Το κωμικό….το γέλιο….το χιούμορ.

Υπάρχουν πολλοί ορισµοί για το γέλιο. Ας δούμε τον ορισμό ενός λεξικού: «Γέλιο (το) η ταυτόχρονη σύσπαση των µυών (των χειλέων και των παρειών) σε έκφραση ευχαρίστησης, ευθυµίας, ειρωνείας, χλευασµού, καθώς και οι ηχηρές εκπνοές που τις συνοδεύουν».

Το γέλιο, μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα χαμόγελο, μια εκδήλωση αγάπης για τη ζωή, φέρνει φως, χτίζει επικοινωνία. Είναι, επίσης, ένας τρόπος του ανθρώπου να εκφράζει τα συναισθήματα του ελεύθερα, καθώς γίνεται με αυθόρμητο τρόπο. Το γέλιο είναι θεραπευτικό και δρα ευεργετικά, όχι μόνο στην ψυχική αλλά και στη σωματική μας υγεία. Είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα, και στις εποχές ζούμε σωτήριο πολλές φορές.

Το γέλιο είναι έκφραση ευθυμίας, ευχαρίστησης,ειρωνείας,χλευασμού. Είναι η βασική διαφορά του ανθρώπου από τα άλλα έμβια όντα. Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να γελά και να χαμογελά, κάτι που δε διαθέτουν τα υπόλοιπα ζώα. Ψυχολόγοι της εξέλιξης πιστεύουν ότι προτού φτάσουμε στο γέλιο ξεκινήσαμε από το χαμόγελο, μια μυϊκή έκφραση τού προσώπου που αρχικά ήταν μία πολύ βασική μορφή επικοινωνίας, με την οποία τα άτομα έδειχναν την πρόθεσή τους να συνεργαστούν με κάποιον άλλον. Φυσικά αυτό παραμένει ακόμα και σήμερα.

Το χαμόγελο σημαίνει ενθάρρυνση τού άλλου, είναι το πράσινο φως στην επικοινωνία. Φτάνει, βέβαια, να μην είναι ψεύτικο αλλά αληθινό, πηγαίο και αυθόρμητο.

Στην αρχαιότητα

Ο λόγος, λοιπόν, είναι για το γέλιο, αυτή τη μυστηριώδη ανθρώπινη συμπεριφορά που έχει απασχολήσει τους στοχαστές από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, προσδιόρισε τον άνθρωπο ως «το μόνο από τα ζώα που γελά».

1

Ο Ηράκλειτος, ο μεγάλος προσωκρατικός φιλόσοφος, όσο περισσότερο συνειδητοποιούσε τον αλληλοσπαραγμό στον κόσµο τόσο περισσότερο μελαγχολικός γινόταν, γιατί δεν άντεχε την καταστροφή. Ο Δημόκριτος, από την άλλη, γελούσε µε την τρέλα των ανθρώπων, θεωρούσε την ευθυµία σπουδαίο αγαθό γιατί θεωρούνταν ότι ενίσχυε την ψυχική,πνευματική,σωματική υγεία και αρμονία. Στα αρχαία η λέξη αστείος, που ετυμολογείται από το άστυ, την πόλη, σήμαινε τον καλλιεργημένο, τον ραφιναρισμένο,τον πνευματώδη. Επίσης αυτός πού προκαλούσε το γέλιο λεγόταν γελοίος. Ο Πλάτωνας είχε ορίσει το κωμικό ως “αυτάρεσκο αίσθημα ανωτερότητας”, το οποίο νιώθουμε αποκλειστικά εμείς οι άνθρωποι. Σχεδόν πάντα γελάμε με κωμικοτραγικές καταστάσεις, όπως το πέσιμο, το γλίστρημα ή κάποια άλλα αστεία ατυχήματα των άλλων και επειδή θεωρούμε τον εαυτό μας πιο έξυπνο μας διασκεδάζουν οι ατυχίες των συνανθρώπων μας.

Ο ποιητής Μένανδρος έλεγε πως αυτός πού σε κάνει να γελάς, σε κάνει να ζεις. Ο Πιττακός έλεγε"γελά δ' ο μωρός και τι μη γελοίον η Δηλαδή “γελά ο ανόητος και αν ακόμα δεν υπάρχει κάτι το γελοίον”. Στο πλαίσιο της λειτουργίας της πόλης κράτους, το αστείο πέρασε στο θέατρο που υπήρξε ένας από τους κυριότερους μοχλούς έκφρασης της δημοκρατίας. Έτσι, δίπλα στην τραγωδία, γράφτηκαν, παίχτηκαν και πήραν μέρος σε δραματικούς αγώνες πολλές κωμωδίες που σατίριζαν και γελοιογραφούσαν τις πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις.

Το γέλιο βρήκε από την πρώτη στιγµή τη θέση του στη φιλοσοφία και στο θέατρο, άργησε όµως πολύ να βρει τη θέση του στην επιστήµη της Ιστορίας. Και σήµερα, ακόµα, οι ιστορικοί αρνούνται να το πάρουν στα σοβαρά, το αντιµετωπίζουν µε συγκατάβαση .

2

«Η φιλοσοφία», σημειώνει ο κωνικός σεναριογράφος, ηθοποιός και χρονογράφος Φρανσουά Ρολάν, «συνίσταται στο να κοιτάζεις τα πράγµατα από λίγο πιο κοντά. Το χιούµορ, στο να τα κοιτάζεις από λίγο πιο μακριά, ώστε να αποκτάς και µια διαφορετική οπτική.

Όταν ο φιλόσοφος δεν είναι ικανός για λίγο χιούµορ, είναι απλώς κάποιος που κάνει µάθηµα. Όταν ο κωµικός δε στοχάζεται πάνω στο µέλλον του ανθρώπου και στις συγκυρίες της εποχής, είναι απλώς ο διασκεδαστής που ανεβαίνει στη σκηνή στο τέλος του συµποσίου. Από αυτή την άποψη, οι δύο αυτοί κλάδοι συνδέονται».

Η επίδρασή του γέλιου

Το γέλιο δρα ευεργετικά όχι μόνο στην ψυχική, αλλά και στη σωματική μας υγεία.Μας φτιάχνει τη διάθεση, διώχνει το άγχος, μας κάνει πιο ευχάριστους και συμπαθείς στους γύρω μας.

Πρόσφατη έρευνα ομάδας επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Λόμα Λίντα στην Καλιφόρνια έδειξε ότι το παρατεταμένο και ηχηρό γέλιο έχει μια σειρά από πολύ ευεργετικές συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό, οι οποίες μάλιστα, όπως διαπίστωσαν, θα μπορούσαν να συγκριθούν με τα οφέλη της ήπιας γυμναστικής: μειώνει τις ορμόνες του στρες, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, ρίχνει την πίεση, ανεβάζει την «καλή» χοληστερίνη, κατεβάζει την «κακή», και ανοίγει ελαφρά την όρεξη. Η «ορεκτική» ιδιότητα του γέλιου μπορεί βέβαια να μη βοηθά τους παχύσαρκους, σύμφωνα, όμως, με τους Αμερικανούς ερευνητές μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά ωφέλιμη για τα άτομα που έχουν χάσει την όρεξή τους, όπως οι ηλικιωμένοι που ξεχνούν να φάνε ή τα άτομα που πάσχουν από χρόνια ή παροδική κατάθλιψη.

3

Οι αντιδράσεις του οργανισμού ύστερα από ένα ξεκαρδιστικό γέλιο είναι ανάλογες με αυτές που επιφέρει η χαλαρή σωματική άσκηση. Η «γελωτοθεραπεία» θα μπορούσε, λοιπόν, να αποτελέσει μια εναλλακτική μορφή θεραπείας για τα άτομα που πάσχουν από ανορεξία αλλά δεν μπορούν να ασκηθούν.

Ακόμα:Οι ευεργετικές επιδράσεις του γέλιου,προεκτείνονται και στον επαγγελματικό τομέα:- Διευκολύνουν την διαπροσωπική επικοινωνία και τις αλληλεπιδράσεις.-Κτίζουν σχέσεις.-Μειώνουν το στρες.-Δίνουν νέα ενέργεια στους εργαζόμενους σε όλα τα επίπεδα.-Συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και κερδοφορίας ενός οργανισμού.Έρευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες,έδειξαν ότι απολύσεις εργαζομένων γίνονται στο 15% των περιπτώσεων λόγω ανεπάρκεια και στο 75% λόγω προβλημάτων σχέσεων με συναδέλφους.Το χιούμορ,το χαμόγελο και το γέλιο,διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ υπαλλήλων και προϊσταμένων. Δημιουργούν ένα περιβάλλον χωρίς απειλητικό χαρακτήρα όπου οι εργασίες διεξάγονται αποτελεσματικότερα. Και επειδή οι σημερινοί εργαζόμενοι,διαθέτουν όλο και περισσότερο από το χρόνο τους στο χώρο εργασίας δεν πρέπει να βρίσκονται συνεχώς σε εγρήγορση και ένταση. Αυτό απειλεί την ψυχική και σωματική τους υγεία.

Το χιούμορ

Το χιούμορ είναι μία ιδιαίτερη μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας, που στόχο έχει να προκαλέσει το γέλιο. Παρ' όλα αυτά είναι μια συναισθηματική δεξιότητα ώστε να βλέπουμε από μια άλλη οπτική γωνία τη ζωή και τις σχέσεις μας, αλλά είναι ταυτόχρονα και ένας άλλος τρόπος σκέψης και δράσης. Η υπερβολή, το λεκτικό παιχνίδι , το λογοπαίγνιο, οι κωμικοί ήχοι ή λέξεις με παράξενη ηχητική χροιά, το

4

ανέκδοτο και η ειρωνεία μπορούν να δημιουργήσουν χιούμορ ή να προκαλέσουν χιουμοριστικές καταστάσεις.

Η πρώτη αναγωγή της προέλευσης του αγγλικού όρου humor γίνεται στην "περί των χυμών του σώματος" θεωρία του Ιπποκράτη. Όταν υπάρχει αρμονική μίξη των χυμών του σώματος, (χολή, φλέγμα, μέλαινα χολή, αίμα). ο άνθρωπος είναι υγιής και με καλή διάθεση.

Από την ιπποκράτειο ιατρική ο όρος πέρασε στα λατινικά ως (h)umor και σήμαινε εκτός από το υγρό, την υγρασία, το χυμό, και τη διάθεση. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε στις λατινογενείς γλώσσες, αγγλικά και γαλλικά.

Μερικά από αυτά που μπορούν να δημιουργήσουν χιούμορ ή να προκαλέσουν χιουμοριστικές καταστάσεις είναι: η ρητορεία, το απροσδόκητο, το ενθύμημα, το ζεύγμα, η υπερβολή, η σημειολογική απομείωση, το λεκτικό παιχνίδι, το οξύμωρο σχήμα, το λογοπαίγνιο, οι κωμικοί ήχοι ή λέξεις με παράξενη ηχητική χροιά, το ανέκδοτο, το απόφθεγμα, το ρητό, η παροιμία, το γνωμικό, τα στερεότυπα αστεία, τα νοσηρά αστεία, οι γρίφοι, τα αινίγματα, η ειρωνεία, το "πνεύμα", ο σαρκασμός, ο εξωφρενισμός ή παραλογισμός.

Το χιούμορ βασίζεται και εμπεριέχει το στοιχείο της έκπληξης. Για να δημιουργηθεί η έκπληξη, πρέπει να υπάρχει πρωτοτυπία και να αποφεύγονται οι στερεότυπες και κοινές σκέψεις. Έτσι εξηγείται γιατί μας διασκεδάζουν περισσότερο τα απρόβλεπτα και τα αυθόρμητα κωμικά επεισόδια παρά οι προσχεδιασμένες κωμικές καταστάσεις. Το πρόβληµα που προκύπτει σήµερα, σε σχέση με το χιούμορ, βρίσκεται, δυστυχώς, στην εµπορευµατοποίησή του, στην εκµετάλλευσή του από την αγορά. Οι διαφηµιστές κάνουν χιούµορ, οι επιχειρήσεις µισθώνουν κλόουν. Η εµπορική του χρήση το στερεί από την πρωταρχική του λειτουργία, αυτήν της απελευθέρωσης. Το σαρκαστικό γέλιο του γελωτοποιού σήµαινε «δε συµφωνώ µαζί σας, δε σκέπτοµαι όπως εσείς. Αλλιώς θα έπρεπε να είναι τα πράγµατα». Το γέλιο που περιγράφουν οι φιλόσοφοι είναι ένα εργαλείο ελευθερίας, µια βίαιη κλωτσιά στην καθεστηκυία τάξη. Σήµερα οι περισσότεροι επαγγελµατίες του γέλιου προσποιούνται ότι ενοχλούν, αλλά δεν το κάνουν. Στην πραγµατικότητα αναισθητοποιούν τον κόσµο. Αθετούν την υπόσχεση που δίνουν και, δυστυχώς, κάνουν την εξουσία να τρίβει τα χέρια της. Το χιούμορ χωρίζεται στις παρακάτω κατηγορίες: Το ξερό χιούμορ: Όταν ο αστεϊζόμενος έχει ύφος ανέκφραστο και ο λόγος δεν έχει κωμική χροιά. Το καυστικό ή βιτριολικό χιούμορ: Οι παρατηρήσεις γίνονται με σκοπό τη μείωση των ανθρώπων και χρησιμοποιούνται διατυπώσεις που θα τους προσβάλουν .Το μαύρο χιούμορ: Σε αυτό το είδος ο επιχειρούμενος αστεϊσμός ανάγεται σε θλιβερά γεγονότα ή καταστάσεις.Η παρωδία: Μία μορφή ή ένα έργο τέχνης προβάλλεται μιμητικά με διαθλασμένο τρόπο και σκοπό έχει τη γελοιοποίηση του.

5

Η σάτιρα: Η σάτιρα είναι μία λογοτεχνική μορφή που εκθέτει τις αδυναμίες του θέματος της με στόχο τον εμπαιγμό, συχνά με την προσδοκία της βελτίωσης του.Ο αυτοσαρκασμός. Σουρεαλιστικό χιούμορ: Χιούμορ στο οποίο χρησιμοποιούνται οι φόρμες του υπερρεαλισμού.

Είπαν για το γέλιο

Κώστας Γεωργουσόπουλος,Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 24/6/1998Το κείμενο γράφτηκε το 1998 όταν δόθηκε στις πανελλήνιες εξετάσεις θέμα έκθεσης για το γέλιο:

«Προσωπικά δεν είμαι και πολύ σίγουρος, όπως τα μέλη της Επιτροπής των εξετάσεων, ο συγγραφέας από τον οποίον αντλήθηκε το θέμα της εκθέσεως και οι πανέτοιμοι εκθεσάδες, πως το γέλιο προσδιορίζει τον συναισθηματισμό, την αισθητική και την πνευματική στάθμη μιας κοινωνίας. Στον Όμηρο σπανίως γελούν άνθρωποι, ενώ ξελιγώνονται στα γέλια θεοί. Η τραγωδία, η φιλοσοφία των αρχαίων ήταν αγέλαστη. Θυμηθείτε: Ο Ηράκλειτος ήταν «σκοτεινός» και ο Δημόκριτος «αγέλαστος». Στους ιστορικούς κανένας δεν γελάει, ούτε στους ρήτορες.Ολόκληρο το Βυζάντιο σκυθρωπάζει, ο Μακρυγιάννης πενθεί. Ο Παλαμάς, ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Βαλαωρίτης, ο Καβάφης, ο Καρυωτάκης πενθούν, θρηνούν, σαρκάζουν. Γελά ο Σεφέρης, ο Παπαδιαμάντης, ο Βιζυηνός, ο Καζαντζάκης; Γελά ο Μυριβήλης, ο Τερζάκης, γελά ο Ταχτσής; Γελούν τα αρχαία αγάλματα εκτός από τους αινιγματικά χαμογελαστούς κούρους; Γελούν οι αγιογραφίες; Πείτε μου ένα δημοτικό τραγούδι όπου οι άνθρωποι γελούν• πείτε μου ένα ρεμπέτικο.Μόνο με τον Αριστοφάνη, την επιθεώρηση, τις βωμολοχίες των Απόκρεω, τον Καραγκιόζη και τις λαϊκές ταινίες του ελληνικού σινεμά γελάσαμε. Με την κατάντια μας. Το ό,τι γελάς με την κατάντια σου και μόνο είναι απόδειξη πως η κοινωνία σου

6

έχει πλούσιο συναισθηματισμό, ανώτερη πνευματική στάθμη και υψηλά αισθητικά κριτήρια;»

«Ευλογημένος να 'σαι εάν τοποθετώντας τις πέτρες μπορείς να τις στεριώνεις με το γέλιο»Μορύα

«Γέλα, καρδιά μου, γέλαΒρες χρόνο να γελάςαυτό είναι η μουσική της Ψυχής»Γιάννης Ρίτσος

Ο Όσσο, Ινδικής καταγωγής καθ. φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Τζαμπαλμπούρ , πριν από κάθε ομιλία του έλεγε και ένα ανέκδοτο για να βοηθήσει το κοινό του να χαλαρώσει και να τον κατανοήσει καλύτερα σ’ αυτά που είχε να πει. Σε συγκεκριμένη ομιλία του για το γέλιο αναφέρει: «Το γέλιο είναι ένα μυστήριο. Καλύτερα να το βιώσεις παρά να ακούς κάποιον να σου μιλά γι’ αυτό. Είναι η μόνη συνηθισμένη εμπειρία όταν δεν είσαι πια μες το μυαλό σου κι εγώ το χρησιμοποιώ για να σου δώσω φευγαλέες ματιές του μη νου, του διαλογισμού της υπέρβασης του νου. Καθώς ο νους εξαφανίζεται κι αφήνει πίσω του μια σιωπή, ένα διαλογιστικό χώρο, αλλάζει τελείως ο τρόπος που βλέπεις τα πράγματα». «Προέρχεται από τα βάθη της ύπαρξής μας και είναι δώρο θεού στον άνθρωπο. Χρειάζεται μια ευαίσθητη ευφυΐα και είναι ο ευφυέστερος συντελεστής σε σένα». «Είναι δυνατό όταν γελάσεις με την καρδιά σου να σταματήσει ο νους, επειδή δεν μπορεί να γελάσει. Είναι δομημένος με σοβαρότητα, η λειτουργία του είναι να είναι σοβαρός…» «Το εγώ δεν υπάρχει όταν γελάς βαθιά και όταν το εγώ εξαφανίζεται, εμφανίζεται ο Θεός. Το γέλιο δεν είναι μονοδιάστατο περικλείει και τις τρεις διαστάσεις της ύπαρξης. Όταν γελάς, συμμετέχει το σώμα σου, το μυαλό σου και το πνεύμα σου. Είναι απόλυτο, άγριο, πανέμορφο, μέσα στην αγριότητά του. Κάθε ίνα της ύπαρξής σου ζωντανεύει, κάθε

7

κύτταρό σου αρχίζει να χορεύει. Είναι βασικό, συστατικό της ζωής και της αγάπης. Ασφαλώς και αλλάζει την ίδια σου την χημεία. Αλλάζει τα εγκεφαλικά σου κύματα αλλάζει την νοημοσύνη σου. Σε κάνει πιο έξυπνο. Τα μέρη του μυαλού σου που ως τώρα κοιμόνταν ξαφνικά ξυπνούν. Το γέλιο φτάνει ως τον εσώτατο εγκέφαλό σου, ως την καρδιά σου». Επίσης… «Τα παιδιά μπορούν να γελάσουν γιατί βλέπουν καθαρά τα πράγματα. Δεν έχουν προσδοκίες να θαμπώνουν την όρασή τους. Και ο κόσμος είναι γεμάτος με αστεία και παράλογα πράγματα! Ένα παιδί δεν μπορεί να μην το παρατηρήσει. Η ικανότητα της επιβίωσης υπάρχει μέσα σου από την στιγμή που γεννιέσαι, αλλά η τέχνη του να μετατρέπεις την ζωή σε γιορτή πρέπει να μαθευτεί».

Ο Αλέξανδρος Λουπασάκης, γιατρός Βελονισμού και Ολιστικής Θεραπευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Γέλιο, η καλύτερη θεραπεία» γράφει:: «Το γέλιο από μόνο του δεν μπορεί να θεραπεύσει την αλλεργία ή την περιαρθρίτιδα του ώμου αλλά μπορεί να αποτελέσει τον φιλοσοφικό άξονα της θετικότητας, της αισιοδοξίας και της θετικής σκέψης. Είναι άλλο να πεις "πονάει ο ώμος μου" και άλλο να πεις "πονάει ο ώμος μου ακόμη". Στην πρώτη περίπτωση αποδέχεσαι ένα γεγονός, στη δεύτερη αποδέχεσαι πως είναι ένα περαστικό γεγονός και είσαι έτοιμος να το αντιμετωπίσεις».

Ο Ανρί Μπεργκσόν (Bergson, 1998:119) θεωρεί ότι το κωμικό βρίσκεται ανάμεσα στη ζωή και την τέχνη. Θεωρεί το γέλιο ως επανορθωτικό λειτούργημα της αλυγισίας, η οποία αντιτάσσεται στο νόμο της κινητικότητας και της ανανέωσης της ζωής. Σημειώνει, επίσης, ότι απαραίτητο στοιχείο για την πρόκληση του γέλιου είναι η επιθετικότητα και η συναισθηματική αμεριμνησία ή «αναισθησία της καρδιάς», που συνυπάρχει, κατά κανόνα με το γέλιο. Τα στοιχεία που συνθέτουν το κωμικό είναι η αδεξιότητα, η αμηχανία, ο αυτοματισμός, η μηχανική αλυγισία, η επανάληψη κινήσεων, η κιβδηλεία της πραγματικότητας από τη φαντασία καθώς και τα μειονεκτήματα που απευθύνονται στη σκέψη.

8

Ο Αλέξανδρος Μπαιν ορίζει το κωμικό ως εξευτελισμό. «Το κωμικό γεννιέται, όταν ένα πράγμα, που άλλοτε το σεβόμασταν, τώρα μας το παρουσιάζουν ως μέτριο και ταπεινό»

Ο Νίτσε, Γερμανός φιλόσοφος του 19ου αιώνα, γράφει για τη γένεση του γέλιου: «...Όταν κανείς στοχαστεί ότι ο άνθρωπος επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ήταν ένα ζώο που ζούσε κάτω από το φόβο, και ότι κάθε αιφνίδιο, απροσδόκητο σήμαινε γι’ αυτόν να είναι έτοιμος για πάλη, έτοιμος για θάνατο...δεν είναι να απορεί ότι σε κάθε αιφνίδιο, απροσδόκητο στο λόγο και την πράξη, όταν παρουσιάζεται απότομα χωρίς κίνδυνο και ζημιά, ο άνθρωπος ανακουφίζεται και μεταπίπτει στο αντίθετο του φόβου: το συμμαζεμένο ον, που τρέμει από φόβο, ορθώνεται γρήγορα και ξεδιαλύεται απλόχωρα- ο άνθρωπος γελάει...»

Ο Τζιάνι Ροντάρι, διαποτισμένος από τις φιλοσοφίες των σουρεαλιστών, λέει ‘οτι«το γέλιο είναι το καλύτερο όπλο για να αποτινάξουμε τον ζυγό της υποκρισίας. Μαστιγώνοντας τις συμβατικότητες, υπογραμμίζοντας το γελοίο, επαναστατούμε κατά της υπάρχουσας στάσης των πραγμάτων. Έτσι το χιούμορ γίνεται ηθική στάση, στάση ζωής» Ο Βασίλης Ραφαηλίδης γράφει για τη σχέση κωμικού-τραγικού, «Άλλωστε δεν υπάρχουν όρια ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό. Τα όρια τα εφηύραν οι φιλόλογοι για λόγους μεθοδολογικούς και μόνο. Σε μια διαλεκτική αντίληψη του κόσμου (και της τέχνης) το κωμικό κυοφορείται μέσα στο τραγικό και το τραγικό μέσα στο κωμικό. Το δάκρυ και το γέλιο είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Τόσο, που θα μπορούσε να παραφράσει κανείς το γνωστό ρητό και να πει, «κλαίει ο μωρός καν τι μη θλιβερόν η». Κι αυτοί που κλαίνε αναίτια είναι πιο μωροί απ’ αυτούς που γελούν αναίτια. Διότι αυτοί που γελούν αναίτια είναι μόνο βλάκες. Ενώ αυτοί που κλαίνε

9

αναίτια είναι και βλάκες και ψυχοπαθείς. Και, βέβαια, το ένα κακό είναι προτιμότερο απ’ τα δύο...»Επίσης έγραψε «Το χιούμορ είναι κωμικό με ακατάσχετη τάση προς το τραγικό ή το αντίστροφο»

Ο Φρόυντ πίστευε ότι με το χιούμορ αποφεύγουμε τα εμπόδια που επιβάλλονται από τον «πολιτιστικό λογοκριτή». Με το γέλιο μετατρέπεται η επαναστατική μας συνείδηση σε επαναστατική πρακτική.

Στο δοκίμιό του περί γέλιου ο Charles Baudelaire θεωρεί πως το σύνηθες γέλιο είναι διαβολικής καταγωγής, σημαδεμένο από το κακό, σημείο της πτώσης από την παραδείσια μακαριότητα. Ο άνθρωπος, πεπεισμένος για την ανωτερότητά του έναντι του άλλου, επιχαίρει για τις αδυναμίες του συνανθρώπου του, δαγκώνει και τιμωρεί με το γέλιο του. Διακρίνει το σύνηθες, διττό, κωμικό, και το απόλυτο, ενιαίο και αθώο κωμικό της υψηλής αισθητικής. Στο εκδικητικό, μοχθηρό και σατανικό γέλιο αντιπαρατίθεται το ποιητικό γέλιο, το σεραφικό μειδίαμα της αθωότητας .

Ο Λουίτζι Πιραντέλο στο έργο του "Αισθητική του Χιούμορ" σημειώνει: Το χιούμορ έχει αμέτρητες εκφάνσεις και ακόμα περισσότερα διακριτικά χαρακτηριστικά. Η προσπάθεια διατύπωσης ενός ορισμού ενέχει τον κίνδυνο, από τη μία, της εκ του σύνεγγυς μελέτης ενός ή δύο ενοτήτων και, από την άλλη, της αποκήρυξης πολλαπλάσιων δυσνόητων πλευρών του. Το παρακάτω θέμα δόθηκε στους μαθητς της Α', Β' & Γ' Δέσμης το 1998

«Δε χρειάζεται να γίνει ιδιαίτερος λόγος για το πόσο απαραίτητο είναι το γέλιο στη ζωή μας. Η παρουσία του είναι ευεργετική και, αντίθετα, η απουσία του γίνεται δυσάρεστα αισθητή σε κάθε σχεδόν εκδήλωση της κοινωνικής ζωής....Η ευαισθησία και ο συναισθηματικός κόσμος μιας κοινωνίας, η πνευματική της στάθμη και η αισθητική της καλλιέργεια μπορούν με πολύ ασφαλή τρόπο να προσδιοριστούν τόσο από τη συχνότητα του γέλιου όσο και από την ποιότητα των μέσων που το προκαλούν».Με αφορμή τις απόψεις του συγγραφέα, να απαντήσετε τεκμηριωμένα στα ακόλουθα ερωτήματα:

10

α)θεωρείτε απαραίτητο το γέλιο στη ζωή μας, καιβ)συνδέεται η συχνότητα του γέλιου και η ποιότητα των μέσων που το προκαλούν με την ευαισθησία, την πνευματική στάθμη και την αισθητική καλλιέργεια μιας κοινωνίας;

Μόλις την τελευταία εικοσαετία οι επιστήμονες ασχολήθηκαν με το γέλιο και τελικά διαπίστωσαν ότι είναι δώρο ζωής. Γι' αυτό τού αφιέρωσαν μία ημέρα του χρόνου, την Πρωτομαγιά. Εμείς όμως θα πρέπει να του αφιερώνουμε όλες τις ημέρες, γιατί «μία ημέρα χωρίς γέλιο είναι μία χαμένη ημέρα».

Έγραψε η Ιωάννας Σουφλέρη“Οι άνθρωποι παίρνουμε συχνά ως δεδομένα αυτά που έχουμε και δεν τα εκτιμούμε παρά μόνον αφού τα χάσουμε. Προσωπικώς δεν θα ευχόμουν σε κανέναν να χάσει το γέλιο του, και το σημερινό άρθρο φιλοδοξεί να μας κάνει για μια φορά να εκτιμήσουμε (ή, αν προτιμάτε, να εκτιμήσουμε περισσότερο) το δώρο με το οποίο μας προίκισε η εξελικτική διαδικασία. Το γέλιο, από το χαμόγελο ως το τρανταχτό ξεκάρδισμα, είναι κομμάτι του συναισθηματικού κόσμου μας και μας χαρακτηρίζει: θυμόμαστε ευχάριστα ένα χαμογελαστό πρόσωπο, αντιλαμβανόμαστε πότε ένα γέλιο είναι ειλικρινές ή απλή μυϊκή σύσπαση και αντιδρούμε αναλόγως, διατηρούμε ζωντανό στα αφτιά μας το τρανταχτό γέλιο ενός αγαπημένου προσώπου που είναι μακριά κτλ. Το αναπόσπαστο του γέλιου από τη ζωή μας έκανε να ασχοληθούν μαζί του φιλόσοφοι, καλλιτέχνες και λογοτέχνες και μάλιστα από αρχαιοτάτων χρόνων. Παραδόξως αυτοί που το αγνόησαν εντελώς και επί μακρόν ήταν οι επιστήμονες, οι οποίοι μόλις την τελευταία εικοσαετία καταδέχθηκαν να ασχοληθούν μαζί του........

11

Από την εφημερίδα Το Βήμα ( στο διαδίκτυο)

* Κατά μέσον όρο, ένας ενήλικος γελά περί τις 6.205 φορές τον χρόνο. Αυτό σημαίνει περί τις 17 φορές την ημέρα. Δεν είναι πολύ: τα παιδιά γελούν κατά μέσον όρο 40 φορές την ημέρα! * Φυσικά κάθε ηλικία γελά με διαφορετικά αστεία: τα παιδιά με τις εκπλήξεις που στην ηλικία τους είναι πολλές, οι έφηβοι με τα θέματα-ταμπού και με τη σάτιρα των γονέων και διδασκάλων και οι ενήλικοι με τα λεκτικά παιχνίδια, τη σάτιρα και αν είμαστε αρκούντως ώριμοι με τον ίδιο μας τον εαυτό. * Κάθε φορά που γελάμε μπορούμε ως και να τριπλασιάσουμε τα ποσά των αερίων της αναπνοής που ανταλλάσσουμε. * Ενας άνδρας που γελά τρανταχτά εκπνέει τον αέρα από τους πνεύμονές τους με ταχύτητα που αγγίζει τα 100 χιλιόμετρα ανά ώρα. * Η διάρκεια ενός «χα» ή «χι» ή «χο» δεν ξεπερνά το ένα δέκατο έκτο του δευτερολέπτου. * Η παρέα δεν είναι απαραίτητη για να γελάσουμε, έχει όμως διαπιστωθεί ότι γελάμε περισσότερο με το ίδιο αστείο αν γίνεται παρουσία άλλων. Επίσης γελάμε κατά μέσον όρο 30 φορές περισσότερο με παρέα σε σχέση με τις μοναχικές στιγμές μας. * Το γέλιο δεν είναι ανθρώπινο προνόμιο: γελούν τα εξαδέλφια μας οι πίθηκοι αλλά και τα τρωκτικά. (Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γελούν άλλα είδη αλλά πως οι επιστήμονες δεν έχουν διερευνήσει το φαινόμενο.) * Αυτό πάντως που είναι ανθρώπινο προνόμιο είναι το πολλαπλό γέλιο: μπορούμε να κάνουμε «χα, χα, χα» επειδή είμαστε δίποδα και οι χορδές μας έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα. Οι πίθηκοι περιορίζονται σε ένα «χα». * Ανθρώπινο προνόμιο είναι επίσης οι διαφορετικές χρήσεις του γέλιου: μόνο ο Homo sapiens μπορεί να γελάσει επιθετικά, σαρκαστικά, ερωτικά, φιλικά, αμυντικά (για να διώξει το στρες). * Επιδημία γέλιου σημειώθηκε το 1962 στην Τανζανία και διήρκεσε δυόμισι χρόνια. Περίπου χίλιες νεαρές γυναίκες «μολύνθηκαν» κατά τη διάρκεια της επιδημίας και το θέμα λύθηκε με καραντίνα των «γελαστών» χωριών. Το χρονικό της επιδημίας καταγράφηκε σε ιατρικές επιθεωρήσεις.

Γνωμικά, ρήσεις, αποθέγματα και παροιμίες γία το γέλιο ! - Όποια μέρα δέν γελάμε την εχάνουμε από την ζώη ( παροιμία ) - Οί τρελοί γελούν για όλα ( παροιμία ) - Το γέλιο είναι η μουσική της ζωής ( Σαίξπηρ )- Τίποτα πιο φθηνό από ένα πλαστό γέλιο. Τίποτα πιο ακριβό απο ένα πηγαίο γέλιο ( Ιάσων Ευαγγέλου ) - Απλώς γέλα και όλο το ζήτημα παύει να υφίσταται ( Οsho ) - Άν γελάς με τον εαυτό σου, δέν θα γελούν με σένα ( Lusius Seneca )

− Καλύτερα να προκαλείς το γέλιο παρά τον περίγελο ( λατίνος φιλόσοφος )- Για τη ζήλια, τίποτα δεν είναι πιο τρομακτικό από το γέλιο.( Φρανσουάζ Σαγκάν)

− Οι άνθρωποι που δεν γελούν ποτέ, δεν είναι σοβαροί. ( Αλφόνς Αλλέ)

12

- Γέλως άκαιρος κλαυμάτων παραίτιος.( Μένανδρος)μτφρ: το γέλιο σε ακατάλληλη στιγμή, γίνεται αιτία για κλάματα-Δεν σταματάς να γελάς επειδή γερνάς. Γερνάς επειδή σταματάς να γελάς. (Μάικλ Πρίτσιαρτ) -Η ειρωνεία είναι μια θλίψη που δεν μπορεί να κλάψει, και γι’ αυτό χαμογελάει.( Για-κίντο Μπεναβέτ)-Η ομορφιά είναι δύναμη. Και ένα χαμόγελο, το ξίφος της.( Ζαν Ρέυ)

-Το σημάδι ενός καλού κωμικού είναι αν γελάς μαζί του προτού ανοίξει το στόμα του.( Τζώρτζ Νάθαν)-Χαμογελάτε κάνει τους άλλους να ανησυχούν (Ανώνυμος)

Την εργασία αυτή ανέλαβαν και διεκπεραίωσαν οι:

Αναστασία Χατζηπέτρου, Α3Μαγδαλένα Χαρίση, Α3Σάρα Σέκι, Α3Ενέο Ντυρμίσι. Α2Σταμάτης Γρατσίας, Α1

Οι πηγές μας ήταν από διάφορους δικτυακούς τόπους και εφημερίδες.

13