οἱ ξένοι οἱ microὲν ἀναγκαστοὶ ἐσβάντες εὐθὺς κατὰ τὰς πόλεις ἀποχωροῦσιν οἱ δὲ ὑπὸ microεγάλου microισθοῦ τὸ πρῶτον ἐπαρθέντες καὶ οἰόmicroενοι χρηmicroατιεῖσθαι microᾶλλον ἢ microαχεῖσθαι ἐπειδὴ παρὰ γνώmicroην ναυτικόν τε δὴ καὶ τἆλλα ἀπὸ τῶν πολεmicroίων ἀνθεστῶτα ὁρῶσιν οἱ microὲν ἐπ αὐτοmicroολίας προφάσει ἀπέρχονται οἱ δὲ ὡς ἕκαστοι δύνανται (πολλὴ δ ἡ Σικελία) εἰσὶ δ οἳ καὶ αὐτοὶ ἐmicroπορευόmicroενοι ἀνδράποδα Ὑκκαρικὰ ἀντεmicroβιβάσαι ὑπὲρ σφῶν πείσαντες τοὺς τριηράρχους τὴν ἀκρίβειαν τοῦ ναυτικοῦ [7141] ἀφῄρηνται ἐπισταmicroένοις δ ὑmicroῖν γράφω ὅτι βραχεῖα ἀκmicroὴ πληρώmicroατος καὶ ὀλίγοι τῶν ναυτῶν οἱ ἐξορmicroῶντές τε ναῦν [7142] καὶ ξυνέχοντες τὴν εἰρεσίαν τούτων δὲ πάντων ἀπορώτατον τό τε microὴ οἷόν τε εἶναι ταῦτα ἐmicroοὶ κωλῦσαι τῷ στρατηγῷ (χαλεπαὶ γὰρ αἱ ὑmicroέτεραι φύσεις ἄρξαι) καὶ ὅτι οὐδ ὁπόθεν

5

ἐπιπληρωσόmicroεθα τὰς ναῦς ἔχοmicroεν ὃ τοῖς πολεmicroίοις πολλα- χόθεν ὑπάρχει ἀλλ ἀνάγκη ἀφ ὧν ἔχοντες ἤλθοmicroεν τά τε ὄντα καὶ ἀπαναλισκόmicroενα γίγνεσθαι αἱ γὰρ νῦν οὖσαι πόλεις [7143] ξύmicromicroαχοι ἀδύνατοι Νάξος καὶ Κατάνη εἰ δὲ προσγενήσεται ἓν ἔτι τοῖς πολεmicroίοις ὥστε τὰ τρέφοντα ἡmicroᾶς χωρία τῆς Ἰταλίας ὁρῶντα ἐν ᾧ τ ἐσmicroὲν καὶ ὑmicroῶν microὴ ἐπιβοηθούντων πρὸς ἐκείνους χωρῆσαι διαπεπολεmicroήσεται αὐτοῖς ἀmicroαχεὶ ἐκπολιορκηθέντων ἡmicroῶν [ὁ πόλεmicroος] [7144] rsquoΤούτων ἐγὼ ἡδίω microὲν ἂν εἶχον ὑmicroῖν ἕτερα ἐπιστέλλειν οὐ microέντοι χρησιmicroώτερά γε εἰ δεῖ σαφῶς εἰδότας τὰ ἐνθάδε βουλεύσασθαι καὶ ἅmicroα τὰς φύσεις ἐπιστάmicroενος ὑmicroῶν βουλοmicroένων microὲν τὰ ἥδιστα ἀκούειν αἰτιωmicroένων δὲ ὕστερον ἤν τι ὑmicroῖν ἀπ αὐτῶν microὴ ὁmicroοῖον ἐκβῇ ἀσφαλέστερον ἡγη- [7151] σάmicroην τὸ ἀληθὲς δηλῶσαι καὶ νῦν ὡς ἐφ ἃ microὲν ἤλθοmicroεν τὸ πρῶτον καὶ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν ἡγεmicroόνων ὑmicroῖν microὴ microεmicroπτῶν γεγενηmicroένων οὕτω τὴν γνώmicroην ἔχετε ἐπειδὴ δὲ Σικελία τε ἅπασα ξυνίσταται καὶ ἐκ Πελοποννήσου ἄλλη στρατιὰ προσδόκιmicroος αὐτοῖς βουλεύεσθε ἤδη ὡς τῶν γ ἐνθάδε microηδὲ τοῖς παροῦσιν ἀνταρκούντων ἀλλ ἢ τούτους microεταπέmicroπειν δέον ἢ ἄλλην στρατιὰν microὴ ἐλάσσω ἐπιπέmicroπειν καὶ πεζὴν καὶ ναυτικὴν καὶ χρήmicroατα microὴ ὀλίγα ἐmicroοὶ δὲ διάδοχόν τινα ὡς ἀδύνατός εἰmicroι διὰ νόσον νεφρῖτιν παρα- [7152] microένειν ἀξιῶ δ ὑmicroῶν ξυγγνώmicroης τυγχάνειν καὶ γὰρ ὅτ ἐρρώmicroην πολλὰ ἐν ἡγεmicroονίαις ὑmicroᾶς εὖ ἐποίησα ὅτι δὲ microέλλετε ἅmicroα τῷ ἦρι εὐθὺς καὶ microὴ ἐς ἀναβολὰς πράσσετε ὡς τῶν πολεmicroίων τὰ microὲν ἐν Σικελίᾳ δι ὀλίγου ποριουmicroένων τὰ δ ἐκ Πελοποννήσου σχολαίτερον microέν ὅmicroως δ ἢν microὴ προσέχητε τὴν γνώmicroην τὰ microὲν λήσουσιν ὑmicroᾶς ὥσπερ καὶ πρότερον τὰ δὲ φθήσονταιlsquo [7161] Ἡ microὲν τοῦ Νικίου ἐπιστολὴ τοσαῦτα ἐδήλου οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες αὐτῆς τὸν microὲν Νικίαν οὐ παρέλυσαν τῆς ἀρχῆς ἀλλ αὐτῷ ἕως ἂν ἕτεροι ξυνάρχοντες αἱρεθέντες ἀφίκωνται τῶν αὐτοῦ ἐκεῖ δύο προσείλοντο Μένανδρον καὶ Εὐθύδηmicroον ὅπως microὴ microόνος ἐν ἀσθενείᾳ ταλαιπωροίη στρατιὰν δὲ ἄλλην ἐψηφίσαντο πέmicroπειν καὶ ναυτικὴν καὶ [7162] πεζὴν Ἀθηναίων τε ἐκ καταλόγου καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ ξυνάρχοντας αὐτῷ εἵλοντο ∆ηmicroοσθένη τε τὸν Ἀλκισθένους καὶ Εὐρυmicroέδοντα τὸν Θουκλέους καὶ τὸν microὲν Εὐρυmicroέδοντα εὐθὺς περὶ ἡλίου τροπὰς τὰς χειmicroερινὰς ἀποπέmicroπουσιν ἐς τὴν Σικελίαν microετὰ δέκα νεῶν ἄγοντα εἴκοσι ltκαὶ ἑκατὸνgt τάλαντα ἀργυρίου καὶ ἅmicroα ἀγγελοῦντα τοῖς ἐκεῖ ὅτι ἥξει βοήθεια καὶ [7171] ἐπιmicroέλεια αὐτῶν ἔσται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ὑποmicroένων παρε- σκευάζετο τὸν ἔκπλουν ὡς ἅmicroα τῷ ἦρι ποιησόmicroενος στρατιάν τε ἐπαγγέλλων ἐς τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ χρήmicroατα αὐτόθεν καὶ [7172] ναῦς καὶ ὁπλίτας ἑτοιmicroάζων πέmicroπουσι δὲ καὶ περὶ τὴν Πελοπόννησον οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναῦς ὅπως φυλάσσοιεν microηδένα ἀπὸ Κορίνθου καὶ τῆς Πελοποννήσου ἐς τὴν Σικελίαν [7173] περαιοῦσθαι οἱ γὰρ Κορίνθιοι ὡς αὐτοῖς οἱ πρέσβεις ἧκον καὶ τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ βελτίω ἤγγελλον νοmicroίσαντες οὐκ ἄκαιρον καὶ τὴν προτέραν πέmicroψιν τῶν νεῶν ποιήσασθαι πολλῷ microᾶλλον ἐπέρρωντο καὶ ἐν ὁλκάσι παρεσκευάζοντο

6

αὐτοί τε ἀποστελοῦντες ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου οἱ Λακεδαιmicroόνιοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ [7174] πέmicroψοντες ναῦς τε οἱ Κορίνθιοι πέντε καὶ εἴκοσιν ἐπλήρουν ὅπως ναυmicroαχίας τε ἀποπειράσωσι πρὸς τὴν ἐν τῇ Ναυπάκτῳ φυλακήν καὶ τὰς ὁλκάδας αὐτῶν ἧσσον οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι κωλύοιεν ἀπαίρειν πρὸς τὴν σφετέραν ἀντίταξιν τῶν τριήρων τὴν φυλακὴν ποιούmicroενοι [7181] Παρεσκευάζοντο δὲ καὶ τὴν ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσβολὴν οἱ Λακεδαιmicroόνιοι ὥσπερ τε προυδέδοκτο αὐτοῖς καὶ τῶν Συρα- κοσίων καὶ Κορινθίων ἐναγόντων ἐπειδὴ ἐπυνθάνοντο τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων βοήθειαν ἐς τὴν Σικελίαν ὅπως δὴ ἐσβολῆς γενοmicroένης διακωλυθῇ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης προσκεί- microενος ἐδίδασκε τὴν ∆εκέλειαν τειχίζειν καὶ microὴ ἀνιέναι τὸν [7182] πόλεmicroον microάλιστα δὲ τοῖς Λακεδαιmicroονίοις ἐγεγένητό τις ῥώmicroη διότι τοὺς Ἀθηναίους ἐνόmicroιζον διπλοῦν τὸν πόλεmicroον ἔχοντας πρός τε σφᾶς καὶ Σικελιώτας εὐκαθαιρετωτέρους ἔσεσθαι καὶ ὅτι τὰς σπονδὰς προτέρους λελυκέναι ἡγοῦντο αὐτούς ἐν γὰρ τῷ προτέρῳ πολέmicroῳ σφέτερον τὸ παρανό- microηmicroα microᾶλλον γενέσθαι ὅτι τε ἐς Πλάταιαν ἦλθον Θηβαῖοι ἐν σπονδαῖς καὶ εἰρηmicroένον ἐν ταῖς πρότερον ξυνθήκαις ὅπλα microὴ ἐπιφέρειν ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι αὐτοὶ οὐχ ὑπήκουον ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Ἀθηναίων καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως δυστυχεῖν τε ἐνόmicroιζον καὶ ἐνεθυmicroοῦντο τήν τε περὶ Πύλον ξυmicroφορὰν καὶ εἴ τις ἄλλη αὐτοῖς ἐγένετο [7183] ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐξ Ἄργους ὁρmicroώmicroενοι Ἐπιδαύρου τέ τι καὶ Πρασιῶν καὶ ἄλλα ἐδῄωσαν καὶ ἐκ Πύλου ἅmicroα ἐλῃστεύοντο καὶ ὁσάκις περί του δια- φοραὶ γένοιντο τῶν κατὰ τὰς σπονδὰς ἀmicroφισβητουmicroένων ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Λακεδαιmicroονίων οὐκ ἤθελον ἐπιτρέπειν τότε δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι νοmicroίσαντες τὸ παρα- νόmicroηmicroα ὅπερ καὶ σφίσι πρότερον ἡmicroάρτητο αὖθις ἐς τοὺς Ἀθηναίους τὸ αὐτὸ περιεστάναι πρόθυmicroοι ἦσαν ἐς τὸν [7184] πόλεmicroον καὶ ἐν τῷ χειmicroῶνι τούτῳ σίδηρόν τε περιήγ- γελλον κατὰ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ τἆλλα ἐργαλεῖα ἡτοίmicroαζον ἐς τὸν ἐπιτειχισmicroόν καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ ἅmicroα ὡς ἀπο- πέmicroψοντες ἐν ταῖς ὁλκάσιν ἐπικουρίαν αὐτοί τε ἐπόριζον καὶ τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους προσηνάγκαζον καὶ ὁ χειmicroὼν ἐτελεύτα καὶ ὄγδοον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέmicroῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν [7191] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου πρωίτατα δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσέβαλον ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάmicroου Λακεδαιmicroονίων βασιλεύς καὶ πρῶτον microὲν τῆς χώρας τὰ περὶ τὸ πεδίον ἐδῄωσαν ἔπειτα ∆εκέλειαν ἐτείχιζον κατὰ πόλεις διελόmicroενοι τὸ [7192] ἔργον ἀπέχει δὲ ἡ ∆εκέλεια σταδίους microάλιστα τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως εἴκοσι καὶ ἑκατόν παραπλήσιον δὲ καὶ οὐ πολλῷ πλέον καὶ ἀπὸ τῆς Βοιωτίας ἐπὶ δὲ τῷ πεδίῳ καὶ τῆς χώρας τοῖς κρατίστοις ἐς τὸ κακουργεῖν ᾠκοδοmicroεῖτο [7193] τὸ τεῖχος ἐπιφανὲς microέχρι τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐτεί- χιζον οἱ δ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἀπέστελλον περὶ τὸν αὐτὸν

7

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 3: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ῥᾴων αὐτῷ ἐφαίνετο ἡ ἐσκοmicroιδὴ τῶν ἐπιτηδείων ἔσεσθαι δι ἐλάσσονος γὰρ πρὸς τῷ λιmicroένι τῷ τῶν Συρακοσίων ἐφορmicroήσειν σφᾶς καὶ οὐχ ὥσπερ νῦν ἐκ microυχοῦ τοῦ λιmicroένος τὰς ἐπαναγωγὰς ποιήσεσθαι ἤν τι ναυτικῷ κινῶνται προσ- εῖχέ τε ἤδη microᾶλλον τῷ κατὰ θάλασσαν πολέmicroῳ ὁρῶν τὰ ἐκ τῆς γῆς σφίσιν ἤδη ἐπειδὴ Γύλιππος ἧκεν ἀνελπιστότερα [745] ὄντα διακοmicroίσας οὖν στρατιὰν καὶ τὰς ναῦς ἐξετείχισε τρία φρούρια καὶ ἐν αὐτοῖς τά τε σκεύη τὰ πλεῖστα ἔκειτο καὶ τὰ πλοῖα ἤδη ἐκεῖ τὰ microεγάλα ὥρmicroει καὶ αἱ ταχεῖαι νῆες [746] ὥστε καὶ τῶν πληρωmicroάτων οὐχ ἥκιστα τότε πρῶτον κάκωσις ἐγένετο τῷ τε γὰρ ὕδατι σπανίῳ χρώmicroενοι καὶ οὐκ ἐγγύθεν καὶ ἐπὶ φρυγανισmicroὸν ἅmicroα ὁπότε ἐξέλθοιεν οἱ ναῦται ὑπὸ τῶν ἱππέων τῶν Συρακοσίων κρατούντων τῆς γῆς διεφθεί- ροντο τρίτον γὰρ microέρος τῶν ἱππέων τοῖς Συρακοσίοις διὰ τοὺς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ἵνα microὴ κακουργήσοντες ἐξίοιεν ἐπὶ [747] τῇ ἐν τῷ Ὀλυmicroπιείῳ πολίχνῃ ἐτετάχατο ἐπυνθάνετο δὲ καὶ τὰς λοιπὰς τῶν Κορινθίων ναῦς προσπλεούσας ὁ Νικίας καὶ πέmicroπει ἐς φυλακὴν αὐτῶν εἴκοσι ναῦς αἷς εἴρητο περί τε Λοκροὺς καὶ Ῥήγιον καὶ τὴν προσβολὴν τῆς Σικελίας ναυλοχεῖν αὐτάς [751] Ὁ δὲ Γύλιππος ἅmicroα microὲν ἐτείχιζε τὸ διὰ τῶν Ἐπιπολῶν τεῖχος τοῖς λίθοις χρώmicroενος οὓς οἱ Ἀθηναῖοι προπαρε- βάλοντο σφίσιν ἅmicroα δὲ παρέτασσεν ἐξάγων αἰεὶ πρὸ τοῦ τειχίσmicroατος τοὺς Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ οἱ [752] Ἀθηναῖοι ἀντιπαρετάσσοντο ἐπειδὴ δὲ ἔδοξε τῷ Γυλίππῳ καιρὸς εἶναι ἦρχε τῆς ἐφόδου καὶ ἐν χερσὶ γενόmicroενοι ἐmicroάχοντο microεταξὺ τῶν τειχισmicroάτων ᾗ τῆς ἵππου τῶν Συρα- [753] κοσίων οὐδεmicroία χρῆσις ἦν καὶ νικηθέντων τῶν Συρακοσίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀνελοmicroένων καὶ τῶν Ἀθηναίων τροπαῖον στησάντων ὁ Γύλιππος ξυγκαλέσας τὸ στράτευmicroα οὐκ ἔφη τὸ ἁmicroάρτηmicroα ἐκείνων ἀλλ ἑαυτοῦ γενέσθαι τῆς γὰρ ἵππου καὶ τῶν ἀκοντιστῶν τὴν ὠφελίαν τῇ τάξει ἐντὸς λίαν τῶν τειχῶν ποιήσας ἀφελέσθαι νῦν [754] οὖν αὖθις ἐπάξειν καὶ διανοεῖσθαι οὕτως ἐκέλευεν αὐτοὺς ὡς τῇ microὲν παρασκευῇ οὐκ ἔλασσον ἕξοντας τῇ δὲ γνώmicroῃ οὐκ ἀνεκτὸν ἐσόmicroενον εἰ microὴ ἀξιώσουσι Πελοποννήσιοί τε ὄντες καὶ ∆ωριῆς Ἰώνων καὶ νησιωτῶν καὶ ξυγκλύδων [761] ἀνθρώπων κρατήσαντες ἐξελάσασθαι ἐκ τῆς χώρας καὶ microετὰ ταῦτα ἐπειδὴ καιρὸς ἦν αὖθις ἐπῆγεν αὐτούς ὁ δὲ Νικίας καὶ οἱ Ἀθηναῖοι νοmicroίζοντες καὶ εἰ ἐκεῖνοι microὴ ἐθέλοιεν microάχης ἄρχειν ἀναγκαῖον εἶναι σφίσι microὴ περιορᾶν παροι- κοδοmicroούmicroενον τὸ τεῖχος (ἤδη γὰρ καὶ ὅσον οὐ παρεληλύθει τὴν τῶν Ἀθηναίων τοῦ τείχους τελευτὴν ἡ ἐκείνων τείχισις καί εἰ προέλθοι ταὐτὸν ἤδη ἐποίει αὐτοῖς νικᾶν τε microαχοmicroένοις διὰ παντὸς καὶ microηδὲ microάχεσθαι) ἀντεπῇσαν οὖν τοῖς Συρα- [762] κοσίοις καὶ ὁ Γύλιππος τοὺς microὲν ὁπλίτας ἔξω τῶν τειχῶν microᾶλλον ἢ πρότερον προαγαγὼν ξυνέmicroισγεν αὐτοῖς τοὺς δ ἱππέας καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς ἐκ πλαγίου τάξας τῶν Ἀθηναίων κατὰ τὴν εὐρυχωρίαν ᾗ τῶν τειχῶν ἀmicroφοτέρων αἱ ἐργασίαι [763] ἔληγον καὶ προσβαλόντες οἱ ἱππῆς ἐν τῇ microάχῃ τῷ εὐωνύmicroῳ κέρᾳ τῶν Ἀθηναίων ὅπερ κατ αὐτοὺς ἦν ἔτρεψαν καὶ δι

3

αὐτὸ καὶ τὸ ἄλλο στράτευmicroα νικηθὲν ὑπὸ τῶν Συρακοσίων [764] κατηράχθη ἐς τὰ τειχίσmicroατα καὶ τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ ἔφθασαν παροικοδοmicroήσαντες καὶ παρελθόντες τὴν τῶν Ἀθηναίων οἰκο- δοmicroίαν ὥστε microηκέτι microήτε αὐτοὶ κωλύεσθαι ὑπ αὐτῶν ἐκείνους τε καὶ παντάπασιν ἀπεστερηκέναι εἰ καὶ κρατοῖεν microὴ ἂν ἔτι σφᾶς ἀποτειχίσαι [771] Μετὰ δὲ τοῦτο αἵ τε τῶν Κορινθίων νῆες καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λευκαδίων ἐσέπλευσαν αἱ ὑπόλοιποι δώδεκα λαθοῦσαι τὴν τῶν Ἀθηναίων φυλακήν (ἦρχε δ αὐτῶν Ἐρασινίδης Κορίνθιος) καὶ ξυνετείχισαν τὸ λοιπὸν τοῖς Συρακοσίοις [772] microέχρι τοῦ ἐγκαρσίου τείχους καὶ ὁ Γύλιππος ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ἐπὶ στρατιάν τε ᾤχετο καὶ ναυτικὴν καὶ πεζὴν ξυλλέξων καὶ τῶν πόλεων ἅmicroα προσαξόmicroενος εἴ τις ἢ microὴ πρόθυmicroος ἦν ἢ παντάπασιν ἔτι ἀφειστήκει τοῦ πολέmicroου [773] πρέσβεις τε ἄλλοι τῶν Συρακοσίων καὶ Κορινθίων ἐς Λακε- δαίmicroονα καὶ Κόρινθον ἀπεστάλησαν ὅπως στρατιὰ ἔτι περαιωθῇ τρόπῳ ᾧ ἂν ἐν ὁλκάσιν ἢ πλοίοις ἢ ἄλλως ὅπως [774] ἂν προχωρῇ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων ἐπιmicroεταπεmicroποmicroένων οἵ τε Συρακόσιοι ναυτικὸν ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ὡς καὶ τούτῳ ἐπιχειρήσοντες καὶ ἐς τἆλλα πολὺ ἐπέρρωντο [781] Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόmicroενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡmicroέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεmicroίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν ἔπεmicroπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις microὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνοmicroένων microάλιστα δὲ καὶ τότε νοmicroίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί εἰ microὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς microεταπέmicroψουσιν ἢ ἄλλους microὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν [782] οὐδεmicroίαν εἶναι σωτηρίαν φοβούmicroενος δὲ microὴ οἱ πεmicroπόmicroενοι ἢ κατὰ τὴν τοῦ λέγειν ἀδυνασίαν ἢ καὶ microνήmicroης ἐλλιπεῖς γιγνόmicroενοι ἢ τῷ ὄχλῳ πρὸς χάριν τι λέγοντες οὐ τὰ ὄντα ἀπαγγέλλωσιν ἔγραψεν ἐπιστολήν νοmicroίζων οὕτως ἂν microάλιστα τὴν αὑτοῦ γνώmicroην microηδὲν ἐν τῷ ἀγγέλῳ ἀφανισθεῖσαν microαθόντας τοὺς Ἀθηναίους βουλεύσασθαι περὶ τῆς ἀληθείας [783] καὶ οἱ microὲν ᾤχοντο φέροντες οὓς ἀπέστειλε τὰ γράmicromicroατα καὶ ὅσα ἔδει αὐτοὺς εἰπεῖν ὁ δὲ τὰ κατὰ τὸ στρατόπεδον διὰ φυλακῆς microᾶλλον ἤδη ἔχων ἢ δι ἑκουσίων κινδύνων ἐπεmicroέλετο [791] Ἐν δὲ τῷ αὐτῷ θέρει τελευτῶντι καὶ Εὐετίων στρατηγὸς Ἀθηναίων microετὰ Περδίκκου στρατεύσας ἐπ Ἀmicroφίπολιν Θρᾳξὶ πολλοῖς τὴν microὲν πόλιν οὐχ εἷλεν ἐς δὲ τὸν Στρυmicroόνα περι- [7914] κοmicroίσας τριήρεις ἐκ τοῦ ποταmicroοῦ ἐπολιόρκει ὁρmicroώmicroενος ἐξ Ἱmicroεραίου καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα [7101] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου χειmicroῶνος ἥκοντες ἐς τὰς Ἀθήνας οἱ παρὰ τοῦ Νικίου ὅσα τε ἀπὸ γλώσσης εἴρητο αὐτοῖς εἶπον καὶ εἴ τίς τι ἐπηρώτα ἀπεκρίνοντο καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἀπ- έδοσαν ὁ δὲ γραmicromicroατεὺς ὁ τῆς πόλεως παρελθὼν ἀνέγνω τοῖς Ἀθηναίοις δηλοῦσαν τοιάδε [7111] rsquoΤὰ microὲν πρότερον πραχθέντα ὦ Ἀθηναῖοι ἐν ἄλλαις πολλαῖς ἐπιστολαῖς ἴστε νῦν δὲ καιρὸς οὐχ ἧσσον microαθόντας [7112] ὑmicroᾶς ἐν ᾧ ἐσmicroὲν βουλεύσασθαι κρατησάντων γὰρ ἡmicroῶν microάχαις ταῖς πλέοσι Συρακοσίους ἐφ οὓς ἐπέmicroφθηmicroεν καὶ τὰ τείχη οἰκοδοmicroησαmicroένων ἐν οἷσπερ νῦν ἐσmicroέν ἦλθε Γύλιππος

4

Λακεδαιmicroόνιος στρατιὰν ἔχων ἔκ τε Πελοποννήσου καὶ ἀπὸ τῶν ἐν Σικελίᾳ πόλεων ἔστιν ὧν καὶ microάχῃ τῇ microὲν πρώτῃ νικᾶται ὑφ ἡmicroῶν τῇ δ ὑστεραίᾳ ἱππεῦσί τε πολλοῖς καὶ [7113] ἀκοντισταῖς βιασθέντες ἀνεχωρήσαmicroεν ἐς τὰ τείχη νῦν οὖν ἡmicroεῖς microὲν παυσάmicroενοι τοῦ περιτειχισmicroοῦ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἐναντίων ἡσυχάζοmicroεν (οὐδὲ γὰρ ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ δυναίmicroεθ ἂν χρήσασθαι ἀπανηλωκυίας τῆς φυλακῆς τῶν τειχῶν microέρος τι τοῦ ὁπλιτικοῦ) οἱ δὲ παρῳκοδοmicroήκασιν ἡmicroῖν τεῖχος ἁπλοῦν ὥστε microὴ εἶναι ἔτι περιτειχίσαι αὐτούς ἢν microή τις τὸ παρα- [7114] τείχισmicroα τοῦτο πολλῇ στρατιᾷ ἐπελθὼν ἕλῃ ξυmicroβέβηκέ τε πολιορκεῖν δοκοῦντας ἡmicroᾶς ἄλλους αὐτοὺς microᾶλλον ὅσα γε κατὰ γῆν τοῦτο πάσχειν οὐδὲ γὰρ τῆς χώρας ἐπὶ πολὺ διὰ τοὺς ἱππέας ἐξερχόmicroεθα [7121] lsquoΠεπόmicroφασι δὲ καὶ ἐς Πελοπόννησον πρέσβεις ἐπ ἄλλην στρατιάν καὶ ἐς τὰς ἐν Σικελίᾳ πόλεις Γύλιππος οἴχεται τὰς microὲν καὶ πείσων ξυmicroπολεmicroεῖν ὅσαι νῦν ἡσυχάζουσιν ἀπὸ δὲ τῶν καὶ στρατιὰν ἔτι πεζὴν καὶ ναυτικοῦ παρασκευήν ἢν [7122] δύνηται ἄξων διανοοῦνται γάρ ὡς ἐγὼ πυνθάνοmicroαι τῷ τε πεζῷ ἅmicroα τῶν τειχῶν ἡmicroῶν πειρᾶν καὶ ταῖς ναυσὶ κατὰ [7123] θάλασσαν καὶ δεινὸν microηδενὶ ὑmicroῶν δόξῃ εἶναι ὅτι καὶ κατὰ θάλασσαν τὸ γὰρ ναυτικὸν ἡmicroῶν ὅπερ κἀκεῖνοι πυνθάνονται τὸ microὲν πρῶτον ἤκmicroαζε καὶ τῶν νεῶν τῇ ξηρότητι καὶ τῶν πληρωmicroάτων τῇ σωτηρίᾳ νῦν δὲ αἵ τε νῆες διά- βροχοι τοσοῦτον χρόνον ἤδη θαλασσεύουσαι καὶ τὰ πληρώ- [7124] microατα ἔφθαρται τὰς microὲν γὰρ ναῦς οὐκ ἔστιν ἀνελκύσαντας διαψύξαι διὰ τὸ ἀντιπάλους τῷ πλήθει καὶ ἔτι πλείους τὰς τῶν πολεmicroίων οὔσας αἰεὶ προσδοκίαν παρέχειν ὡς ἐπιπλεύ- [7125] σονται φανεραὶ δ εἰσὶν ἀναπειρώmicroεναι καὶ αἱ ἐπιχειρήσεις ἐπ ἐκείνοις καὶ ἀποξηρᾶναι τὰς σφετέρας microᾶλλον ἐξουσία [7131] οὐ γὰρ ἐφορmicroοῦσιν ἄλλοις ἡmicroῖν δ ἐκ πολλῆς ἂν περιουσίας νεῶν microόλις τοῦτο ὑπῆρχε καὶ microὴ ἀναγκαζοmicroένοις ὥσπερ νῦν πάσαις φυλάσσειν εἰ γὰρ ἀφαιρήσοmicroέν τι καὶ βραχὺ τῆς τηρήσεως τὰ ἐπιτήδεια οὐχ ἕξοmicroεν παρὰ τὴν ἐκείνων [7132] πόλιν χαλεπῶς καὶ νῦν ἐσκοmicroιζόmicroενοι τὰ δὲ πληρώmicroατα διὰ τόδε ἐφθάρη τε ἡmicroῖν καὶ ἔτι νῦν φθείρεται τῶν ναυτῶν [τῶν] microὲν διὰ φρυγανισmicroὸν καὶ ἁρπαγὴν καὶ ὑδρείαν microακρὰν ὑπὸ τῶν ἱππέων ἀπολλυmicroένων οἱ δὲ θεράποντες ἐπειδὴ ἐς ἀντίπαλα καθεστήκαmicroεν αὐτοmicroολοῦσι καὶ οἱ ξένοι οἱ microὲν ἀναγκαστοὶ ἐσβάντες εὐθὺς κατὰ τὰς πόλεις ἀποχωροῦσιν οἱ δὲ ὑπὸ microεγάλου microισθοῦ τὸ πρῶτον ἐπαρθέντες καὶ οἰόmicroενοι χρηmicroατιεῖσθαι microᾶλλον ἢ microαχεῖσθαι ἐπειδὴ παρὰ γνώmicroην ναυτικόν τε δὴ καὶ τἆλλα ἀπὸ τῶν πολεmicroίων ἀνθεστῶτα ὁρῶσιν οἱ microὲν ἐπ αὐτοmicroολίας προφάσει ἀπέρχονται οἱ δὲ ὡς ἕκαστοι δύνανται (πολλὴ δ ἡ Σικελία) εἰσὶ δ οἳ καὶ αὐτοὶ ἐmicroπορευόmicroενοι ἀνδράποδα Ὑκκαρικὰ ἀντεmicroβιβάσαι ὑπὲρ σφῶν πείσαντες τοὺς τριηράρχους τὴν ἀκρίβειαν τοῦ ναυτικοῦ [7141] ἀφῄρηνται ἐπισταmicroένοις δ ὑmicroῖν γράφω ὅτι βραχεῖα ἀκmicroὴ πληρώmicroατος καὶ ὀλίγοι τῶν ναυτῶν οἱ ἐξορmicroῶντές τε ναῦν [7142] καὶ ξυνέχοντες τὴν εἰρεσίαν τούτων δὲ πάντων ἀπορώτατον τό τε microὴ οἷόν τε εἶναι ταῦτα ἐmicroοὶ κωλῦσαι τῷ στρατηγῷ (χαλεπαὶ γὰρ αἱ ὑmicroέτεραι φύσεις ἄρξαι) καὶ ὅτι οὐδ ὁπόθεν

5

ἐπιπληρωσόmicroεθα τὰς ναῦς ἔχοmicroεν ὃ τοῖς πολεmicroίοις πολλα- χόθεν ὑπάρχει ἀλλ ἀνάγκη ἀφ ὧν ἔχοντες ἤλθοmicroεν τά τε ὄντα καὶ ἀπαναλισκόmicroενα γίγνεσθαι αἱ γὰρ νῦν οὖσαι πόλεις [7143] ξύmicromicroαχοι ἀδύνατοι Νάξος καὶ Κατάνη εἰ δὲ προσγενήσεται ἓν ἔτι τοῖς πολεmicroίοις ὥστε τὰ τρέφοντα ἡmicroᾶς χωρία τῆς Ἰταλίας ὁρῶντα ἐν ᾧ τ ἐσmicroὲν καὶ ὑmicroῶν microὴ ἐπιβοηθούντων πρὸς ἐκείνους χωρῆσαι διαπεπολεmicroήσεται αὐτοῖς ἀmicroαχεὶ ἐκπολιορκηθέντων ἡmicroῶν [ὁ πόλεmicroος] [7144] rsquoΤούτων ἐγὼ ἡδίω microὲν ἂν εἶχον ὑmicroῖν ἕτερα ἐπιστέλλειν οὐ microέντοι χρησιmicroώτερά γε εἰ δεῖ σαφῶς εἰδότας τὰ ἐνθάδε βουλεύσασθαι καὶ ἅmicroα τὰς φύσεις ἐπιστάmicroενος ὑmicroῶν βουλοmicroένων microὲν τὰ ἥδιστα ἀκούειν αἰτιωmicroένων δὲ ὕστερον ἤν τι ὑmicroῖν ἀπ αὐτῶν microὴ ὁmicroοῖον ἐκβῇ ἀσφαλέστερον ἡγη- [7151] σάmicroην τὸ ἀληθὲς δηλῶσαι καὶ νῦν ὡς ἐφ ἃ microὲν ἤλθοmicroεν τὸ πρῶτον καὶ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν ἡγεmicroόνων ὑmicroῖν microὴ microεmicroπτῶν γεγενηmicroένων οὕτω τὴν γνώmicroην ἔχετε ἐπειδὴ δὲ Σικελία τε ἅπασα ξυνίσταται καὶ ἐκ Πελοποννήσου ἄλλη στρατιὰ προσδόκιmicroος αὐτοῖς βουλεύεσθε ἤδη ὡς τῶν γ ἐνθάδε microηδὲ τοῖς παροῦσιν ἀνταρκούντων ἀλλ ἢ τούτους microεταπέmicroπειν δέον ἢ ἄλλην στρατιὰν microὴ ἐλάσσω ἐπιπέmicroπειν καὶ πεζὴν καὶ ναυτικὴν καὶ χρήmicroατα microὴ ὀλίγα ἐmicroοὶ δὲ διάδοχόν τινα ὡς ἀδύνατός εἰmicroι διὰ νόσον νεφρῖτιν παρα- [7152] microένειν ἀξιῶ δ ὑmicroῶν ξυγγνώmicroης τυγχάνειν καὶ γὰρ ὅτ ἐρρώmicroην πολλὰ ἐν ἡγεmicroονίαις ὑmicroᾶς εὖ ἐποίησα ὅτι δὲ microέλλετε ἅmicroα τῷ ἦρι εὐθὺς καὶ microὴ ἐς ἀναβολὰς πράσσετε ὡς τῶν πολεmicroίων τὰ microὲν ἐν Σικελίᾳ δι ὀλίγου ποριουmicroένων τὰ δ ἐκ Πελοποννήσου σχολαίτερον microέν ὅmicroως δ ἢν microὴ προσέχητε τὴν γνώmicroην τὰ microὲν λήσουσιν ὑmicroᾶς ὥσπερ καὶ πρότερον τὰ δὲ φθήσονταιlsquo [7161] Ἡ microὲν τοῦ Νικίου ἐπιστολὴ τοσαῦτα ἐδήλου οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες αὐτῆς τὸν microὲν Νικίαν οὐ παρέλυσαν τῆς ἀρχῆς ἀλλ αὐτῷ ἕως ἂν ἕτεροι ξυνάρχοντες αἱρεθέντες ἀφίκωνται τῶν αὐτοῦ ἐκεῖ δύο προσείλοντο Μένανδρον καὶ Εὐθύδηmicroον ὅπως microὴ microόνος ἐν ἀσθενείᾳ ταλαιπωροίη στρατιὰν δὲ ἄλλην ἐψηφίσαντο πέmicroπειν καὶ ναυτικὴν καὶ [7162] πεζὴν Ἀθηναίων τε ἐκ καταλόγου καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ ξυνάρχοντας αὐτῷ εἵλοντο ∆ηmicroοσθένη τε τὸν Ἀλκισθένους καὶ Εὐρυmicroέδοντα τὸν Θουκλέους καὶ τὸν microὲν Εὐρυmicroέδοντα εὐθὺς περὶ ἡλίου τροπὰς τὰς χειmicroερινὰς ἀποπέmicroπουσιν ἐς τὴν Σικελίαν microετὰ δέκα νεῶν ἄγοντα εἴκοσι ltκαὶ ἑκατὸνgt τάλαντα ἀργυρίου καὶ ἅmicroα ἀγγελοῦντα τοῖς ἐκεῖ ὅτι ἥξει βοήθεια καὶ [7171] ἐπιmicroέλεια αὐτῶν ἔσται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ὑποmicroένων παρε- σκευάζετο τὸν ἔκπλουν ὡς ἅmicroα τῷ ἦρι ποιησόmicroενος στρατιάν τε ἐπαγγέλλων ἐς τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ χρήmicroατα αὐτόθεν καὶ [7172] ναῦς καὶ ὁπλίτας ἑτοιmicroάζων πέmicroπουσι δὲ καὶ περὶ τὴν Πελοπόννησον οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναῦς ὅπως φυλάσσοιεν microηδένα ἀπὸ Κορίνθου καὶ τῆς Πελοποννήσου ἐς τὴν Σικελίαν [7173] περαιοῦσθαι οἱ γὰρ Κορίνθιοι ὡς αὐτοῖς οἱ πρέσβεις ἧκον καὶ τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ βελτίω ἤγγελλον νοmicroίσαντες οὐκ ἄκαιρον καὶ τὴν προτέραν πέmicroψιν τῶν νεῶν ποιήσασθαι πολλῷ microᾶλλον ἐπέρρωντο καὶ ἐν ὁλκάσι παρεσκευάζοντο

6

αὐτοί τε ἀποστελοῦντες ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου οἱ Λακεδαιmicroόνιοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ [7174] πέmicroψοντες ναῦς τε οἱ Κορίνθιοι πέντε καὶ εἴκοσιν ἐπλήρουν ὅπως ναυmicroαχίας τε ἀποπειράσωσι πρὸς τὴν ἐν τῇ Ναυπάκτῳ φυλακήν καὶ τὰς ὁλκάδας αὐτῶν ἧσσον οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι κωλύοιεν ἀπαίρειν πρὸς τὴν σφετέραν ἀντίταξιν τῶν τριήρων τὴν φυλακὴν ποιούmicroενοι [7181] Παρεσκευάζοντο δὲ καὶ τὴν ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσβολὴν οἱ Λακεδαιmicroόνιοι ὥσπερ τε προυδέδοκτο αὐτοῖς καὶ τῶν Συρα- κοσίων καὶ Κορινθίων ἐναγόντων ἐπειδὴ ἐπυνθάνοντο τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων βοήθειαν ἐς τὴν Σικελίαν ὅπως δὴ ἐσβολῆς γενοmicroένης διακωλυθῇ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης προσκεί- microενος ἐδίδασκε τὴν ∆εκέλειαν τειχίζειν καὶ microὴ ἀνιέναι τὸν [7182] πόλεmicroον microάλιστα δὲ τοῖς Λακεδαιmicroονίοις ἐγεγένητό τις ῥώmicroη διότι τοὺς Ἀθηναίους ἐνόmicroιζον διπλοῦν τὸν πόλεmicroον ἔχοντας πρός τε σφᾶς καὶ Σικελιώτας εὐκαθαιρετωτέρους ἔσεσθαι καὶ ὅτι τὰς σπονδὰς προτέρους λελυκέναι ἡγοῦντο αὐτούς ἐν γὰρ τῷ προτέρῳ πολέmicroῳ σφέτερον τὸ παρανό- microηmicroα microᾶλλον γενέσθαι ὅτι τε ἐς Πλάταιαν ἦλθον Θηβαῖοι ἐν σπονδαῖς καὶ εἰρηmicroένον ἐν ταῖς πρότερον ξυνθήκαις ὅπλα microὴ ἐπιφέρειν ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι αὐτοὶ οὐχ ὑπήκουον ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Ἀθηναίων καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως δυστυχεῖν τε ἐνόmicroιζον καὶ ἐνεθυmicroοῦντο τήν τε περὶ Πύλον ξυmicroφορὰν καὶ εἴ τις ἄλλη αὐτοῖς ἐγένετο [7183] ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐξ Ἄργους ὁρmicroώmicroενοι Ἐπιδαύρου τέ τι καὶ Πρασιῶν καὶ ἄλλα ἐδῄωσαν καὶ ἐκ Πύλου ἅmicroα ἐλῃστεύοντο καὶ ὁσάκις περί του δια- φοραὶ γένοιντο τῶν κατὰ τὰς σπονδὰς ἀmicroφισβητουmicroένων ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Λακεδαιmicroονίων οὐκ ἤθελον ἐπιτρέπειν τότε δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι νοmicroίσαντες τὸ παρα- νόmicroηmicroα ὅπερ καὶ σφίσι πρότερον ἡmicroάρτητο αὖθις ἐς τοὺς Ἀθηναίους τὸ αὐτὸ περιεστάναι πρόθυmicroοι ἦσαν ἐς τὸν [7184] πόλεmicroον καὶ ἐν τῷ χειmicroῶνι τούτῳ σίδηρόν τε περιήγ- γελλον κατὰ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ τἆλλα ἐργαλεῖα ἡτοίmicroαζον ἐς τὸν ἐπιτειχισmicroόν καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ ἅmicroα ὡς ἀπο- πέmicroψοντες ἐν ταῖς ὁλκάσιν ἐπικουρίαν αὐτοί τε ἐπόριζον καὶ τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους προσηνάγκαζον καὶ ὁ χειmicroὼν ἐτελεύτα καὶ ὄγδοον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέmicroῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν [7191] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου πρωίτατα δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσέβαλον ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάmicroου Λακεδαιmicroονίων βασιλεύς καὶ πρῶτον microὲν τῆς χώρας τὰ περὶ τὸ πεδίον ἐδῄωσαν ἔπειτα ∆εκέλειαν ἐτείχιζον κατὰ πόλεις διελόmicroενοι τὸ [7192] ἔργον ἀπέχει δὲ ἡ ∆εκέλεια σταδίους microάλιστα τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως εἴκοσι καὶ ἑκατόν παραπλήσιον δὲ καὶ οὐ πολλῷ πλέον καὶ ἀπὸ τῆς Βοιωτίας ἐπὶ δὲ τῷ πεδίῳ καὶ τῆς χώρας τοῖς κρατίστοις ἐς τὸ κακουργεῖν ᾠκοδοmicroεῖτο [7193] τὸ τεῖχος ἐπιφανὲς microέχρι τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐτεί- χιζον οἱ δ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἀπέστελλον περὶ τὸν αὐτὸν

7

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 4: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

αὐτὸ καὶ τὸ ἄλλο στράτευmicroα νικηθὲν ὑπὸ τῶν Συρακοσίων [764] κατηράχθη ἐς τὰ τειχίσmicroατα καὶ τῇ ἐπιούσῃ νυκτὶ ἔφθασαν παροικοδοmicroήσαντες καὶ παρελθόντες τὴν τῶν Ἀθηναίων οἰκο- δοmicroίαν ὥστε microηκέτι microήτε αὐτοὶ κωλύεσθαι ὑπ αὐτῶν ἐκείνους τε καὶ παντάπασιν ἀπεστερηκέναι εἰ καὶ κρατοῖεν microὴ ἂν ἔτι σφᾶς ἀποτειχίσαι [771] Μετὰ δὲ τοῦτο αἵ τε τῶν Κορινθίων νῆες καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λευκαδίων ἐσέπλευσαν αἱ ὑπόλοιποι δώδεκα λαθοῦσαι τὴν τῶν Ἀθηναίων φυλακήν (ἦρχε δ αὐτῶν Ἐρασινίδης Κορίνθιος) καὶ ξυνετείχισαν τὸ λοιπὸν τοῖς Συρακοσίοις [772] microέχρι τοῦ ἐγκαρσίου τείχους καὶ ὁ Γύλιππος ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ἐπὶ στρατιάν τε ᾤχετο καὶ ναυτικὴν καὶ πεζὴν ξυλλέξων καὶ τῶν πόλεων ἅmicroα προσαξόmicroενος εἴ τις ἢ microὴ πρόθυmicroος ἦν ἢ παντάπασιν ἔτι ἀφειστήκει τοῦ πολέmicroου [773] πρέσβεις τε ἄλλοι τῶν Συρακοσίων καὶ Κορινθίων ἐς Λακε- δαίmicroονα καὶ Κόρινθον ἀπεστάλησαν ὅπως στρατιὰ ἔτι περαιωθῇ τρόπῳ ᾧ ἂν ἐν ὁλκάσιν ἢ πλοίοις ἢ ἄλλως ὅπως [774] ἂν προχωρῇ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων ἐπιmicroεταπεmicroποmicroένων οἵ τε Συρακόσιοι ναυτικὸν ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ὡς καὶ τούτῳ ἐπιχειρήσοντες καὶ ἐς τἆλλα πολὺ ἐπέρρωντο [781] Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόmicroενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ ἡmicroέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεmicroίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν ἔπεmicroπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις microὲν καὶ ἄλλοτε καθ ἕκαστα τῶν γιγνοmicroένων microάλιστα δὲ καὶ τότε νοmicroίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί εἰ microὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς microεταπέmicroψουσιν ἢ ἄλλους microὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν [782] οὐδεmicroίαν εἶναι σωτηρίαν φοβούmicroενος δὲ microὴ οἱ πεmicroπόmicroενοι ἢ κατὰ τὴν τοῦ λέγειν ἀδυνασίαν ἢ καὶ microνήmicroης ἐλλιπεῖς γιγνόmicroενοι ἢ τῷ ὄχλῳ πρὸς χάριν τι λέγοντες οὐ τὰ ὄντα ἀπαγγέλλωσιν ἔγραψεν ἐπιστολήν νοmicroίζων οὕτως ἂν microάλιστα τὴν αὑτοῦ γνώmicroην microηδὲν ἐν τῷ ἀγγέλῳ ἀφανισθεῖσαν microαθόντας τοὺς Ἀθηναίους βουλεύσασθαι περὶ τῆς ἀληθείας [783] καὶ οἱ microὲν ᾤχοντο φέροντες οὓς ἀπέστειλε τὰ γράmicromicroατα καὶ ὅσα ἔδει αὐτοὺς εἰπεῖν ὁ δὲ τὰ κατὰ τὸ στρατόπεδον διὰ φυλακῆς microᾶλλον ἤδη ἔχων ἢ δι ἑκουσίων κινδύνων ἐπεmicroέλετο [791] Ἐν δὲ τῷ αὐτῷ θέρει τελευτῶντι καὶ Εὐετίων στρατηγὸς Ἀθηναίων microετὰ Περδίκκου στρατεύσας ἐπ Ἀmicroφίπολιν Θρᾳξὶ πολλοῖς τὴν microὲν πόλιν οὐχ εἷλεν ἐς δὲ τὸν Στρυmicroόνα περι- [7914] κοmicroίσας τριήρεις ἐκ τοῦ ποταmicroοῦ ἐπολιόρκει ὁρmicroώmicroενος ἐξ Ἱmicroεραίου καὶ τὸ θέρος ἐτελεύτα [7101] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου χειmicroῶνος ἥκοντες ἐς τὰς Ἀθήνας οἱ παρὰ τοῦ Νικίου ὅσα τε ἀπὸ γλώσσης εἴρητο αὐτοῖς εἶπον καὶ εἴ τίς τι ἐπηρώτα ἀπεκρίνοντο καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἀπ- έδοσαν ὁ δὲ γραmicromicroατεὺς ὁ τῆς πόλεως παρελθὼν ἀνέγνω τοῖς Ἀθηναίοις δηλοῦσαν τοιάδε [7111] rsquoΤὰ microὲν πρότερον πραχθέντα ὦ Ἀθηναῖοι ἐν ἄλλαις πολλαῖς ἐπιστολαῖς ἴστε νῦν δὲ καιρὸς οὐχ ἧσσον microαθόντας [7112] ὑmicroᾶς ἐν ᾧ ἐσmicroὲν βουλεύσασθαι κρατησάντων γὰρ ἡmicroῶν microάχαις ταῖς πλέοσι Συρακοσίους ἐφ οὓς ἐπέmicroφθηmicroεν καὶ τὰ τείχη οἰκοδοmicroησαmicroένων ἐν οἷσπερ νῦν ἐσmicroέν ἦλθε Γύλιππος

4

Λακεδαιmicroόνιος στρατιὰν ἔχων ἔκ τε Πελοποννήσου καὶ ἀπὸ τῶν ἐν Σικελίᾳ πόλεων ἔστιν ὧν καὶ microάχῃ τῇ microὲν πρώτῃ νικᾶται ὑφ ἡmicroῶν τῇ δ ὑστεραίᾳ ἱππεῦσί τε πολλοῖς καὶ [7113] ἀκοντισταῖς βιασθέντες ἀνεχωρήσαmicroεν ἐς τὰ τείχη νῦν οὖν ἡmicroεῖς microὲν παυσάmicroενοι τοῦ περιτειχισmicroοῦ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἐναντίων ἡσυχάζοmicroεν (οὐδὲ γὰρ ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ δυναίmicroεθ ἂν χρήσασθαι ἀπανηλωκυίας τῆς φυλακῆς τῶν τειχῶν microέρος τι τοῦ ὁπλιτικοῦ) οἱ δὲ παρῳκοδοmicroήκασιν ἡmicroῖν τεῖχος ἁπλοῦν ὥστε microὴ εἶναι ἔτι περιτειχίσαι αὐτούς ἢν microή τις τὸ παρα- [7114] τείχισmicroα τοῦτο πολλῇ στρατιᾷ ἐπελθὼν ἕλῃ ξυmicroβέβηκέ τε πολιορκεῖν δοκοῦντας ἡmicroᾶς ἄλλους αὐτοὺς microᾶλλον ὅσα γε κατὰ γῆν τοῦτο πάσχειν οὐδὲ γὰρ τῆς χώρας ἐπὶ πολὺ διὰ τοὺς ἱππέας ἐξερχόmicroεθα [7121] lsquoΠεπόmicroφασι δὲ καὶ ἐς Πελοπόννησον πρέσβεις ἐπ ἄλλην στρατιάν καὶ ἐς τὰς ἐν Σικελίᾳ πόλεις Γύλιππος οἴχεται τὰς microὲν καὶ πείσων ξυmicroπολεmicroεῖν ὅσαι νῦν ἡσυχάζουσιν ἀπὸ δὲ τῶν καὶ στρατιὰν ἔτι πεζὴν καὶ ναυτικοῦ παρασκευήν ἢν [7122] δύνηται ἄξων διανοοῦνται γάρ ὡς ἐγὼ πυνθάνοmicroαι τῷ τε πεζῷ ἅmicroα τῶν τειχῶν ἡmicroῶν πειρᾶν καὶ ταῖς ναυσὶ κατὰ [7123] θάλασσαν καὶ δεινὸν microηδενὶ ὑmicroῶν δόξῃ εἶναι ὅτι καὶ κατὰ θάλασσαν τὸ γὰρ ναυτικὸν ἡmicroῶν ὅπερ κἀκεῖνοι πυνθάνονται τὸ microὲν πρῶτον ἤκmicroαζε καὶ τῶν νεῶν τῇ ξηρότητι καὶ τῶν πληρωmicroάτων τῇ σωτηρίᾳ νῦν δὲ αἵ τε νῆες διά- βροχοι τοσοῦτον χρόνον ἤδη θαλασσεύουσαι καὶ τὰ πληρώ- [7124] microατα ἔφθαρται τὰς microὲν γὰρ ναῦς οὐκ ἔστιν ἀνελκύσαντας διαψύξαι διὰ τὸ ἀντιπάλους τῷ πλήθει καὶ ἔτι πλείους τὰς τῶν πολεmicroίων οὔσας αἰεὶ προσδοκίαν παρέχειν ὡς ἐπιπλεύ- [7125] σονται φανεραὶ δ εἰσὶν ἀναπειρώmicroεναι καὶ αἱ ἐπιχειρήσεις ἐπ ἐκείνοις καὶ ἀποξηρᾶναι τὰς σφετέρας microᾶλλον ἐξουσία [7131] οὐ γὰρ ἐφορmicroοῦσιν ἄλλοις ἡmicroῖν δ ἐκ πολλῆς ἂν περιουσίας νεῶν microόλις τοῦτο ὑπῆρχε καὶ microὴ ἀναγκαζοmicroένοις ὥσπερ νῦν πάσαις φυλάσσειν εἰ γὰρ ἀφαιρήσοmicroέν τι καὶ βραχὺ τῆς τηρήσεως τὰ ἐπιτήδεια οὐχ ἕξοmicroεν παρὰ τὴν ἐκείνων [7132] πόλιν χαλεπῶς καὶ νῦν ἐσκοmicroιζόmicroενοι τὰ δὲ πληρώmicroατα διὰ τόδε ἐφθάρη τε ἡmicroῖν καὶ ἔτι νῦν φθείρεται τῶν ναυτῶν [τῶν] microὲν διὰ φρυγανισmicroὸν καὶ ἁρπαγὴν καὶ ὑδρείαν microακρὰν ὑπὸ τῶν ἱππέων ἀπολλυmicroένων οἱ δὲ θεράποντες ἐπειδὴ ἐς ἀντίπαλα καθεστήκαmicroεν αὐτοmicroολοῦσι καὶ οἱ ξένοι οἱ microὲν ἀναγκαστοὶ ἐσβάντες εὐθὺς κατὰ τὰς πόλεις ἀποχωροῦσιν οἱ δὲ ὑπὸ microεγάλου microισθοῦ τὸ πρῶτον ἐπαρθέντες καὶ οἰόmicroενοι χρηmicroατιεῖσθαι microᾶλλον ἢ microαχεῖσθαι ἐπειδὴ παρὰ γνώmicroην ναυτικόν τε δὴ καὶ τἆλλα ἀπὸ τῶν πολεmicroίων ἀνθεστῶτα ὁρῶσιν οἱ microὲν ἐπ αὐτοmicroολίας προφάσει ἀπέρχονται οἱ δὲ ὡς ἕκαστοι δύνανται (πολλὴ δ ἡ Σικελία) εἰσὶ δ οἳ καὶ αὐτοὶ ἐmicroπορευόmicroενοι ἀνδράποδα Ὑκκαρικὰ ἀντεmicroβιβάσαι ὑπὲρ σφῶν πείσαντες τοὺς τριηράρχους τὴν ἀκρίβειαν τοῦ ναυτικοῦ [7141] ἀφῄρηνται ἐπισταmicroένοις δ ὑmicroῖν γράφω ὅτι βραχεῖα ἀκmicroὴ πληρώmicroατος καὶ ὀλίγοι τῶν ναυτῶν οἱ ἐξορmicroῶντές τε ναῦν [7142] καὶ ξυνέχοντες τὴν εἰρεσίαν τούτων δὲ πάντων ἀπορώτατον τό τε microὴ οἷόν τε εἶναι ταῦτα ἐmicroοὶ κωλῦσαι τῷ στρατηγῷ (χαλεπαὶ γὰρ αἱ ὑmicroέτεραι φύσεις ἄρξαι) καὶ ὅτι οὐδ ὁπόθεν

5

ἐπιπληρωσόmicroεθα τὰς ναῦς ἔχοmicroεν ὃ τοῖς πολεmicroίοις πολλα- χόθεν ὑπάρχει ἀλλ ἀνάγκη ἀφ ὧν ἔχοντες ἤλθοmicroεν τά τε ὄντα καὶ ἀπαναλισκόmicroενα γίγνεσθαι αἱ γὰρ νῦν οὖσαι πόλεις [7143] ξύmicromicroαχοι ἀδύνατοι Νάξος καὶ Κατάνη εἰ δὲ προσγενήσεται ἓν ἔτι τοῖς πολεmicroίοις ὥστε τὰ τρέφοντα ἡmicroᾶς χωρία τῆς Ἰταλίας ὁρῶντα ἐν ᾧ τ ἐσmicroὲν καὶ ὑmicroῶν microὴ ἐπιβοηθούντων πρὸς ἐκείνους χωρῆσαι διαπεπολεmicroήσεται αὐτοῖς ἀmicroαχεὶ ἐκπολιορκηθέντων ἡmicroῶν [ὁ πόλεmicroος] [7144] rsquoΤούτων ἐγὼ ἡδίω microὲν ἂν εἶχον ὑmicroῖν ἕτερα ἐπιστέλλειν οὐ microέντοι χρησιmicroώτερά γε εἰ δεῖ σαφῶς εἰδότας τὰ ἐνθάδε βουλεύσασθαι καὶ ἅmicroα τὰς φύσεις ἐπιστάmicroενος ὑmicroῶν βουλοmicroένων microὲν τὰ ἥδιστα ἀκούειν αἰτιωmicroένων δὲ ὕστερον ἤν τι ὑmicroῖν ἀπ αὐτῶν microὴ ὁmicroοῖον ἐκβῇ ἀσφαλέστερον ἡγη- [7151] σάmicroην τὸ ἀληθὲς δηλῶσαι καὶ νῦν ὡς ἐφ ἃ microὲν ἤλθοmicroεν τὸ πρῶτον καὶ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν ἡγεmicroόνων ὑmicroῖν microὴ microεmicroπτῶν γεγενηmicroένων οὕτω τὴν γνώmicroην ἔχετε ἐπειδὴ δὲ Σικελία τε ἅπασα ξυνίσταται καὶ ἐκ Πελοποννήσου ἄλλη στρατιὰ προσδόκιmicroος αὐτοῖς βουλεύεσθε ἤδη ὡς τῶν γ ἐνθάδε microηδὲ τοῖς παροῦσιν ἀνταρκούντων ἀλλ ἢ τούτους microεταπέmicroπειν δέον ἢ ἄλλην στρατιὰν microὴ ἐλάσσω ἐπιπέmicroπειν καὶ πεζὴν καὶ ναυτικὴν καὶ χρήmicroατα microὴ ὀλίγα ἐmicroοὶ δὲ διάδοχόν τινα ὡς ἀδύνατός εἰmicroι διὰ νόσον νεφρῖτιν παρα- [7152] microένειν ἀξιῶ δ ὑmicroῶν ξυγγνώmicroης τυγχάνειν καὶ γὰρ ὅτ ἐρρώmicroην πολλὰ ἐν ἡγεmicroονίαις ὑmicroᾶς εὖ ἐποίησα ὅτι δὲ microέλλετε ἅmicroα τῷ ἦρι εὐθὺς καὶ microὴ ἐς ἀναβολὰς πράσσετε ὡς τῶν πολεmicroίων τὰ microὲν ἐν Σικελίᾳ δι ὀλίγου ποριουmicroένων τὰ δ ἐκ Πελοποννήσου σχολαίτερον microέν ὅmicroως δ ἢν microὴ προσέχητε τὴν γνώmicroην τὰ microὲν λήσουσιν ὑmicroᾶς ὥσπερ καὶ πρότερον τὰ δὲ φθήσονταιlsquo [7161] Ἡ microὲν τοῦ Νικίου ἐπιστολὴ τοσαῦτα ἐδήλου οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες αὐτῆς τὸν microὲν Νικίαν οὐ παρέλυσαν τῆς ἀρχῆς ἀλλ αὐτῷ ἕως ἂν ἕτεροι ξυνάρχοντες αἱρεθέντες ἀφίκωνται τῶν αὐτοῦ ἐκεῖ δύο προσείλοντο Μένανδρον καὶ Εὐθύδηmicroον ὅπως microὴ microόνος ἐν ἀσθενείᾳ ταλαιπωροίη στρατιὰν δὲ ἄλλην ἐψηφίσαντο πέmicroπειν καὶ ναυτικὴν καὶ [7162] πεζὴν Ἀθηναίων τε ἐκ καταλόγου καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ ξυνάρχοντας αὐτῷ εἵλοντο ∆ηmicroοσθένη τε τὸν Ἀλκισθένους καὶ Εὐρυmicroέδοντα τὸν Θουκλέους καὶ τὸν microὲν Εὐρυmicroέδοντα εὐθὺς περὶ ἡλίου τροπὰς τὰς χειmicroερινὰς ἀποπέmicroπουσιν ἐς τὴν Σικελίαν microετὰ δέκα νεῶν ἄγοντα εἴκοσι ltκαὶ ἑκατὸνgt τάλαντα ἀργυρίου καὶ ἅmicroα ἀγγελοῦντα τοῖς ἐκεῖ ὅτι ἥξει βοήθεια καὶ [7171] ἐπιmicroέλεια αὐτῶν ἔσται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ὑποmicroένων παρε- σκευάζετο τὸν ἔκπλουν ὡς ἅmicroα τῷ ἦρι ποιησόmicroενος στρατιάν τε ἐπαγγέλλων ἐς τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ χρήmicroατα αὐτόθεν καὶ [7172] ναῦς καὶ ὁπλίτας ἑτοιmicroάζων πέmicroπουσι δὲ καὶ περὶ τὴν Πελοπόννησον οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναῦς ὅπως φυλάσσοιεν microηδένα ἀπὸ Κορίνθου καὶ τῆς Πελοποννήσου ἐς τὴν Σικελίαν [7173] περαιοῦσθαι οἱ γὰρ Κορίνθιοι ὡς αὐτοῖς οἱ πρέσβεις ἧκον καὶ τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ βελτίω ἤγγελλον νοmicroίσαντες οὐκ ἄκαιρον καὶ τὴν προτέραν πέmicroψιν τῶν νεῶν ποιήσασθαι πολλῷ microᾶλλον ἐπέρρωντο καὶ ἐν ὁλκάσι παρεσκευάζοντο

6

αὐτοί τε ἀποστελοῦντες ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου οἱ Λακεδαιmicroόνιοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ [7174] πέmicroψοντες ναῦς τε οἱ Κορίνθιοι πέντε καὶ εἴκοσιν ἐπλήρουν ὅπως ναυmicroαχίας τε ἀποπειράσωσι πρὸς τὴν ἐν τῇ Ναυπάκτῳ φυλακήν καὶ τὰς ὁλκάδας αὐτῶν ἧσσον οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι κωλύοιεν ἀπαίρειν πρὸς τὴν σφετέραν ἀντίταξιν τῶν τριήρων τὴν φυλακὴν ποιούmicroενοι [7181] Παρεσκευάζοντο δὲ καὶ τὴν ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσβολὴν οἱ Λακεδαιmicroόνιοι ὥσπερ τε προυδέδοκτο αὐτοῖς καὶ τῶν Συρα- κοσίων καὶ Κορινθίων ἐναγόντων ἐπειδὴ ἐπυνθάνοντο τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων βοήθειαν ἐς τὴν Σικελίαν ὅπως δὴ ἐσβολῆς γενοmicroένης διακωλυθῇ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης προσκεί- microενος ἐδίδασκε τὴν ∆εκέλειαν τειχίζειν καὶ microὴ ἀνιέναι τὸν [7182] πόλεmicroον microάλιστα δὲ τοῖς Λακεδαιmicroονίοις ἐγεγένητό τις ῥώmicroη διότι τοὺς Ἀθηναίους ἐνόmicroιζον διπλοῦν τὸν πόλεmicroον ἔχοντας πρός τε σφᾶς καὶ Σικελιώτας εὐκαθαιρετωτέρους ἔσεσθαι καὶ ὅτι τὰς σπονδὰς προτέρους λελυκέναι ἡγοῦντο αὐτούς ἐν γὰρ τῷ προτέρῳ πολέmicroῳ σφέτερον τὸ παρανό- microηmicroα microᾶλλον γενέσθαι ὅτι τε ἐς Πλάταιαν ἦλθον Θηβαῖοι ἐν σπονδαῖς καὶ εἰρηmicroένον ἐν ταῖς πρότερον ξυνθήκαις ὅπλα microὴ ἐπιφέρειν ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι αὐτοὶ οὐχ ὑπήκουον ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Ἀθηναίων καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως δυστυχεῖν τε ἐνόmicroιζον καὶ ἐνεθυmicroοῦντο τήν τε περὶ Πύλον ξυmicroφορὰν καὶ εἴ τις ἄλλη αὐτοῖς ἐγένετο [7183] ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐξ Ἄργους ὁρmicroώmicroενοι Ἐπιδαύρου τέ τι καὶ Πρασιῶν καὶ ἄλλα ἐδῄωσαν καὶ ἐκ Πύλου ἅmicroα ἐλῃστεύοντο καὶ ὁσάκις περί του δια- φοραὶ γένοιντο τῶν κατὰ τὰς σπονδὰς ἀmicroφισβητουmicroένων ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Λακεδαιmicroονίων οὐκ ἤθελον ἐπιτρέπειν τότε δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι νοmicroίσαντες τὸ παρα- νόmicroηmicroα ὅπερ καὶ σφίσι πρότερον ἡmicroάρτητο αὖθις ἐς τοὺς Ἀθηναίους τὸ αὐτὸ περιεστάναι πρόθυmicroοι ἦσαν ἐς τὸν [7184] πόλεmicroον καὶ ἐν τῷ χειmicroῶνι τούτῳ σίδηρόν τε περιήγ- γελλον κατὰ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ τἆλλα ἐργαλεῖα ἡτοίmicroαζον ἐς τὸν ἐπιτειχισmicroόν καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ ἅmicroα ὡς ἀπο- πέmicroψοντες ἐν ταῖς ὁλκάσιν ἐπικουρίαν αὐτοί τε ἐπόριζον καὶ τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους προσηνάγκαζον καὶ ὁ χειmicroὼν ἐτελεύτα καὶ ὄγδοον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέmicroῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν [7191] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου πρωίτατα δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσέβαλον ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάmicroου Λακεδαιmicroονίων βασιλεύς καὶ πρῶτον microὲν τῆς χώρας τὰ περὶ τὸ πεδίον ἐδῄωσαν ἔπειτα ∆εκέλειαν ἐτείχιζον κατὰ πόλεις διελόmicroενοι τὸ [7192] ἔργον ἀπέχει δὲ ἡ ∆εκέλεια σταδίους microάλιστα τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως εἴκοσι καὶ ἑκατόν παραπλήσιον δὲ καὶ οὐ πολλῷ πλέον καὶ ἀπὸ τῆς Βοιωτίας ἐπὶ δὲ τῷ πεδίῳ καὶ τῆς χώρας τοῖς κρατίστοις ἐς τὸ κακουργεῖν ᾠκοδοmicroεῖτο [7193] τὸ τεῖχος ἐπιφανὲς microέχρι τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐτεί- χιζον οἱ δ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἀπέστελλον περὶ τὸν αὐτὸν

7

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 5: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

Λακεδαιmicroόνιος στρατιὰν ἔχων ἔκ τε Πελοποννήσου καὶ ἀπὸ τῶν ἐν Σικελίᾳ πόλεων ἔστιν ὧν καὶ microάχῃ τῇ microὲν πρώτῃ νικᾶται ὑφ ἡmicroῶν τῇ δ ὑστεραίᾳ ἱππεῦσί τε πολλοῖς καὶ [7113] ἀκοντισταῖς βιασθέντες ἀνεχωρήσαmicroεν ἐς τὰ τείχη νῦν οὖν ἡmicroεῖς microὲν παυσάmicroενοι τοῦ περιτειχισmicroοῦ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἐναντίων ἡσυχάζοmicroεν (οὐδὲ γὰρ ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ δυναίmicroεθ ἂν χρήσασθαι ἀπανηλωκυίας τῆς φυλακῆς τῶν τειχῶν microέρος τι τοῦ ὁπλιτικοῦ) οἱ δὲ παρῳκοδοmicroήκασιν ἡmicroῖν τεῖχος ἁπλοῦν ὥστε microὴ εἶναι ἔτι περιτειχίσαι αὐτούς ἢν microή τις τὸ παρα- [7114] τείχισmicroα τοῦτο πολλῇ στρατιᾷ ἐπελθὼν ἕλῃ ξυmicroβέβηκέ τε πολιορκεῖν δοκοῦντας ἡmicroᾶς ἄλλους αὐτοὺς microᾶλλον ὅσα γε κατὰ γῆν τοῦτο πάσχειν οὐδὲ γὰρ τῆς χώρας ἐπὶ πολὺ διὰ τοὺς ἱππέας ἐξερχόmicroεθα [7121] lsquoΠεπόmicroφασι δὲ καὶ ἐς Πελοπόννησον πρέσβεις ἐπ ἄλλην στρατιάν καὶ ἐς τὰς ἐν Σικελίᾳ πόλεις Γύλιππος οἴχεται τὰς microὲν καὶ πείσων ξυmicroπολεmicroεῖν ὅσαι νῦν ἡσυχάζουσιν ἀπὸ δὲ τῶν καὶ στρατιὰν ἔτι πεζὴν καὶ ναυτικοῦ παρασκευήν ἢν [7122] δύνηται ἄξων διανοοῦνται γάρ ὡς ἐγὼ πυνθάνοmicroαι τῷ τε πεζῷ ἅmicroα τῶν τειχῶν ἡmicroῶν πειρᾶν καὶ ταῖς ναυσὶ κατὰ [7123] θάλασσαν καὶ δεινὸν microηδενὶ ὑmicroῶν δόξῃ εἶναι ὅτι καὶ κατὰ θάλασσαν τὸ γὰρ ναυτικὸν ἡmicroῶν ὅπερ κἀκεῖνοι πυνθάνονται τὸ microὲν πρῶτον ἤκmicroαζε καὶ τῶν νεῶν τῇ ξηρότητι καὶ τῶν πληρωmicroάτων τῇ σωτηρίᾳ νῦν δὲ αἵ τε νῆες διά- βροχοι τοσοῦτον χρόνον ἤδη θαλασσεύουσαι καὶ τὰ πληρώ- [7124] microατα ἔφθαρται τὰς microὲν γὰρ ναῦς οὐκ ἔστιν ἀνελκύσαντας διαψύξαι διὰ τὸ ἀντιπάλους τῷ πλήθει καὶ ἔτι πλείους τὰς τῶν πολεmicroίων οὔσας αἰεὶ προσδοκίαν παρέχειν ὡς ἐπιπλεύ- [7125] σονται φανεραὶ δ εἰσὶν ἀναπειρώmicroεναι καὶ αἱ ἐπιχειρήσεις ἐπ ἐκείνοις καὶ ἀποξηρᾶναι τὰς σφετέρας microᾶλλον ἐξουσία [7131] οὐ γὰρ ἐφορmicroοῦσιν ἄλλοις ἡmicroῖν δ ἐκ πολλῆς ἂν περιουσίας νεῶν microόλις τοῦτο ὑπῆρχε καὶ microὴ ἀναγκαζοmicroένοις ὥσπερ νῦν πάσαις φυλάσσειν εἰ γὰρ ἀφαιρήσοmicroέν τι καὶ βραχὺ τῆς τηρήσεως τὰ ἐπιτήδεια οὐχ ἕξοmicroεν παρὰ τὴν ἐκείνων [7132] πόλιν χαλεπῶς καὶ νῦν ἐσκοmicroιζόmicroενοι τὰ δὲ πληρώmicroατα διὰ τόδε ἐφθάρη τε ἡmicroῖν καὶ ἔτι νῦν φθείρεται τῶν ναυτῶν [τῶν] microὲν διὰ φρυγανισmicroὸν καὶ ἁρπαγὴν καὶ ὑδρείαν microακρὰν ὑπὸ τῶν ἱππέων ἀπολλυmicroένων οἱ δὲ θεράποντες ἐπειδὴ ἐς ἀντίπαλα καθεστήκαmicroεν αὐτοmicroολοῦσι καὶ οἱ ξένοι οἱ microὲν ἀναγκαστοὶ ἐσβάντες εὐθὺς κατὰ τὰς πόλεις ἀποχωροῦσιν οἱ δὲ ὑπὸ microεγάλου microισθοῦ τὸ πρῶτον ἐπαρθέντες καὶ οἰόmicroενοι χρηmicroατιεῖσθαι microᾶλλον ἢ microαχεῖσθαι ἐπειδὴ παρὰ γνώmicroην ναυτικόν τε δὴ καὶ τἆλλα ἀπὸ τῶν πολεmicroίων ἀνθεστῶτα ὁρῶσιν οἱ microὲν ἐπ αὐτοmicroολίας προφάσει ἀπέρχονται οἱ δὲ ὡς ἕκαστοι δύνανται (πολλὴ δ ἡ Σικελία) εἰσὶ δ οἳ καὶ αὐτοὶ ἐmicroπορευόmicroενοι ἀνδράποδα Ὑκκαρικὰ ἀντεmicroβιβάσαι ὑπὲρ σφῶν πείσαντες τοὺς τριηράρχους τὴν ἀκρίβειαν τοῦ ναυτικοῦ [7141] ἀφῄρηνται ἐπισταmicroένοις δ ὑmicroῖν γράφω ὅτι βραχεῖα ἀκmicroὴ πληρώmicroατος καὶ ὀλίγοι τῶν ναυτῶν οἱ ἐξορmicroῶντές τε ναῦν [7142] καὶ ξυνέχοντες τὴν εἰρεσίαν τούτων δὲ πάντων ἀπορώτατον τό τε microὴ οἷόν τε εἶναι ταῦτα ἐmicroοὶ κωλῦσαι τῷ στρατηγῷ (χαλεπαὶ γὰρ αἱ ὑmicroέτεραι φύσεις ἄρξαι) καὶ ὅτι οὐδ ὁπόθεν

5

ἐπιπληρωσόmicroεθα τὰς ναῦς ἔχοmicroεν ὃ τοῖς πολεmicroίοις πολλα- χόθεν ὑπάρχει ἀλλ ἀνάγκη ἀφ ὧν ἔχοντες ἤλθοmicroεν τά τε ὄντα καὶ ἀπαναλισκόmicroενα γίγνεσθαι αἱ γὰρ νῦν οὖσαι πόλεις [7143] ξύmicromicroαχοι ἀδύνατοι Νάξος καὶ Κατάνη εἰ δὲ προσγενήσεται ἓν ἔτι τοῖς πολεmicroίοις ὥστε τὰ τρέφοντα ἡmicroᾶς χωρία τῆς Ἰταλίας ὁρῶντα ἐν ᾧ τ ἐσmicroὲν καὶ ὑmicroῶν microὴ ἐπιβοηθούντων πρὸς ἐκείνους χωρῆσαι διαπεπολεmicroήσεται αὐτοῖς ἀmicroαχεὶ ἐκπολιορκηθέντων ἡmicroῶν [ὁ πόλεmicroος] [7144] rsquoΤούτων ἐγὼ ἡδίω microὲν ἂν εἶχον ὑmicroῖν ἕτερα ἐπιστέλλειν οὐ microέντοι χρησιmicroώτερά γε εἰ δεῖ σαφῶς εἰδότας τὰ ἐνθάδε βουλεύσασθαι καὶ ἅmicroα τὰς φύσεις ἐπιστάmicroενος ὑmicroῶν βουλοmicroένων microὲν τὰ ἥδιστα ἀκούειν αἰτιωmicroένων δὲ ὕστερον ἤν τι ὑmicroῖν ἀπ αὐτῶν microὴ ὁmicroοῖον ἐκβῇ ἀσφαλέστερον ἡγη- [7151] σάmicroην τὸ ἀληθὲς δηλῶσαι καὶ νῦν ὡς ἐφ ἃ microὲν ἤλθοmicroεν τὸ πρῶτον καὶ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν ἡγεmicroόνων ὑmicroῖν microὴ microεmicroπτῶν γεγενηmicroένων οὕτω τὴν γνώmicroην ἔχετε ἐπειδὴ δὲ Σικελία τε ἅπασα ξυνίσταται καὶ ἐκ Πελοποννήσου ἄλλη στρατιὰ προσδόκιmicroος αὐτοῖς βουλεύεσθε ἤδη ὡς τῶν γ ἐνθάδε microηδὲ τοῖς παροῦσιν ἀνταρκούντων ἀλλ ἢ τούτους microεταπέmicroπειν δέον ἢ ἄλλην στρατιὰν microὴ ἐλάσσω ἐπιπέmicroπειν καὶ πεζὴν καὶ ναυτικὴν καὶ χρήmicroατα microὴ ὀλίγα ἐmicroοὶ δὲ διάδοχόν τινα ὡς ἀδύνατός εἰmicroι διὰ νόσον νεφρῖτιν παρα- [7152] microένειν ἀξιῶ δ ὑmicroῶν ξυγγνώmicroης τυγχάνειν καὶ γὰρ ὅτ ἐρρώmicroην πολλὰ ἐν ἡγεmicroονίαις ὑmicroᾶς εὖ ἐποίησα ὅτι δὲ microέλλετε ἅmicroα τῷ ἦρι εὐθὺς καὶ microὴ ἐς ἀναβολὰς πράσσετε ὡς τῶν πολεmicroίων τὰ microὲν ἐν Σικελίᾳ δι ὀλίγου ποριουmicroένων τὰ δ ἐκ Πελοποννήσου σχολαίτερον microέν ὅmicroως δ ἢν microὴ προσέχητε τὴν γνώmicroην τὰ microὲν λήσουσιν ὑmicroᾶς ὥσπερ καὶ πρότερον τὰ δὲ φθήσονταιlsquo [7161] Ἡ microὲν τοῦ Νικίου ἐπιστολὴ τοσαῦτα ἐδήλου οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες αὐτῆς τὸν microὲν Νικίαν οὐ παρέλυσαν τῆς ἀρχῆς ἀλλ αὐτῷ ἕως ἂν ἕτεροι ξυνάρχοντες αἱρεθέντες ἀφίκωνται τῶν αὐτοῦ ἐκεῖ δύο προσείλοντο Μένανδρον καὶ Εὐθύδηmicroον ὅπως microὴ microόνος ἐν ἀσθενείᾳ ταλαιπωροίη στρατιὰν δὲ ἄλλην ἐψηφίσαντο πέmicroπειν καὶ ναυτικὴν καὶ [7162] πεζὴν Ἀθηναίων τε ἐκ καταλόγου καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ ξυνάρχοντας αὐτῷ εἵλοντο ∆ηmicroοσθένη τε τὸν Ἀλκισθένους καὶ Εὐρυmicroέδοντα τὸν Θουκλέους καὶ τὸν microὲν Εὐρυmicroέδοντα εὐθὺς περὶ ἡλίου τροπὰς τὰς χειmicroερινὰς ἀποπέmicroπουσιν ἐς τὴν Σικελίαν microετὰ δέκα νεῶν ἄγοντα εἴκοσι ltκαὶ ἑκατὸνgt τάλαντα ἀργυρίου καὶ ἅmicroα ἀγγελοῦντα τοῖς ἐκεῖ ὅτι ἥξει βοήθεια καὶ [7171] ἐπιmicroέλεια αὐτῶν ἔσται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ὑποmicroένων παρε- σκευάζετο τὸν ἔκπλουν ὡς ἅmicroα τῷ ἦρι ποιησόmicroενος στρατιάν τε ἐπαγγέλλων ἐς τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ χρήmicroατα αὐτόθεν καὶ [7172] ναῦς καὶ ὁπλίτας ἑτοιmicroάζων πέmicroπουσι δὲ καὶ περὶ τὴν Πελοπόννησον οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναῦς ὅπως φυλάσσοιεν microηδένα ἀπὸ Κορίνθου καὶ τῆς Πελοποννήσου ἐς τὴν Σικελίαν [7173] περαιοῦσθαι οἱ γὰρ Κορίνθιοι ὡς αὐτοῖς οἱ πρέσβεις ἧκον καὶ τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ βελτίω ἤγγελλον νοmicroίσαντες οὐκ ἄκαιρον καὶ τὴν προτέραν πέmicroψιν τῶν νεῶν ποιήσασθαι πολλῷ microᾶλλον ἐπέρρωντο καὶ ἐν ὁλκάσι παρεσκευάζοντο

6

αὐτοί τε ἀποστελοῦντες ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου οἱ Λακεδαιmicroόνιοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ [7174] πέmicroψοντες ναῦς τε οἱ Κορίνθιοι πέντε καὶ εἴκοσιν ἐπλήρουν ὅπως ναυmicroαχίας τε ἀποπειράσωσι πρὸς τὴν ἐν τῇ Ναυπάκτῳ φυλακήν καὶ τὰς ὁλκάδας αὐτῶν ἧσσον οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι κωλύοιεν ἀπαίρειν πρὸς τὴν σφετέραν ἀντίταξιν τῶν τριήρων τὴν φυλακὴν ποιούmicroενοι [7181] Παρεσκευάζοντο δὲ καὶ τὴν ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσβολὴν οἱ Λακεδαιmicroόνιοι ὥσπερ τε προυδέδοκτο αὐτοῖς καὶ τῶν Συρα- κοσίων καὶ Κορινθίων ἐναγόντων ἐπειδὴ ἐπυνθάνοντο τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων βοήθειαν ἐς τὴν Σικελίαν ὅπως δὴ ἐσβολῆς γενοmicroένης διακωλυθῇ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης προσκεί- microενος ἐδίδασκε τὴν ∆εκέλειαν τειχίζειν καὶ microὴ ἀνιέναι τὸν [7182] πόλεmicroον microάλιστα δὲ τοῖς Λακεδαιmicroονίοις ἐγεγένητό τις ῥώmicroη διότι τοὺς Ἀθηναίους ἐνόmicroιζον διπλοῦν τὸν πόλεmicroον ἔχοντας πρός τε σφᾶς καὶ Σικελιώτας εὐκαθαιρετωτέρους ἔσεσθαι καὶ ὅτι τὰς σπονδὰς προτέρους λελυκέναι ἡγοῦντο αὐτούς ἐν γὰρ τῷ προτέρῳ πολέmicroῳ σφέτερον τὸ παρανό- microηmicroα microᾶλλον γενέσθαι ὅτι τε ἐς Πλάταιαν ἦλθον Θηβαῖοι ἐν σπονδαῖς καὶ εἰρηmicroένον ἐν ταῖς πρότερον ξυνθήκαις ὅπλα microὴ ἐπιφέρειν ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι αὐτοὶ οὐχ ὑπήκουον ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Ἀθηναίων καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως δυστυχεῖν τε ἐνόmicroιζον καὶ ἐνεθυmicroοῦντο τήν τε περὶ Πύλον ξυmicroφορὰν καὶ εἴ τις ἄλλη αὐτοῖς ἐγένετο [7183] ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐξ Ἄργους ὁρmicroώmicroενοι Ἐπιδαύρου τέ τι καὶ Πρασιῶν καὶ ἄλλα ἐδῄωσαν καὶ ἐκ Πύλου ἅmicroα ἐλῃστεύοντο καὶ ὁσάκις περί του δια- φοραὶ γένοιντο τῶν κατὰ τὰς σπονδὰς ἀmicroφισβητουmicroένων ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Λακεδαιmicroονίων οὐκ ἤθελον ἐπιτρέπειν τότε δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι νοmicroίσαντες τὸ παρα- νόmicroηmicroα ὅπερ καὶ σφίσι πρότερον ἡmicroάρτητο αὖθις ἐς τοὺς Ἀθηναίους τὸ αὐτὸ περιεστάναι πρόθυmicroοι ἦσαν ἐς τὸν [7184] πόλεmicroον καὶ ἐν τῷ χειmicroῶνι τούτῳ σίδηρόν τε περιήγ- γελλον κατὰ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ τἆλλα ἐργαλεῖα ἡτοίmicroαζον ἐς τὸν ἐπιτειχισmicroόν καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ ἅmicroα ὡς ἀπο- πέmicroψοντες ἐν ταῖς ὁλκάσιν ἐπικουρίαν αὐτοί τε ἐπόριζον καὶ τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους προσηνάγκαζον καὶ ὁ χειmicroὼν ἐτελεύτα καὶ ὄγδοον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέmicroῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν [7191] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου πρωίτατα δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσέβαλον ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάmicroου Λακεδαιmicroονίων βασιλεύς καὶ πρῶτον microὲν τῆς χώρας τὰ περὶ τὸ πεδίον ἐδῄωσαν ἔπειτα ∆εκέλειαν ἐτείχιζον κατὰ πόλεις διελόmicroενοι τὸ [7192] ἔργον ἀπέχει δὲ ἡ ∆εκέλεια σταδίους microάλιστα τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως εἴκοσι καὶ ἑκατόν παραπλήσιον δὲ καὶ οὐ πολλῷ πλέον καὶ ἀπὸ τῆς Βοιωτίας ἐπὶ δὲ τῷ πεδίῳ καὶ τῆς χώρας τοῖς κρατίστοις ἐς τὸ κακουργεῖν ᾠκοδοmicroεῖτο [7193] τὸ τεῖχος ἐπιφανὲς microέχρι τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐτεί- χιζον οἱ δ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἀπέστελλον περὶ τὸν αὐτὸν

7

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 6: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ἐπιπληρωσόmicroεθα τὰς ναῦς ἔχοmicroεν ὃ τοῖς πολεmicroίοις πολλα- χόθεν ὑπάρχει ἀλλ ἀνάγκη ἀφ ὧν ἔχοντες ἤλθοmicroεν τά τε ὄντα καὶ ἀπαναλισκόmicroενα γίγνεσθαι αἱ γὰρ νῦν οὖσαι πόλεις [7143] ξύmicromicroαχοι ἀδύνατοι Νάξος καὶ Κατάνη εἰ δὲ προσγενήσεται ἓν ἔτι τοῖς πολεmicroίοις ὥστε τὰ τρέφοντα ἡmicroᾶς χωρία τῆς Ἰταλίας ὁρῶντα ἐν ᾧ τ ἐσmicroὲν καὶ ὑmicroῶν microὴ ἐπιβοηθούντων πρὸς ἐκείνους χωρῆσαι διαπεπολεmicroήσεται αὐτοῖς ἀmicroαχεὶ ἐκπολιορκηθέντων ἡmicroῶν [ὁ πόλεmicroος] [7144] rsquoΤούτων ἐγὼ ἡδίω microὲν ἂν εἶχον ὑmicroῖν ἕτερα ἐπιστέλλειν οὐ microέντοι χρησιmicroώτερά γε εἰ δεῖ σαφῶς εἰδότας τὰ ἐνθάδε βουλεύσασθαι καὶ ἅmicroα τὰς φύσεις ἐπιστάmicroενος ὑmicroῶν βουλοmicroένων microὲν τὰ ἥδιστα ἀκούειν αἰτιωmicroένων δὲ ὕστερον ἤν τι ὑmicroῖν ἀπ αὐτῶν microὴ ὁmicroοῖον ἐκβῇ ἀσφαλέστερον ἡγη- [7151] σάmicroην τὸ ἀληθὲς δηλῶσαι καὶ νῦν ὡς ἐφ ἃ microὲν ἤλθοmicroεν τὸ πρῶτον καὶ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν ἡγεmicroόνων ὑmicroῖν microὴ microεmicroπτῶν γεγενηmicroένων οὕτω τὴν γνώmicroην ἔχετε ἐπειδὴ δὲ Σικελία τε ἅπασα ξυνίσταται καὶ ἐκ Πελοποννήσου ἄλλη στρατιὰ προσδόκιmicroος αὐτοῖς βουλεύεσθε ἤδη ὡς τῶν γ ἐνθάδε microηδὲ τοῖς παροῦσιν ἀνταρκούντων ἀλλ ἢ τούτους microεταπέmicroπειν δέον ἢ ἄλλην στρατιὰν microὴ ἐλάσσω ἐπιπέmicroπειν καὶ πεζὴν καὶ ναυτικὴν καὶ χρήmicroατα microὴ ὀλίγα ἐmicroοὶ δὲ διάδοχόν τινα ὡς ἀδύνατός εἰmicroι διὰ νόσον νεφρῖτιν παρα- [7152] microένειν ἀξιῶ δ ὑmicroῶν ξυγγνώmicroης τυγχάνειν καὶ γὰρ ὅτ ἐρρώmicroην πολλὰ ἐν ἡγεmicroονίαις ὑmicroᾶς εὖ ἐποίησα ὅτι δὲ microέλλετε ἅmicroα τῷ ἦρι εὐθὺς καὶ microὴ ἐς ἀναβολὰς πράσσετε ὡς τῶν πολεmicroίων τὰ microὲν ἐν Σικελίᾳ δι ὀλίγου ποριουmicroένων τὰ δ ἐκ Πελοποννήσου σχολαίτερον microέν ὅmicroως δ ἢν microὴ προσέχητε τὴν γνώmicroην τὰ microὲν λήσουσιν ὑmicroᾶς ὥσπερ καὶ πρότερον τὰ δὲ φθήσονταιlsquo [7161] Ἡ microὲν τοῦ Νικίου ἐπιστολὴ τοσαῦτα ἐδήλου οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἀκούσαντες αὐτῆς τὸν microὲν Νικίαν οὐ παρέλυσαν τῆς ἀρχῆς ἀλλ αὐτῷ ἕως ἂν ἕτεροι ξυνάρχοντες αἱρεθέντες ἀφίκωνται τῶν αὐτοῦ ἐκεῖ δύο προσείλοντο Μένανδρον καὶ Εὐθύδηmicroον ὅπως microὴ microόνος ἐν ἀσθενείᾳ ταλαιπωροίη στρατιὰν δὲ ἄλλην ἐψηφίσαντο πέmicroπειν καὶ ναυτικὴν καὶ [7162] πεζὴν Ἀθηναίων τε ἐκ καταλόγου καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ ξυνάρχοντας αὐτῷ εἵλοντο ∆ηmicroοσθένη τε τὸν Ἀλκισθένους καὶ Εὐρυmicroέδοντα τὸν Θουκλέους καὶ τὸν microὲν Εὐρυmicroέδοντα εὐθὺς περὶ ἡλίου τροπὰς τὰς χειmicroερινὰς ἀποπέmicroπουσιν ἐς τὴν Σικελίαν microετὰ δέκα νεῶν ἄγοντα εἴκοσι ltκαὶ ἑκατὸνgt τάλαντα ἀργυρίου καὶ ἅmicroα ἀγγελοῦντα τοῖς ἐκεῖ ὅτι ἥξει βοήθεια καὶ [7171] ἐπιmicroέλεια αὐτῶν ἔσται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ὑποmicroένων παρε- σκευάζετο τὸν ἔκπλουν ὡς ἅmicroα τῷ ἦρι ποιησόmicroενος στρατιάν τε ἐπαγγέλλων ἐς τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ χρήmicroατα αὐτόθεν καὶ [7172] ναῦς καὶ ὁπλίτας ἑτοιmicroάζων πέmicroπουσι δὲ καὶ περὶ τὴν Πελοπόννησον οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναῦς ὅπως φυλάσσοιεν microηδένα ἀπὸ Κορίνθου καὶ τῆς Πελοποννήσου ἐς τὴν Σικελίαν [7173] περαιοῦσθαι οἱ γὰρ Κορίνθιοι ὡς αὐτοῖς οἱ πρέσβεις ἧκον καὶ τὰ ἐν τῇ Σικελίᾳ βελτίω ἤγγελλον νοmicroίσαντες οὐκ ἄκαιρον καὶ τὴν προτέραν πέmicroψιν τῶν νεῶν ποιήσασθαι πολλῷ microᾶλλον ἐπέρρωντο καὶ ἐν ὁλκάσι παρεσκευάζοντο

6

αὐτοί τε ἀποστελοῦντες ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου οἱ Λακεδαιmicroόνιοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ [7174] πέmicroψοντες ναῦς τε οἱ Κορίνθιοι πέντε καὶ εἴκοσιν ἐπλήρουν ὅπως ναυmicroαχίας τε ἀποπειράσωσι πρὸς τὴν ἐν τῇ Ναυπάκτῳ φυλακήν καὶ τὰς ὁλκάδας αὐτῶν ἧσσον οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι κωλύοιεν ἀπαίρειν πρὸς τὴν σφετέραν ἀντίταξιν τῶν τριήρων τὴν φυλακὴν ποιούmicroενοι [7181] Παρεσκευάζοντο δὲ καὶ τὴν ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσβολὴν οἱ Λακεδαιmicroόνιοι ὥσπερ τε προυδέδοκτο αὐτοῖς καὶ τῶν Συρα- κοσίων καὶ Κορινθίων ἐναγόντων ἐπειδὴ ἐπυνθάνοντο τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων βοήθειαν ἐς τὴν Σικελίαν ὅπως δὴ ἐσβολῆς γενοmicroένης διακωλυθῇ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης προσκεί- microενος ἐδίδασκε τὴν ∆εκέλειαν τειχίζειν καὶ microὴ ἀνιέναι τὸν [7182] πόλεmicroον microάλιστα δὲ τοῖς Λακεδαιmicroονίοις ἐγεγένητό τις ῥώmicroη διότι τοὺς Ἀθηναίους ἐνόmicroιζον διπλοῦν τὸν πόλεmicroον ἔχοντας πρός τε σφᾶς καὶ Σικελιώτας εὐκαθαιρετωτέρους ἔσεσθαι καὶ ὅτι τὰς σπονδὰς προτέρους λελυκέναι ἡγοῦντο αὐτούς ἐν γὰρ τῷ προτέρῳ πολέmicroῳ σφέτερον τὸ παρανό- microηmicroα microᾶλλον γενέσθαι ὅτι τε ἐς Πλάταιαν ἦλθον Θηβαῖοι ἐν σπονδαῖς καὶ εἰρηmicroένον ἐν ταῖς πρότερον ξυνθήκαις ὅπλα microὴ ἐπιφέρειν ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι αὐτοὶ οὐχ ὑπήκουον ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Ἀθηναίων καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως δυστυχεῖν τε ἐνόmicroιζον καὶ ἐνεθυmicroοῦντο τήν τε περὶ Πύλον ξυmicroφορὰν καὶ εἴ τις ἄλλη αὐτοῖς ἐγένετο [7183] ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐξ Ἄργους ὁρmicroώmicroενοι Ἐπιδαύρου τέ τι καὶ Πρασιῶν καὶ ἄλλα ἐδῄωσαν καὶ ἐκ Πύλου ἅmicroα ἐλῃστεύοντο καὶ ὁσάκις περί του δια- φοραὶ γένοιντο τῶν κατὰ τὰς σπονδὰς ἀmicroφισβητουmicroένων ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Λακεδαιmicroονίων οὐκ ἤθελον ἐπιτρέπειν τότε δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι νοmicroίσαντες τὸ παρα- νόmicroηmicroα ὅπερ καὶ σφίσι πρότερον ἡmicroάρτητο αὖθις ἐς τοὺς Ἀθηναίους τὸ αὐτὸ περιεστάναι πρόθυmicroοι ἦσαν ἐς τὸν [7184] πόλεmicroον καὶ ἐν τῷ χειmicroῶνι τούτῳ σίδηρόν τε περιήγ- γελλον κατὰ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ τἆλλα ἐργαλεῖα ἡτοίmicroαζον ἐς τὸν ἐπιτειχισmicroόν καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ ἅmicroα ὡς ἀπο- πέmicroψοντες ἐν ταῖς ὁλκάσιν ἐπικουρίαν αὐτοί τε ἐπόριζον καὶ τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους προσηνάγκαζον καὶ ὁ χειmicroὼν ἐτελεύτα καὶ ὄγδοον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέmicroῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν [7191] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου πρωίτατα δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσέβαλον ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάmicroου Λακεδαιmicroονίων βασιλεύς καὶ πρῶτον microὲν τῆς χώρας τὰ περὶ τὸ πεδίον ἐδῄωσαν ἔπειτα ∆εκέλειαν ἐτείχιζον κατὰ πόλεις διελόmicroενοι τὸ [7192] ἔργον ἀπέχει δὲ ἡ ∆εκέλεια σταδίους microάλιστα τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως εἴκοσι καὶ ἑκατόν παραπλήσιον δὲ καὶ οὐ πολλῷ πλέον καὶ ἀπὸ τῆς Βοιωτίας ἐπὶ δὲ τῷ πεδίῳ καὶ τῆς χώρας τοῖς κρατίστοις ἐς τὸ κακουργεῖν ᾠκοδοmicroεῖτο [7193] τὸ τεῖχος ἐπιφανὲς microέχρι τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐτεί- χιζον οἱ δ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἀπέστελλον περὶ τὸν αὐτὸν

7

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 7: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

αὐτοί τε ἀποστελοῦντες ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν καὶ ἐκ τῆς ἄλλης Πελοποννήσου οἱ Λακεδαιmicroόνιοι τῷ αὐτῷ τρόπῳ [7174] πέmicroψοντες ναῦς τε οἱ Κορίνθιοι πέντε καὶ εἴκοσιν ἐπλήρουν ὅπως ναυmicroαχίας τε ἀποπειράσωσι πρὸς τὴν ἐν τῇ Ναυπάκτῳ φυλακήν καὶ τὰς ὁλκάδας αὐτῶν ἧσσον οἱ ἐν τῇ Ναυπάκτῳ Ἀθηναῖοι κωλύοιεν ἀπαίρειν πρὸς τὴν σφετέραν ἀντίταξιν τῶν τριήρων τὴν φυλακὴν ποιούmicroενοι [7181] Παρεσκευάζοντο δὲ καὶ τὴν ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσβολὴν οἱ Λακεδαιmicroόνιοι ὥσπερ τε προυδέδοκτο αὐτοῖς καὶ τῶν Συρα- κοσίων καὶ Κορινθίων ἐναγόντων ἐπειδὴ ἐπυνθάνοντο τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηναίων βοήθειαν ἐς τὴν Σικελίαν ὅπως δὴ ἐσβολῆς γενοmicroένης διακωλυθῇ καὶ ὁ Ἀλκιβιάδης προσκεί- microενος ἐδίδασκε τὴν ∆εκέλειαν τειχίζειν καὶ microὴ ἀνιέναι τὸν [7182] πόλεmicroον microάλιστα δὲ τοῖς Λακεδαιmicroονίοις ἐγεγένητό τις ῥώmicroη διότι τοὺς Ἀθηναίους ἐνόmicroιζον διπλοῦν τὸν πόλεmicroον ἔχοντας πρός τε σφᾶς καὶ Σικελιώτας εὐκαθαιρετωτέρους ἔσεσθαι καὶ ὅτι τὰς σπονδὰς προτέρους λελυκέναι ἡγοῦντο αὐτούς ἐν γὰρ τῷ προτέρῳ πολέmicroῳ σφέτερον τὸ παρανό- microηmicroα microᾶλλον γενέσθαι ὅτι τε ἐς Πλάταιαν ἦλθον Θηβαῖοι ἐν σπονδαῖς καὶ εἰρηmicroένον ἐν ταῖς πρότερον ξυνθήκαις ὅπλα microὴ ἐπιφέρειν ἢν δίκας ἐθέλωσι διδόναι αὐτοὶ οὐχ ὑπήκουον ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Ἀθηναίων καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως δυστυχεῖν τε ἐνόmicroιζον καὶ ἐνεθυmicroοῦντο τήν τε περὶ Πύλον ξυmicroφορὰν καὶ εἴ τις ἄλλη αὐτοῖς ἐγένετο [7183] ἐπειδὴ δὲ οἱ Ἀθηναῖοι ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐξ Ἄργους ὁρmicroώmicroενοι Ἐπιδαύρου τέ τι καὶ Πρασιῶν καὶ ἄλλα ἐδῄωσαν καὶ ἐκ Πύλου ἅmicroα ἐλῃστεύοντο καὶ ὁσάκις περί του δια- φοραὶ γένοιντο τῶν κατὰ τὰς σπονδὰς ἀmicroφισβητουmicroένων ἐς δίκας προκαλουmicroένων τῶν Λακεδαιmicroονίων οὐκ ἤθελον ἐπιτρέπειν τότε δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι νοmicroίσαντες τὸ παρα- νόmicroηmicroα ὅπερ καὶ σφίσι πρότερον ἡmicroάρτητο αὖθις ἐς τοὺς Ἀθηναίους τὸ αὐτὸ περιεστάναι πρόθυmicroοι ἦσαν ἐς τὸν [7184] πόλεmicroον καὶ ἐν τῷ χειmicroῶνι τούτῳ σίδηρόν τε περιήγ- γελλον κατὰ τοὺς ξυmicromicroάχους καὶ τἆλλα ἐργαλεῖα ἡτοίmicroαζον ἐς τὸν ἐπιτειχισmicroόν καὶ τοῖς ἐν τῇ Σικελίᾳ ἅmicroα ὡς ἀπο- πέmicroψοντες ἐν ταῖς ὁλκάσιν ἐπικουρίαν αὐτοί τε ἐπόριζον καὶ τοὺς ἄλλους Πελοποννησίους προσηνάγκαζον καὶ ὁ χειmicroὼν ἐτελεύτα καὶ ὄγδοον καὶ δέκατον ἔτος τῷ πολέmicroῳ ἐτελεύτα τῷδε ὃν Θουκυδίδης ξυνέγραψεν [7191] Τοῦ δ ἐπιγιγνοmicroένου ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου πρωίτατα δὴ οἱ Λακεδαιmicroόνιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐς τὴν Ἀττικὴν ἐσέβαλον ἡγεῖτο δὲ Ἆγις ὁ Ἀρχιδάmicroου Λακεδαιmicroονίων βασιλεύς καὶ πρῶτον microὲν τῆς χώρας τὰ περὶ τὸ πεδίον ἐδῄωσαν ἔπειτα ∆εκέλειαν ἐτείχιζον κατὰ πόλεις διελόmicroενοι τὸ [7192] ἔργον ἀπέχει δὲ ἡ ∆εκέλεια σταδίους microάλιστα τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως εἴκοσι καὶ ἑκατόν παραπλήσιον δὲ καὶ οὐ πολλῷ πλέον καὶ ἀπὸ τῆς Βοιωτίας ἐπὶ δὲ τῷ πεδίῳ καὶ τῆς χώρας τοῖς κρατίστοις ἐς τὸ κακουργεῖν ᾠκοδοmicroεῖτο [7193] τὸ τεῖχος ἐπιφανὲς microέχρι τῆς τῶν Ἀθηναίων πόλεως καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Ἀττικῇ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐτεί- χιζον οἱ δ ἐν τῇ Πελοποννήσῳ ἀπέστελλον περὶ τὸν αὐτὸν

7

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 8: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

χρόνον ταῖς ὁλκάσι τοὺς ὁπλίτας ἐς τὴν Σικελίαν Λακεδαι- microόνιοι microὲν τῶν τε Εἱλώτων ἐπιλεξάmicroενοι τοὺς βελτίστους καὶ τῶν νεοδαmicroώδων ξυναmicroφοτέρων ἐς ἑξακοσίους ὁπλίτας καὶ Ἔκκριτον Σπαρτιάτην ἄρχοντα Βοιωτοὶ δὲ τριακοσίους ὁπλίτας ὧν ἦρχον Ξένων τε καὶ Νίκων Θηβαῖοι καὶ Ἡγή- [7194] σανδρος Θεσπιεύς οὗτοι microὲν οὖν ἐν τοῖς πρῶτοι ὁρmicroή- σαντες ἀπὸ τοῦ Ταινάρου τῆς Λακωνικῆς ἐς τὸ πέλαγος ἀφῆκαν microετὰ δὲ τούτους Κορίνθιοι οὐ πολλῷ ὕστερον πεντακοσίους ὁπλίτας τοὺς microὲν ἐξ αὐτῆς Κορίνθου τοὺς δὲ προσmicroισθωσάmicroενοι Ἀρκάδων καὶ ἄρχοντα Ἀλέξαρχον Κορίνθιον προστάξαντες ἀπέπεmicroψαν ἀπέστειλαν δὲ καὶ Σικυώνιοι διακοσίους ὁπλίτας ὁmicroοῦ τοῖς Κορινθίοις ὧν ἦρχε [7195] Σαργεὺς Σικυώνιος αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ τοῦ χειmicroῶνος πληρωθεῖσαι ἀνθώρmicroουν ταῖς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ εἴκοσιν Ἀττικαῖς ἕωσπερ αὐτοῖς οὗτοι οἱ ὁπλῖται ταῖς ὁλκάσιν ἀπὸ τῆς Πελοποννήσου ἀπῆραν οὗπερ ἕνεκα καὶ τὸ πρῶτον ἐπληρώθησαν ὅπως microὴ οἱ Ἀθηναῖοι πρὸς τὰς ὁλκάδας microᾶλλον ἢ πρὸς τὰς τριήρεις τὸν νοῦν ἔχωσιν [7201] Ἐν δὲ τούτῳ καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἅmicroα τῆς ∆εκελείας τῷ τειχισmicroῷ καὶ τοῦ ἦρος εὐθὺς ἀρχοmicroένου περί τε Πελοπόν- νησον ναῦς τριάκοντα ἔστειλαν καὶ Χαρικλέα τὸν Ἀπολλο- δώρου ἄρχοντα ᾧ εἴρητο καὶ ἐς Ἄργος ἀφικοmicroένῳ κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν παρακαλεῖν Ἀργείων [τε] ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς [7202] καὶ τὸν ∆ηmicroοσθένη ἐς τὴν Σικελίαν ὥσπερ ἔmicroελλον ἀπ- έστελλον ἑξήκοντα microὲν ναυσὶν Ἀθηναίων καὶ πέντε Χίαις ὁπλίταις δὲ ἐκ καταλόγου Ἀθηναίων διακοσίοις καὶ χιλίοις καὶ νησιωτῶν ὅσοις ἑκασταχόθεν οἷόν τ ἦν πλείστοις χρή- σασθαι καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ξυmicromicroάχων τῶν ὑπηκόων εἴ ποθέν τι εἶχον ἐπιτήδειον ἐς τὸν πόλεmicroον ξυmicroπορίσαντες εἴρητο δ αὐτῷ πρῶτον microετὰ τοῦ Χαρικλέους ἅmicroα περιπλέοντα [7203] ξυστρατεύεσθαι περὶ τὴν Λακωνικήν καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroο- σθένης ἐς τὴν Αἴγιναν προσπλεύσας τοῦ στρατεύmicroατός τε εἴ τι ὑπελέλειπτο περιέmicroενε καὶ τὸν Χαρικλέα τοὺς Ἀργείους παραλαβεῖν [7211] Ἐν δὲ τῇ Σικελίᾳ ὑπὸ τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούτου τοῦ ἦρος καὶ ὁ Γύλιππος ἧκεν ἐς τὰς Συρακούσας ἄγων ἀπὸ τῶν πόλεων ὧν ἔπεισε στρατιὰν ὅσην ἑκασταχόθεν πλείστην [7212] ἐδύνατο καὶ ξυγκαλέσας τοὺς Συρακοσίους ἔφη χρῆναι πληροῦν ναῦς ὡς δύνανται πλείστας καὶ ναυmicroαχίας ἀπό- πειραν λαmicroβάνειν ἐλπίζειν γὰρ ἀπ αὐτοῦ τι ἔργον ἄξιον [7213] τοῦ κινδύνου ἐς τὸν πόλεmicroον κατεργάσεσθαι ξυνανέπειθε δὲ καὶ ὁ Ἑρmicroοκράτης οὐχ ἥκιστα τοῦ ταῖς ναυσὶ microὴ ἀθυmicroεῖν ἐπιχειρῆσαι πρὸς τοὺς Ἀθηναίους λέγων οὐδ ἐκεί- νους πάτριον τὴν ἐmicroπειρίαν οὐδ ἀίδιον τῆς θαλάσσης ἔχειν ἀλλ ἠπειρώτας microᾶλλον τῶν Συρακοσίων ὄντας καὶ ἀναγ- κασθέντας ὑπὸ Μήδων ναυτικοὺς γενέσθαι καὶ πρὸς ἄνδρας τολmicroηρούς οἵους καὶ Ἀθηναίους τοὺς ἀντιτολmicroῶντας χα- λεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι ᾧ γὰρ ἐκεῖνοι τοὺς πέλας οὐ δυνάmicroει ἔστιν ὅτε προύχοντες τῷ δὲ θράσει ἐπιχειροῦντες καταφοβοῦσι καὶ σφᾶς ἂν τὸ αὐτὸ ὁmicroοίως τοῖς ἐναντίοις

8

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 9: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7214] ὑποσχεῖν καὶ Συρακοσίους εὖ εἰδέναι ἔφη τῷ τολmicroῆσαι ἀπροσδοκήτως πρὸς τὸ Ἀθηναίων ναυτικὸν ἀντιστῆναι πλέον τι διὰ τὸ τοιοῦτον ἐκπλαγέντων αὐτῶν περιγενησοmicroένους ἢ Ἀθηναίους τῇ ἐπιστήmicroῃ τὴν Συρακοσίων ἀπειρίαν βλά- ψοντας ἰέναι οὖν ἐκέλευεν ἐς τὴν πεῖραν τοῦ ναυτικοῦ καὶ microὴ ἀποκνεῖν [7215] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι τοῦ τε Γυλίππου καὶ Ἑρmicroοκράτους καὶ εἴ του ἄλλου πειθόντων ὥρmicroηντό τε ἐς τὴν ναυmicroαχίαν [7221] καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρουν ὁ δὲ Γύλιππος ἐπειδὴ παρεσκευάσατο τὸ ναυτικόν ἀγαγὼν ὑπὸ νύκτα πᾶσαν τὴν στρατιὰν τὴν πεζὴν αὐτὸς microὲν τοῖς ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχεσι κατὰ γῆν ἔmicroελλε προσβαλεῖν αἱ δὲ τριήρεις τῶν Συρακοσίων ἅmicroα καὶ ἀπὸ ξυνθήmicroατος πέντε microὲν καὶ τριάκοντα ἐκ τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐπέπλεον αἱ δὲ πέντε καὶ τεσσαράκοντα ἐκ τοῦ ἐλάσσονος οὗ ἦν καὶ τὸ νεώριον αὐτοῖς [καὶ] περιέπλεον βουλόmicroενοι πρὸς τὰς ἐντὸς προσmicroεῖξαι καὶ ἅmicroα ἐπιπλεῖν τῷ Πληmicromicroυρίῳ ὅπως οἱ Ἀθηναῖοι ἀmicroφοτέρωθεν θορυβῶνται [7222] οἱ δ Ἀθηναῖοι διὰ τάχους ἀντιπληρώσαντες ἑξήκοντα ναῦς ταῖς microὲν πέντε καὶ εἴκοσι πρὸς τὰς πέντε καὶ τριάκοντα τῶν Συρακοσίων τὰς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ἐναυmicroάχουν ταῖς δ ἐπιλοίποις ἀπήντων ἐπὶ τὰς ἐκ τοῦ νεωρίου περιπλεούσας καὶ εὐθὺς πρὸ τοῦ στόmicroατος τοῦ microεγάλου λιmicroένος ἐναυmicroάχουν καὶ ἀντεῖχον ἀλλήλοις ἐπὶ πολύ οἱ microὲν βιάσασθαι βουλό- [7231] microενοι τὸν ἔσπλουν οἱ δὲ κωλύειν ἐν τούτῳ δ ὁ Γύλιππος τῶν ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ Ἀθηναίων πρὸς τὴν θάλασσαν ἐπι- καταβάντων καὶ τῇ ναυmicroαχίᾳ τὴν γνώmicroην προσεχόντων φθάνει προσπεσὼν ἅmicroα τῇ ἕῳ αἰφνιδίως τοῖς τείχεσι καὶ αἱρεῖ τὸ microέγιστον πρῶτον ἔπειτα δὲ καὶ τὰ ἐλάσσω δύο [72316] οὐχ ὑποmicroεινάντων τῶν φυλάκων ὡς εἶδον τὸ microέγιστον [7232] ῥᾳδίως ληφθέν καὶ ἐκ microὲν τοῦ πρώτου ἁλόντος χαλεπῶς οἱ ἄνθρωποι ὅσοι καὶ ἐς τὰ πλοῖα καὶ ὁλκάδα τινὰ κατέφυγον ἐς τὸ στρατόπεδον ἐξεκοmicroίζοντο τῶν γὰρ Συρακοσίων ταῖς ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυσὶ κρατούντων τῇ ναυmicroαχίᾳ ὑπὸ τριήρους microιᾶς καὶ εὖ πλεούσης ἐπεδιώκοντο ἐπειδὴ δὲ τὰ δύο τειχίσmicroατα ἡλίσκετο ἐν τούτῳ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐτύγχανον ἤδη νικώmicroενοι καὶ οἱ ἐξ αὐτῶν φεύγοντες ῥᾷον [7233] παρέπλευσαν αἱ γὰρ τῶν Συρακοσίων αἱ πρὸ τοῦ στόmicroατος νῆες ναυmicroαχοῦσαι βιασάmicroεναι τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσέπλεον καὶ ταραχθεῖσαι περὶ ἀλλήλας παρέδοσαν τὴν νίκην τοῖς Ἀθηναίοις ταύτας τε γὰρ ἔτρεψαν καὶ ὑφ [7234] ὧν τὸ πρῶτον ἐνικῶντο ἐν τῷ λιmicroένι καὶ ἕνδεκα microὲν ναῦς τῶν Συρακοσίων κατέδυσαν καὶ τοὺς πολλοὺς τῶν ἀνθρώπων ἀπέκτειναν πλὴν ὅσον ἐκ τριῶν νεῶν οὓς ἐζώγρησαν τῶν δὲ σφετέρων τρεῖς νῆες διεφθάρησαν τὰ δὲ ναυάγια ἀνελκύσαντες τῶν Συρακοσίων καὶ τροπαῖον ἐν τῷ νησιδίῳ στήσαντες τῷ πρὸ τοῦ Πληmicromicroυρίου ἀνεχώρησαν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7241] Οἱ δὲ Συρακόσιοι κατὰ microὲν τὴν ναυmicroαχίαν οὕτως ἐπεπρά- γεσαν τὰ δ ἐν τῷ Πληmicromicroυρίῳ τείχη εἶχον καὶ τροπαῖα ἔστησαν αὐτῶν τρία καὶ τὸ microὲν ἕτερον τοῖν δυοῖν τειχοῖν τοῖν ὕστερον ληφθέντοιν κατέβαλον τὰ δὲ δύο ἐπισκευά-

9

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 10: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7242] σαντες ἐφρούρουν ἄνθρωποι δ ἐν τῶν τειχῶν τῇ ἁλώσει ἀπέθανον καὶ ἐζωγρήθησαν πολλοί καὶ χρήmicroατα πολλὰ τὰ ξύmicroπαντα ἑάλω ὥσπερ γὰρ ταmicroιείῳ χρωmicroένων τῶν Ἀθη- ναίων τοῖς τείχεσι πολλὰ microὲν ἐmicroπόρων χρήmicroατα καὶ σῖτος ἐνῆν πολλὰ δὲ καὶ τῶν τριηράρχων ἐπεὶ καὶ ἱστία τεσσαρά- κοντα τριήρων καὶ τἆλλα σκεύη ἐγκατελήφθη καὶ τριήρεις [7243] ἀνειλκυσmicroέναι τρεῖς microέγιστόν τε καὶ ἐν τοῖς πρῶτον ἐκάκωσε τὸ στράτευmicroα τὸ τῶν Ἀθηναίων ἡ τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψις οὐ γὰρ ἔτι οὐδ οἱ ἔσπλοι ἀσφαλεῖς ἦσαν τῆς ἐπαγωγῆς τῶν ἐπιτηδείων (οἱ γὰρ Συρακόσιοι ναυσὶν αὐτόθι ἐφορmicroοῦντες ἐκώλυον καὶ διὰ microάχης ἤδη ἐγίγνοντο αἱ ἐσκοmicroιδαί) ἔς τε τἆλλα κατάπληξιν παρέσχε καὶ ἀθυmicroίαν τῷ στρατεύmicroατι [7251] Μετὰ δὲ τοῦτο ναῦς τε ἐκπέmicroπουσι δώδεκα οἱ Συρακόσιοι καὶ Ἀγάθαρχον ἐπ αὐτῶν Συρακόσιον ἄρχοντα καὶ αὐτῶν microία microὲν ἐς Πελοπόννησον ᾤχετο πρέσβεις ἄγουσα οἵπερ τά τε σφέτερα φράσουσιν ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ καὶ τὸν ἐκεῖ πόλεmicroον ἔτι microᾶλλον ἐποτρυνοῦσι γίγνεσθαι αἱ δ ἕνδεκα νῆες πρὸς τὴν Ἰταλίαν ἔπλευσαν πυνθανόmicroεναι πλοῖα τοῖς [7252] Ἀθηναίοις γέmicroοντα χρηmicroάτων προσπλεῖν καὶ τῶν τε πλοίων ἐπιτυχοῦσαι τὰ πολλὰ διέφθειραν καὶ ξύλα ναυπηγήσιmicroα ἐν τῇ Καυλωνιάτιδι κατέκαυσαν ἃ τοῖς Ἀθηναίοις ἑτοῖmicroα ἦν [7253] ἔς τε Λοκροὺς microετὰ ταῦτα ἦλθον καὶ ὁρmicroουσῶν αὐτῶν κατ- έπλευσε microία τῶν ὁλκάδων τῶν ἀπὸ Πελοποννήσου ἄγουσα [7254] Θεσπιῶν ὁπλίτας καὶ ἀναλαβόντες αὐτοὺς οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ τὰς ναῦς παρέπλεον ἐπ οἴκου φυλάξαντες δ αὐτοὺς οἱ Ἀθηναῖοι εἴκοσι ναυσὶ πρὸς τοῖς Μεγάροις microίαν microὲν ναῦν λαmicroβάνουσιν αὐτοῖς ἀνδράσι τὰς δ ἄλλας οὐκ ἐδυνήθησαν ἀλλ ἀποφεύγουσιν ἐς τὰς Συρακούσας [7255] Ἐγένετο δὲ καὶ περὶ τῶν σταυρῶν ἀκροβολισmicroὸς ἐν τῷ λιmicroένι οὓς οἱ Συρακόσιοι πρὸ τῶν παλαιῶν νεωσοίκων κατ- έπηξαν ἐν τῇ θαλάσσῃ ὅπως αὐτοῖς αἱ νῆες ἐντὸς ὁρmicroοῖεν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιπλέοντες microὴ βλάπτοιεν ἐmicroβάλλοντες [7256] προσαγαγόντες γὰρ ναῦν microυριοφόρον αὐτοῖς οἱ Ἀθηναῖοι πύργους τε ξυλίνους ἔχουσαν καὶ παραφράγmicroατα ἔκ τε τῶν ἀκάτων ὤνευον ἀναδούmicroενοι τοὺς σταυροὺς καὶ ἀνέκλων καὶ κατακολυmicroβῶντες ἐξέπριον οἱ δὲ Συρακόσιοι ἀπὸ τῶν νεωσοίκων ἔβαλλον οἱ δ ἐκ τῆς ὁλκάδος ἀντέβαλλον καὶ τέλος τοὺς πολλοὺς τῶν σταυρῶν ἀνεῖλον οἱ Ἀθηναῖοι [7257] χαλεπωτάτη δ ἦν τῆς σταυρώσεως ἡ κρύφιος ἦσαν γὰρ τῶν σταυρῶν οὓς οὐχ ὑπερέχοντας τῆς θαλάσσης κατέπηξαν ὥστε δεινὸν ἦν προσπλεῦσαι microὴ οὐ προϊδών τις ὥσπερ περὶ ἕρmicroα περιβάλῃ τὴν ναῦν ἀλλὰ καὶ τούτους κολυmicroβηταὶ δυόmicroενοι ἐξέπριον microισθοῦ ὅmicroως δ αὖθις οἱ Συρακόσιοι [7258] ἐσταύρωσαν πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα πρὸς ἀλλήλους οἷον εἰκὸς τῶν στρατοπέδων ἐγγὺς ὄντων καὶ ἀντιτεταγmicroένων ἐmicroηχα- νῶντο καὶ ἀκροβολισmicroοῖς καὶ πείραις παντοίαις ἐχρῶντο [7259] Ἔπεmicroψαν δὲ καὶ ἐς τὰς πόλεις πρέσβεις οἱ Συρακόσιοι Κορινθίων καὶ Ἀmicroπρακιωτῶν καὶ Λακεδαιmicroονίων ἀγγέλλοντας τήν τε τοῦ Πληmicromicroυρίου λῆψιν καὶ τῆς ναυmicroαχίας πέρι ὡς οὐ τῇ τῶν πολεmicroίων ἰσχύι microᾶλλον ἢ τῇ σφετέρᾳ ταραχῇ ἡσσηθεῖεν τά τε ἄλλα [αὖ] δηλώσοντας ὅτι ἐν ἐλπίσιν εἰσὶ

10

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 11: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

καὶ ἀξιώσοντας ξυmicroβοηθεῖν ἐπ αὐτοὺς καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ ὡς καὶ τῶν Ἀθηναίων προσδοκίmicroων ὄντων ἄλλῃ στρατιᾷ καί ἢν φθάσωσιν αὐτοὶ πρότερον διαφθείραντες τὸ παρὸν στράτευmicroα αὐτῶν διαπεπολεmicroησόmicroενον καὶ οἱ microὲν ἐν τῇ Σικελίᾳ ταῦτα ἔπρασσον [7261] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐπεὶ ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευmicroα ὃ ἔδει ἔχοντα ἐς τὴν Σικελίαν βοηθεῖν ἄρας ἐκ τῆς Αἰγίνης καὶ πλεύσας πρὸς τὴν Πελοπόννησον τῷ τε Χαρικλεῖ καὶ ταῖς τριάκοντα ναυσὶ τῶν Ἀθηναίων ξυmicromicroίσγει καὶ παρα- λαβόντες τῶν Ἀργείων ὁπλίτας ἐπὶ τὰς ναῦς ἔπλεον ἐς τὴν [7262] Λακωνικήν καὶ πρῶτον microὲν τῆς Ἐπιδαύρου τι τῆς Λιmicroηρᾶς ἐδῄωσαν ἔπειτα σχόντες ἐς τὰ καταντικρὺ Κυθήρων τῆς Λακωνικῆς ἔνθα τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνός ἐστι τῆς τε γῆς ἔστιν ἃ ἐδῄωσαν καὶ ἐτείχισαν ἰσθmicroῶδές τι χωρίον ἵνα δὴ οἵ τε Εἵλωτες τῶν Λακεδαιmicroονίων αὐτόσε αὐτοmicroολῶσι καὶ ἅmicroα λῃσταὶ ἐξ αὐτοῦ ὥσπερ ἐκ τῆς Πύλου ἁρπαγὴν ποιῶνται [7263] καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης εὐθὺς ἐπειδὴ ξυγκατέλαβε τὸ χωρίον παρέπλει ἐπὶ τῆς Κερκύρας ὅπως καὶ τῶν ἐκεῖθεν ξυmicromicroάχων παραλαβὼν τὸν ἐς τὴν Σικελίαν πλοῦν ὅτι τάχιστα ποιῆται ὁ δὲ Χαρικλῆς περιmicroείνας ἕως τὸ χωρίον ἐξετείχισε καὶ καταλιπὼν φυλακὴν αὐτοῦ ἀπεκοmicroίζετο καὶ αὐτὸς ὕστερον ταῖς τριάκοντα ναυσὶν ἐπ οἴκου καὶ οἱ Ἀργεῖοι ἅmicroα [7271] Ἀφίκοντο δὲ καὶ Θρᾳκῶν τῶν microαχαιροφόρων τοῦ ∆ιακοῦ γένους ἐς τὰς Ἀθήνας πελτασταὶ ἐν τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ τριακόσιοι καὶ χίλιοι οὓς ἔδει τῷ ∆ηmicroοσθένει ἐς τὴν Σικελίαν [7272] ξυmicroπλεῖν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὡς ὕστεροι ἧκον διενοοῦντο αὐτοὺς πάλιν ὅθεν ἦλθον ἐς Θρᾴκην ἀποπέmicroπειν τὸ γὰρ ἔχειν πρὸς τὸν ἐκ τῆς ∆εκελείας πόλεmicroον αὐτοὺς πολυτελὲς ἐφαίνετο δραχmicroὴν γὰρ τῆς ἡmicroέρας ἕκαστος ἐλάmicroβανεν [7273] ἐπειδὴ γὰρ ἡ ∆εκέλεια τὸ microὲν πρῶτον ὑπὸ πάσης τῆς στρατιᾶς ἐν τῷ θέρει τούτῳ τειχισθεῖσα ὕστερον δὲ φρουραῖς ἀπὸ τῶν πόλεων κατὰ διαδοχὴν χρόνου ἐπιούσαις τῇ χώρᾳ ἐπῳκεῖτο πολλὰ ἔβλαπτε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐν τοῖς πρῶτον χρηmicroάτων τ ὀλέθρῳ καὶ ἀνθρώπων φθορᾷ ἐκάκωσε τὰ πρά- [7274] γmicroατα πρότερον microὲν γὰρ βραχεῖαι γιγνόmicroεναι αἱ ἐσβολαὶ τὸν ἄλλον χρόνον τῆς γῆς ἀπολαύειν οὐκ ἐκώλυον τότε δὲ ξυνεχῶς ἐπικαθηmicroένων καὶ ὁτὲ microὲν καὶ πλεόνων ἐπιόντων ὁτὲ δ ἐξ ἀνάγκης τῆς ἴσης φρουρᾶς καταθεούσης τε τὴν χώραν καὶ λῃστείας ποιουmicroένης βασιλέως τε παρόντος τοῦ τῶν Λακεδαιmicroονίων Ἄγιδος ὃς οὐκ ἐκ παρέργου τὸν πόλεmicroον [7275] ἐποιεῖτο microεγάλα οἱ Ἀθηναῖοι ἐβλάπτοντο τῆς τε γὰρ χώρας ἁπάσης ἐστέρηντο καὶ ἀνδραπόδων πλέον ἢ δύο microυριάδες ηὐτοmicroολήκεσαν καὶ τούτων τὸ πολὺ microέρος χειρο- τέχναι πρόβατά τε πάντα ἀπωλώλει καὶ ὑποζύγια ἵπποι τε ὁσηmicroέραι ἐξελαυνόντων τῶν ἱππέων πρός τε τὴν ∆εκέλειαν καταδροmicroὰς ποιουmicroένων καὶ κατὰ τὴν χώραν φυλασσόντων οἱ microὲν ἀπεχωλοῦντο ἐν γῇ ἀποκρότῳ τε καὶ ξυνεχῶς ταλαι- [7281] πωροῦντες οἱ δ ἐτιτρώσκοντο ἥ τε τῶν ἐπιτηδείων παρα- κοmicroιδὴ ἐκ τῆς Εὐβοίας πρότερον ἐκ τοῦ Ὠρωποῦ κατὰ γῆν διὰ τῆς ∆εκελείας θάσσων οὖσα περὶ Σούνιον κατὰ θάλασσαν πολυτελὴς ἐγίγνετο τῶν τε πάντων ὁmicroοίως ἐπακτῶν ἐδεῖτο

11

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 12: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7282] ἡ πόλις καὶ ἀντὶ τοῦ πόλις εἶναι φρούριον κατέστη πρὸς γὰρ τῇ ἐπάλξει τὴν microὲν ἡmicroέραν κατὰ διαδοχὴν οἱ Ἀθηναῖοι φυλάσσοντες τὴν δὲ νύκτα καὶ ξύmicroπαντες πλὴν τῶν ἱππέων οἱ microὲν ἐφ ὅπλοις dagger ποιούmicroενοι dagger οἱ δ ἐπὶ τοῦ τείχους καὶ [7283] θέρους καὶ χειmicroῶνος ἐταλαιπωροῦντο microάλιστα δ αὐτοὺς ἐπίεζεν ὅτι δύο πολέmicroους ἅmicroα εἶχον καὶ ἐς φιλονικίαν καθέστασαν τοιαύτην ἣν πρὶν γενέσθαι ἠπίστησεν ἄν τις ἀκούσας τὸ γὰρ αὐτοὺς πολιορκουmicroένους ἐπιτειχισmicroῷ ὑπὸ Πελοποννησίων microηδ ὣς ἀποστῆναι ἐκ Σικελίας ἀλλ ἐκεῖ Συρακούσας τῷ αὐτῷ τρόπῳ ἀντιπολιορκεῖν πόλιν οὐδὲν ἐλάσσω αὐτήν γε καθ αὑτὴν τῆς τῶν Ἀθηναίων καὶ τὸν παράλογον τοσοῦτον ποιῆσαι τοῖς Ἕλλησι τῆς δυνάmicroεως καὶ τόλmicroης ὅσον κατ ἀρχὰς τοῦ πολέmicroου οἱ microὲν ἐνιαυτόν οἱ δὲ δύο οἱ δὲ τριῶν γε ἐτῶν οὐδεὶς πλείω χρόνον ἐνόmicroιζον περιοίσειν αὐτούς εἰ οἱ Πελοποννήσιοι ἐσβάλοιεν ἐς τὴν χώραν ὥστε ἔτει ἑπτακαιδεκάτῳ microετὰ τὴν πρώτην ἐσβολὴν ἦλθον ἐς Σικελίαν ἤδη τῷ πολέmicroῳ κατὰ πάντα τετρυχω- microένοι καὶ πόλεmicroον οὐδὲν ἐλάσσω προσανείλοντο τοῦ πρότερον [7284] ὑπάρχοντος ἐκ Πελοποννήσου δι ἃ καὶ τότε ὑπό τε τῆς ∆εκελείας πολλὰ βλαπτούσης καὶ τῶν ἄλλων ἀναλωmicroάτων microεγάλων προσπιπτόντων ἀδύνατοι ἐγένοντο τοῖς χρήmicroασιν καὶ τὴν εἰκοστὴν ὑπὸ τοῦτον τὸν χρόνον τῶν κατὰ θάλασσαν ἀντὶ τοῦ φόρου τοῖς ὑπηκόοις ἐποίησαν πλείω νοmicroίζοντες ἂν σφίσι χρήmicroατα οὕτω προσιέναι αἱ microὲν γὰρ δαπάναι οὐχ ὁmicroοίως καὶ πρίν ἀλλὰ πολλῷ microείζους καθέστασαν ὅσῳ καὶ microείζων ὁ πόλεmicroος ἦν αἱ δὲ πρόσοδοι ἀπώλλυντο [7291] Τοὺς οὖν Θρᾷκας τοὺς τῷ ∆ηmicroοσθένει ὑστερήσαντας διὰ τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν χρηmicroάτων οὐ βουλόmicroενοι δαπανᾶν εὐθὺς ἀπέπεmicroπον προστάξαντες κοmicroίσαι αὐτοὺς ∆ιειτρέφει καὶ εἰπόντες ἅmicroα ἐν τῷ παράπλῳ (ἐπορεύοντο γὰρ δι Εὐρίπου) [7292] καὶ τοὺς πολεmicroίους ἤν τι δύνηται ἀπ αὐτῶν βλάψαι ὁ δὲ ἔς τε τὴν Τάναγραν ἀπεβίβασεν αὐτοὺς καὶ ἁρπαγήν τινα ἐποιήσατο διὰ τάχους καὶ ἐκ Χαλκίδος τῆς Εὐβοίας ἀφ ἑσπέρας διέπλευσε τὸν Εὔριπον καὶ ἀποβιβάσας ἐς τὴν [7293] Βοιωτίαν ἦγεν αὐτοὺς ἐπὶ Μυκαλησσόν καὶ τὴν microὲν νύκτα λαθὼν πρὸς τῷ Ἑρmicroαίῳ ηὐλίσατο (ἀπέχει δὲ τῆς Μυκαλησσοῦ ἑκκαίδεκα microάλιστα σταδίους) ἅmicroα δὲ τῇ ἡmicroέρᾳ τῇ πόλει προσέκειτο οὔσῃ οὐ microεγάλῃ καὶ αἱρεῖ ἀφυλάκτοις τε ἐπι- πεσὼν καὶ ἀπροσδοκήτοις microὴ ἄν ποτέ τινας σφίσιν ἀπὸ θαλάσσης τοσοῦτον ἐπαναβάντας ἐπιθέσθαι τοῦ τείχους ἀσθενοῦς ὄντος καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πεπτωκότος τοῦ δὲ βραχέος ᾠκοδοmicroηmicroένου καὶ πυλῶν ἅmicroα διὰ τὴν ἄδειαν ἀνεῳγmicroένων [7294] ἐσπεσόντες δὲ οἱ Θρᾷκες ἐς τὴν Μυκαλησσὸν τάς τε οἰκίας καὶ τὰ ἱερὰ ἐπόρθουν καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐφόνευον φειδόmicroενοι οὔτε πρεσβυτέρας οὔτε νεωτέρας ἡλικίας ἀλλὰ πάντας ἑξῆς ὅτῳ ἐντύχοιεν καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας κτείνοντες καὶ προσέτι καὶ ὑποζύγια καὶ ὅσα ἄλλα ἔmicroψυχα ἴδοιεν τὸ γὰρ γένος τὸ τῶν Θρᾳκῶν ὁmicroοῖα τοῖς microάλιστα τοῦ βαρβαρικοῦ [7295] ἐν ᾧ ἂν θαρσήσῃ φονικώτατόν ἐστιν καὶ τότε ἄλλη τε ταραχὴ οὐκ ὀλίγη καὶ ἰδέα πᾶσα καθειστήκει ὀλέθρου καὶ ἐπιπεσόντες διδασκαλείῳ παίδων ὅπερ microέγιστον ἦν αὐτόθι

12

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 13: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

καὶ ἄρτι ἔτυχον οἱ παῖδες ἐσεληλυθότες κατέκοψαν πάντας καὶ ξυmicroφορὰ τῇ πόλει πάσῃ οὐδεmicroιᾶς ἥσσων microᾶλλον ἑτέρας [7301] ἀδόκητός τε ἐπέπεσεν αὕτη καὶ δεινή οἱ δὲ Θηβαῖοι αἰσθό- microενοι ἐβοήθουν καὶ καταλαβόντες προκεχωρηκότας ἤδη τοὺς Θρᾷκας οὐ πολὺ τήν τε λείαν ἀφείλοντο καὶ αὐτοὺς φοβή- σαντες καταδιώκουσιν ἐπὶ τὸν Εὔριπον καὶ τὴν θάλασσαν [7302] οὗ αὐτοῖς τὰ πλοῖα ἃ ἤγαγεν ὥρmicroει καὶ ἀποκτείνουσιν αὐτῶν ἐν τῇ ἐσβάσει τοὺς πλείστους οὔτε ἐπισταmicroένους νεῖν τῶν τε ἐν τοῖς πλοίοις ὡς ἑώρων τὰ ἐν τῇ γῇ ὁρmicroισάντων ἔξω τοξεύmicroατος τὰ πλοῖα ἐπεὶ ἔν γε τῇ ἄλλῃ ἀναχωρήσει οὐκ ἀτόπως οἱ Θρᾷκες πρὸς τὸ τῶν Θηβαίων ἱππικόν ὅπερ πρῶτον προσέκειτο προεκθέοντές τε καὶ ξυστρεφόmicroενοι ἐν ἐπιχωρίῳ τάξει τὴν φυλακὴν ἐποιοῦντο καὶ ὀλίγοι αὐτῶν ἐν τούτῳ διεφθάρησαν microέρος δέ τι καὶ ἐν τῇ πόλει αὐτῇ δι ἁρπαγὴν ἐγκαταληφθὲν ἀπώλετο οἱ δὲ ξύmicroπαντες τῶν Θρᾳκῶν πεντήκοντα καὶ διακόσιοι ἀπὸ τριακοσίων καὶ χιλίων [7303] ἀπέθανον διέφθειραν δὲ καὶ τῶν Θηβαίων καὶ τῶν ἄλλων οἳ ξυνεβοήθησαν ἐς εἴκοσι microάλιστα ἱππέας τε καὶ ὁπλίτας ὁmicroοῦ καὶ Θηβαίων τῶν βοιωταρχῶν Σκιρφώνδαν τῶν δὲ Μυκαλησσίων microέρος τι ἀπανηλώθη τὰ microὲν κατὰ τὴν Μυκαλησσὸν πάθει χρησαmicroένην οὐδενὸς ὡς ἐπὶ microεγέθει τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον ἧσσον ὀλοφύρασθαι ἀξίῳ τοιαῦτα ξυνέβη [7311] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης τότε ἀποπλέων ἐπὶ τῆς Κερκύρας microετὰ τὴν ἐκ τῆς Λακωνικῆς τείχισιν ὁλκάδα ὁρmicroοῦσαν ἐν Φειᾷ τῇ Ἠλείων εὑρών ἐν ᾗ οἱ Κορίνθιοι ὁπλῖται ἐς τὴν Σικελίαν ἔmicroελλον περαιοῦσθαι αὐτὴν microὲν διαφθείρει οἱ δ ἄνδρες [7312] ἀποφυγόντες ὕστερον λαβόντες ἄλλην ἔπλεον καὶ microετὰ τοῦτο ἀφικόmicroενος ὁ ∆ηmicroοσθένης ἐς τὴν Ζάκυνθον καὶ Κεφαλ- ληνίαν ὁπλίτας τε παρέλαβε καὶ ἐκ τῆς Ναυπάκτου τῶν Μεσσηνίων microετεπέmicroψατο καὶ ἐς τὴν ἀντιπέρας ἤπειρον τῆς Ἀκαρνανίας διέβη ἐς Ἀλύζιάν τε καὶ Ἀνακτόριον ὃ αὐτοὶ [7313] εἶχον ὄντι δ αὐτῷ περὶ ταῦτα ὁ Εὐρυmicroέδων ἀπαντᾷ ἐκ τῆς Σικελίας ἀποπλέων ὃς τότε τοῦ χειmicroῶνος τὰ χρήmicroατα ἄγων τῇ στρατιᾷ ἀπεπέmicroφθη καὶ ἀγγέλλει τά τε ἄλλα καὶ ὅτι πύθοιτο κατὰ πλοῦν ἤδη ὢν τὸ Πληmicromicroύριον ὑπὸ τῶν Συρα- [7314] κοσίων ἑαλωκός ἀφικνεῖται δὲ καὶ Κόνων παρ αὐτούς ὃς ἦρχε Ναυπάκτου ἀγγέλλων ὅτι αἱ πέντε καὶ εἴκοσι νῆες τῶν Κορινθίων αἱ σφίσιν ἀνθορmicroοῦσαι οὔτε καταλύουσι τὸν πόλεmicroον ναυmicroαχεῖν τε microέλλουσιν πέmicroπειν οὖν ἐκέλευεν αὐτοὺς ναῦς ὡς οὐχ ἱκανὰς οὔσας δυοῖν δεούσας εἴκοσι τὰς [7315] ἑαυτῶν πρὸς τὰς ἐκείνων πέντε καὶ εἴκοσι ναυmicroαχεῖν τῷ microὲν οὖν Κόνωνι δέκα ναῦς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων τὰς ἄριστα σφίσι πλεούσας ἀφ ὧν αὐτοὶ εἶχον ξυmicroπέmicroπουσι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ αὐτοὶ δὲ τὰ περὶ τῆς στρατιᾶς τὸν ξύλλογον ἡτοιmicroάζοντο Εὐρυmicroέδων microὲν ἐς τὴν Κέρκυραν πλεύσας καὶ πέντε καὶ δέκα τε ναῦς πληροῦν κελεύσας αὐτοὺς καὶ ὁπλίτας καταλεγόmicroενος (ξυνῆρχε γὰρ ἤδη ∆ηmicroοσθένει ἀποτραπόmicroενος ὥσπερ καὶ ᾑρέθη) ∆ηmicroοσθένης δ ἐκ τῶν περὶ τὴν Ἀκαρνανίαν χωρίων σφενδονήτας τε καὶ ἀκοντιστὰς ξυναγείρων

13

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 14: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7321] Οἱ δ ἐκ τῶν Συρακουσῶν τότε microετὰ τὴν τοῦ Πληmicromicroυρίου ἅλωσιν πρέσβεις οἰχόmicroενοι ἐς τὰς πόλεις ἐπειδὴ ἔπεισάν τε καὶ ξυναγείραντες ἔmicroελλον ἄξειν τὸν στρατόν ὁ Νικίας προπυθόmicroενος πέmicroπει ἐς τῶν Σικελῶν τοὺς τὴν διόδον ἔχοντας καὶ σφίσι ξυmicromicroάχους Κεντόριπάς τε καὶ Ἀλικυαίους καὶ ἄλλους ὅπως microὴ διαφρήσωσι τοὺς πολεmicroίους ἀλλὰ ξυστρα- φέντες κωλύσωσι διελθεῖν ἄλλῃ γὰρ αὐτοὺς οὐδὲ πειράσειν Ἀκραγαντῖνοι γὰρ οὐκ ἐδίδοσαν διὰ τῆς ἑαυτῶν ὁδόν [7322] πορευοmicroένων δ ἤδη τῶν Σικελιωτῶν οἱ Σικελοί καθάπερ ἐδέοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐνέδραν τινὰ τριχῇ ποιησάmicroενοι ἀφυ- λάκτοις τε καὶ ἐξαίφνης ἐπιγενόmicroενοι διέφθειραν ἐς ὀκτακο- σίους microάλιστα καὶ τοὺς πρέσβεις πλὴν ἑνὸς τοῦ Κορινθίου πάντας οὗτος δὲ τοὺς διαφυγόντας ἐς πεντακοσίους καὶ [7331] χιλίους ἐκόmicroισεν ἐς τὰς Συρακούσας καὶ περὶ τὰς αὐτὰς [73312] ἡmicroέρας καὶ οἱ Καmicroαριναῖοι ἀφικνοῦνται αὐτοῖς βοηθοῦντες πεντακόσιοι microὲν ὁπλῖται τριακόσιοι δὲ ἀκοντισταὶ καὶ τοξόται τριακόσιοι ἔπεmicroψαν δὲ καὶ οἱ Γελῷοι ναυτικόν τε ἐς πέντε ναῦς καὶ ἀκοντιστὰς τετρακοσίους καὶ ἱππέας διακοσίους [7332] σχεδὸν γάρ τι ἤδη πᾶσα ἡ Σικελία πλὴν Ἀκραγαντίνων (οὗτοι δ οὐδὲ microεθ ἑτέρων ἦσαν) οἱ δ ἄλλοι ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους microετὰ τῶν Συρακοσίων οἱ πρότερον περιορώmicroενοι ξυστάντες ἐβοήθουν [7333] Καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς αὐτοῖς τὸ ἐν τοῖς Σικελοῖς πάθος ἐγένετο ἐπέσχον τὸ εὐθέως τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρεῖν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἑτοίmicroης ἤδη τῆς στρατιᾶς οὔσης ἔκ τε τῆς Κερκύρας καὶ ἀπὸ τῆς ἠπείρου ἐπεραιώθησαν [7334] ξυmicroπάσῃ τῇ στρατιᾷ τὸν Ἰόνιον ἐπ ἄκραν Ἰαπυγίαν καὶ ὁρmicroηθέντες αὐτόθεν κατίσχουσιν ἐς τὰς Χοιράδας νήσους Ἰαπυγίας καὶ ἀκοντιστάς τέ τινας τῶν Ἰαπύγων πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν τοῦ Μεσσαπίου ἔθνους ἀναβιβάζονται ἐπὶ τὰς ναῦς καὶ τῷ Ἄρτᾳ ὅσπερ καὶ τοὺς ἀκοντιστὰς δυνάστης ὢν παρέσχετο αὐτοῖς ἀνανεωσάmicroενοί τινα παλαιὰν φιλίαν [7335] ἀφικνοῦνται ἐς Μεταπόντιον τῆς Ἰταλίας καὶ τοὺς Με- ταποντίους πείσαντες κατὰ τὸ ξυmicromicroαχικὸν ἀκοντιστάς τε ξυmicroπέmicroπειν τριακοσίους καὶ τριήρεις δύο καὶ ἀναλαβόντες ταῦτα παρέπλευσαν ἐς Θουρίαν καὶ καταλαmicroβάνουσι νεωστὶ [7336] στάσει τοὺς τῶν Ἀθηναίων ἐναντίους ἐκπεπτωκότας καὶ βουλόmicroενοι τὴν στρατιὰν αὐτόθι πᾶσαν ἁθροίσαντες εἴ τις ὑπελέλειπτο ἐξετάσαι καὶ τοὺς Θουρίους πεῖσαι σφίσι ξυστρατεύειν τε ὡς προθυmicroότατα καί ἐπειδήπερ ἐν τούτῳ τύχης εἰσί τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους τοῖς Ἀθη- ναίοις νοmicroίζειν περιέmicroενον ἐν τῇ Θουρίᾳ καὶ ἔπρασσον ταῦτα [7341] Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι περὶ τὸν αὐτὸν χρόνον τοῦτον οἱ ἐν ταῖς πέντε καὶ εἴκοσι ναυσίν οἵπερ τῶν ὁλκάδων ἕνεκα τῆς ἐς Σικελίαν κοmicroιδῆς ἀνθώρmicroουν πρὸς τὰς ἐν Ναυπάκτῳ ναῦς παρασκευασάmicroενοι ὡς ἐπὶ ναυmicroαχίᾳ καὶ προσπληρώσαντες ἔτι ναῦς ὥστε ὀλίγῳ ἐλάσσους εἶναι αὐτοῖς τῶν Ἀττικῶν νεῶν ὁρmicroίζονται κατὰ Ἐρινεὸν τῆς Ἀχαΐας ἐν τῇ Ῥυπικῇ [7342] καὶ αὐτοῖς τοῦ χωρίου microηνοειδοῦς ὄντος ἐφ ᾧ ὥρmicroουν ὁ microὲν πεζὸς ἑκατέρωθεν προσβεβοηθηκὼς τῶν τε Κορινθίων καὶ

14

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 15: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

τῶν αὐτόθεν ξυmicromicroάχων ἐπὶ ταῖς προανεχούσαις ἄκραις παρε- τέτακτο αἱ δὲ νῆες τὸ microεταξὺ εἶχον ἐmicroφάρξασαι ἦρχε δὲ [7343] τοῦ ναυτικοῦ Πολυάνθης Κορίνθιος οἱ δ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Ναυπάκτου τριάκοντα ναυσὶ καὶ τρισίν (ἦρχε δὲ αὐτῶν [7344] ∆ίφιλος) ἐπέπλευσαν αὐτοῖς καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microὲν πρῶτον ἡσύχαζον ἔπειτα ἀρθέντος αὐτοῖς τοῦ σηmicroείου ἐπεὶ καιρὸς ἐδόκει εἶναι ὥρmicroησαν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐναυ- [7345] microάχουν καὶ χρόνον ἀντεῖχον πολὺν ἀλλήλοις καὶ τῶν microὲν Κορινθίων τρεῖς νῆες διαφθείρονται τῶν δ Ἀθηναίων κατέδυ microὲν οὐδεmicroία ἁπλῶς ἑπτὰ δέ τινες ἄπλοι ἐγένοντο ἀντίπρῳροι ἐmicroβαλλόmicroεναι καὶ ἀναρραγεῖσαι τὰς παρεξειρεσίας ὑπὸ τῶν Κορινθίων νεῶν ἐπ αὐτὸ τοῦτο παχυτέρας τὰς [7346] ἐπωτίδας ἐχουσῶν ναυmicroαχήσαντες δὲ ἀντίπαλα microὲν καὶ ὡς αὐτοὺς ἑκατέρους ἀξιοῦν νικᾶν ὅmicroως δὲ τῶν ναυαγίων κρατησάντων τῶν Ἀθηναίων διά τε τὴν τοῦ ἀνέmicroου ἄπωσιν αὐτῶν ἐς τὸ πέλαγος καὶ διὰ τὴν τῶν Κορινθίων οὐκέτι ἐπαναγωγήν διεκρίθησαν ἀπ ἀλλήλων καὶ δίωξις οὐδεmicroία ἐγένετο οὐδ ἄνδρες οὐδετέρων ἑάλωσαν οἱ microὲν γὰρ Κορίνθιοι καὶ Πελοποννήσιοι πρὸς τῇ γῇ ναυmicroαχοῦντες ῥᾳδίως διεσῴ- [7347] ζοντο τῶν δὲ Ἀθηναίων οὐδεmicroία κατέδυ ναῦς ἀποπλευ- σάντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐς τὴν Ναύπακτον οἱ Κορίνθιοι εὐθὺς τροπαῖον ἔστησαν ὡς νικῶντες ὅτι πλείους τῶν ἐναντίων ναῦς ἄπλους ἐποίησαν καὶ νοmicroίσαντες αὐτοὶ οὐχ ἡσσᾶσθαι δι ὅπερ οὐδ οἱ ἕτεροι νικᾶν οἵ τε γὰρ Κορίνθιοι ἡγήσαντο κρατεῖν εἰ microὴ καὶ πολὺ ἐκρατοῦντο οἵ τ Ἀθηναῖοι [7348] ἐνόmicroιζον ἡσσᾶσθαι ὅτι οὐ πολὺ ἐνίκων ἀποπλευσάντων δὲ τῶν Πελοποννησίων καὶ τοῦ πεζοῦ διαλυθέντος οἱ Ἀθηναῖοι ἔστησαν τροπαῖον καὶ αὐτοὶ ἐν τῇ Ἀχαΐᾳ ὡς νικήσαντες ἀπέχον τοῦ Ἐρινεοῦ ἐν ᾧ οἱ Κορίνθιοι ὥρmicroουν ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ ἡ microὲν ναυmicroαχία οὕτως ἐτελεύτα [7351] Ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἐπειδὴ ξυστρατεύειν αὐτοῖς οἱ Θούριοι παρεσκευάσθησαν ἑπτακοσίοις microὲν ὁπλί- ταις τριακοσίοις δὲ ἀκοντισταῖς τὰς microὲν ναῦς παραπλεῖν ἐκέλευον ἐπὶ τῆς Κροτωνιάτιδος αὐτοὶ δὲ τὸν πεζὸν πάντα ἐξετάσαντες πρῶτον ἐπὶ τῷ Συβάρει ποταmicroῷ ἦγον διὰ τῆς [7352] Θουριάδος γῆς καὶ ὡς ἐγένοντο ἐπὶ τῷ Ὑλίᾳ ποταmicroῷ καὶ αὐτοῖς οἱ Κροτωνιᾶται προσπέmicroψαντες εἶπον οὐκ ἂν σφίσι βουλοmicroένοις εἶναι διὰ τῆς γῆς σφῶν τὸν στρατὸν ἰέναι ἐπικαταβάντες ηὐλίσαντο πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ὑλίου καὶ αἱ νῆες αὐτοῖς ἐς τὸ αὐτὸ ἀπήντων τῇ δ ὑστεραίᾳ ἀναβιβασάmicroενοι παρέπλεον ἴσχοντες πρὸς ταῖς πόλεσι πλὴν Λοκρῶν ἕως ἀφίκοντο ἐπὶ Πέτραν τῆς Ῥηγίνης [7361] Οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ πυνθανόmicroενοι αὐτῶν τὸν ἐπίπλουν αὖθις ταῖς ναυσὶν ἀποπειρᾶσαι ἐβούλοντο καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ τοῦ πεζοῦ ἥνπερ ἐπ αὐτὸ τοῦτο πρὶν [7362] ἐλθεῖν αὐτοὺς φθάσαι βουλόmicroενοι ξυνέλεγον παρεσκευά- σαντο δὲ τό τε ἄλλο ναυτικὸν ὡς ἐκ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας τι πλέον ἐνεῖδον σχήσοντες καὶ τὰς πρῴρας τῶν νεῶν ξυντεmicroόντες ἐς ἔλασσον στεριφωτέρας ἐποίησαν καὶ τὰς ἐπωτίδας ἐπέθεσαν ταῖς πρῴραις παχείας καὶ ἀντηρίδας

15

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 16: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ἀπ αὐτῶν ὑπέτειναν πρὸς τοὺς τοίχους ὡς ἐπὶ ἓξ πήχεις ἐντός τε καὶ ἔξωθεν ᾧπερ τρόπῳ καὶ οἱ Κορίνθιοι πρὸς τὰς ἐν τῇ Ναυπάκτῳ ναῦς ἐπισκευασάmicroενοι πρῴραθεν ἐναυ- [7363] microάχουν ἐνόmicroισαν γὰρ οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὰς τῶν Ἀθη- ναίων ναῦς οὐχ ὁmicroοίως ἀντινεναυπηγηmicroένας ἀλλὰ λεπτὰ τὰ πρῴραθεν ἐχούσας διὰ τὸ microὴ ἀντιπρῴροις microᾶλλον αὐτοὺς ἢ ἐκ περίπλου ταῖς ἐmicroβολαῖς χρῆσθαι οὐκ ἔλασσον σχήσειν καὶ τὴν ἐν τῷ microεγάλῳ λιmicroένι ναυmicroαχίαν οὐκ ἐν πολλῷ πολλαῖς ναυσὶν οὖσαν πρὸς ἑαυτῶν ἔσεσθαι ἀντιπρῴροις γὰρ ταῖς ἐmicroβολαῖς χρώmicroενοι ἀναρρήξειν τὰ πρῴραθεν αὐτοῖς στερίφοις καὶ παχέσι πρὸς κοῖλα καὶ ἀσθενῆ παίοντες [7364] τοῖς ἐmicroβόλοις τοῖς δὲ Ἀθηναίοις οὐκ ἔσεσθαι σφῶν ἐν στενοχωρίᾳ οὔτε περίπλουν οὔτε διέκπλουν ᾧπερ τῆς τέχνης microάλιστα ἐπίστευον αὐτοὶ γὰρ κατὰ τὸ δυνατὸν τὸ microὲν οὐ δώσειν διεκπλεῖν τὸ δὲ τὴν στενοχωρίαν κωλύσειν [7365] ὥστε microὴ περιπλεῖν τῇ τε πρότερον ἀmicroαθίᾳ τῶν κυβερνη- τῶν δοκούσῃ εἶναι τὸ ἀντίπρῳρον ξυγκροῦσαι microάλιστ ἂν αὐτοὶ χρήσασθαι πλεῖστον γὰρ ἐν αὐτῷ σχήσειν τὴν γὰρ ἀνάκρουσιν οὐκ ἔσεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις ἐξωθουmicroένοις ἄλλοσε ἢ ἐς τὴν γῆν καὶ ταύτην δι ὀλίγου καὶ ἐς ὀλίγον κατ αὐτὸ τὸ στρατόπεδον τὸ ἑαυτῶν τοῦ δ ἄλλου λιmicroένος αὐτοὶ [7366] κρατήσειν καὶ ξυmicroφεροmicroένους αὐτούς ἤν πῃ βιάζωνται ἐς ὀλίγον τε καὶ πάντας ἐς τὸ αὐτό προσπίπτοντας ἀλλήλοις ταράξεσθαι (ὅπερ καὶ ἔβλαπτε microάλιστα τοὺς Ἀθηναίους ἐν ἁπάσαις ταῖς ναυmicroαχίαις οὐκ οὔσης αὐτοῖς ἐς πάντα τὸν λιmicroένα τῆς ἀνακρούσεως ὥσπερ τοῖς Συρακοσίοις) περιπλεῦσαι δὲ ἐς τὴν εὐρυχωρίαν σφῶν ἐχόντων τὴν ἐπίπλευσιν ἀπὸ τοῦ πελάγους τε καὶ ἀνάκρουσιν οὐ δυνή- σεσθαι αὐτούς ἄλλως τε καὶ τοῦ Πληmicromicroυρίου πολεmicroίου τε αὐτοῖς ἐσοmicroένου καὶ τοῦ στόmicroατος οὐ microεγάλου ὄντος τοῦ λιmicroένος [7371] Τοιαῦτα οἱ Συρακόσιοι πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἐπιστήmicroην τε καὶ δύναmicroιν ἐπινοήσαντες καὶ ἅmicroα τεθαρσηκότες microᾶλλον ἤδη ἀπὸ τῆς προτέρας ναυmicroαχίας ἐπεχείρουν τῷ τε πεζῷ [7372] ἅmicroα καὶ ταῖς ναυσίν καὶ τὸν microὲν πεζὸν ὀλίγῳ πρότερον [73722] τὸν ἐκ τῆς πόλεως Γύλιππος προεξαγαγὼν προσῆγε τῷ τείχει τῶν Ἀθηναίων καθ ὅσον πρὸς τὴν πόλιν αὐτοῦ ἑώρα καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου οἵ τε ὁπλῖται ὅσοι ἐκεῖ ἦσαν καὶ οἱ ἱππῆς καὶ ἡ γυmicroνητεία τῶν Συρακοσίων ἐκ τοῦ ἐπὶ θάτερα προσῄει τῷ τείχει αἱ δὲ νῆες microετὰ τοῦτο [7373] εὐθὺς ἐπεξέπλεον τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὸ πρῶτον αὐτοὺς οἰόmicroενοι τῷ πεζῷ microόνῳ πειρά- σειν ὁρῶντες δὲ καὶ τὰς ναῦς ἐπιφεροmicroένας ἄφνω ἐθορυ- βοῦντο καὶ οἱ microὲν ἐπὶ τὰ τείχη καὶ πρὸ τῶν τειχῶν τοῖς προσιοῦσιν ἀντιπαρετάσσοντο οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν ἄλλοι δὲ τὰς ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἅmicroα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν παρεβοήθουν καὶ ἐπειδὴ πλήρεις ἦσαν ἀντανῆγον πέντε καὶ ἑβδοmicroήκοντα ναῦς [7381] καὶ τῶν Συρακοσίων ἦσαν ὀγδοήκοντα microάλιστα τῆς δὲ ἡmicroέρας ἐπὶ πολὺ προσπλέοντες καὶ ἀνακρουόmicroενοι καὶ

16

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 17: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

πειράσαντες ἀλλήλων καὶ οὐδέτεροι δυνάmicroενοι ἄξιόν τι λόγου παραλαβεῖν εἰ microὴ ναῦν microίαν ἢ δύο τῶν Ἀθηναίων οἱ Συρακόσιοι καταδύσαντες διεκρίθησαν καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀπῆλθεν [7382] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι ἡσύχαζον οὐδὲν δηλοῦντες ὁποῖόν τι τὸ microέλλον ποιήσουσιν ὁ δὲ Νικίας ἰδὼν ἀντίπαλα τὰ τῆς ναυmicroαχίας γενόmicroενα καὶ ἐλπίζων αὐτοὺς αὖθις ἐπιχειρήσειν τούς τε τριηράρχους ἠνάγκαζεν ἐπισκευάζειν τὰς ναῦς εἴ τίς τι ἐπεπονήκει καὶ ὁλκάδας προώρmicroισε πρὸ τοῦ σφετέρου σταυρώmicroατος ὃ αὐτοῖς πρὸ τῶν νεῶν ἀντὶ λιmicroένος κλῃστοῦ ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπεπήγει [7383] διαλειπούσας δὲ τὰς ὁλκάδας ὅσον δύο πλέθρα ἀπ ἀλλήλων κατέστησεν ὅπως εἴ τις βιάζοιτο ναῦς εἴη κατάφευξις ἀσφαλὴς καὶ πάλιν καθ ἡσυχίαν ἔκπλους παρασκευαζό- microενοι δὲ ταῦτα ὅλην τὴν ἡmicroέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι microέχρι νυκτός [7391] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Συρακόσιοι τῆς microὲν ὥρας πρωίτερον τῇ δ ἐπιχειρήσει τῇ αὐτῇ τοῦ τε πεζοῦ καὶ τοῦ ναυτικοῦ [7392] προσέmicroισγον τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ἀντικαταστάντες ταῖς ναυσὶ τὸν αὐτὸν τρόπον αὖθις ἐπὶ πολὺ διῆγον τῆς ἡmicroέρας πειρώmicroενοι ἀλλήλων πρὶν δὴ Ἀρίστων ὁ Πυρρίχου Κορίν- θιος ἄριστος ὢν κυβερνήτης τῶν microετὰ Συρακοσίων πείθει τοὺς σφετέρους τοῦ ναυτικοῦ ἄρχοντας πέmicroψαντας ὡς τοὺς ἐν τῇ πόλει ἐπιmicroελοmicroένους κελεύειν ὅτι τάχιστα τὴν ἀγορὰν τῶν πωλουmicroένων παρὰ τὴν θάλασσαν microεταστῆσαι κοmicroίσαντας καὶ ὅσα τις ἔχει ἐδώδιmicroα πάντας ἐκεῖσε φέροντας ἀναγκάσαι πωλεῖν ὅπως αὐτοῖς ἐκβιβάσαντες τοὺς ναύτας εὐθὺς παρὰ τὰς ναῦς ἀριστοποιήσωνται καὶ δι ὀλίγου αὖθις καὶ αὐθη- [7401] microερὸν ἀπροσδοκήτοις τοῖς Ἀθηναίοις ἐπιχειρῶσιν καὶ οἱ microὲν πεισθέντες ἔπεmicroψαν ἄγγελον καὶ ἡ ἀγορὰ παρεσκευά- σθη καὶ οἱ Συρακόσιοι ἐξαίφνης πρύmicroναν κρουσάmicroενοι πάλιν πρὸς τὴν πόλιν ἔπλευσαν καὶ εὐθὺς ἐκβάντες αὐτοῦ [7402] ἄριστον ἐποιοῦντο οἱ δ Ἀθηναῖοι νοmicroίσαντες αὐτοὺς ὡς ἡσσηmicroένους σφῶν πρὸς τὴν πόλιν ἀνακρούσασθαι καθ ἡσυχίαν ἐκβάντες τά τε ἄλλα διεπράσσοντο καὶ τὰ ἀmicroφὶ τὸ ἄριστον ὡς τῆς γε ἡmicroέρας ταύτης οὐκέτι οἰόmicroενοι ἂν [7403] ναυmicroαχῆσαι ἐξαίφνης δὲ οἱ Συρακόσιοι πληρώσαντες τὰς ναῦς ἐπέπλεον αὖθις οἱ δὲ διὰ πολλοῦ θορύβου καὶ ἄσιτοι οἱ πλείους οὐδενὶ κόσmicroῳ ἐσβάντες microόλις ποτὲ ἀντανήγοντο [7404] καὶ χρόνον microέν τινα ἀπέσχοντο ἀλλήλων φυλασσόmicroενοι ἔπειτα οὐκ ἐδόκει τοῖς Ἀθηναίοις ὑπὸ σφῶν αὐτῶν διαmicroέλ- λοντας κόπῳ ἁλίσκεσθαι ἀλλ ἐπιχειρεῖν ὅτι τάχιστα [7405] καὶ ἐπιφερόmicroενοι ἐκ παρακελεύσεως ἐναυmicroάχουν οἱ δὲ Συρακόσιοι δεξάmicroενοι καὶ ταῖς [τε] ναυσὶν ἀντιπρῴροις χρώmicroενοι ὥσπερ διενοήθησαν τῶν ἐmicroβόλων τῇ παρασκευῇ ἀνερρήγνυσαν τὰς τῶν Ἀθηναίων ναῦς ἐπὶ πολὺ τῆς παρεξ- ειρεσίας καὶ οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων αὐτοῖς ἀκοντί- ζοντες microεγάλα ἔβλαπτον τοὺς Ἀθηναίους πολὺ δ ἔτι microείζω οἱ ἐν τοῖς λεπτοῖς πλοίοις περιπλέοντες τῶν Συρακοσίων καὶ ἔς τε τοὺς ταρσοὺς ὑποπίπτοντες τῶν πολεmicroίων νεῶν καὶ ἐς τὰ πλάγια παραπλέοντες καὶ ἐξ αὐτῶν ἐς τοὺς

17

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 18: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7411] ναύτας ἀκοντίζοντες τέλος δὲ τούτῳ τῷ τρόπῳ κατὰ κράτος ναυmicroαχοῦντες οἱ Συρακόσιοι ἐνίκησαν καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι τραπόmicroενοι διὰ τῶν ὁλκάδων τὴν κατάφευξιν ἐποιοῦντο [7412] ἐς τὸν ἑαυτῶν ὅρmicroον αἱ δὲ τῶν Συρακοσίων νῆες microέχρι microὲν τῶν ὁλκάδων ἐπεδίωκον ἔπειτα αὐτοὺς αἱ κεραῖαι ὑπὲρ τῶν ἔσπλων αἱ ἀπὸ τῶν ὁλκάδων δελφινοφόροι ἠρmicroέναι [7413] ἐκώλυον δύο δὲ νῆες τῶν Συρακοσίων ἐπαιρόmicroεναι τῇ νίκῃ προσέmicroειξαν αὐτῶν ἐγγὺς καὶ διεφθάρησαν καὶ ἡ [7414] ἑτέρα αὐτοῖς ἀνδράσιν ἑάλω καταδύσαντες δ οἱ Συρακό- σιοι τῶν Ἀθηναίων ἑπτὰ ναῦς καὶ κατατραυmicroατίσαντες πολλὰς ἄνδρας τε τοὺς microὲν πολλοὺς ζωγρήσαντες τοὺς δὲ ἀποκτείναντες ἀπεχώρησαν καὶ τροπαῖά τε ἀmicroφοτέρων τῶν ναυmicroαχιῶν ἔστησαν καὶ τὴν ἐλπίδα ἤδη ἐχυρὰν εἶχον ταῖς microὲν ναυσὶ καὶ πολὺ κρείσσους εἶναι ἐδόκουν δὲ καὶ τὸν πεζὸν χειρώσεσθαι [7421] Καὶ οἱ microὲν ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα παρεσκευά- ζοντο αὖθις ἐν τούτῳ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Εὐρυmicroέδων ἔχοντες τὴν ἀπὸ τῶν Ἀθηνῶν βοήθειαν παραγίγνονται ναῦς τε τρεῖς καὶ ἑβδοmicroήκοντα microάλιστα ξὺν ταῖς ξενικαῖς καὶ ὁπλίτας περὶ πεντακισχιλίους ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ἀκοντιστάς τε βαρβάρους καὶ Ἕλληνας οὐκ ὀλίγους καὶ σφενδονήτας καὶ τοξότας καὶ τὴν ἄλλην παρασκευὴν [7422] ἱκανήν καὶ τοῖς microὲν Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις κατά- πληξις ἐν τῷ αὐτίκα οὐκ ὀλίγη ἐγένετο εἰ πέρας microηδὲν ἔσται σφίσι τοῦ ἀπαλλαγῆναι τοῦ κινδύνου ὁρῶντες οὔτε διὰ τὴν ∆εκέλειαν τειχιζοmicroένην οὐδὲν ἧσσον στρατὸν ἴσον καὶ παραπλήσιον τῷ προτέρῳ ἐπεληλυθότα τήν τε τῶν Ἀθηναίων δύναmicroιν πανταχόσε πολλὴν φαινοmicroένην τῷ δὲ προτέρῳ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ὡς ἐκ κακῶν ῥώmicroη [7423] τις ἐγεγένητο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἰδὼν ὡς εἶχε τὰ πράγmicroατα καὶ νοmicroίσας οὐχ οἷόν τε εἶναι διατρίβειν οὐδὲ παθεῖν ὅπερ ὁ Νικίας ἔπαθεν (ἀφικόmicroενος γὰρ τὸ πρῶτον ὁ Νικίας φοβερός ὡς οὐκ εὐθὺς προσέκειτο ταῖς Συρακούσαις ἀλλ ἐν Κατάνῃ διεχείmicroαζεν ὑπερώφθη τε καὶ ἔφθασεν αὐτὸν ἐκ τῆς Πελοποννήσου στρατιᾷ ὁ Γύλιππος ἀφικόmicroενος ἣν οὐδ ἂν microετέπεmicroψαν οἱ Συρακόσιοι εἰ ἐκεῖνος εὐθὺς ἐπέκειτο ἱκανοὶ γὰρ αὐτοὶ οἰόmicroενοι εἶναι ἅmicroα τ ἂν ἔmicroαθον ἥσσους ὄντες καὶ ἀποτετειχισmicroένοι ἂν ἦσαν ὥστε microηδ εἰ microετέ- πεmicroψαν ἔτι ὁmicroοίως ἂν αὐτοὺς ὠφελεῖν) ταῦτα οὖν ἀνα- σκοπῶν ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ γιγνώσκων ὅτι καὶ αὐτὸς ἐν τῷ παρόντι τῇ πρώτῃ ἡmicroέρᾳ microάλιστα δεινότατός ἐστι τοῖς ἐναντίοις ἐβούλετο ὅτι τάχος ἀποχρήσασθαι τῇ παρούσῃ [7424] τοῦ στρατεύmicroατος ἐκπλήξει καὶ ὁρῶν τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων ᾧ ἐκώλυσαν περιτειχίσαι σφᾶς τοὺς Ἀθηναίους ἁπλοῦν ὂν καί εἰ κρατήσειέ τις τῶν τε Ἐπι- πολῶν τῆς ἀναβάσεως καὶ αὖθις τοῦ ἐν αὐταῖς στρατοπέδου ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν (οὐδὲ γὰρ ὑποmicroεῖναι ἂν σφᾶς [7425] οὐδένα) ἠπείγετο ἐπιθέσθαι τῇ πείρᾳ καί οἱ ξυντοmicroωτάτην ἡγεῖτο διαπολέmicroησιν ἢ γὰρ κατορθώσας ἕξειν Συρακούσας ἢ ἀπάξειν τὴν στρατιὰν καὶ οὐ τρίψεσθαι ἄλλως Ἀθηναίους τε τοὺς ξυστρατευοmicroένους καὶ τὴν ξύmicroπασαν πόλιν

18

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 19: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7426] Πρῶτον microὲν οὖν τήν τε γῆν ἐξελθόντες τῶν Συρακοσίων ἔτεmicroον οἱ Ἀθηναῖοι περὶ τὸν Ἄναπον καὶ τῷ στρατεύmicroατι ἐπεκράτουν ὥσπερ τὸ πρῶτον τῷ τε πεζῷ καὶ ταῖς ναυσίν (οὐδὲ γὰρ καθ ἕτερα οἱ Συρακόσιοι ἀντεπεξῇσαν ὅτι microὴ [7431] τοῖς ἱππεῦσι καὶ ἀκοντισταῖς ἀπὸ τοῦ Ὀλυmicroπιείου) ἔπειτα microηχαναῖς ἔδοξε τῷ ∆ηmicroοσθένει πρότερον ἀποπειρᾶσαι τοῦ [74313] παρατειχίσmicroατος ὡς δὲ αὐτῷ προσαγαγόντι κατεκαύθησάν τε ὑπὸ τῶν ἐναντίων ἀπὸ τοῦ τείχους ἀmicroυνοmicroένων αἱ microηχαναὶ καὶ τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ πολλαχῇ προσβάλλοντες ἀπεκρούοντο οὐκέτι ἐδόκει διατρίβειν ἀλλὰ πείσας τόν τε Νικίαν καὶ τοὺς ἄλλους ξυνάρχοντας ὡς ἐπενόει τὴν [7432] ἐπιχείρησιν τῶν Ἐπιπολῶν ἐποιεῖτο καὶ ἡmicroέρας microὲν ἀδύνατα ἐδόκει εἶναι λαθεῖν προσελθόντας τε καὶ ἀνα- βάντας παραγγείλας δὲ πέντε ἡmicroερῶν σιτία καὶ τοὺς λιθολόγους καὶ τέκτονας πάντας λαβὼν καὶ ἄλλην παρα- σκευὴν τοξευmicroάτων τε καὶ ὅσα ἔδει ἢν κρατῶσι τειχίζοντας ἔχειν αὐτὸς microὲν ἀπὸ πρώτου ὕπνου καὶ Εὐρυmicroέδων καὶ Μένανδρος ἀναλαβὼν τὴν πᾶσαν στρατιὰν ἐχώρει πρὸς τὰς Ἐπιπολάς Νικίας δὲ ἐν τοῖς τείχεσιν ὑπελέλειπτο [7433] καὶ ἐπειδὴ ἐγένοντο πρὸς αὐταῖς κατὰ τὸν Εὐρύηλον ᾗπερ καὶ ἡ προτέρα στρατιὰ τὸ πρῶτον ἀνέβη λανθάνουσί τε τοὺς φύλακας τῶν Συρακοσίων καὶ προσβάντες τὸ τείχισmicroα ὃ ἦν αὐτόθι τῶν Συρακοσίων αἱροῦσι καὶ ἄνδρας τῶν [7434] φυλάκων ἀποκτείνουσιν οἱ δὲ πλείους διαφυγόντες εὐθὺς πρὸς τὰ στρατόπεδα ἃ ἦν ἐπὶ τῶν Ἐπιπολῶν τρία ἐν προτειχίσmicroασιν ἓν microὲν τῶν Συρακοσίων ἓν δὲ τῶν ἄλλων Σικελιωτῶν ἓν δὲ τῶν ξυmicromicroάχων ἀγγέλλουσι τὴν ἔφοδον καὶ τοῖς ἑξακοσίοις τῶν Συρακοσίων οἳ καὶ πρῶτοι κατὰ [7435] τοῦτο τὸ microέρος τῶν Ἐπιπολῶν φύλακες ἦσαν ἔφραζον οἱ δ ἐβοήθουν τ εὐθύς καὶ αὐτοῖς ὁ ∆ηmicroοσθένης καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐντυχόντες ἀmicroυνοmicroένους προθύmicroως ἔτρεψαν καὶ αὐτοὶ microὲν εὐθὺς ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν ὅπως τῇ παρούσῃ ὁρmicroῇ τοῦ περαίνεσθαι ὧν ἕνεκα ἦλθον microὴ βραδεῖς γένωνται ἄλλοι δὲ ἀπὸ τῆς πρώτης τὸ παρατείχισmicroα τῶν Συρακοσίων οὐχ ὑποmicroενόντων τῶν φυλάκων ᾕρουν τε καὶ τὰς ἐπάλξεις [7436] ἀπέσυρον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι καὶ ὁ Γύλιπ- πος καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ἐβοήθουν ἐκ τῶν προτειχισmicroάτων καὶ ἀδοκήτου τοῦ τολmicroήmicroατος σφίσιν ἐν νυκτὶ γενοmicroένου προσέβαλόν τε τοῖς Ἀθηναίοις ἐκπεπληγmicroένοι καὶ βια- [7437] σθέντες ὑπ αὐτῶν τὸ πρῶτον ὑπεχώρησαν προϊόντων δὲ τῶν Ἀθηναίων ἐν ἀταξίᾳ microᾶλλον ἤδη ὡς κεκρατηκότων καὶ βουλοmicroένων διὰ παντὸς τοῦ microήπω microεmicroαχηmicroένου τῶν ἐναντίων ὡς τάχιστα διελθεῖν ἵνα microὴ ἀνέντων σφῶν τῆς ἐφόδου αὖθις ξυστραφῶσιν οἱ Βοιωτοὶ πρῶτοι αὐτοῖς ἀντέσχον καὶ προσβαλόντες ἔτρεψάν τε καὶ ἐς φυγὴν κατέστησαν [7441] Καὶ ἐνταῦθα ἤδη ἐν πολλῇ ταραχῇ καὶ ἀπορίᾳ ἐγίγνοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἣν οὐδὲ πυθέσθαι ῥᾴδιον ἦν οὐδ ἀφ ἑτέρων ὅτῳ τρόπῳ ἕκαστα ξυνηνέχθη ἐν microὲν γὰρ ἡmicroέρᾳ σαφέ- στερα microέν ὅmicroως δὲ οὐδὲ ταῦτα οἱ παραγενόmicroενοι πάντα πλὴν τὸ καθ ἑαυτὸν ἕκαστος microόλις οἶδεν ἐν δὲ νυκτο- microαχίᾳ ἣ microόνη δὴ στρατοπέδων microεγάλων ἔν γε τῷδε τῷ πολέmicroῳ

19

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 20: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7442] ἐγένετο πῶς ἄν τις σαφῶς τι ᾔδει ἦν microὲν γὰρ σελήνη λαmicroπρά ἑώρων δὲ οὕτως ἀλλήλους ὡς ἐν σελήνῃ εἰκὸς τὴν microὲν ὄψιν τοῦ σώmicroατος προορᾶν τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ οἰκείου ἀπιστεῖσθαι ὁπλῖται δὲ ἀmicroφοτέρων οὐκ ὀλίγοι ἐν στενο- [7443] χωρίᾳ ἀνεστρέφοντο καὶ τῶν Ἀθηναίων οἱ microὲν ἤδη ἐνι- κῶντο οἱ δ ἔτι τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ ἀήσσητοι ἐχώρουν πολὺ δὲ καὶ τοῦ ἄλλου στρατεύmicroατος αὐτοῖς τὸ microὲν ἄρτι ἀνε- βεβήκει τὸ δ ἔτι προσανῄει ὥστ οὐκ ἠπίσταντο πρὸς ὅτι χρὴ χωρῆσαι ἤδη γὰρ τὰ πρόσθεν τῆς τροπῆς γεγενηmicroένης ἐτετάρακτο πάντα καὶ χαλεπὰ ἦν ὑπὸ τῆς [7444] βοῆς διαγνῶναι οἵ τε γὰρ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς κρατοῦντες παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώmicroενοι ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σηmicroῆναι καὶ ἅmicroα τοὺς προσφεροmicroένους ἐδέχοντο οἵ τε Ἀθηναῖοι ἐζήτουν τε σφᾶς αὐτοὺς καὶ πᾶν τὸ ἐξ ἐναντίας καὶ εἰ φίλιον εἴη τῶν ἤδη πάλιν φευγόντων πολέmicroιον ἐνόmicroιζον καὶ τοῖς ἐρωτήmicroασι τοῦ ξυνθήmicroατος πυκνοῖς χρώmicroενοι διὰ τὸ microὴ εἶναι ἄλλῳ τῳ γνωρίσαι σφίσι τε αὐτοῖς θόρυβον πολὺν παρεῖχον ἅmicroα πάντες ἐρωτῶντες καὶ τοῖς πολεmicroίοις σαφὲς αὐτὸ κατέστη- [7445] σαν τὸ δ ἐκείνων οὐχ ὁmicroοίως ἠπίσταντο διὰ τὸ κρατοῦντας αὐτοὺς καὶ microὴ διεσπασmicroένους ἧσσον ἀγνοεῖσθαι ὥστ εἰ microὲν ἐντύχοιέν τισι κρείσσους ὄντες τῶν πολεmicroίων διέφευγον αὐτοὺς ἅτε ἐκείνων ἐπιστάmicroενοι τὸ ξύνθηmicroα εἰ δ αὐτοὶ microὴ [7446] ἀποκρίνοιντο διεφθείροντο microέγιστον δὲ καὶ οὐχ ἥκιστα ἔβλαψε καὶ ὁ παιανισmicroός ἀπὸ γὰρ ἀmicroφοτέρων παραπλή- σιος ὢν ἀπορίαν παρεῖχεν οἵ τε γὰρ Ἀργεῖοι καὶ οἱ Κερκυραῖοι καὶ ὅσον ∆ωρικὸν microετ Ἀθηναίων ἦν ὁπότε παιανίσειαν φόβον παρεῖχε τοῖς Ἀθηναίοις οἵ τε πολέmicroιοι [7447] ὁmicroοίως ὥστε τέλος ξυmicroπεσόντες αὑτοῖς κατὰ πολλὰ τοῦ στρατοπέδου ἐπεὶ ἅπαξ ἐταράχθησαν φίλοι τε φίλοις καὶ πολῖται πολίταις οὐ microόνον ἐς φόβον κατέστησαν ἀλλὰ [7448] καὶ ἐς χεῖρας ἀλλήλοις ἐλθόντες microόλις ἀπελύοντο καὶ διωκόmicroενοι κατά τε τῶν κρηmicroνῶν [οἱ] πολλοὶ ῥίπτοντες ἑαυ- τοὺς ἀπώλλυντο στενῆς οὔσης τῆς ἀπὸ τῶν Ἐπιπολῶν πάλιν καταβάσεως καὶ ἐπειδὴ ἐς τὸ ὁmicroαλὸν οἱ σῳζόmicroενοι ἄνωθεν καταβαῖεν οἱ microὲν πολλοὶ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἦσαν τῶν προτέρων στρατιωτῶν ἐmicroπειρίᾳ microᾶλλον τῆς χώρας ἐς τὸ στρατόπεδον διεφύγγανον οἱ δὲ ὕστερον ἥκοντες εἰσὶν οἳ διαmicroαρτόντες τῶν ὁδῶν κατὰ τὴν χώραν ἐπλανήθησαν οὕς ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων περιελά- σαντες διέφθειραν [7451] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ microὲν Συρακόσιοι δύο τροπαῖα ἔστησαν ἐπί τε ταῖς Ἐπιπολαῖς ᾗ ἡ πρόσβασις καὶ κατὰ τὸ χωρίον ᾗ οἱ Βοιωτοὶ πρῶτον ἀντέστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι τοὺς νεκ- [7452] ροὺς ὑποσπόνδους ἐκοmicroίσαντο ἀπέθανον δὲ οὐκ ὀλίγοι αὐτῶν τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὅπλα microέντοι ἔτι πλείω ἢ κατὰ τοὺς νεκροὺς ἐλήφθη οἱ γὰρ κατὰ τῶν κρηmicroνῶν βιασθέντες ἅλλεσθαι ψιλοὶ [ἄνευ τῶν ἀσπίδων] οἱ microὲν ἀπώλλυντο οἱ δ ἐσώθησαν [7461] Μετὰ δὲ τοῦτο οἱ microὲν Συρακόσιοι ὡς ἐπὶ ἀπροσδοκήτῳ εὐπραγίᾳ πάλιν αὖ ἀναρρωσθέντες ὥσπερ καὶ πρότερον ἐς

20

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 21: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

microὲν Ἀκράγαντα στασιάζοντα πέντε καὶ δέκα ναυσὶ Σικανὸν ἀπέστειλαν ὅπως ὑπαγάγοιτο τὴν πόλιν εἰ δύναιτο Γύ- λιππος δὲ κατὰ γῆν ἐς τὴν ἄλλην Σικελίαν ᾤχετο αὖθις ἄξων στρατιὰν ἔτι ὡς ἐν ἐλπίδι ὢν καὶ τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων αἱρήσειν βίᾳ ἐπειδὴ τὰ ἐν ταῖς Ἐπιπολαῖς οὕτω ξυνέβη [7471] Οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐν τούτῳ ἐβουλεύοντο πρός τε τὴν γεγενηmicroένην ξυmicroφορὰν καὶ πρὸς τὴν παροῦσαν ἐν τῷ στρατοπέδῳ κατὰ πάντα ἀρρωστίαν τοῖς τε γὰρ ἐπιχειρήmicroασιν ἑώρων οὐ κατορθοῦντες καὶ τοὺς στρατιώτας [7472] ἀχθοmicroένους τῇ microονῇ νόσῳ τε γὰρ ἐπιέζοντο κατ ἀmicroφότερα τῆς τε ὥρας τοῦ ἐνιαυτοῦ ταύτης οὔσης ἐν ᾗ ἀσθενοῦσιν ἄνθρωποι microάλιστα καὶ τὸ χωρίον ἅmicroα ἐν ᾧ ἐστρατοπεδεύ- οντο ἑλῶδες καὶ χαλεπὸν ἦν τά τε ἄλλα ὅτι ἀνέλπιστα [7473] αὐτοῖς ἐφαίνετο τῷ οὖν ∆ηmicroοσθένει οὐκ ἐδόκει ἔτι χρῆναι microένειν ἀλλ ἅπερ καὶ διανοηθεὶς ἐς τὰς Ἐπιπολὰς διεκιν- δύνευσεν ἐπειδὴ ἔσφαλτο ἀπιέναι ἐψηφίζετο καὶ microὴ δια- τρίβειν ἕως ἔτι τὸ πέλαγος οἷόν τε περαιοῦσθαι καὶ τοῦ [7474] στρατεύmicroατος ταῖς γοῦν ἐπελθούσαις ναυσὶ κρατεῖν καὶ τῇ πόλει ὠφελιmicroώτερον ἔφη εἶναι πρὸς τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ σφῶν ἐπιτειχίζοντας τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἢ Συρακοσίους οὓς οὐκέτι ῥᾴδιον εἶναι χειρώσασθαι οὐδ αὖ ἄλλως χρήmicroατα πολλὰ δαπανῶντας εἰκὸς εἶναι προσκαθῆσθαι [7481] Καὶ ὁ microὲν ∆ηmicroοσθένης τοιαῦτα ἐγίγνωσκεν ὁ δὲ Νικίας ἐνόmicroιζε microὲν καὶ αὐτὸς πόνηρα σφῶν τὰ πράγmicroατα εἶναι τῷ δὲ λόγῳ οὐκ ἐβούλετο αὐτὰ ἀσθενῆ ἀποδεικνύναι οὐδ ἐmicroφανῶς σφᾶς ψηφιζοmicroένους microετὰ πολλῶν τὴν ἀναχώ- ρησιν τοῖς πολεmicroίοις καταγγέλτους γίγνεσθαι λαθεῖν γὰρ [7482] ἄν ὁπότε βούλοιντο τοῦτο ποιοῦντες πολλῷ ἧσσον τὸ δέ τι καὶ τὰ τῶν πολεmicroίων ἀφ ὧν ἐπὶ πλέον ἢ οἱ ἄλλοι ᾐσθάνετο αὐτῶν ἐλπίδος τι ἔτι παρεῖχε πονηρότερα τῶν σφετέρων ἔσεσθαι ἢν καρτερῶσι προσκαθήmicroενοι χρηmicroάτων γὰρ ἀπορίᾳ αὐτοὺς ἐκτρυχώσειν ἄλλως τε καὶ ἐπὶ πλέον ἤδη ταῖς ὑπαρχούσαις ναυσὶ θαλασσοκρατούντων καὶ ἦν γάρ τι καὶ ἐν ταῖς Συρακούσαις βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις τὰ πράγmicroατα ἐνδοῦναι ἐπεκηρυκεύετο ὡς αὐτὸν καὶ οὐκ εἴα [7483] ἀπανίστασθαι ἃ ἐπιστάmicroενος τῷ microὲν ἔργῳ ἔτι ἐπ ἀmicroφό- τερα ἔχων καὶ διασκοπῶν ἀνεῖχε τῷ δ ἐmicroφανεῖ τότε λόγῳ οὐκ ἔφη ἀπάξειν τὴν στρατιάν εὖ γὰρ εἰδέναι ὅτι Ἀθη- ναῖοι σφῶν ταῦτα οὐκ ἀποδέξονται ὥστε microὴ αὐτῶν ψηφισα- microένων ἀπελθεῖν καὶ γὰρ οὐ τοὺς αὐτοὺς ψηφιεῖσθαί τε περὶ σφῶν [αὐτῶν] καὶ τὰ πράγmicroατα ὥσπερ καὶ αὐτοὶ ὁρῶντας καὶ οὐκ ἄλλων ἐπιτιmicroήσει ἀκούσαντας γνώσεσθαι ἀλλ ἐξ ὧν ἄν τις εὖ λέγων διαβάλλοι ἐκ τούτων αὐτοὺς [7484] πείσεσθαι τῶν τε παρόντων στρατιωτῶν πολλοὺς καὶ τοὺς πλείους ἔφη οἳ νῦν βοῶσιν ὡς ἐν δεινοῖς ὄντες ἐκεῖσε ἀφικοmicroένους τἀναντία βοήσεσθαι ὡς ὑπὸ χρηmicroάτων κατα- προδόντες οἱ στρατηγοὶ ἀπῆλθον οὔκουν βούλεσθαι αὐτός γε ἐπιστάmicroενος τὰς Ἀθηναίων φύσεις ἐπ αἰσχρᾷ τε αἰτίᾳ καὶ ἀδίκως ὑπ Ἀθηναίων ἀπολέσθαι microᾶλλον ἢ ὑπὸ τῶν πολεmicroίων [7485] εἰ δεῖ κινδυνεύσας τοῦτο παθεῖν ἰδίᾳ τά τε Συρακοσίων

21

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 22: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ἔφη ὅmicroως ἔτι ἥσσω τῶν σφετέρων εἶναι καὶ χρήmicroασι γὰρ αὐτοὺς ξενοτροφοῦντας καὶ ἐν περιπολίοις ἅmicroα ἀναλίσκον- τας καὶ ναυτικὸν πολὺ ἔτι ἐνιαυτὸν ἤδη βόσκοντας τὰ microὲν ἀπορεῖν τὰ δ ἔτι ἀmicroηχανήσειν δισχίλιά τε γὰρ τάλαντα ἤδη ἀνηλωκέναι καὶ ἔτι πολλὰ προσοφείλειν ἤν τε καὶ ὁτιοῦν ἐκλίπωσι τῆς νῦν παρασκευῆς τῷ microὴ διδόναι τροφήν φθερεῖσθαι αὐτῶν τὰ πράγmicroατα ἐπικουρικὰ microᾶλλον ἢ δι [7486] ἀνάγκης ὥσπερ τὰ σφέτερα ὄντα τρίβειν οὖν ἔφη χρῆναι προσκαθηmicroένους καὶ microὴ χρήmicroασιν ὧν πολὺ κρείσσους εἰσί νικηθέντας ἀπιέναι [7491] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα λέγων ἰσχυρίζετο αἰσθόmicroενος τὰ ἐν ταῖς Συρακούσαις ἀκριβῶς καὶ τὴν τῶν χρηmicroάτων ἀπο- ρίαν καὶ ὅτι ἦν αὐτόθι πολὺ τὸ βουλόmicroενον τοῖς Ἀθηναίοις γίγνεσθαι τὰ πράγmicroατα καὶ ἐπικηρυκευόmicroενον πρὸς αὐτὸν ὥστε microὴ ἀπανίστασθαι καὶ ἅmicroα ταῖς γοῦν ναυσὶ microᾶλλον [7492] ἢ πρότερον ἐθάρσησε κρατήσειν ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης περὶ microὲν τοῦ προσκαθῆσθαι οὐδ ὁπωσοῦν ἐνεδέχετο εἰ δὲ δεῖ microὴ ἀπάγειν τὴν στρατιὰν ἄνευ Ἀθηναίων ψηφίσmicroατος ἀλλὰ τρίβειν αὐτοῦ ἔφη χρῆναι ἢ ἐς τὴν Θάψον ἀναστάντας τοῦτο ποιεῖν ἢ ἐς τὴν Κατάνην ὅθεν τῷ τε πεζῷ ἐπὶ πολλὰ τῆς χώρας ἐπιόντες θρέψονται πορθοῦντες τὰ τῶν πολεmicroίων καὶ ἐκείνους βλάψουσι ταῖς τε ναυσὶν ἐν πελάγει καὶ οὐκ ἐν στενοχωρίᾳ ἣ πρὸς τῶν πολεmicroίων microᾶλλόν ἐστι τοὺς ἀγῶνας ποιήσονται ἀλλ ἐν εὐρυχωρίᾳ ἐν ᾗ τά τε τῆς ἐmicroπειρίας χρήσιmicroα σφῶν ἔσται καὶ ἀναχωρήσεις καὶ ἐπίπλους οὐκ ἐκ βραχέος καὶ περιγραπτοῦ ὁρmicroώmicroενοί τε [7493] καὶ καταίροντες ἕξουσιν τό τε ξύmicroπαν εἰπεῖν οὐδενὶ τρόπῳ οἱ ἔφη ἀρέσκειν ἐν τῷ αὐτῷ ἔτι microένειν ἀλλ ὅτι τάχιστα ἤδη ἐξανίστασθαι καὶ microὴ microέλλειν καὶ ὁ Εὐρυmicroέδων [7494] αὐτῷ ταῦτα ξυνηγόρευεν ἀντιλέγοντος δὲ τοῦ Νικίου ὄκνος τις καὶ microέλλησις ἐνεγένετο καὶ ἅmicroα ὑπόνοια microή τι καὶ πλέον εἰδὼς ὁ Νικίας ἰσχυρίζηται καὶ οἱ microὲν Ἀθηναῖοι τούτῳ τῷ τρόπῳ διεmicroέλλησάν τε καὶ κατὰ χώραν ἔmicroενον [7501] Ὁ δὲ Γύλιππος καὶ ὁ Σικανὸς ἐν τούτῳ παρῆσαν ἐς τὰς Συρακούσας ὁ microὲν Σικανὸς ἁmicroαρτὼν τοῦ Ἀκράγαντος (ἐν Γέλᾳ γὰρ ὄντος αὐτοῦ ἔτι ἡ τοῖς Συρακοσίοις στάσις [ἐς] φιλία ἐξεπεπτώκει) ὁ δὲ Γύλιππος ἄλλην τε στρατιὰν πολλὴν ἔχων ἦλθεν ἀπὸ τῆς Σικελίας καὶ τοὺς ἐκ τῆς Πελοποννήσου τοῦ ἦρος ἐν ταῖς ὁλκάσιν ὁπλίτας ἀποστα- [7502] λέντας ἀφικοmicroένους ἀπὸ τῆς Λιβύης ἐς Σελινοῦντα ἀπενε- χθέντες γὰρ ἐς Λιβύην καὶ δόντων Κυρηναίων τριήρεις δύο καὶ τοῦ πλοῦ ἡγεmicroόνας καὶ ἐν τῷ παράπλῳ Εὐεσπερίταις πολιορκουmicroένοις ὑπὸ Λιβύων ξυmicromicroαχήσαντες καὶ νικήσαντες τοὺς Λίβυς καὶ αὐτόθεν παραπλεύσαντες ἐς Νέαν πόλιν Καρχηδονιακὸν ἐmicroπόριον ὅθενπερ Σικελία ἐλάχιστον δυοῖν ἡmicroερῶν καὶ νυκτὸς πλοῦν ἀπέχει καὶ ἀπ αὐτοῦ περαιω- [7503] θέντες ἀφίκοντο ἐς Σελινοῦντα καὶ οἱ microὲν Συρακόσιοι εὐθὺς αὐτῶν ἐλθόντων παρεσκευάζοντο ὡς ἐπιθησόmicroενοι κατ ἀmicroφότερα αὖθις τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ οἱ δὲ τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ὁρῶντες στρατιάν τε ἄλλην προσ- γεγενηmicroένην αὐτοῖς καὶ τὰ ἑαυτῶν ἅmicroα οὐκ ἐπὶ τὸ βέλτιον

22

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 23: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

χωροῦντα ἀλλὰ καθ ἡmicroέραν τοῖς πᾶσι χαλεπώτερον ἴσχοντα microάλιστα δὲ τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀνθρώπων πιεζόmicroενα microετε- microέλοντό τε πρότερον οὐκ ἀναστάντες καὶ ὡς αὐτοῖς οὐδὲ ὁ Νικίας ἔτι ὁmicroοίως ἐνηντιοῦτο ἀλλ ἢ microὴ φανερῶς γε ἀξιῶν ψηφίζεσθαι προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν ἐκ τοῦ στρατοπέδου πᾶσι καὶ παρασκευάσασθαι ὅταν τις σηmicroήνῃ [7504] καὶ microελλόντων αὐτῶν ἐπειδὴ ἑτοῖmicroα ἦν ἀποπλεῖν ἡ σελήνη ἐκλείπει ἐτύγχανε γὰρ πασσέληνος οὖσα καὶ οἱ Ἀθη- ναῖοι οἵ τε πλείους ἐπισχεῖν ἐκέλευον τοὺς στρατηγοὺς ἐνθύmicroιον ποιούmicroενοι καὶ ὁ Νικίας (ἦν γάρ τι καὶ ἄγαν θειασmicroῷ τε καὶ τῷ τοιούτῳ προσκείmicroενος) οὐδ ἂν διαβου- λεύσασθαι ἔτι ἔφη πρίν ὡς οἱ microάντεις ἐξηγοῦντο τρὶς ἐννέα ἡmicroέρας microεῖναι ὅπως ἂν πρότερον κινηθείη καὶ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις microελλήσασι διὰ τοῦτο ἡ microονὴ ἐγεγένητο [7511] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόmicroενοι πολλῷ microᾶλ- λον ἐπηρmicroένοι ἦσαν microὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη microηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν microήτε ταῖς ναυσὶ microήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι) καὶ ἅmicroα οὐ βουλόmicroενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζοmicroένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολε- microεῖν ἀλλ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυmicroφέρει [7512] ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυmicroαχεῖν τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡmicroέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν τῇ microὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον καὶ ἐπεξελθόντος microέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαmicroβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάmicroενοι κατα- διώκουσιν οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδοmicroήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς [7521] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων τῇ δ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδοmicroήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅmicroα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν οἱ δ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοή- [7522] κοντα καὶ προσmicroείξαντες ἐναυmicroάχουν καὶ τὸν Εὐρυmicroέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόmicroενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν microᾶλλον νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τὸ microέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαmicroβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ microυχῷ τοῦ λιmicroένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς microετ αὐτοῦ ναῦς ἐπισποmicroένας ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν [7531] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεmicroίων νικωmicroένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωmicroάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφεροmicroένας βουλόmicroενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν microέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς [7532] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφεροmicroένους ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν [7533] ἐς τὴν λίmicroνην τὴν Λυσιmicroέλειαν καλουmicroένην ὕστερον δὲ

23

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 24: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς microάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς microὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας [7534] ἀπέκτειναν καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐmicroπρῆσαι βουλόmicroενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληmicroατίδων καὶ δᾳδὸς γεmicroίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεmicroος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐmicroβαλόντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεmicroηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύmicroατα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ microὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα [7541] τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν microετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι microὲν τῆς τε ναυmicroαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίmicroνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ [7551] Γεγενηmicroένης δὲ τῆς νίκης τοῖς Συρακοσίοις λαmicroπρᾶς ἤδη καὶ τοῦ ναυτικοῦ (πρότερον microὲν γὰρ ἐφοβοῦντο τὰς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ναῦς ἐπελθούσας) οἱ microὲν Ἀθηναῖοι ἐν παντὶ δὴ ἀθυmicroίας ἦσαν καὶ ὁ παράλογος αὐτοῖς microέγας ἦν πολὺ δὲ [7552] microείζων ἔτι τῆς στρατείας ὁ microετάmicroελος πόλεσι γὰρ ταύταις microόναις ἤδη ὁmicroοιοτρόποις ἐπελθόντες δηmicroοκρατουmicroέναις τε ὥσπερ καὶ αὐτοί καὶ ναῦς καὶ ἵππους καὶ microεγέθη ἐχούσαις οὐ δυνάmicroενοι ἐπενεγκεῖν οὔτ ἐκ πολιτείας τι microεταβολῆς τὸ διάφορον αὐτοῖς ᾧ προσήγοντο ἄν οὔτ ἐκ παρασκευῆς πολλῷ κρείσσονος σφαλλόmicroενοι δὲ τὰ πλείω τά τε πρὸ αὐτῶν ἠπόρουν καὶ ἐπειδή γε καὶ ταῖς ναυσὶν ἐκρατήθησαν ὃ οὐκ [7561] ἂν ᾤοντο πολλῷ δὴ microᾶλλον ἔτι οἱ δὲ Συρακόσιοι τόν τε λιmicroένα εὐθὺς παρέπλεον ἀδεῶς καὶ τὸ στόmicroα αὐτοῦ διενοοῦντο κλῄσειν ὅπως microηκέτι microηδ εἰ βούλοιντο λάθοιεν αὐτοὺς οἱ [7562] Ἀθηναῖοι ἐκπλεύσαντες οὐ γὰρ περὶ τοῦ αὐτοὶ σωθῆναι microόνον ἔτι τὴν ἐπιmicroέλειαν ἐποιοῦντο ἀλλὰ καὶ ὅπως ἐκείνους κωλύσουσι νοmicroίζοντες ὅπερ ἦν ἀπό τε τῶν παρόντων πολὺ σφῶν καθυπέρτερα τὰ πράγmicroατα εἶναι καί εἰ δύναιντο κρατῆσαι Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ξυmicromicroάχων καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλασσαν καλὸν σφίσιν ἐς τοὺς Ἕλληνας τὸ ἀγώνισmicroα φανεῖσθαι τούς τε γὰρ ἄλλους Ἕλληνας εὐθὺς τοὺς microὲν ἐλευθεροῦσθαι τοὺς δὲ φόβου ἀπολύεσθαι (οὐ γὰρ ἔτι δυνατὴν ἔσεσθαι τὴν ὑπόλοιπον Ἀθηναίων δύναmicroιν τὸν ὕστερον ἐπ- ενεχθησόmicroενον πόλεmicroον ἐνεγκεῖν) καὶ αὐτοὶ δόξαντες αὐτῶν αἴτιοι εἶναι ὑπό τε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ τῶν ἔπειτα [7563] πολὺ θαυmicroασθήσεσθαι καὶ ἦν δὲ ἄξιος ὁ ἀγὼν κατά τε ταῦτα καὶ ὅτι οὐχὶ Ἀθηναίων microόνον περιεγίγνοντο ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων πολλῶν ξυmicromicroάχων καὶ οὐδ αὐτοὶ αὖ microόνον ἀλλὰ καὶ microετὰ τῶν ξυmicroβοηθησάντων σφίσιν ἡγεmicroόνες τε γενόmicroενοι microετὰ Κορινθίων καὶ Λακεδαιmicroονίων καὶ τὴν σφετέραν πόλιν ἐmicroπαρασχόντες προκινδυνεῦσαί τε καὶ τοῦ [7564] ναυτικοῦ microέγα microέρος προκόψαντες ἔθνη γὰρ πλεῖστα δὴ

24

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 25: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ἐπὶ microίαν πόλιν ταύτην ξυνῆλθε πλήν γε δὴ τοῦ ξύmicroπαντος λόγου τοῦ ἐν τῷδε τῷ πολέmicroῳ πρὸς τὴν Ἀθηναίων τε πόλιν καὶ Λακεδαιmicroονίων [7571] Τοσοίδε γὰρ ἑκάτεροι ἐπὶ Σικελίαν τε καὶ περὶ Σικελίας τοῖς microὲν ξυγκτησόmicroενοι τὴν χώραν ἐλθόντες τοῖς δὲ ξυνδια- σώσοντες ἐπὶ Συρακούσας ἐπολέmicroησαν οὐ κατὰ δίκην τι microᾶλλον οὐδὲ κατὰ ξυγγένειαν microετ ἀλλήλων στάντες ἀλλ ὡς ἑκάστοις τῆς ξυντυχίας ἢ κατὰ τὸ ξυmicroφέρον ἢ ἀνάγκῃ [7572] ἔσχεν Ἀθηναῖοι microὲν αὐτοὶ Ἴωνες ἐπὶ ∆ωριᾶς Συρακοσίους ἑκόντες ἦλθον καὶ αὐτοῖς τῇ αὐτῇ φωνῇ καὶ νοmicroίmicroοις ἔτι χρώmicroενοι Λήmicroνιοι καὶ Ἴmicroβριοι καὶ Αἰγινῆται οἳ τότε Αἴγιναν εἶχον καὶ ἔτι Ἑστιαιῆς οἱ ἐν Εὐβοίᾳ Ἑστίαιαν οἰκοῦντες [7573] ἄποικοι ὄντες ξυνεστράτευσαν τῶν δ ἄλλων οἱ microὲν ὑπήκοοι οἱ δ ἀπὸ ξυmicromicroαχίας αὐτόνοmicroοι εἰσὶ δὲ καὶ οἳ microισθοφόροι [7574] ξυνεστράτευον καὶ τῶν microὲν ὑπηκόων καὶ φόρου ὑποτελῶν Ἐρετριῆς καὶ Χαλκιδῆς καὶ Στυρῆς καὶ Καρύστιοι ἀπ Εὐβοίας ἦσαν ἀπὸ δὲ νήσων Κεῖοι καὶ Ἄνδριοι καὶ Τήνιοι ἐκ δ Ἰωνίας Μιλήσιοι καὶ Σάmicroιοι καὶ Χῖοι τούτων Χῖοι οὐχ ὑποτελεῖς ὄντες φόρου ναῦς δὲ παρέχοντες αὐτόνοmicroοι ξυν- έσποντο καὶ τὸ πλεῖστον Ἴωνες ὄντες οὗτοι πάντες καὶ ἀπ Ἀθηναίων πλὴν Καρυστίων (οὗτοι δ εἰσὶ ∆ρύοπες) ὑπήκοοι δ ὄντες καὶ ἀνάγκῃ ὅmicroως Ἴωνές γε ἐπὶ ∆ωριᾶς ἠκολούθουν [7575] πρὸς δ αὐτοῖς Αἰολῆς Μηθυmicroναῖοι microὲν ναυσὶ καὶ οὐ φόρῳ ὑπήκοοι Τενέδιοι δὲ καὶ Αἴνιοι ὑποτελεῖς οὗτοι δὲ Αἰολῆς Αἰολεῦσι τοῖς κτίσασι Βοιωτοῖς ltτοῖςgt microετὰ Συρακοσίων κατ ἀνάγκην ἐmicroάχοντο Πλαταιῆς δὲ καταντικρὺ Βοιωτοὶ Βοιωτοῖς [7576] microόνοι εἰκότως κατὰ τὸ ἔχθος Ῥόδιοι δὲ καὶ Κυθήριοι ∆ωριῆς ἀmicroφότεροι οἱ microὲν Λακεδαιmicroονίων ἄποικοι Κυθήριοι ἐπὶ Λακε- δαιmicroονίους τοὺς ἅmicroα Γυλίππῳ microετ Ἀθηναίων ὅπλα ἔφερον Ῥόδιοι δὲ Ἀργεῖοι γένος Συρακοσίοις microὲν ∆ωριεῦσι Γελῴοις δὲ καὶ ἀποίκοις ἑαυτῶν οὖσι microετὰ Συρακοσίων στρατευοmicroένοις [7577] ἠναγκάζοντο πολεmicroεῖν τῶν τε περὶ Πελοπόννησον νησιωτῶν Κεφαλλῆνες microὲν καὶ Ζακύνθιοι αὐτόνοmicroοι microέν κατὰ δὲ τὸ νησιωτικὸν microᾶλλον κατειργόmicroενοι ὅτι θαλάσσης ἐκράτουν οἱ Ἀθηναῖοι ξυνείποντο Κερκυραῖοι δὲ οὐ microόνον ∆ωριῆς ἀλλὰ καὶ Κορίνθιοι σαφῶς ἐπὶ Κορινθίους τε καὶ Συρα- κοσίους τῶν microὲν ἄποικοι ὄντες τῶν δὲ ξυγγενεῖς ἀνάγκῃ microὲν ἐκ τοῦ εὐπρεποῦς βουλήσει δὲ κατὰ ἔχθος τὸ Κορινθίων [7578] οὐχ ἧσσον εἵποντο καὶ οἱ Μεσσήνιοι νῦν καλούmicroενοι ἐκ Ναυπάκτου καὶ ἐκ Πύλου τότε ὑπ Ἀθηναίων ἐχοmicroένης ἐς τὸν πόλεmicroον παρελήφθησαν καὶ ἔτι Μεγαρέων φυγάδες οὐ πολλοὶ Μεγαρεῦσι Σελινουντίοις οὖσι κατὰ ξυmicroφορὰν [7579] ἐmicroάχοντο τῶν δὲ ἄλλων ἑκούσιος microᾶλλον ἡ στρατεία ἐγίγνετο ἤδη Ἀργεῖοι microὲν γὰρ οὐ τῆς ξυmicromicroαχίας ἕνεκα microᾶλλον ἢ τῆς Λακεδαιmicroονίων τε ἔχθρας καὶ τῆς παραυτίκα ἕκαστοι ἰδίας ὠφελίας ∆ωριῆς ἐπὶ ∆ωριᾶς microετὰ Ἀθηναίων Ἰώνων ἠκολούθουν Μαντινῆς δὲ καὶ ἄλλοι Ἀρκάδων microισθο- φόροι ἐπὶ τοὺς αἰεὶ πολεmicroίους σφίσιν ἀποδεικνυmicroένους ἰέναι εἰωθότες καὶ τότε τοὺς microετὰ Κορινθίων ἐλθόντας Ἀρκάδας οὐδὲν ἧσσον διὰ κέρδος ἡγούmicroενοι πολεmicroίους Κρῆτες δὲ καὶ Αἰτωλοὶ microισθῷ καὶ οὗτοι πεισθέντες ξυνέβη δὲ τοῖς Κρησὶ

25

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 26: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

τὴν Γέλαν Ῥοδίοις ξυγκτίσαντας microὴ ξὺν τοῖς ἀποίκοις [75710] ἀλλ ἐπὶ τοὺς ἀποίκους ἑκόντας microετὰ microισθοῦ ἐλθεῖν καὶ Ἀκαρνάνων τινὲς ἅmicroα microὲν κέρδει τὸ δὲ πλέον ∆ηmicroοσθένους φιλίᾳ καὶ Ἀθηναίων εὐνοίᾳ ξύmicromicroαχοι ὄντες ἐπεκούρησαν [75711] καὶ οἵδε microὲν τῷ Ἰονίῳ κόλπῳ ὁριζόmicroενοι Ἰταλιωτῶν δὲ Θούριοι καὶ Μεταπόντιοι ἐν τοιαύταις ἀνάγκαις τότε στασιω- τικῶν καιρῶν κατειληmicromicroένοι ξυνεστράτευον καὶ Σικελιωτῶν Νάξιοι καὶ Καταναῖοι βαρβάρων δὲ Ἐγεσταῖοί τε οἵπερ ἐπηγάγοντο καὶ Σικελῶν τὸ πλέον καὶ τῶν ἔξω Σικελίας Τυρσηνῶν τέ τινες κατὰ διαφορὰν Συρακοσίων καὶ Ἰάπυγες microισθοφόροι τοσάδε microὲν microετὰ Ἀθηναίων ἔθνη ἐστράτευον [7581] Συρακοσίοις δὲ ἀντεβοήθησαν Καmicroαριναῖοι microὲν ὅmicroοροι ὄντες καὶ Γελῷοι οἰκοῦντες microετ αὐτούς ἔπειτα Ἀκραγαντί- [75813] νων ἡσυχαζόντων ἐν τῷ ἐπ ἐκεῖνα ἱδρυmicroένοι Σελινούντιοι [7582] καὶ οἵδε microὲν τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Λιβύην microέρος τετραmicromicroένον νεmicroόmicroενοι Ἱmicroεραῖοι δὲ ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸν Τυρσηνικὸν πόντον microορίου ἐν ᾧ καὶ microόνοι Ἕλληνες οἰκοῦσιν οὗτοι δὲ καὶ ἐξ [7583] αὐτοῦ microόνοι ἐβοήθησαν καὶ Ἑλληνικὰ microὲν ἔθνη τῶν ἐν Σικελίᾳ τοσάδε ∆ωριῆς τε καὶ [οἱ] αὐτόνοmicroοι πάντες ξυν- εmicroάχουν βαρβάρων δὲ Σικελοὶ microόνοι ὅσοι microὴ ἀφέστασαν πρὸς τοὺς Ἀθηναίους τῶν δ ἔξω Σικελίας Ἑλλήνων Λακε- δαιmicroόνιοι microὲν ἡγεmicroόνα Σπαρτιάτην παρεχόmicroενοι νεοδαmicroώδεις δὲ τοὺς ἄλλους καὶ Εἵλωτας [δύναται δὲ τὸ νεοδαmicroῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι] Κορίνθιοι δὲ καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ microόνοι παραγενόmicroενοι καὶ Λευκάδιοι καὶ Ἀmicroπρακιῶται κατὰ τὸ ξυγγενές ἐκ δὲ Ἀρκαδίας microισθοφόροι ὑπὸ Κορινθίων ἀπο- σταλέντες καὶ Σικυώνιοι ἀναγκαστοὶ στρατεύοντες καὶ τῶν [7584] ἔξω Πελοποννήσου Βοιωτοί πρὸς δὲ τοὺς ἐπελθόντας τούτους οἱ Σικελιῶται αὐτοὶ πλῆθος πλέον κατὰ πάντα παρέ- σχοντο ἅτε microεγάλας πόλεις οἰκοῦντες καὶ γὰρ ὁπλῖται πολλοὶ καὶ νῆες καὶ ἵπποι καὶ ὁ ἄλλος ὅmicroιλος ἄφθονος ξυνελέγη καὶ πρὸς ἅπαντας αὖθις ὡς εἰπεῖν τοὺς ἄλλους Συρακόσιοι αὐτοὶ πλείω ἐπορίσαντο διὰ microέγεθός τε πόλεως [7591] καὶ ὅτι ἐν microεγίστῳ κινδύνῳ ἦσαν καὶ αἱ microὲν ἑκατέρων ἐπικουρίαι τοσαίδε ξυνελέγησαν καὶ τότε ἤδη πᾶσαι ἀmicroφο- τέροις παρῆσαν καὶ οὐκέτι οὐδὲν οὐδετέροις ἐπῆλθεν [7592] Οἱ δ οὖν Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι εἰκότως ἐνόmicroισαν καλὸν ἀγώνισmicroα σφίσιν εἶναι ἐπὶ τῇ γεγενηmicroένῃ νίκῃ τῆς ναυmicroαχίας ἑλεῖν τε τὸ στρατόπεδον ἅπαν τῶν Ἀθηναίων τοσοῦτον ὄν καὶ microηδὲ καθ ἕτερα αὐτούς microήτε διὰ θαλάσσης [7593] microήτε τῷ πεζῷ διαφυγεῖν ἔκλῃον οὖν τόν τε λιmicroένα εὐθὺς τὸν microέγαν ἔχοντα τὸ στόmicroα ὀκτὼ σταδίων microάλιστα τριήρεσι πλαγίαις καὶ πλοίοις καὶ ἀκάτοις ἐπ ἀγκυρῶν ὁρmicroίζοντες καὶ τἆλλα ἢν ἔτι ναυmicroαχεῖν οἱ Ἀθηναῖοι τολmicroήσωσι [7601] παρεσκευάζοντο καὶ ὀλίγον οὐδὲν ἐς οὐδὲν ἐπενόουν τοῖς δὲ Ἀθηναίοις τήν τε ἀπόκλῃσιν ὁρῶσι καὶ τὴν ἄλλην διάνοιαν [7602] αὐτῶν αἰσθοmicroένοις βουλευτέα ἐδόκει καὶ ξυνελθόντες οἵ τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ταξίαρχοι πρὸς τὴν παροῦσαν ἀπορίαν τῶν τε ἄλλων καὶ ὅτι τὰ ἐπιτήδεια οὔτε αὐτίκα ἔτι εἶχον (προπέmicroψαντες γὰρ ἐς Κατάνην ὡς ἐκπλευσόmicroενοι ἀπεῖπον microὴ ἐπάγειν) οὔτε τὸ λοιπὸν ἔmicroελλον ἕξειν εἰ microὴ ναυκρατήσουσιν

26

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 27: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ἐβουλεύσαντο τὰ microὲν τείχη τὰ ἄνω ἐκλιπεῖν πρὸς δ αὐταῖς ταῖς ναυσὶν ἀπολαβόντες διατειχίσmicroατι ὅσον οἷόν τε ἐλά- χιστον τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς ἀσθενοῦσιν ἱκανὸν γενέσθαι τοῦτο microὲν φρουρεῖν ἀπὸ δὲ τοῦ ἄλλου πεζοῦ τὰς ναῦς ἁπάσας ὅσαι ἦσαν καὶ δυναταὶ καὶ ἀπλοώτεραι πάντα τινὰ ἐσβιβά- ζοντες πληρῶσαι καὶ διαναυmicroαχήσαντες ἢν microὲν νικῶσιν ἐς Κατάνην κοmicroίζεσθαι ἢν δὲ microή ἐmicroπρήσαντες τὰς ναῦς πεζῇ ξυνταξάmicroενοι ἀποχωρεῖν ᾗ ἂν τάχιστα microέλλωσί τινος χωρίου [7603] ἢ βαρβαρικοῦ ἢ Ἑλληνικοῦ φιλίου ἀντιλήψεσθαι καὶ οἱ microέν ὡς ἔδοξεν αὐτοῖς ταῦτα καὶ ἐποίησαν ἔκ τε γὰρ τῶν ἄνω τειχῶν ὑποκατέβησαν καὶ τὰς ναῦς ἐπλήρωσαν πάσας ἀναγκάσαντες ἐσβαίνειν ὅστις καὶ ὁπωσοῦν ἐδόκει ἡλικίας [7604] microετέχων ἐπιτήδειος εἶναι καὶ ξυνεπληρώθησαν νῆες αἱ πᾶσαι δέκα microάλιστα καὶ ἑκατόν τοξότας τε ἐπ αὐτὰς πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς τῶν τε Ἀκαρνάνων καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐσεβίβαζον καὶ τἆλλα ὡς οἷόν τ ἦν ἐξ ἀναγκαίου τε [7605] καὶ τοιαύτης διανοίας ἐπορίσαντο ὁ δὲ Νικίας ἐπειδὴ τὰ πολλὰ ἑτοῖmicroα ἦν ὁρῶν τοὺς στρατιώτας τῷ τε παρὰ τὸ εἰωθὸς πολὺ ταῖς ναυσὶ κρατηθῆναι ἀθυmicroοῦντας καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπιτηδείων σπάνιν ὡς τάχιστα βουλοmicroένους διακινδυνεύειν ξυγκαλέσας ἅπαντας παρεκελεύσατό τε πρῶτον καὶ ἔλεξε τοιάδε [7611] rsquoἌνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυmicro- microάχων ὁ microὲν ἀγὼν ὁ microέλλων ὁmicroοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἢν γὰρ κρατήσωmicroεν νῦν ταῖς ναυσίν ἔστι τῳ [7612] τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν ἀθυmicroεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλ- [7613] πίδα τοῦ φόβου ὁmicroοίαν ταῖς ξυmicroφοραῖς ἔχουσιν ἀλλ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε πολλῶν ἤδη πολέmicroων ἔmicroπειροι ὄντες καὶ ὅσοι τῶν ξυmicromicroάχων ξυστρατευόmicroενοι αἰεί microνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέmicroοις παραλόγων καὶ τὸ τῆς τύχης κἂν microεθ ἡmicroῶν ἐλπίσαντες στῆναι καὶ ὡς ἀναmicroαχούmicroενοι ἀξίως τοῦδε τοῦ πλήθους ὅσον αὐτοὶ ὑmicroῶν αὐτῶν ἐφορᾶτε παρασκευάζεσθε [7621] lsquoἋ δὲ ἀρωγὰ ἐνείδοmicroεν ἐπὶ τῇ τοῦ λιmicroένος στενότητι πρὸς τὸν microέλλοντα ὄχλον τῶν νεῶν ἔσεσθαι καὶ πρὸς τὴν ἐκείνων ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρασκευήν οἷς πρότερον ἐβλαπτόmicroεθα πάντα καὶ ἡmicroῖν νῦν ἐκ τῶν παρόντων microετὰ [7622] τῶν κυβερνητῶν ἐσκεmicromicroένα ἡτοίmicroασται καὶ γὰρ τοξόται πολλοὶ καὶ ἀκοντισταὶ ἐπιβήσονται καὶ ὄχλος ᾧ ναυmicroαχίαν microὲν ποιούmicroενοι ἐν πελάγει οὐκ ἂν ἐχρώmicroεθα διὰ τὸ βλάπτειν ἂν τὸ τῆς ἐπιστήmicroης τῇ βαρύτητι τῶν νεῶν ἐν δὲ τῇ ἐνθάδε ἠναγκασmicroένῃ ἀπὸ τῶν νεῶν πεζοmicroαχίᾳ πρόσφορα ἔσται [7623] ηὕρηται δ ἡmicroῖν ὅσα χρὴ ἀντιναυπηγῆσαι καὶ πρὸς τὰς τῶν ἐπωτίδων αὐτοῖς παχύτητας ᾧπερ δὴ microάλιστα ἐβλαπτόmicroεθα χειρῶν σιδηρῶν ἐπιβολαί αἳ σχήσουσι τὴν πάλιν ἀνά- κρουσιν τῆς προσπεσούσης νεώς ἢν τὰ ἐπὶ τούτοις οἱ [7624] ἐπιβάται ὑπουργῶσιν ἐς τοῦτο γὰρ δὴ ἠναγκάσmicroεθα ὥστε πεζοmicroαχεῖν ἀπὸ τῶν νεῶν καὶ τὸ microήτε αὐτοὺς ἀνακρούεσθαι

27

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 28: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

microήτ ἐκείνους ἐᾶν ὠφέλιmicroον φαίνεται ἄλλως τε καὶ τῆς γῆς πλὴν ὅσον ἂν ὁ πεζὸς ἡmicroῶν ἐπέχῃ πολεmicroίας οὔσης [7631] rsquoὯν χρὴ microεmicroνηmicroένους διαmicroάχεσθαι ὅσον ἂν δύνησθε καὶ microὴ ἐξωθεῖσθαι ἐς αὐτήν ἀλλὰ ξυmicroπεσούσης νηὶ νεὼς microὴ πρότερον ἀξιοῦν ἀπολύεσθαι ἢ τοὺς ἀπὸ τοῦ πολεmicroίου κατα- [7632] στρώmicroατος ὁπλίτας ἀπαράξητε καὶ ταῦτα τοῖς ὁπλίταις οὐχ ἧσσον τῶν ναυτῶν παρακελεύοmicroαι ὅσῳ τῶν ἄνωθεν microᾶλλον τὸ ἔργον τοῦτο ὑπάρχει δ ἡmicroῖν ἔτι νῦν γε τὰ [7633] πλείω τῷ πεζῷ ἐπικρατεῖν τοῖς δὲ ναύταις παραινῶ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ τῷδε καὶ δέοmicroαι microὴ ἐκπεπλῆχθαί τι ταῖς ξυmicroφοραῖς ἄγαν τήν τε παρασκευὴν ἀπὸ τῶν καταστρω- microάτων βελτίω νῦν ἔχοντας καὶ τὰς ναῦς πλείους ἐκείνην τε τὴν ἡδονὴν ἐνθυmicroεῖσθαι ὡς ἀξία ἐστὶ διασώσασθαι οἳ τέως Ἀθηναῖοι νοmicroιζόmicroενοι καὶ microὴ ὄντες ἡmicroῶν τῆς τε φωνῆς τῇ ἐπιστήmicroῃ καὶ τῶν τρόπων τῇ microιmicroήσει ἐθαυmicroάζεσθε κατὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τῆς ἀρχῆς τῆς ἡmicroετέρας οὐκ ἔλασσον κατὰ τὸ ὠφελεῖσθαι ἔς τε τὸ φοβερὸν τοῖς ὑπηκόοις καὶ τὸ [7634] microὴ ἀδικεῖσθαι πολὺ πλέον microετείχετε ὥστε κοινωνοὶ microόνοι ἐλευθέρως ἡmicroῖν τῆς ἀρχῆς ὄντες δικαίως [ἂν] αὐτὴν νῦν microὴ καταπροδίδοτε καταφρονήσαντες δὲ Κορινθίων τε οὓς πολλάκις νενικήκατε καὶ Σικελιωτῶν ὧν οὐδ ἀντιστῆναι οὐδεὶς ἕως ἤκmicroαζε τὸ ναυτικὸν ἡmicroῖν ἠξίωσεν ἀmicroύνασθε αὐτούς καὶ δείξατε ὅτι καὶ microετ ἀσθενείας καὶ ξυmicroφορῶν ἡ ὑmicroετέρα ἐπιστήmicroη κρείσσων ἐστὶν ἑτέρας εὐτυχούσης [7641] ῥώmicroης τούς τε Ἀθηναίους ὑmicroῶν πάλιν αὖ καὶ τάδε ὑποmicroιmicroνῄσκω ὅτι οὔτε ναῦς ἐν τοῖς νεωσοίκοις ἄλλας ὁmicroοίας ταῖσδε οὔτε ὁπλιτῶν ἡλικίαν ὑπελίπετε εἴ τε ξυmicroβήσεταί τι ἄλλο ἢ τὸ κρατεῖν ὑmicroῖν τούς τε ἐνθάδε πολεmicroίους εὐθὺς ἐπ ἐκεῖνα πλευσοmicroένους καὶ τοὺς ἐκεῖ ὑπολοίπους ἡmicroῶν ἀδυνάτους ἐσοmicroένους τούς τε αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐπελθόντας ἀmicroύνασθαι καὶ οἱ microὲν ἂν ὑπὸ Συρακοσίοις εὐθὺς γίγνοισθε οἷς αὐτοὶ ἴστε οἵᾳ γνώmicroῃ ἐπήλθετε οἱ δὲ ἐκεῖ ὑπὸ Λακε- [7642] δαιmicroονίοις ὥστε ἐν ἑνὶ τῷδε ὑπὲρ ἀmicroφοτέρων ἀγῶνι καθεστῶτες καρτερήσατε εἴπερ ποτέ καὶ ἐνθυmicroεῖσθε καθ ἑκάστους τε καὶ ξύmicroπαντες ὅτι οἱ ἐν ταῖς ναυσὶν ὑmicroῶν νῦν ἐσόmicroενοι καὶ πεζοὶ τοῖς Ἀθηναίοις εἰσὶ καὶ νῆες καὶ ἡ ὑπόλοιπος πόλις καὶ τὸ microέγα ὄνοmicroα τῶν Ἀθηνῶν περὶ ὧν εἴ τίς τι ἕτερος ἑτέρου προφέρει ἢ ἐπιστήmicroῃ ἢ εὐψυχίᾳ οὐκ ἂν ἐν ἄλλῳ microᾶλλον καιρῷ ἀποδειξάmicroενος αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιmicroος γένοιτο καὶ τοῖς ξύmicroπασι σωτήριοςlsquo [7651] Ὁ microὲν Νικίας τοσαῦτα παρακελευσάmicroενος εὐθὺς ἐκέλευε πληροῦν τὰς ναῦς τῷ δὲ Γυλίππῳ καὶ τοῖς Συρακοσίοις παρῆν microὲν αἰσθάνεσθαι ὁρῶσι καὶ αὐτὴν τὴν παρασκευήν ὅτι ναυmicroαχήσουσιν οἱ Ἀθηναῖοι προηγγέλθη δ αὐτοῖς [7652] καὶ ἡ ἐπιβολὴ τῶν σιδηρῶν χειρῶν καὶ πρός τε τἆλλα ἐξηρτύσαντο ὡς ἕκαστα καὶ πρὸς τοῦτο τὰς γὰρ πρῴρας καὶ τῆς νεὼς ἄνω ἐπὶ πολὺ κατεβύρσωσαν ὅπως ἂν ἀπο- λισθάνοι καὶ microὴ ἔχοι ἀντιλαβὴν ἡ χεὶρ ἐπιβαλλοmicroένη [7653] καὶ ἐπειδὴ πάντα ἑτοῖmicroα ἦν παρεκελεύσαντο ἐκείνοις οἵ τε στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος καὶ ἔλεξαν τοιάδε [7661] rsquoὍτι microὲν καλὰ τὰ προειργασmicroένα καὶ ὑπὲρ καλῶν τῶν

28

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 29: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

microελλόντων ὁ ἀγὼν ἔσται ὦ Συρακόσιοι καὶ ξύmicromicroαχοι οἵ τε πολλοὶ δοκεῖτε ἡmicroῖν εἰδέναι (οὐδὲ γὰρ ἂν οὕτως αὐτῶν προθύmicroως ἀντελάβεσθε) καὶ εἴ τις microὴ ἐπὶ ὅσον δεῖ ᾔσθηται [7662] σηmicroανοῦmicroεν Ἀθηναίους γὰρ ἐς τὴν χώραν τήνδε ἐλθόντας πρῶτον microὲν ἐπὶ τῆς Σικελίας καταδουλώσει ἔπειτ εἰ κατορθώσειαν καὶ τῆς Πελοποννήσου καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος καὶ ἀρχὴν τὴν ἤδη microεγίστην τῶν τε πρὶν Ἑλλήνων καὶ τῶν νῦν κεκτηmicroένους πρῶτοι ἀνθρώπων ὑποστάντες τῷ ναυτικῷ ᾧπερ πάντα κατέσχον τὰς microὲν νενικήκατε ἤδη ναυmicroαχίας τὴν δ ἐκ τοῦ εἰκότος νῦν [7663] νικήσετε ἄνδρες γὰρ ἐπειδὰν ᾧ ἀξιοῦσι προύχειν κολου- θῶσι τό γ ὑπόλοιπον αὐτῶν τῆς δόξης ἀσθενέστερον αὐτὸ ἑαυτοῦ ἐστὶν ἢ εἰ microηδ ᾠήθησαν τὸ πρῶτον καὶ τῷ παρ ἐλπίδα τοῦ αὐχήmicroατος σφαλλόmicroενοι καὶ παρὰ ἰσχὺν τῆς δυνάmicroεως ἐνδιδόασιν ὃ νῦν Ἀθηναίους εἰκὸς πεπονθέναι [7671] ἡmicroῶν δὲ τό τε ὑπάρχον πρότερον ᾧπερ καὶ ἀνεπιστήmicroονες ἔτι ὄντες ἀπετολmicroήσαmicroεν βεβαιότερον νῦν καὶ τῆς δοκή- σεως προσγεγενηmicroένης αὐτῷ τὸ κρατίστους εἶναι εἰ τοὺς κρατίστους ἐνικήσαmicroεν διπλασία ἑκάστου ἡ ἐλπίς τὰ δὲ πολλὰ πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ microεγίστη ἐλπὶς microεγίστην καὶ τὴν προθυmicroίαν παρέχεται [7672] lsquoΤά τε τῆς ἀντιmicroιmicroήσεως αὐτῶν τῆς παρασκευῆς ἡmicroῶν τῷ microὲν ἡmicroετέρῳ τρόπῳ ξυνήθη τέ ἐστι καὶ οὐκ ἀνάρmicroοστοι πρὸς ἕκαστον αὐτῶν ἐσόmicroεθα οἱ δ ἐπειδὰν πολλοὶ microὲν ὁπλῖται ἐπὶ τῶν καταστρωmicroάτων παρὰ τὸ καθεστηκὸς ὦσι πολλοὶ δὲ καὶ ἀκοντισταὶ χερσαῖοι ὡς εἰπεῖν Ἀκαρνᾶνές τε καὶ ἄλλοι ἐπὶ ναῦς ἀναβάντες οἳ οὐδ ὅπως καθεζοmicroένους χρὴ τὸ βέλος ἀφεῖναι εὑρήσουσι πῶς οὐ σφαλοῦσί τε τὰς ναῦς καὶ ἐν σφίσιν αὐτοῖς πάντες οὐκ ἐν τῷ ἑαυτῶν τρόπῳ [7673] κινούmicroενοι ταράξονται ἐπεὶ καὶ τῷ πλήθει τῶν νεῶν οὐκ ὠφελήσονται εἴ τις καὶ τόδε ὑmicroῶν ὅτι οὐκ ἴσαις ναυ- microαχήσει πεφόβηται ἐν ὀλίγῳ γὰρ πολλαὶ ἀργότεραι microὲν ἐς τὸ δρᾶν τι ὧν βούλονται ἔσονται ῥᾷσται δὲ ἐς τὸ βλά- [7674] πτεσθαι ἀφ ὧν ἡmicroῖν παρεσκεύασται τὸ δ ἀληθέστατον γνῶτε ἐξ ὧν ἡmicroεῖς οἰόmicroεθα σαφῶς πεπύσθαι ὑπερβαλ- λόντων γὰρ αὐτοῖς τῶν κακῶν καὶ βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς παρούσης ἀπορίας ἐς ἀπόνοιαν καθεστήκασιν οὐ παρασκευῆς πίστει microᾶλλον ἢ τύχης ἀποκινδυνεῦσαι οὕτως ὅπως δύνανται ἵν ἢ βιασάmicroενοι ἐκπλεύσωσιν ἢ κατὰ γῆν microετὰ τοῦτο τὴν ἀποχώρησιν ποιῶνται ὡς τῶν γε παρόντων οὐκ ἂν πράξαντες [7681] χεῖρον πρὸς οὖν ἀταξίαν τε τοιαύτην καὶ τύχην ἀνδρῶν ἑαυτὴν παραδεδωκυῖαν πολεmicroιωτάτων ὀργῇ προσmicroείξωmicroεν καὶ νοmicroίσωmicroεν ἅmicroα microὲν νοmicroιmicroώτατον εἶναι πρὸς τοὺς ἐναντίους οἳ ἂν ὡς ἐπὶ τιmicroωρίᾳ τοῦ προσπεσόντος δικαιώ- σωσιν ἀποπλῆσαι τῆς γνώmicroης τὸ θυmicroούmicroενον ἅmicroα δὲ ἐχθροὺς ἀmicroύνασθαι ἐκγενησόmicroενον ἡmicroῖν καὶ τὸ λεγόmicroενόν [7682] που ἥδιστον εἶναι ὡς δὲ ἐχθροὶ καὶ ἔχθιστοι πάντες ἴστε οἵ γε ἐπὶ τὴν ἡmicroετέραν ἦλθον δουλωσόmicroενοι ἐν ᾧ εἰ κατώρθωσαν ἀνδράσι microὲν ἂν τἄλγιστα προσέθεσαν παισὶ δὲ καὶ γυναιξὶ τὰ ἀπρεπέστατα πόλει δὲ τῇ πάσῃ [7683] τὴν αἰσχίστην ἐπίκλησιν ἀνθ ὧν microὴ microαλακισθῆναί τινα

29

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 30: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

πρέπει microηδὲ τὸ ἀκινδύνως ἀπελθεῖν αὐτοὺς κέρδος νοmicroίσαι τοῦτο microὲν γὰρ καὶ ἐὰν κρατήσωσιν ὁmicroοίως δράσουσιν τὸ δὲ πραξάντων ἐκ τοῦ εἰκότος ἃ βουλόmicroεθα τούσδε τε κολα- σθῆναι καὶ τῇ πάσῃ Σικελίᾳ καρπουmicroένῃ καὶ πρὶν ἐλευθερίαν βεβαιοτέραν παραδοῦναι καλὸς ὁ ἀγών καὶ κινδύνων οὗτοι σπανιώτατοι οἳ ἂν ἐλάχιστα ἐκ τοῦ σφαλῆναι βλάπτοντες πλεῖστα διὰ τὸ εὐτυχῆσαι ὠφελῶσινrsquo [7691] Καὶ οἱ microὲν τῶν Συρακοσίων στρατηγοὶ καὶ Γύλιππος τοιαῦτα καὶ αὐτοὶ τοῖς σφετέροις στρατιώταις παρακελευσά- microενοι ἀντεπλήρουν τὰς ναῦς εὐθὺς ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀθηναίους [7692] ᾐσθάνοντο ὁ δὲ Νικίας ὑπὸ τῶν παρόντων ἐκπεπληγmicroένος καὶ ὁρῶν οἷος ὁ κίνδυνος καὶ ὡς ἐγγὺς ἤδη [ἦν] ἐπειδὴ καὶ ὅσον οὐκ ἔmicroελλον ἀνάγεσθαι καὶ νοmicroίσας ὅπερ πάσχουσιν ἐν τοῖς microεγάλοις ἀγῶσι πάντα τε ἔργῳ ἔτι σφίσιν ἐνδεᾶ εἶναι καὶ λόγῳ αὐτοῖς οὔπω ἱκανὰ εἰρῆσθαι αὖθις τῶν τριηράρχων ἕνα ἕκαστον ἀνεκάλει πατρόθεν τε ἐπονοmicroάζων καὶ αὐτοὺς ὀνοmicroαστὶ καὶ φυλήν ἀξιῶν τό τε καθ ἑαυτόν ᾧ ὑπῆρχε λαmicroπρότητός τι microὴ προδιδόναι τινὰ καὶ τὰς πατρικὰς ἀρετάς ὧν ἐπιφανεῖς ἦσαν οἱ πρόγονοι microὴ ἀφα- νίζειν πατρίδος τε τῆς ἐλευθερωτάτης ὑποmicroιmicroνῄσκων καὶ τῆς ἐν αὐτῇ ἀνεπιτάκτου πᾶσιν ἐς τὴν δίαιταν ἐξουσίας ἄλλα τε λέγων ὅσα ἐν τῷ τοιούτῳ ἤδη τοῦ καιροῦ ὄντες ἄνθρωποι οὐ πρὸς τὸ δοκεῖν τινὶ ἀρχαιολογεῖν φυλαξάmicroενοι εἴποιεν ἄν καὶ ὑπὲρ ἁπάντων παραπλήσια ἔς τε γυναῖκας καὶ παῖδας καὶ θεοὺς πατρῴους προφερόmicroενα ἀλλ ἐπὶ τῇ παρούσῃ ἐκπλήξει ὠφέλιmicroα νοmicroίζοντες ἐπιβοῶνται [7693] Καὶ ὁ microὲν οὐχ ἱκανὰ microᾶλλον ἢ καὶ ἀναγκαῖα νοmicroίσας παρῃνῆσθαι ἀποχωρήσας ἦγε τὸν πεζὸν πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ παρέταξεν ὡς ἐπὶ πλεῖστον ἐδύνατο ὅπως ὅτι microεγίστη [7694] τοῖς ἐν ταῖς ναυσὶν ὠφελία ἐς τὸ θαρσεῖν γίγνοιτο ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης καὶ Μένανδρος καὶ Εὐθύδηmicroος (οὗτοι γὰρ ἐπὶ τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων στρατηγοὶ ἐπέβησαν) ἄραντες ἀπὸ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου εὐθὺς ἔπλεον πρὸς τὸ ζεῦγmicroα τοῦ λιmicroένος καὶ τὸν παραλειφθέντα διέκπλουν βουλόmicroενοι [7701] βιάσασθαι ἐς τὸ ἔξω προεξαγαγόmicroενοι δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ναυσὶ παραπλησίαις τὸν ἀριθmicroὸν καὶ πρότερον κατά τε τὸν ἔκπλουν microέρει αὐτῶν ἐφύλασσον καὶ κατὰ τὸν ἄλλον κύκλῳ λιmicroένα ὅπως πανταχόθεν ἅmicroα προσπίπτοιεν τοῖς Ἀθηναίοις καὶ ὁ πεζὸς ἅmicroα αὐτοῖς παρε- βοήθει ᾗπερ καὶ αἱ νῆες κατίσχοιεν ἦρχον δὲ τοῦ ναυτικοῦ τοῖς Συρακοσίοις Σικανὸς microὲν καὶ Ἀγάθαρχος κέρας ἑκάτερος τοῦ παντὸς ἔχων Πυθὴν δὲ καὶ οἱ Κορίνθιοι τὸ microέσον [7702] ἐπειδὴ δὲ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι προσέmicroισγον τῷ ζεύγmicroατι τῇ microὲν πρώτῃ ῥύmicroῃ ἐπιπλέοντες ἐκράτουν τῶν τεταγmicroένων νεῶν πρὸς αὐτῷ καὶ ἐπειρῶντο λύειν τὰς κλῄσεις microετὰ δὲ τοῦτο πανταχόθεν σφίσι τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων ἐπιφερο- microένων οὐ πρὸς τῷ ζεύγmicroατι ἔτι microόνον ἡ ναυmicroαχία ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸν λιmicroένα ἐγίγνετο καὶ ἦν καρτερὰ καὶ οἵα οὐχ [7703] ἑτέρα τῶν προτέρων πολλὴ microὲν γὰρ ἑκατέροις προθυmicroία ἀπὸ τῶν ναυτῶν ἐς τὸ ἐπιπλεῖν ὁπότε κελευσθείη ἐγίγνετο πολλὴ δὲ ἡ ἀντιτέχνησις τῶν κυβερνητῶν καὶ ἀγωνισmicroὸς

30

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 31: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

πρὸς ἀλλήλους οἵ τε ἐπιβάται ἐθεράπευον ὁπότε προσπέσοι [77035] ναῦς νηί microὴ λείπεσθαι τὰ ἀπὸ τοῦ καταστρώmicroατος τῆς ἄλλης τέχνης πᾶς τέ τις ἐν ᾧ προσετέτακτο αὐτὸς ἕκαστος [7704] ἠπείγετο πρῶτος φαίνεσθαι ξυmicroπεσουσῶν δὲ ἐν ὀλίγῳ πολλῶν νεῶν (πλεῖσται γὰρ δὴ αὗται ἐν ἐλαχίστῳ ἐναυ- microάχησαν βραχὺ γὰρ ἀπέλιπον ξυναmicroφότεραι διακόσιαι γενέσθαι) αἱ microὲν ἐmicroβολαὶ διὰ τὸ microὴ εἶναι τὰς ἀνακρούσεις καὶ διέκπλους ὀλίγαι ἐγίγνοντο αἱ δὲ προσβολαί ὡς τύχοι ναῦς νηὶ προσπεσοῦσα ἢ διὰ τὸ φεύγειν ἢ ἄλλῃ ἐπιπλέουσα [7705] πυκνότεραι ἦσαν καὶ ὅσον microὲν χρόνον προσφέροιτο ναῦς οἱ ἀπὸ τῶν καταστρωmicroάτων τοῖς ἀκοντίοις καὶ τοξεύmicroασι καὶ λίθοις ἀφθόνως ἐπ αὐτὴν ἐχρῶντο ἐπειδὴ δὲ προσmicroεί- ξειαν οἱ ἐπιβάται ἐς χεῖρας ἰόντες ἐπειρῶντο ταῖς ἀλλήλων [7706] ναυσὶν ἐπιβαίνειν ξυνετύγχανέ τε πολλαχοῦ διὰ τὴν στενοχωρίαν τὰ microὲν ἄλλοις ἐmicroβεβληκέναι τὰ δὲ αὐτοὺς ἐmicroβεβλῆσθαι δύο τε περὶ microίαν καὶ ἔστιν ᾗ καὶ πλείους ναῦς κατ ἀνάγκην ξυνηρτῆσθαι καὶ τοῖς κυβερνήταις τῶν microὲν φυλακήν τῶν δ ἐπιβουλήν microὴ καθ ἓν ἕκαστον κατὰ πολλὰ δὲ πανταχόθεν περιεστάναι καὶ τὸν κτύπον microέγαν ἀπὸ πολλῶν νεῶν ξυmicroπιπτουσῶν ἔκπληξίν τε ἅmicroα καὶ ἀποστέρησιν τῆς ἀκοῆς ὧν οἱ κελευσταὶ φθέγγοιντο παρ- [7707] έχειν πολλὴ γὰρ δὴ ἡ παρακέλευσις καὶ βοὴ ἀφ ἑκατέρων τοῖς κελευσταῖς κατά τε τὴν τέχνην καὶ πρὸς τὴν αὐτίκα φιλονικίαν ἐγίγνετο τοῖς microὲν Ἀθηναίοις βιάζεσθαί τε τὸν ἔκπλουν ἐπιβοῶντες καὶ περὶ τῆς ἐς τὴν πατρίδα σωτηρίας νῦν εἴ ποτε καὶ αὖθις προθύmicroως ἀντιλαβέσθαι τοῖς δὲ Συρακοσίοις καὶ ξυmicromicroάχοις καλὸν εἶναι κωλῦσαί τε αὐτοὺς διαφυγεῖν καὶ τὴν οἰκείαν ἑκάστους πατρίδα νικήσαντας [7708] ἐπαυξῆσαι καὶ οἱ στρατηγοὶ προσέτι ἑκατέρων εἴ τινά που ὁρῷεν microὴ κατ ἀνάγκην πρύmicroναν κρουόmicroενον ἀνακα- λοῦντες ὀνοmicroαστὶ τὸν τριήραρχον ἠρώτων οἱ microὲν Ἀθηναῖοι εἰ τὴν πολεmicroιωτάτην γῆν οἰκειοτέραν ἤδη τῆς οὐ δι ὀλίγου πόνου κεκτηmicroένης θαλάσσης ἡγούmicroενοι ὑποχωροῦσιν οἱ δὲ Συρακόσιοι εἰ οὓς σαφῶς ἴσασι προθυmicroουmicroένους Ἀθηναίους παντὶ τρόπῳ διαφυγεῖν τούτους αὐτοὶ φεύγοντας φεύγουσιν [7711] ὅ τε ἐκ τῆς γῆς πεζὸς ἀmicroφοτέρων ἰσορρόπου τῆς ναυmicroαχίας καθεστηκυίας πολὺν τὸν ἀγῶνα καὶ ξύστασιν τῆς γνώmicroης εἶχε φιλονικῶν microὲν ὁ αὐτόθεν περὶ τοῦ πλέονος ἤδη καλοῦ δεδιότες δὲ οἱ ἐπελθόντες microὴ τῶν παρόντων ἔτι χείρω [7712] πράξωσιν πάντων γὰρ δὴ ἀνακειmicroένων τοῖς Ἀθηναίοις ἐς τὰς ναῦς ὅ τε φόβος ἦν ὑπὲρ τοῦ microέλλοντος οὐδενὶ ἐοικώς καὶ διὰ τὸ ltἀνώmicroαλονgt τῆς ναυmicroαχίας ἀνώmicroαλον [7713] καὶ τὴν ἔποψιν ἐκ τῆς γῆς ἠναγκάζοντο ἔχειν δι ὀλίγου γὰρ οὔσης τῆς θέας καὶ οὐ πάντων ἅmicroα ἐς τὸ αὐτὸ σκο- πούντων εἰ microέν τινες ἴδοιέν πῃ τοὺς σφετέρους ἐπικρα- τοῦντας ἀνεθάρσησάν τε ἂν καὶ πρὸς ἀνάκλησιν θεῶν microὴ στερῆσαι σφᾶς τῆς σωτηρίας ἐτρέποντο οἱ δ ἐπὶ τὸ ἡσσώ- microενον βλέψαντες ὀλοφυρmicroῷ τε ἅmicroα microετὰ βοῆς ἐχρῶντο καὶ ἀπὸ τῶν δρωmicroένων τῆς ὄψεως καὶ τὴν γνώmicroην microᾶλλον τῶν ἐν τῷ ἔργῳ ἐδουλοῦντο ἄλλοι δὲ καὶ πρὸς ἀντίπαλόν τι τῆς ναυmicroαχίας ἀπιδόντες διὰ τὸ ἀκρίτως ξυνεχὲς τῆς

31

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 32: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ἁmicroίλλης καὶ τοῖς σώmicroασιν αὐτοῖς ἴσα τῇ δόξῃ περιδεῶς ξυναπονεύοντες ἐν τοῖς χαλεπώτατα διῆγον αἰεὶ γὰρ παρ [7714] ὀλίγον ἢ διέφευγον ἢ ἀπώλλυντο ἦν τε ἐν τῷ αὐτῷ στρατεύmicroατι τῶν Ἀθηναίων ἕως ἀγχώmicroαλα ἐναυmicroάχουν πάντα ὁmicroοῦ ἀκοῦσαι ὀλοφυρmicroὸς βοή νικῶντες κρατούmicroενοι ἄλλα ὅσα ἐν microεγάλῳ κινδύνῳ microέγα στρατόπεδον πολυειδῆ [7715] ἀναγκάζοιτο φθέγγεσθαι παραπλήσια δὲ καὶ οἱ ἐπὶ τῶν νεῶν αὐτοῖς ἔπασχον πρίν γε δὴ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπὶ πολὺ ἀντισχούσης τῆς ναυmicroαχίας ἔτρεψάν τε τοὺς Ἀθηναίους καὶ ἐπικείmicroενοι λαmicroπρῶς πολλῇ κραυγῇ [7716] καὶ διακελευσmicroῷ χρώmicroενοι κατεδίωκον ἐς τὴν γῆν τότε δὲ ὁ microὲν ναυτικὸς στρατὸς ἄλλος ἄλλῃ ὅσοι microὴ microετέωροι ἑάλωσαν κατενεχθέντες ἐξέπεσον ἐς τὸ στρατόπεδον ὁ δὲ πεζὸς οὐκέτι διαφόρως ἀλλ ἀπὸ microιᾶς ὁρmicroῆς οἰmicroωγῇ τε καὶ στόνῳ πάντες δυσανασχετοῦντες τὰ γιγνόmicroενα οἱ microὲν ἐπὶ τὰς ναῦς παρεβοήθουν οἱ δὲ πρὸς τὸ λοιπὸν τοῦ τείχους ἐς φυλακήν ἄλλοι δὲ καὶ οἱ πλεῖστοι ἤδη περὶ σφᾶς [7717] αὐτοὺς καὶ ὅπῃ σωθήσονται διεσκόπουν ἦν τε ἐν τῷ παραυτίκα οὐδεmicroιᾶς δὴ τῶν ξυmicroπασῶν ἐλάσσων ἔκπληξις παραπλήσιά τε ἐπεπόνθεσαν καὶ ἔδρασαν αὐτοὶ ἐν Πύλῳ διαφθαρεισῶν γὰρ τῶν νεῶν τοῖς Λακεδαιmicroονίοις προσ- απώλλυντο αὐτοῖς καὶ οἱ ἐν τῇ νήσῳ ἄνδρες διαβεβηκότες καὶ τότε τοῖς Ἀθηναίοις ἀνέλπιστον ἦν τὸ κατὰ γῆν σωθήσεσθαι ἢν microή τι παρὰ λόγον γίγνηται [7721] Γενοmicroένης δ ἰσχυρᾶς τῆς ναυmicroαχίας καὶ πολλῶν νεῶν ἀmicroφοτέροις καὶ ἀνθρώπων ἀπολοmicroένων οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ἐπικρατήσαντες τά τε ναυάγια καὶ τοὺς νεκροὺς ἀνείλοντο καὶ ἀποπλεύσαντες πρὸς τὴν πόλιν τροπαῖον [7722] ἔστησαν οἱ δ Ἀθηναῖοι ὑπὸ microεγέθους τῶν παρόντων κακῶν νεκρῶν microὲν πέρι ἢ ναυαγίων οὐδὲ ἐπενόουν αἰτῆσαι ἀναίρεσιν [7723] τῆς δὲ νυκτὸς ἐβουλεύοντο εὐθὺς ἀναχωρεῖν ∆ηmicroοσθένης δὲ Νικίᾳ προσελθὼν γνώmicroην ἐποιεῖτο πληρώσαντας ἔτι τὰς λοιπὰς τῶν νεῶν βιάσασθαι ἢν δύνωνται ἅmicroα ἕῳ τὸν ἔκ- πλουν λέγων ὅτι πλείους ἔτι αἱ λοιπαί εἰσι νῆες χρήσιmicroαι σφίσιν ἢ τοῖς πολεmicroίοις ἦσαν γὰρ τοῖς microὲν Ἀθηναίοις περί- λοιποι ὡς ἑξήκοντα τοῖς δ ἐναντίοις ἐλάσσους ἢ πεντήκοντα [7724] καὶ ξυγχωροῦντος Νικίου τῇ γνώmicroῃ καὶ βουλοmicroένων πληροῦν αὐτῶν οἱ ναῦται οὐκ ἤθελον ἐσβαίνειν διὰ τὸ καταπεπλῆχθαί τε τῇ ἥσσῃ καὶ microὴ ἂν ἔτι οἴεσθαι κρατῆσαι [7731] Καὶ οἱ microὲν ὡς κατὰ γῆν ἀναχωρήσοντες ἤδη ξύmicroπαντες τὴν γνώmicroην εἶχον Ἑρmicroοκράτης δὲ ὁ Συρακόσιος ὑπονοήσας αὐτῶν τὴν διάνοιαν καὶ νοmicroίσας δεινὸν εἶναι εἰ τοσαύτη στρατιὰ κατὰ γῆν ὑποχωρήσασα καὶ καθεζοmicroένη ποι τῆς Σικελίας βουλήσεται αὖθις σφίσι τὸν πόλεmicroον ποιεῖσθαι ἐσηγεῖται ἐλθὼν τοῖς ἐν τέλει οὖσιν ὡς οὐ χρεὼν ἀποχωρῆσαι τῆς νυκτὸς αὐτοὺς περιιδεῖν λέγων ταῦτα ἃ καὶ αὐτῷ ἐδόκει ἀλλὰ ἐξελθόντας ἤδη πάντας Συρακοσίους καὶ τοὺς ξυmicromicroάχους τάς τε ὁδοὺς ἀποικοδοmicroῆσαι καὶ τὰ στενόπορα τῶν χωρίων [7732] προδιαλαβόντας φυλάσσειν οἱ δὲ ξυνεγίγνωσκον microὲν καὶ αὐτοὶ οὐχ ἧσσον ταῦτα ἐκείνου καὶ ἐδόκει ποιητέα εἶναι τοὺς δὲ ἀνθρώπους ἄρτι ἀσmicroένους ἀπὸ ναυmicroαχίας τε microεγάλης

32

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 33: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ἀναπεπαυmicroένους καὶ ἅmicroα ἑορτῆς οὔσης (ἔτυχε γὰρ αὐτοῖς Ἡρακλεῖ ταύτην τὴν ἡmicroέραν θυσία οὖσα) οὐ δοκεῖν ἂν ῥᾳδίως ἐθελῆσαι ὑπακοῦσαι ὑπὸ γὰρ τοῦ περιχαροῦς τῆς νίκης πρὸς πόσιν τετράφθαι τοὺς πολλοὺς ἐν τῇ ἑορτῇ καὶ πάντα microᾶλλον ἐλπίζειν ἂν σφῶν πείθεσθαι αὐτοὺς ἢ ὅπλα λαβόντας ἐν τῷ [7733] παρόντι ἐξελθεῖν ὡς δὲ τοῖς ἄρχουσι ταῦτα λογιζοmicroένοις ἐφαίνετο ἄπορα καὶ οὐκέτι ἔπειθεν αὐτοὺς ὁ Ἑρmicroοκράτης αὐτὸς ἐπὶ τούτοις τάδε microηχανᾶται δεδιὼς microὴ οἱ Ἀθηναῖοι καθ ἡσυχίαν προφθάσωσιν ἐν τῇ νυκτὶ διελθόντες τὰ χαλε- πώτατα τῶν χωρίων πέmicroπει τῶν ἑταίρων τινὰς τῶν ἑαυτοῦ microετὰ ἱππέων πρὸς τὸ τῶν Ἀθηναίων στρατόπεδον ἡνίκα ξυνεσκόταζεν οἳ προσελάσαντες ἐξ ὅσου τις ἔmicroελλεν ἀκού- σεσθαι καὶ ἀνακαλεσάmicroενοί τινας ὡς ὄντες τῶν Ἀθηναίων ἐπιτήδειοι (ἦσαν γάρ τινες τῷ Νικίᾳ διάγγελοι τῶν ἔνδοθεν) ἐκέλευον φράζειν Νικίᾳ microὴ ἀπάγειν τῆς νυκτὸς τὸ στράτευmicroα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων ἀλλὰ καθ ἡσυχίαν [7734] τῆς ἡmicroέρας παρασκευασάmicroενον ἀποχωρεῖν καὶ οἱ microὲν εἰπόντες ἀπῆλθον καὶ οἱ ἀκούσαντες διήγγειλαν τοῖς στρα- [7741] τηγοῖς τῶν Ἀθηναίων οἱ δὲ πρὸς τὸ ἄγγελmicroα ἐπέσχον τὴν νύκτα νοmicroίσαντες οὐκ ἀπάτην εἶναι καὶ ἐπειδὴ καὶ ὣς [77413] οὐκ εὐθὺς ὥρmicroησαν ἔδοξεν αὐτοῖς καὶ τὴν ἐπιοῦσαν ἡmicroέραν περιmicroεῖναι ὅπως ξυσκευάσαιντο ὡς ἐκ τῶν δυνατῶν οἱ στρα- τιῶται ὅτι χρησιmicroώτατα καὶ τὰ microὲν ἄλλα πάντα καταλιπεῖν ἀναλαβόντες δὲ αὐτὰ ὅσα περὶ τὸ σῶmicroα ἐς δίαιταν ὑπῆρχεν [7742] ἐπιτήδεια ἀφορmicroᾶσθαι Συρακόσιοι δὲ καὶ Γύλιππος τῷ microὲν πεζῷ προεξελθόντες τάς τε ὁδοὺς τὰς κατὰ τὴν χώραν ᾗ εἰκὸς ἦν τοὺς Ἀθηναίους ἰέναι ἀπεφάργνυσαν καὶ τῶν ῥείθρων καὶ [τῶν] ποταmicroῶν τὰς διαβάσεις ἐφύλασσον καὶ ἐς ὑποδοχὴν τοῦ στρατεύmicroατος ὡς κωλύσοντες ᾗ ἐδόκει ἐτάσσοντο ταῖς δὲ ναυσὶ προσπλεύσαντες τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ ἀφεῖλκον (ἐνέπρησαν δέ τινας ὀλίγας ὥσπερ διενοήθησαν αὐτοὶ οἱ Ἀθηναῖοι) τὰς δ ἄλλας καθ ἡσυχίαν οὐδενὸς κωλύοντος ὡς ἑκάστην ποι ἐκπε- πτωκυῖαν ἀναδησάmicroενοι ἐκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν [7751] Μετὰ δὲ τοῦτο ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ ∆ηmicroοσθένει ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύmicroατος [7752] τρίτῃ ἡmicroέρᾳ ἀπὸ τῆς ναυmicroαχίας ἐγίγνετο δεινὸν οὖν ἦν οὐ καθ ἓν microόνον τῶν πραγmicroάτων ὅτι τάς τε ναῦς ἀπολωλεκότες πάσας ἀπεχώρουν καὶ ἀντὶ microεγάλης ἐλπίδος καὶ αὐτοὶ καὶ ἡ πόλις κινδυνεύοντες ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ στρατο- πέδου ξυνέβαινε τῇ τε ὄψει ἑκάστῳ ἀλγεινὰ καὶ τῇ γνώmicroῃ [7753] αἰσθέσθαι τῶν τε γὰρ νεκρῶν ἀτάφων ὄντων ὁπότε τις ἴδοι τινὰ τῶν ἐπιτηδείων κείmicroενον ἐς λύπην microετὰ φόβου καθίστατο καὶ οἱ ζῶντες καταλειπόmicroενοι τραυmicroατίαι τε καὶ ἀσθενεῖς πολὺ τῶν τεθνεώτων τοῖς ζῶσι λυπηρότεροι ἦσαν [7754] καὶ τῶν ἀπολωλότων ἀθλιώτεροι πρὸς γὰρ ἀντιβολίαν καὶ ὀλοφυρmicroὸν τραπόmicroενοι ἐς ἀπορίαν καθίστασαν ἄγειν τε σφᾶς ἀξιοῦντες καὶ ἕνα ἕκαστον ἐπιβοώmicroενοι εἴ τινά πού τις ἴδοι ἢ ἑταίρων ἢ οἰκείων τῶν τε ξυσκήνων ἤδη ἀπιόντων ἐκκρε- microαννύmicroενοι καὶ ἐπακολουθοῦντες ἐς ὅσον δύναιντο εἴ τῳ δὲ προλίποι ἡ ῥώmicroη καὶ τὸ σῶmicroα οὐκ ἄνευ ὀλίγων ἐπιθειασmicroῶν

33

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 34: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

καὶ οἰmicroωγῆς ὑπολειπόmicroενοι ὥστε δάκρυσι πᾶν τὸ στράτευmicroα πλησθὲν καὶ ἀπορίᾳ τοιαύτῃ microὴ ῥᾳδίως ἀφορmicroᾶσθαι καίπερ ἐκ πολεmicroίας τε καὶ microείζω ἢ κατὰ δάκρυα τὰ microὲν πεπονθότας ἤδη τὰ δὲ περὶ τῶν ἐν ἀφανεῖ δεδιότας microὴ πάθωσιν [7755] κατήφειά τέ τις ἅmicroα καὶ κατάmicroεmicroψις σφῶν αὐτῶν πολλὴ ἦν οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἢ πόλει ἐκπεπολιορκηmicroένῃ ἐῴκεσαν ὑποφευγούσῃ καὶ ταύτῃ οὐ σmicroικρᾷ microυριάδες γὰρ τοῦ ξύmicroπαντος ὄχλου οὐκ ἐλάσσους τεσσάρων ἅmicroα ἐπορεύοντο καὶ τούτων οἵ τε ἄλλοι πάντες ἔφερον ὅτι τις ἐδύνατο ἕκαστος χρήσιmicroον καὶ οἱ ὁπλῖται καὶ οἱ ἱππῆς παρὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοὶ τὰ σφέτερα αὐτῶν σιτία ὑπὸ τοῖς ὅπλοις οἱ microὲν ἀπορίᾳ ἀκολούθων οἱ δὲ ἀπιστίᾳ ἀπηυτοmicroολήκεσαν γὰρ πάλαι τε καὶ οἱ πλεῖστοι παραχρῆmicroα ἔφερον δὲ οὐδὲ ταῦτα [7756] ἱκανά σῖτος γὰρ οὐκέτι ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶ microὴν ἡ ἄλλη αἰκία καὶ ἡ ἰσοmicroοιρία τῶν κακῶν ἔχουσά τινα ὅmicroως τὸ microετὰ πολλῶν κούφισιν οὐδ ὣς ῥᾳδία ἐν τῷ παρόντι ἐδοξάζετο ἄλλως τε καὶ ἀπὸ οἵας λαmicroπρότητος καὶ αὐχή- microατος τοῦ πρώτου ἐς οἵαν τελευτὴν καὶ ταπεινότητα ἀφῖκτο [7757] microέγιστον γὰρ δὴ τὸ διάφορον τοῦτο [τῷ] Ἑλληνικῷ στρα- τεύmicroατι ἐγένετο οἷς ἀντὶ microὲν τοῦ ἄλλους δουλωσοmicroένους ἥκειν αὐτοὺς τοῦτο microᾶλλον δεδιότας microὴ πάθωσι ξυνέβη ἀπιέναι ἀντὶ δ εὐχῆς τε καὶ παιάνων microεθ ὧν ἐξέπλεον πάλιν τούτων τοῖς ἐναντίοις ἐπιφηmicroίσmicroασιν ἀφορmicroᾶσθαι πεζούς τε ἀντὶ ναυβατῶν πορευοmicroένους καὶ ὁπλιτικῷ προσ- έχοντας microᾶλλον ἢ ναυτικῷ ὅmicroως δὲ ὑπὸ microεγέθους τοῦ ἐπικρεmicroαmicroένου ἔτι κινδύνου πάντα ταῦτα αὐτοῖς οἰστὰ ἐφαίνετο [7761] Ὁρῶν δὲ ὁ Νικίας τὸ στράτευmicroα ἀθυmicroοῦν καὶ ἐν microεγάλῃ microεταβολῇ ὄν ἐπιπαριὼν ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἐθάρσυνέ τε καὶ παρεmicroυθεῖτο βοῇ τε χρώmicroενος ἔτι microᾶλλον ἑκάστοις καθ οὓς γίγνοιτο ὑπὸ προθυmicroίας καὶ βουλόmicroενος ὡς ἐπὶ πλεῖστον γεγωνίσκων ὠφελεῖν τι [7771] lsquoΚαὶ ἐκ τῶν παρόντων ὦ Ἀθηναῖοι καὶ ξύmicromicroαχοι ἐλπίδα χρὴ ἔχειν (ἤδη τινὲς καὶ ἐκ δεινοτέρων ἢ τοιῶνδε ἐσώθησαν) microηδὲ καταmicroέmicroφεσθαι ὑmicroᾶς ἄγαν αὐτοὺς microήτε ταῖς ξυmicroφοραῖς [7772] microήτε ταῖς παρὰ τὴν ἀξίαν νῦν κακοπαθίαις κἀγώ τοι οὐδενὸς ὑmicroῶν οὔτε ῥώmicroῃ προφέρων (ἀλλ ὁρᾶτε δὴ ὡς διάκειmicroαι ὑπὸ τῆς νόσου) οὔτ εὐτυχίᾳ δοκῶν που ὕστερός του εἶναι κατά τε τὸν ἴδιον βίον καὶ ἐς τὰ ἄλλα νῦν ἐν τῷ αὐτῷ κινδύνῳ τοῖς φαυλοτάτοις αἰωροῦmicroαι καίτοι πολλὰ microὲν ἐς θεοὺς νόmicroιmicroα δεδιῄτηmicroαι πολλὰ δὲ ἐς ἀνθρώπους [7773] δίκαια καὶ ἀνεπίφθονα ἀνθ ὧν ἡ microὲν ἐλπὶς ὅmicroως θρασεῖα τοῦ microέλλοντος αἱ δὲ ξυmicroφοραὶ οὐ κατ ἀξίαν δὴ φοβοῦσιν τάχα δὲ ἂν καὶ λωφήσειαν ἱκανὰ γὰρ τοῖς τε πολεmicroίοις ηὐτύχηται καὶ εἴ τῳ θεῶν ἐπίφθονοι ἐστρατεύσαmicroεν ἀπο- [7774] χρώντως ἤδη τετιmicroωρήmicroεθα ἦλθον γάρ που καὶ ἄλλοι τινὲς ἤδη ἐφ ἑτέρους καὶ ἀνθρώπεια δράσαντες ἀνεκτὰ ἔπαθον καὶ ἡmicroᾶς εἰκὸς νῦν τά τε ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐλπίζειν ἠπιώτερα ἕξειν (οἴκτου γὰρ ἀπ αὐτῶν ἀξιώτεροι ἤδη ἐσmicroὲν ἢ φθόνου) καὶ ὁρῶντες ὑmicroᾶς αὐτοὺς οἷοι ὁπλῖται ἅmicroα καὶ ὅσοι ξυντεταγmicroένοι χωρεῖτε microὴ καταπέπληχθε ἄγαν λογίζεσθε δὲ

34

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 35: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ὅτι αὐτοί τε πόλις εὐθύς ἐστε ὅποι ἂν καθέζησθε καὶ ἄλλη οὐδεmicroία ὑmicroᾶς τῶν ἐν Σικελίᾳ οὔτ ἂν ἐπιόντας δέξαιτο ῥᾳδίως [7775] οὔτ ἂν ἱδρυθέντας που ἐξαναστήσειεν τὴν δὲ πορείαν ὥστ ἀσφαλῆ καὶ εὔτακτον εἶναι αὐτοὶ φυλάξατε microὴ ἄλλο τι ἡγησάmicroενος ἕκαστος ἢ ἐν ᾧ ἂν ἀναγκασθῇ χωρίῳ microάχεσθαι [7776] τοῦτο καὶ πατρίδα καὶ τεῖχος κρατήσας ἕξειν σπουδὴ δὲ ὁmicroοίως καὶ νύκτα καὶ ἡmicroέραν ἔσται τῆς ὁδοῦ τὰ γὰρ ἐπιτήδεια βραχέα ἔχοmicroεν καὶ ἢν ἀντιλαβώmicroεθά του φιλίου χωρίου τῶν Σικελῶν (οὗτοι γὰρ ἡmicroῖν διὰ τὸ Συρακοσίων δέος ἔτι βέβαιοι εἰσίν) ἤδη νοmicroίζετε ἐν τῷ ἐχυρῷ εἶναι προπέπεmicroπται δ ὡς αὐτούς καὶ ἀπαντᾶν εἰρηmicroένον καὶ σιτία ἄλλα κοmicroίζειν [7777] rsquoΤό τε ξύmicroπαν γνῶτε ὦ ἄνδρες στρατιῶται ἀναγκαῖόν τε ὂν ὑmicroῖν ἀνδράσιν ἀγαθοῖς γίγνεσθαι ὡς microὴ ὄντος χωρίου ἐγγὺς ὅποι ἂν microαλακισθέντες σωθείητε καί ἢν νῦν διαφύγητε τοὺς πολεmicroίους οἵ τε ἄλλοι τευξόmicroενοι ὧν ἐπιθυmicroεῖτέ που ἐπιδεῖν καὶ οἱ Ἀθηναῖοι τὴν microεγάλην δύναmicroιν τῆς πόλεως καίπερ πεπτωκυῖαν ἐπανορθώσοντες ἄνδρες γὰρ πόλις καὶ οὐ τείχη οὐδὲ νῆες ἀνδρῶν κεναίlsquo [7781] Ὁ microὲν Νικίας τοιάδε παρακελευόmicroενος ἅmicroα ἐπῄει τὸ στράτευmicroα καὶ εἴ πῃ ὁρῴη διεσπασmicroένον καὶ microὴ ἐν τάξει χωροῦν ξυνάγων καὶ καθιστάς καὶ ὁ ∆ηmicroοσθένης οὐδὲν ἧσσον τοῖς καθ ἑαυτὸν τοιαῦτά τε καὶ παραπλήσια λέγων [7782] τὸ δὲ ἐχώρει ἐν πλαισίῳ τεταγmicroένον πρῶτον microὲν ἡγού- microενον τὸ Νικίου ἐφεπόmicroενον δὲ τὸ ∆ηmicroοσθένους τοὺς δὲ σκευοφόρους καὶ τὸν πλεῖστον ὄχλον ἐντὸς εἶχον οἱ ὁπλῖται [7783] καὶ ἐπειδή [τε] ἐγένοντο ἐπὶ τῇ διαβάσει τοῦ Ἀνάπου ποτα- microοῦ ηὗρον ἐπ αὐτῷ παρατεταγmicroένους τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων καὶ τρεψάmicroενοι αὐτοὺς καὶ κρατήσαντες τοῦ πόρου ἐχώρουν ἐς τὸ πρόσθεν οἱ δὲ Συρακόσιοι παριπ- πεύοντές τε προσέκειντο καὶ ἐσακοντίζοντες οἱ ψιλοί [7784] Καὶ ταύτῃ microὲν τῇ ἡmicroέρᾳ προελθόντες σταδίους ὡς τεσσαράκοντα ηὐλίσαντο πρὸς λόφῳ τινὶ οἱ Ἀθηναῖοι τῇ δ ὑστεραίᾳ πρῲ ἐπορεύοντο καὶ προῆλθον ὡς εἴκοσι σταδίους καὶ κατέβησαν ἐς χωρίον ἄπεδόν τι καὶ αὐτοῦ ἐστρατοπε- δεύσαντο βουλόmicroενοι ἔκ τε τῶν οἰκιῶν λαβεῖν τι ἐδώδιmicroον (ὠκεῖτο γὰρ ὁ χῶρος) καὶ ὕδωρ microετὰ σφῶν αὐτῶν φέρεσθαι αὐτόθεν ἐν γὰρ τῷ πρόσθεν ἐπὶ πολλὰ στάδια ᾗ ἔmicroελλον [7785] ἰέναι οὐκ ἄφθονον ἦν οἱ δὲ Συρακόσιοι ἐν τούτῳ προελ- [77852] θόντες τὴν δίοδον τὴν ἐν τῷ πρόσθεν ἀπετείχιζον ἦν δὲ λόφος καρτερὸς καὶ ἑκατέρωθεν αὐτοῦ χαράδρα κρηmicroνώδης ἐκαλεῖτο δὲ Ἀκραῖον λέπας [7786] Τῇ δ ὑστεραίᾳ οἱ Ἀθηναῖοι προῇσαν καὶ οἱ τῶν Συρακοσίων καὶ ξυmicromicroάχων αὐτοὺς ἱππῆς καὶ ἀκοντισταὶ ὄντες πολλοὶ ἑκατέρωθεν ἐκώλυον καὶ ἐσηκόντιζόν τε καὶ παρίππευον καὶ χρόνον microὲν πολὺν ἐmicroάχοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα ἀνεχώρησαν πάλιν ἐς τὸ αὐτὸ στρατόπεδον καὶ τὰ ἐπιτήδεια οὐκέτι ὁmicroοίως εἶχον οὐ γὰρ ἔτι ἀποχωρεῖν οἷόν τ ἦν ὑπὸ τῶν ἱππέων [7791] Πρῲ δὲ ἄραντες ἐπορεύοντο αὖθις καὶ ἐβιάσαντο πρὸς τὸν λόφον ἐλθεῖν τὸν ἀποτετειχισmicroένον καὶ ηὗρον πρὸ ἑαυτῶν ὑπὲρ τοῦ ἀποτειχίσmicroατος τὴν πεζὴν στρατιὰν

35

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 36: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

παρατεταγmicroένην οὐκ ἐπ ὀλίγων ἀσπίδων στενὸν γὰρ ἦν [7792] τὸ χωρίον καὶ προσβαλόντες οἱ Ἀθηναῖοι ἐτειχοmicroάχουν καὶ βαλλόmicroενοι ὑπὸ πολλῶν ἀπὸ τοῦ λόφου ἐπάντους ὄντος (διικνοῦντο γὰρ ῥᾷον οἱ ἄνωθεν) καὶ οὐ δυνάmicroενοι βιά- [7793] σασθαι ἀνεχώρουν πάλιν καὶ ἀνεπαύοντο ἔτυχον δὲ καὶ βρονταί τινες ἅmicroα γενόmicroεναι καὶ ὕδωρ οἷα τοῦ ἔτους πρὸς microετόπωρον ἤδη ὄντος φιλεῖ γίγνεσθαι ἀφ ὧν οἱ Ἀθηναῖοι microᾶλλον ἔτι ἠθύmicroουν καὶ ἐνόmicroιζον ἐπὶ τῷ σφετέρῳ [7794] ὀλέθρῳ καὶ ταῦτα πάντα γίγνεσθαι ἀναπαυοmicroένων δ αὐτῶν ὁ Γύλιππος καὶ οἱ Συρακόσιοι πέmicroπουσι microέρος τι τῆς στρατιᾶς ἀποτειχιοῦντας αὖ ἐκ τοῦ ὄπισθεν αὐτοὺς ᾗ προε- ληλύθεσαν ἀντιπέmicroψαντες δὲ κἀκεῖνοι σφῶν αὐτῶν τινὰς [7795] διεκώλυσαν καὶ microετὰ ταῦτα πάσῃ τῇ στρατιᾷ ἀναχωρή- σαντες πρὸς τὸ πεδίον microᾶλλον οἱ Ἀθηναῖοι ηὐλίσαντο Τῇ δ ὑστεραίᾳ προυχώρουν καὶ οἱ Συρακόσιοι προσ- έβαλλόν τε πανταχῇ αὐτοῖς κύκλῳ καὶ πολλοὺς κατετραυ- microάτιζον καὶ εἰ microὲν ἐπίοιεν οἱ Ἀθηναῖοι ὑπεχώρουν εἰ δ ἀναχωροῖεν ἐπέκειντο καὶ microάλιστα τοῖς ὑστάτοις προσ- πίπτοντες εἴ πως κατὰ βραχὺ τρεψάmicroενοι πᾶν τὸ στράτευmicroα [7796] φοβήσειαν καὶ ἐπὶ πολὺ microὲν τοιούτῳ τρόπῳ ἀντεῖχον οἱ Ἀθηναῖοι ἔπειτα προελθόντες πέντε ἢ ἓξ σταδίους ἀν- επαύοντο ἐν τῷ πεδίῳ ἀνεχώρησαν δὲ καὶ οἱ Συρακόσιοι ἀπ αὐτῶν ἐς τὸ ἑαυτῶν στρατόπεδον [7801] Τῆς δὲ νυκτὸς τῷ Νικίᾳ καὶ ∆ηmicroοσθένει ἐδόκει ἐπειδὴ κακῶς σφίσι τὸ στράτευmicroα εἶχε τῶν τε ἐπιτηδείων πάντων ἀπορίᾳ ἤδη καὶ κατατετραυmicroατισmicroένοι ἦσαν πολλοὶ ἐν πολλαῖς προσβολαῖς τῶν πολεmicroίων γεγενηmicroέναις πυρὰ καύσαντας ὡς πλεῖστα ἀπάγειν τὴν στρατιάν microηκέτι τὴν αὐτὴν ὁδὸν ᾗ διενοήθησαν ἀλλὰ τοὐναντίον ἢ οἱ Συρακόσιοι [7802] ἐτήρουν πρὸς τὴν θάλασσαν ἦν δὲ ἡ ξύmicroπασα ὁδὸς αὕτη οὐκ ἐπὶ Κατάνης τῷ στρατεύmicroατι ἀλλὰ κατὰ τὸ ἕτερον microέρος τῆς Σικελίας τὸ πρὸς Καmicroάριναν καὶ Γέλαν καὶ τὰς [7803] ταύτῃ πόλεις καὶ Ἑλληνίδας καὶ βαρβάρους καύσαντες οὖν πυρὰ πολλὰ ἐχώρουν ἐν τῇ νυκτί καὶ αὐτοῖς οἷον φιλεῖ καὶ πᾶσι στρατοπέδοις microάλιστα δὲ τοῖς microεγίστοις φόβοι καὶ δείmicroατα ἐγγίγνεσθαι ἄλλως τε καὶ ἐν νυκτί τε καὶ διὰ πολεmicroίας καὶ ἀπὸ πολεmicroίων οὐ πολὺ ἀπεχόντων [7804] ἰοῦσιν ἐmicroπίπτει ταραχή καὶ τὸ microὲν Νικίου στράτευmicroα ὥσπερ ἡγεῖτο ξυνέmicroενέ τε καὶ προύλαβε πολλῷ τὸ δὲ ∆ηmicroοσθένους τὸ ἥmicroισυ microάλιστα καὶ πλέον ἀπεσπάσθη τε [7805] καὶ ἀτακτότερον ἐχώρει ἅmicroα δὲ τῇ ἕῳ ἀφικνοῦνται ὅmicroως πρὸς τὴν θάλασσαν καὶ ἐσβάντες ἐς τὴν ὁδὸν τὴν Ἑλωρίνην καλουmicroένην ἐπορεύοντο ὅπως ἐπειδὴ γένοιντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ τῷ Κακυπάρει παρὰ τὸν ποταmicroὸν ἴοιεν ἄνω διὰ microεσογείας ἤλπιζον γὰρ καὶ τοὺς Σικελοὺς ταύτῃ οὓς microετε- [7806] πέmicroψαντο ἀπαντήσεσθαι ἐπειδὴ δ ἐγένοντο ἐπὶ τῷ ποταmicroῷ ηὗρον καὶ ἐνταῦθα φυλακήν τινα τῶν Συρακοσίων ἀποτειχίζουσάν τε καὶ ἀποσταυροῦσαν τὸν πόρον καὶ βιασάmicroενοι αὐτὴν διέβησάν τε τὸν ποταmicroὸν καὶ ἐχώρουν αὖθις πρὸς ἄλλον ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν ταύτῃ γὰρ οἱ ἡγεmicroόνες ἐκέλευον

36

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 37: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

[7811] Ἐν τούτῳ δ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι ὡς ἥ τε ἡmicroέρα ἐγένετο καὶ ἔγνωσαν τοὺς Ἀθηναίους ἀπεληλυθότας ἐν αἰτίᾳ τε οἱ πολλοὶ τὸν Γύλιππον εἶχον ἑκόντα ἀφεῖναι τοὺς Ἀθηναίους καὶ κατὰ τάχος διώκοντες ᾗ οὐ χαλεπῶς ᾐσθάνοντο κεχωρηκότας καταλαmicroβάνουσι περὶ ἀρίστου [7812] ὥραν καὶ ὡς προσέmicroειξαν τοῖς microετὰ τοῦ ∆ηmicroοσθένους ὑστέροις τ οὖσι καὶ σχολαίτερον καὶ ἀτακτότερον χωροῦσιν ὡς τῆς νυκτὸς τότε ξυνεταράχθησαν εὐθὺς προσπεσόντες ἐmicroάχοντο καὶ οἱ ἱππῆς τῶν Συρακοσίων ἐκυκλοῦντό τε [7813] ῥᾷον αὐτοὺς δίχα δὴ ὄντας καὶ ξυνῆγον ἐς ταὐτό τὸ δὲ Νικίου στράτευmicroα ἀπεῖχεν ἐν τῷ πρόσθεν καὶ πεντήκοντα σταδίους θᾶσσόν τε γὰρ ὁ Νικίας ἦγε νοmicroίζων οὐ τὸ ὑποmicroένειν ἐν τῷ τοιούτῳ ἑκόντας εἶναι καὶ microάχεσθαι σωτηρίαν ἀλλὰ τὸ ὡς τάχιστα ὑποχωρεῖν τοσαῦτα microαχο- [7814] microένους ὅσα ἀναγκάζονται ὁ δὲ ∆ηmicroοσθένης ἐτύγχανέ τε τὰ πλείω ἐν πόνῳ ξυνεχεστέρῳ ὢν διὰ τὸ ὑστέρῳ ἀναχω- ροῦντι αὐτῷ πρώτῳ ἐπικεῖσθαι τοὺς πολεmicroίους καὶ τότε γνοὺς τοὺς Συρακοσίους διώκοντας οὐ προυχώρει microᾶλλον ἢ ἐς microάχην ξυνετάσσετο ἕως ἐνδιατρίβων κυκλοῦταί τε ὑπ αὐτῶν καὶ ἐν πολλῷ θορύβῳ αὐτός τε καὶ οἱ microετ αὐτοῦ Ἀθηναῖοι ἦσαν ἀνειληθέντες γὰρ ἔς τι χωρίον ᾧ κύκλῳ microὲν τειχίον περιῆν ὁδὸς δὲ ἔνθεν [τε] καὶ ἔνθεν ἐλάας δὲ [7815] οὐκ ὀλίγας εἶχεν ἐβάλλοντο περισταδόν τοιαύταις δὲ προσβολαῖς καὶ οὐ ξυσταδὸν microάχαις οἱ Συρακόσιοι εἰκότως ἐχρῶντο τὸ γὰρ ἀποκινδυνεύειν πρὸς ἀνθρώπους ἀπο- νενοηmicroένους οὐ πρὸς ἐκείνων microᾶλλον ἦν ἔτι ἢ πρὸς τῶν Ἀθηναίων καὶ ἅmicroα φειδώ τέ τις ἐγίγνετο ἐπ εὐπραγίᾳ ἤδη σαφεῖ microὴ προαναλωθῆναί τῳ καὶ ἐνόmicroιζον καὶ ὣς ταύτῃ [7821] τῇ ἰδέᾳ καταδαmicroασάmicroενοι λήψεσθαι αὐτούς ἐπειδὴ δ οὖν δι ἡmicroέρας βάλλοντες πανταχόθεν τοὺς Ἀθηναίους καὶ ξυmicromicroάχους ἑώρων ἤδη τεταλαιπωρηmicroένους τοῖς τε τραύmicroασι καὶ τῇ ἄλλῃ κακώσει κήρυγmicroα ποιοῦνται Γύλιππος καὶ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι πρῶτον microὲν τῶν νησιωτῶν εἴ τις βούλεται ἐπ ἐλευθερίᾳ ὡς σφᾶς ἀπιέναι καὶ ἀπε- [7822] χώρησάν τινες πόλεις οὐ πολλαί ἔπειτα δ ὕστερον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας τοὺς microετὰ ∆ηmicroοσθένους ὁmicroολογία γίγνεται ὥστε ὅπλα τε παραδοῦναι καὶ microὴ ἀποθανεῖν microηδένα microήτε βιαίως microήτε δεσmicroοῖς microήτε τῆς ἀναγκαιοτάτης ἐνδείᾳ [7823] διαίτης καὶ παρέδοσαν οἱ πάντες σφᾶς αὐτοὺς ἑξακισχίλιοι καὶ τὸ ἀργύριον ὃ εἶχον ἅπαν κατέθεσαν ἐσβαλόντες ἐς ἀσπίδας ὑπτίας καὶ ἐνέπλησαν ἀσπίδας τέσσαρας καὶ τούτους microὲν εὐθὺς ἀπεκόmicroιζον ἐς τὴν πόλιν Νικίας δὲ καὶ οἱ microετ αὐτοῦ ταύτῃ τῇ ἡmicroέρᾳ ἀφικνοῦνται ἐπὶ τὸν ποταmicroὸν τὸν Ἐρινεόν καὶ διαβὰς πρὸς microετέωρόν τι καθῖσε τὴν στρατιάν [7831] Οἱ δὲ Συρακόσιοι τῇ ὑστεραίᾳ καταλαβόντες αὐτὸν ἔλεγον ὅτι οἱ microετὰ ∆ηmicroοσθένους παραδεδώκοιεν σφᾶς αὐτούς κελεύοντες κἀκεῖνον τὸ αὐτὸ δρᾶν ὁ δ ἀπιστῶν [7832] σπένδεται ἱππέα πέmicroψαι σκεψόmicroενον ὡς δ οἰχόmicroενος ἀπήγγειλε πάλιν παραδεδωκότας ἐπικηρυκεύεται Γυλίππῳ καὶ Συρακοσίοις εἶναι ἑτοῖmicroος ὑπὲρ Ἀθηναίων ξυmicroβῆναι

37

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 38: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ὅσα ἀνήλωσαν χρήmicroατα Συρακόσιοι ἐς τὸν πόλεmicroον ταῦτα ἀποδοῦναι ὥστε τὴν microετ αὐτοῦ στρατιὰν ἀφεῖναι αὐτούς microέχρι οὗ δ ἂν τὰ χρήmicroατα ἀποδοθῇ ἄνδρας δώσειν Ἀθη- [7833] ναίων ὁmicroήρους ἕνα κατὰ τάλαντον οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ Γύλιππος οὐ προσεδέχοντο τοὺς λόγους ἀλλὰ προσπεσόντες καὶ περιστάντες πανταχόθεν ἔβαλλον καὶ τούτους microέχρι [7834] ὀψέ εἶχον δὲ καὶ οὗτοι πονήρως σίτου τε καὶ τῶν ἐπιτη- δείων ἀπορίᾳ ὅmicroως δὲ τῆς νυκτὸς φυλάξαντες τὸ ἡσυχάζον ἔmicroελλον πορεύσεσθαι καὶ ἀναλαmicroβάνουσί τε τὰ ὅπλα καὶ [7835] οἱ Συρακόσιοι αἰσθάνονται καὶ ἐπαιάνισαν γνόντες δὲ [78352] οἱ Ἀθηναῖοι ὅτι οὐ λανθάνουσι κατέθεντο πάλιν πλὴν τριακοσίων microάλιστα ἀνδρῶν οὗτοι δὲ διὰ τῶν φυλάκων βιασάmicroενοι ἐχώρουν τῆς νυκτὸς ᾗ ἐδύναντο [7841] Νικίας δ ἐπειδὴ ἡmicroέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι προσέκειντο τὸν αὐτὸν τρόπον [7842] πανταχόθεν βάλλοντές τε καὶ κατακοντίζοντες καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἠπείγοντο πρὸς τὸν Ἀσσίναρον ποταmicroόν ἅmicroα microὲν βιαζόmicroενοι ὑπὸ τῆς πανταχόθεν προσβολῆς ἱππέων τε πολλῶν καὶ τοῦ ἄλλου ὄχλου οἰόmicroενοι ῥᾷόν τι σφίσιν ἔσεσθαι ἢν διαβῶσι τὸν ποταmicroόν ἅmicroα δ ὑπὸ τῆς ταλαι- [7843] πωρίας καὶ τοῦ πιεῖν ἐπιθυmicroίᾳ ὡς δὲ γίγνονται ἐπ αὐτῷ ἐσπίπτουσιν οὐδενὶ κόσmicroῳ ἔτι ἀλλὰ πᾶς τέ τις διαβῆναι αὐτὸς πρῶτος βουλόmicroενος καὶ οἱ πολέmicroιοι ἐπικείmicroενοι χαλε- πὴν ἤδη τὴν διάβασιν ἐποίουν ἁθρόοι γὰρ ἀναγκαζόmicroενοι χωρεῖν ἐπέπιπτόν τε ἀλλήλοις καὶ κατεπάτουν περί τε τοῖς δορατίοις καὶ σκεύεσιν οἱ microὲν εὐθὺς διεφθείροντο οἱ δὲ [7844] ἐmicroπαλασσόmicroενοι κατέρρεον ἐς τὰ ἐπὶ θάτερά τε τοῦ ποτα- microοῦ παραστάντες οἱ Συρακόσιοι (ἦν δὲ κρηmicroνῶδες) ἔβαλλον ἄνωθεν τοὺς Ἀθηναίους πίνοντάς τε τοὺς πολλοὺς ἀσmicroέ- νους καὶ ἐν κοίλῳ ὄντι τῷ ποταmicroῷ ἐν σφίσιν αὐτοῖς ταρασ- [7845] σοmicroένους οἵ τε Πελοποννήσιοι ἐπικαταβάντες τοὺς ἐν τῷ ποταmicroῷ microάλιστα ἔσφαζον καὶ τὸ ὕδωρ εὐθὺς διέφθαρτο ἀλλ οὐδὲν ἧσσον ἐπίνετό τε ὁmicroοῦ τῷ πηλῷ ᾑmicroατωmicroένον καὶ [7851] περιmicroάχητον ἦν τοῖς πολλοῖς τέλος δὲ νεκρῶν τε πολλῶν ἐπ ἀλλήλοις ἤδη κειmicroένων ἐν τῷ ποταmicroῷ καὶ διεφθαρmicroένου τοῦ στρατεύmicroατος τοῦ microὲν κατὰ τὸν ποταmicroόν τοῦ δὲ καί εἴ τι διαφύγοι ὑπὸ τῶν ἱππέων Νικίας Γυλίππῳ ἑαυτὸν παρα- δίδωσι πιστεύσας microᾶλλον αὐτῷ ἢ τοῖς Συρακοσίοις καὶ ἑαυτῷ microὲν χρήσασθαι ἐκέλευεν ἐκεῖνόν τε καὶ Λακεδαι- microονίους ὅτι βούλονται τοὺς δὲ ἄλλους στρατιώτας παύ- [7852] σασθαι φονεύοντας καὶ ὁ Γύλιππος microετὰ τοῦτο ζωγρεῖν ἤδη ἐκέλευεν καὶ τούς τε λοιποὺς ὅσους microὴ ἀπεκρύψαντο (πολλοὶ δὲ οὗτοι ἐγένοντο) ξυνεκόmicroισαν ζῶντας καὶ ἐπὶ τοὺς τριακοσίους οἳ τὴν φυλακὴν διεξῆλθον τῆς νυκτός [7853] πέmicroψαντες τοὺς διωξοmicroένους ξυνέλαβον τὸ microὲν οὖν ἁθροισθὲν τοῦ στρατεύmicroατος ἐς τὸ κοινὸν οὐ πολὺ ἐγένετο τὸ δὲ διακλαπὲν πολύ καὶ διεπλήσθη πᾶσα Σικελία αὐτῶν ἅτε οὐκ ἀπὸ ξυmicroβάσεως ὥσπερ τῶν microετὰ ∆ηmicroοσθένους [7854] ληφθέντων microέρος δέ τι οὐκ ὀλίγον καὶ ἀπέθανεν πλεῖ- στος γὰρ δὴ φόνος οὗτος καὶ οὐδενὸς ἐλάσσων τῶν ἐν τῷ [Σικελικῷ] πολέmicroῳ τούτῳ ἐγένετο καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις

38

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 39: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

προσβολαῖς ταῖς κατὰ τὴν πορείαν συχναῖς γενοmicroέναις οὐκ ὀλίγοι ἐτεθνήκεσαν πολλοὶ δὲ ὅmicroως καὶ διέφυγον οἱ microὲν καὶ παραυτίκα οἱ δὲ καὶ δουλεύσαντες καὶ διαδιδράσκοντες ὕστερον τούτοις δ ἦν ἀναχώρησις ἐς Κατάνην [7861] Ξυναθροισθέντες δὲ οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύmicromicroαχοι τῶν τε αἰχmicroαλώτων ὅσους ἐδύναντο πλείστους καὶ τὰ σκῦλα [7862] ἀναλαβόντες ἀνεχώρησαν ἐς τὴν πόλιν καὶ τοὺς microὲν ἄλλους Ἀθηναίων καὶ τῶν ξυmicromicroάχων ὁπόσους ἔλαβον κατε- βίβασαν ἐς τὰς λιθοτοmicroίας ἀσφαλεστάτην εἶναι νοmicroίσαντες τήρησιν Νικίαν δὲ καὶ ∆ηmicroοσθένη ἄκοντος τοῦ Γυλίππου ἀπέσφαξαν ὁ γὰρ Γύλιππος καλὸν τὸ ἀγώνισmicroα ἐνόmicroιζέν οἱ εἶναι ἐπὶ τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ἀντιστρατήγους κοmicroίσαι [7863] Λακεδαιmicroονίοις ξυνέβαινε δὲ τὸν microὲν πολεmicroιώτατον αὐ- τοῖς εἶναι ∆ηmicroοσθένη διὰ τὰ ἐν τῇ νήσῳ καὶ Πύλῳ τὸν δὲ διὰ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδειότατον τοὺς γὰρ ἐκ τῆς νήσου ἄνδρας τῶν Λακεδαιmicroονίων ὁ Νικίας προυθυmicroήθη σπονδὰς [7864] πείσας τοὺς Ἀθηναίους ποιήσασθαι ὥστε ἀφεθῆναι ἀνθ ὧν οἵ τε Λακεδαιmicroόνιοι ἦσαν αὐτῷ προσφιλεῖς κἀκεῖνος οὐχ ἥκιστα διὰ τοῦτο πιστεύσας ἑαυτὸν τῷ Γυλίππῳ παρέδωκεν ἀλλὰ τῶν Συρακοσίων τινές ὡς ἐλέγετο οἱ microὲν δείσαντες ὅτι πρὸς αὐτὸν ἐκεκοινολόγηντο microὴ βασανιζόmicroενος διὰ τὸ τοιοῦτο ταραχὴν σφίσιν ἐν εὐπραγίᾳ ποιήσῃ ἄλλοι δέ καὶ οὐχ ἥκιστα οἱ Κορίνθιοι microὴ χρήmicroασι δὴ πείσας τινάς ὅτι πλούσιος ἦν ἀποδρᾷ καὶ αὖθις σφίσι νεώτερόν τι ἀπ αὐτοῦ [7865] γένηται πείσαντες τοὺς ξυmicromicroάχους ἀπέκτειναν αὐτόν καὶ ὁ microὲν τοιαύτῃ ἢ ὅτι ἐγγύτατα τούτων αἰτίᾳ ἐτεθνήκει ἥκιστα δὴ ἄξιος ὢν τῶν γε ἐπ ἐmicroοῦ Ἑλλήνων ἐς τοῦτο δυστυχίας ἀφικέσθαι διὰ τὴν πᾶσαν ἐς ἀρετὴν νενοmicroισmicroένην ἐπιτήδευσιν [7871] Τοὺς δ ἐν ταῖς λιθοτοmicroίαις οἱ Συρακόσιοι χαλεπῶς τοὺς πρώτους χρόνους microετεχείρισαν ἐν γὰρ κοίλῳ χωρίῳ ὄντας καὶ ὀλίγῳ πολλοὺς οἵ τε ἥλιοι τὸ πρῶτον καὶ τὸ πνῖγος ἔτι ἐλύπει διὰ τὸ ἀστέγαστον καὶ αἱ νύκτες ἐπιγιγνόmicroεναι τοὐ- ναντίον microετοπωριναὶ καὶ ψυχραὶ τῇ microεταβολῇ ἐς ἀσθένειαν [7872] ἐνεωτέριζον πάντα τε ποιούντων αὐτῶν διὰ στενοχωρίαν ἐν τῷ αὐτῷ καὶ προσέτι τῶν νεκρῶν ὁmicroοῦ ἐπ ἀλλήλοις ξυννενηmicroένων οἳ ἔκ τε τῶν τραυmicroάτων καὶ διὰ τὴν microετα- βολὴν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀπέθνῃσκον καὶ ὀσmicroαὶ ἦσαν οὐκ ἀνεκτοί καὶ λιmicroῷ ἅmicroα καὶ δίψῃ ἐπιέζοντο (ἐδίδοσαν γὰρ αὐτῶν ἑκάστῳ ἐπὶ ὀκτὼ microῆνας κοτύλην ὕδατος καὶ δύο κοτύλας σίτου) ἄλλα τε ὅσα εἰκὸς ἐν τῷ τοιούτῳ χωρίῳ ἐmicroπεπτωκότας κακοπαθῆσαι οὐδὲν ὅτι οὐκ ἐπεγένετο αὐτοῖς [7873] καὶ ἡmicroέρας microὲν ἑβδοmicroήκοντά τινας οὕτω διῃτήθησαν ἁθρόοι ἔπειτα πλὴν Ἀθηναίων καὶ εἴ τινες Σικελιωτῶν ἢ Ἰταλιω- [7874] τῶν ξυνεστράτευσαν τοὺς ἄλλους ἀπέδοντο ἐλήφθησαν δὲ οἱ ξύmicroπαντες ἀκριβείᾳ microὲν χαλεπὸν ἐξειπεῖν ὅmicroως δὲ [7875] οὐκ ἐλάσσους ἑπτακισχιλίων ξυνέβη τε ἔργον τοῦτο [Ἑλληνικὸν] τῶν κατὰ τὸν πόλεmicroον τόνδε microέγιστον γενέ- σθαι δοκεῖν δ ἔmicroοιγε καὶ ὧν ἀκοῇ Ἑλληνικῶν ἴσmicroεν καὶ τοῖς τε κρατήσασι λαmicroπρότατον καὶ τοῖς διαφθαρεῖσι δυστυ- [7876] χέστατον κατὰ πάντα γὰρ πάντως νικηθέντες καὶ οὐδὲν

39

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40

Page 40: Θουκυδίδης - Ιστοριών Η

ὀλίγον ἐς οὐδὲν κακοπαθήσαντες πανωλεθρίᾳ δὴ τὸ λεγό- microενον καὶ πεζὸς καὶ νῆες καὶ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἀπώλετο καὶ ὀλίγοι ἀπὸ πολλῶν ἐπ οἴκου ἀπενόστησαν ταῦτα microὲν τὰ περὶ Σικελίαν γενόmicroενα

40


Παρακαταθήκη Ιστοριών Παπαδημητρη Παπαναγιωτου

Παρακαταθήκη Ιστοριών Παπαδημητρη Παπαναγιωτου

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - aade.gr · κονικλοτροφία, η μελισσοκομία, η σηροτροφία και η σαλιγκαροτροφία, γ η

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - aade.gr · κονικλοτροφία, η μελισσοκομία, η σηροτροφία και η σαλιγκαροτροφία, γ η

Η ΕΞΟΔΟΣ και Η ΣΙΠΥΛΙΝΑ

Η ΕΞΟΔΟΣ και Η ΣΙΠΥΛΙΝΑ

Θουκυδίδης - Ιστοριών Α

Θουκυδίδης - Ιστοριών Α

Θουκυδίδης "Περικλέους Επιτάφιος" Γ' Λυκείου: Εισαγωγή, Ερωτήσεις & Απαντήσεις για τα κριτήρια αξιολόγησης

Θουκυδίδης "Περικλέους Επιτάφιος" Γ' Λυκείου: Εισαγωγή, Ερωτήσεις & Απαντήσεις για τα κριτήρια αξιολόγησης

Η ΩΑ ΕΩ Ε Ω Ε Ω Η Α ÿ Η Ε ÿ Η Η ΒΑΘ ΔΑ Δ ÿ ÿ …...2017/05/12  · 1 Η ΩΑ ΕΩ Ε Ω Ε Ω Η Α ÿ Η Ε ÿ Η Η Α ΕΩ Α Ε ÿ Η ÿ Χ Η Η Α ΒΑΘ

Η ΩΑ ΕΩ Ε Ω Ε Ω Η Α ÿ Η Ε ÿ Η Η ΒΑΘ ΔΑ Δ ÿ ÿ …...2017/05/12  · 1 Η ΩΑ ΕΩ Ε Ω Ε Ω Η Α ÿ Η Ε ÿ Η Η Α ΕΩ Α Ε ÿ Η ÿ Χ Η Η Α ΒΑΘ

Θουκυδίδης, βιβλίο 3 · Web viewΗ κατατρόπωσις των ολιγαρχικών επήλθε περί την δύσιν του ηλίου, και επειδή

Θουκυδίδης, βιβλίο 3 · Web viewΗ κατατρόπωσις των ολιγαρχικών επήλθε περί την δύσιν του ηλίου, και επειδή

Η Ω ΗΑ Η Η Η Χ Η ΑΘ ΕΔΑ Η Γ Η : 2947/19-9-2017 ΕΓ ÿ Η ΓΕΗ ... · Α/Α Επώνυμο Όνομα μήμα Ίδρυμα Βαθμίδα Γνωστικό Αντικείμενο

Η Ω ΗΑ Η Η Η Χ Η ΑΘ ΕΔΑ Η Γ Η : 2947/19-9-2017 ΕΓ ÿ Η ΓΕΗ ... · Α/Α Επώνυμο Όνομα μήμα Ίδρυμα Βαθμίδα Γνωστικό Αντικείμενο

2η Αγωνιστική Play Offs - pao.gr · Αλμα και στο Πρωτάθλημα Θ Η -Θ Η Η Η Θ Θ Θ õ -Θ Θ Η Η Θ Η s l Θ Θ Θ -Θ Η Θ ΘΗ-Θ Η! Η

2η Αγωνιστική Play Offs - pao.gr · Αλμα και στο Πρωτάθλημα Θ Η -Θ Η Η Η Θ Θ Θ õ -Θ Θ Η Η Θ Η s l Θ Θ Θ -Θ Η Θ ΘΗ-Θ Η! Η

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ‘ΡΧΑΙΑ... · 3/28 -Αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί (Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό, Θουκυδίδης

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ‘ΡΧΑΙΑ... · 3/28 -Αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί (Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό, Θουκυδίδης

, 2. 34 - 36proteas.greek-language.gr/files/document/arxeia/...Γ΄Λυκείου Θεματική ενότητα: Θουκυδίδης, «Περικλέους Επιτάφιος»,

, 2. 34 - 36proteas.greek-language.gr/files/document/arxeia/...Γ΄Λυκείου Θεματική ενότητα: Θουκυδίδης, «Περικλέους Επιτάφιος»,

Θουκυδίδης - Ιστοριών Γ

Θουκυδίδης - Ιστοριών Γ

Αρ. Πρω.: 554/δις‘ρχεία...5 πα !α ζ η αζ η ζ α δαζ * δεζ η ε η Δ Α, η Δ , α, ε η , η ε η, δαζδεζ η ε ηα π ! αηα πζπηαη

Αρ. Πρω.: 554/δις‘ρχεία...5 πα !α ζ η αζ η ζ α δαζ * δεζ η ε η Δ Α, η Δ , α, ε η , η ε η, δαζδεζ η ε ηα π ! αηα πζπηαη

OLYMPION CINEMAS • PAVLOS ZANNAS THEATRE · 2017. 5. 9. · Κεντρικής Ευρώπης – η Αυστρία, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η

OLYMPION CINEMAS • PAVLOS ZANNAS THEATRE · 2017. 5. 9. · Κεντρικής Ευρώπης – η Αυστρία, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η

Ο Θουκυδίδης η προέλευση των Ελλήνων και το όνομα Ελλάς.doc

Ο Θουκυδίδης η προέλευση των Ελλήνων και το όνομα Ελλάς.doc

Η ΚΟΤΟΥΛΑ Η ΣΟΦΟΥΛΑ

Η ΚΟΤΟΥΛΑ Η ΣΟΦΟΥΛΑ

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ- Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ-Η ΜΟΡΦΩΣΗ - Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ- Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ-Η ΜΟΡΦΩΣΗ - Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η ΑΓΙΑ ΦΙΛΟΘΕΗ Η ΟΣΙΟΜΑΡΤΥΣ Η ΑΘΗΝΑΙΑ

Η ΑΓΙΑ ΦΙΛΟΘΕΗ Η ΟΣΙΟΜΑΡΤΥΣ Η ΑΘΗΝΑΙΑ

Θουκυδίδης, Φιλολογική Ομάδα Κάκτου μετάφραση Ιστοριών Α Αιτίες και αφορμές του πελοποννησιακού πολέμου

Θουκυδίδης, Φιλολογική Ομάδα Κάκτου μετάφραση Ιστοριών Α Αιτίες και αφορμές του πελοποννησιακού πολέμου

Η τελεία και η Λία!

Η τελεία και η Λία!