ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 1

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ

Προϊστορία είναι η εποχή που προηγείται τηςΙστορίας και χαρακτηρίζεται από την έλλειψηγραπτών µαρτυριών για τη δράση του ανθρώπου .

Τη χωρίζουµε στην Εποχή του Λίθου (2.500.000 –3.000 περίπου π.Χ.)

και στην Εποχή του Χαλκού (3.000- 1100 π.Χ.) , µε βάση τα υλικά που χρησιµοποιεί ο άνθρωπος γιατην κατασκευή των εργαλείων του και γενικά τηντεχνολογική του εξέλιξη.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 2

ΠερίοδοιΠερίοδοι τηςτης ΕποχήςΕποχής τουτου ΛίθουΛίθου

Η εποχή του λίθου χωρίζεται σε δύο περιόδους

1.Παλαιολιθική εποχή : 2.500.000 -6.500 περίπου π.Χ.

2.Νεολιθική εποχή :6.500 – 3.000 περίπου π.Χ.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 3

Η ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 2.500.000 – 6.500 ΠΕΡΙΠΟΥ Π.Χ.

Κοιτίδα (λίκνο, τόπος γέννησης) τουανθρώπινου γένους θεωρείται η Αφρική,καθώς εκεί πιστεύεται ότι εµφανίστηκαν οι

πρώτοι άνθρωποι. Πρώτο δείγµα του ανθρώπινου είδους είναι οαυστραλοπίθηκος ή κατά άλλουςεπιστήµονες ο «ικανός άνθρωπος – homo habilis», µε τελευταίο σκαλί στην εξέλιξη του

είδους το «σοφότατο άνθρωπο – homo sapiens- sapiens ».

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 4

ΤΑ ΣΤΑ∆ΙΑ ΣΤΗΝΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥΕΙ∆ΟΥΣ

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 5

Η πρωιµότερη ένδειξη ανθρώπινης παρουσίας στην Ελλάδα

είναι το ανθρώπινο κρανίο που βρέθηκε στο σπήλαιο τωνΠετραλώνων Χαλκιδικής και ανήκει στον ανθρωπολογικότύπο του Homo sapiens praesapiens που έζησε 200.000 χρόνια πριν.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 6

Ο άνθρωπος κατά την παλαιολιθική εποχήκατοικεί σε σπήλαια ή σε προσωρινάκαταφύγια κοντά σε πηγές νερού καιµετακινείται διαρκώς (είναι νοµάς) ψάχνοντας για την τροφή του :

Είναι κυνηγός και τροφοσυλλέκτης. Κύρια τροφή του τα θηράµατα ( µαµούθ, τάρανδος, αίγαγρος, αντιλόπη, ελάφια, βόδια, άλογα ανάλογα µε την περιοχή )και οικαρποί.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 7

ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Χρησιµοποιεί πελεκηµένες κροκάλες (λειασµένες πέτρες απόόχθες ποταµών ή λίµνες) που µε σταδιακή κατεργασίαµετατρέπονται σε χειροπελέκεις. (στάδιο 1- 6 )

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 8

Επίσης φολίδες (κοµµάτια πυριτόλιθου ή χαλαζία) Tα πλατιά χρησιµοποιούνται ως ξέστρα για την κατεργασία δέρµατος, οστούκαι ξύλου. Tα αιχµηρά χρησιµεύουν ως αιχµές για το κυνήγι. Tέλος, ταµακρόστενα αποτελούν λεπίδες για τον τεµαχισµό τροφής (κρέατος, καρπών).

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 9

Τα εργαλεία του παλαιολιθικού ανθρώπου :χειροπελέκεις ,φολίδες ( κοµµάτια πέτρας ), µονά ή διπλά ξέστρα, λεπίδες , αιχµές βελών και δοράτων . Ως υλικά κατασκευής χρησιµοποιούνται κυρίωςπυριτόλιθος, χαλαζίας και οστά ή κέρατα ζώων .

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 10

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ

Θεωρείται ότι οι παλαιολιθικοί άνθρωποι συνδέονταν µε δεσµούςσυγγένειας και ζούσαν σε µικρές οµάδες 10 έως 30 ατόµωνπερίπου.

H διαδικασία κατασκευής λίθινων εργαλείων (εξεύρεση πρώτης ύληςκαι περαιτέρω επεξεργασία), το οµαδικό κυνήγι άγριων ζώων καιη µετέπειτα διαδικασία τεµαχισµού και διατήρησής τουςαποτελούν τις πρωιµότερες εκδηλώσεις κοινωνικήςσυµπεριφοράς και οργάνωσης.

Το γεγονός, επίσης, ότι ο « σοφός άνθρωπος –homo sapiens »θάβει τους νεκρούς του και τοποθετεί στους τάφους κτερίσµαταδηλ. ταφικά δώρα δείχνει την πίστη του σε µια µεταθανάτια ζωή.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 11

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Οι βραχογραφίες (ζωγραφική στουςβράχους των σπηλαίων),

τα µικρά πήλινα, λίθινα ή οστέινααγάλµατα και

κάποια κοσµήµατα

αποτελούν τις πιο χαρακτηριστικές της

εκδηλώσεις.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 12

Venus of Willendorf , AustriaΤο γλυπτό αυτό που χρονολογείται στα 23.000 π.Χ. έχει ύψος µόλις11.25 εκ. και προοριζόταν να κρατιέται στο χέρι – προφανώς σύµβολογονιµότητας , όπως δείχνουν οι υπερτονισµένες αναλογίες του.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 13

1.Ο «λεοντάνθρωπος» από τα Vogelherd της Γερµανίας2.δύο πλακίδια από σχιστόλιθο µε χαραγµένες πάνωανθρώπινες µορφές και ζώα (Πήλιο)

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 14

Από την ίδια περίοδο χρονολογούνται και τα πρώτα κοσµήµατα απόδόντια αρκούδας, ελαφιού καθώς και σαλιγκάρια µε οπή ανάρτησης, ταοποία αποτελούσαν στοιχεία κοινωνικής διάκρισης γι’ αυτόν που ταφορούσε.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 15

ΟΙ ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΟΥΑΝΘΡΩΠΟΥ

Μαµούθ, βίσονες, ταύροι, άγρια άλογα, ελάφια, αλλά, σπανιότερα, και µεγάλα ψάρια, φώκιες και πιγκουίνοι συνθέτουνµαζί µε ανθρώπινες φιγούρες σκηνές κυνηγιού µε µοναδικήζωντάνια.

Οι µορφές είναι χαραγµένες, ανάγλυφες και ζωγραφισµένεςστα τοιχώµατα των σπήλαίων. Τα χρώµατα πουχρησιµοποιούνται είναι γαιώδη:

κόκκινη ώχρα από αιµατίτη, µαύρο από καµµένα ξύλα ήκόκκαλα ζώων, και τέλος κίτρινο και καφέ από λιµονίτη ή απόµίγµα αιµατίτη και οξείδιου του µαγγανίου.

Η θέση των βραχογραφιών, κατά κανόνα στους σκοτεινούςθαλάµους των σπηλαίων, καθώς και η θεµατογραφία τους, οδηγούν στη σύνδεση της τέχνης αυτής µε τη διεξαγωγήκάποιων τελετών.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 16

Η ζωγραφική των σπηλαίων στη νοτιοανατολική Γαλλία είναι από τααρχαιότερα δείγµατα ζωγραφικής , 32.000 χρόνια π.Χ. : λιοντάρια, άλογα, βίσονες, ρινόκεροι σε κόκκινες και µαύρες αποχρώσεις .

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 17

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΩΝ ΒΡΑΧΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΥΙΝΣΛΑΝΤ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ, 30.000 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ – ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΗ ΩΧΡΑ

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 18

Σπήλαιο Lascaux , Γαλλία, 13.000 π.Χ.Ζωγραφισµένα µε κόκκινη και κίτρινη ώχρα που ανακάτευαν µελίπος ζώου και πιστευόταν ότι προσέδιδαν µαγικές δυνάµεις στουςπροϊστορικούς κυνηγούς , προκειµένου να εξασφαλίσουν επιτυχηµένοκυνήγι.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 19

Η ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ : 6.500 – 3.000 Π.Χ.

Η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται από σταθεροποίησητων κλιµατολογικών συνθηκών, µε συνακόλουθη

οργάνωση οικισµών µόνιµου χαρακτήρα, από οικονοµία βασισµένη στη συστηµατική άσκησηγεωργίας, στην κτηνοτροφία,

στην ανταλλαγή πρώτων υλών και προϊόντων, στην παραγωγή κεραµικής (ψηµένος πηλός), και από πολυµορφία στην τέχνη. Κατά την εποχή αυτή συντελείται λοιπόν τοπέρασµα από το στάδιο κυνηγιού-τροφοσυλλογής της Παλαιολιθικής στοπαραγωγικό στάδιο της Νεολιθικής εποχής.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 20

Η κατοίκηση στον ελλαδικό χώρο κατά τηνεολιθική εποχή

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 21

Κοινωνική οργάνωση

Βασική µονάδα της νεολιθικής κοινωνίας είναι τογένος ή η διευρυµένη οικογένεια πουπεριλαµβάνει τους γονείς, τα παιδιά, τουςπαππούδες και τους άλλους κοντινούς συγγενείς . Προς το τέλος της εποχής εµφανίζεται η πυρηνικήοικογένεια, δηλ. µε τους γονείς και τα παιδιά .

Tα µέλη της ζουν σε ένα ή σε περισσότεραγειτονικά σπίτια, τα οποία αποτελούν νοικοκυριάπου αρχικά µοιράζονται εστίες και φούρνουςπου βρίσκονται σε κοινόχρηστους χώρους, αργότερα όµως τους κατασκευάζουν µέσα στασπίτια τους .

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 22

Αναπαράσταση νεολιθικού οικισµού στο ∆ιµήνι, κοντά

στο Βόλο, που περιβάλλεται από πέτρινο περίβολο.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 23

Στην αρχιτεκτονική χρησιµοποιούνται µεγάλων διαστάσεων, ορθογώνια, µεγαρόσχηµα και αψιδωτά κτήρια, ικανά να στεγάσουν πολυάνθρωπεςοικογένειες. Είναι κατασκευασµένα από πέτρα, πλίνθους, ή από ξύλο.Οι οικισµοί είναι πυκνοκατοικηµένοι και περιλαµβάνουν συνήθως 100 – 300 άτοµα.∆ισπηλιό : άποψη από αναπαράσταση νεολιθικού πασσαλόπηκτου λιµναίουοικισµού στις όχθες της λίµνης της Καστοριάς

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 24

ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΥΑΝΘΡΩΠΟΥ

Τη µεγαλύτερη οµάδα οστέινωνεργαλείων συνιστούν τα αιχµηρά, τα οποία χρησιµοποιούνται ωςοπείς (σουβλιά) και βελόνες γιατην κατεργασία του δέρµατος, τηνυφαντική, την καλαθοπλεκτική καιτη διακόσµηση της κεραµικής. Τααιχµηρά και στα δυο άκραεργαλεία χρησιµοποιούντανπιθανότατα ως αγκίστρια .

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 25

Το πέρασµα του ανθρώπου κατά τη Νεολιθική εποχή στο παραγωγικόστάδιο επιβάλλει την κατασκευή νέων εργαλείων από πυριτόλιθο καιοψιανό (µαύρο φυσικό γυαλί από ηφαιστειακό υλικό):εκτός από εκείνα της προηγούµενης εποχής τώρα χρησιµοποιεί το αλέτριγια να οργώνει τη γη, το δρεπάνι για το θερισµό κ.α.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 26

ΓΕΩΡΓΙΑ – ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Βασικές καλλιέργειες αποτελούν

τα δηµητριακά και τα όσπρια, ενώ εκτρέφονται συστηµατικά βόδια, χοίροι, αιγοπρόβατα.

Επίσης αναπτύσσεται η υφαντική τέχνη : οάνθρωπος µεταχειρίζεται το λινάρι ή το µαλλί τωνπροβάτων, προκειµένου να κατασκευάσει τα ρούχατου.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 27

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗΣΕΠΟΧΗΣ

Αναπτύσσεται η ειδωλοπλαστική

η κεραµική

η υφαντική

η καλαθοπλεκτική

η κατασκευή κοσµηµάτων.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 28

Οι οικονοµικές ανταλλαγές

Χαρακτηριστικό της νεολιθικής οικονοµίας

είναι οι εκτεταµένες ανταλλαγές

τόσο σε τρόφιµα,

όσο και σε άλλα προϊόντα µεταξύ των

οικισµών, όπως τα εργαλεία από οψιανό, κεραµικά, υφάσµατα και άλλα σκεύη.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 29

ΕιδωλοπλαστικήΤα γυναικεία ειδώλια συµβολίζουν ίσως τη µητέρα – θεά τηςγονιµότητας

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 30

Κεραµική

Η κεραµική που είναι στενά συνδεδεµένη µε την καθηµερινήζωή µας δίνει εκπληκτικής ποιότητας ψηµένα πήλινα αγγεία µεζωηρά χρώµατα : εδώ φυλάσσουν τα δηµητριακά τους ήψήνουν την τροφή τους .

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 31

Αγγεία της νεολιθικής εποχής µε γραπτήδιακόσµηση

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 32

Κοσµηµατοποιία

Στα κοσµήµατα χρησιµοποιείται αρχικά το

κόκαλο από τα ζώα, τα όστρεα (στρείδια), ο πηλός και ο λίθος. Αργότερα - στηνύστερη νεολιθική εποχή - χρησιµοποιείται οχαλκός, ο χρυσός και λιγότερο ο άργυρος.

Η προσφορά πολλών από αυτών ως

ταφικών δώρων, δηλ. κτερισµάτων, δείχνειτο σεβασµό στον άνθρωπο και την πίστηστη µεταθανάτια ζωή.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 33

∆ύο βραχιόλια από όστρεο (στρείδι) από το ν. Καβάλας. Πιθανόταταδήλωναν την κοινωνική διαφοροποίηση όποιου τα φορούσε. Επίσης, επειδήβρέθηκαν σε µεγάλες αποστάσεις, φαίνεται ότι ανταλλάσσονταν και ωςδώρα φιλοφροσύνης

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 34

Περίαπτο (µενταγιόν, κρεµαστό κόσµηµα) από σχιστόλιθο µελειασµένες επιφάνειες.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 35

Έλασµα (λεπτό φύλλο) από σφυρήλατο χρυσό µε το οποίο κάλυπταντο στόµα πήλινων προσωπείων σε τάφους – ΑραβησσόςΓιαννιτσών.

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 36

Ασηµένιο περίαπτο από το σπήλαιο του ∆ιρού Μάνης

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 37

2 περίαπτα µε διπλές οπές που αποτελούν σχηµατοποιηµένηαπόδοση ανθρώπινων µορφών .

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 38

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ :ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ : ΤΜΗΜΑ :

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ 1. Συµπληρώστε τα κενά : Προϊστορία είναι η εποχή

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

καιδιαρκεί……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Τη χωρίζουµε

………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………….

Ο αρχαιότερος άνθρωπος στην Ελλάδα έζησε

(πού και σε ποιαεποχή)………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 39

2. Συµπληρώστε τον πίνακα :

3. Σε ποιαεποχή ο

άνθρωπος

υπήρξε πιο

κοινωνικός ;

Να

δικαιολογήσετε

την απάντησή

σας

αναφέροντας

τις

δραστηριότητες

που το

αποδεικνύουν

σε µια

παράγραφο

ΦΡΟΝΤΙ∆Α ΓΙΑ

ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ

ΤΕΧΝΗ

∆ΡΑΣΤΗΡΙΟ

ΤΗΤΕΣ

ΕΡΓΑΛΕΙΑ

ΚΑΤΟΙΚΙΑ

ΝΕΟΛΙΘΙΚΗΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ

ΣΕΡ∆ΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 40

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόµος Α΄, ΕκδοτικήΑθηνών

Ίδρυµα Μείζονος Ελληνισµού : www.ime.chronos.gr

Υπουργείο Πολιτισµού, Παιδείας και Θρησκευµάτων, Ψηφιακές Συλλογές : www.odysseus.culture.gr

Εγκυκλοπαίδεια Encarta σε ψηφιακή µορφή Το Ελληνικό Κόσµηµα,6000 χρόνια παράδοσης : διαδικτυακό αφιέρωµα του Υπουργείου Πολιτισµού από

έκθεση στη Βίλα Μπιάνκα της Θεσσαλονίκης (1997): www.culture.gr