Η ΠΟΛΗ ΣΤΟ ΔΙΑΒΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ

Α. Η πορεία στο χρόνο (330-1453).

Β. Ο Βυζαντινός πολιτισμός

Εισηγητής: Βλάχος Γεώργιος P.h.D, M.A. Συντονιστής Εκπαίδευσης στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Γιοχάνεσμπουργκ

Ελληνική Kοινότητα Germiston 27 Μαΐου 2016

Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ

Το Βυζάντιο συνδέει την ύπαρξή του με το έργο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α΄ (272-337). Αυτός, για να ανορθώσει το κράτος που κλονιζόταν, πήρε τα ακόλουθα μέτρα:- νέο διοικητικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη με μοναδική γεωπολιτική θέση.- δικαίωμα άσκησης της χριστιανικής λατρείας.- διάκριση της πολιτικής από τη στρατιωτική

εξουσία.- νέο σταθερό χρυσό νόμισμα. 

ΙΔΡΥΣΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ 

• θρησκευτικές συγκρούσεις στη Ανατολή•μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τους Γότθους (στο Δούναβη) και τους Πέρσες (στον Ευφράτη).

Η απόφαση αυτή υπαγορεύτηκε από τους ακόλουθους κυρίως λόγους: 

• ακμαίος πληθυσμός και οικονομία στην Ανατολή• οι Χριστιανοί, στους οποίους ο Κωνσταντίνος Α'

στηρίχτηκε πολιτικά, ήταν πολυπληθέστεροι στην Ανατολή.

Εγκαίνια Πόλης 11 Μαΐου 330

 - Το Διάταγμα των Μεδιολάνων αναγνώρισε στους Χριστιανούς ελευθερία άσκησης της λατρείας τους και έτσι εξίσωσε τα δικαιώματά τους με αυτά των άλλων θρησκειών του Ρωμαϊκού Κράτους.

- Οι διωγμοί Χριστιανών έπαυσαν εντελώς, μόνο όταν ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας στο Ρωμαϊκό Κράτος (324).

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ

- Αρειανισμός: Ο Υιός ήταν δημιούργημα του Πατρός. Καταδικάστηκε από τις Οικουμενικές Συνόδους Νίκαιας (325) και Κωνσταντινούπολης (381).

- Νεστοριανισμός: Υπεροχή της ανθρώπινης φύσης. Καταδικάστηκε από την Γ’ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431).

- Μονοφυσιτισμός: Η θεία Φύση απορρόφησε την ανθρώπινη στο πρόσωπο του Χριστού. Καταδικάστηκε από την Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας (451).

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ (527-565)

- Διαχειρίστηκε με αποφασιστικότητα την Στάση του Νίκα

- Ενίσχυσε τους μικρούς αγρότες.

- Αντιμετώπισε τους αιρετικούς

- Κωδικοποίησε το Ρωμαϊκό Δίκαιο. Έκδοση Ιουστινιάνειου Κώδικα (Πανδέκτης, Εισηγήσεις, Νεαρές)

Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

- σύμφωνη με τη ρωμαϊκή παράδοση - πολύ φιλόδοξη- απέβλεπε στην αποκατάσταση της Ρωμαϊκής

Οικουμένης- πόλεμοι με Βανδάλους, Βησιγότθους, Οστρογότθους,

Πέρσες και Σλάβους)- όμως ξεπέρασε τις δυνατότητες του κράτους - η κατάσταση αυτή εξασθένισε τη διεθνή θέση του

Βυζαντίου - ολέθριες επιπτώσεις στην εδαφική ακεραιότητα του

κράτους επί των διαδόχων του.

ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Μεγάλος αριθμός έργων - στην άμυνα (φρούρια και τείχη)- τη θρησκεία (ναοί)- την υποδομή και την κοινή ωφέλεια (δρόμοι,

γέφυρες, υδραγωγεία, αποθήκες σιτηρών).

Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ- το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης. - νέος ρυθμός, Βασιλική μετά τρούλου.- αρχιτέκτονες Ανθέμιος και Ισίδωρος (532-537). - έμφαση στο κέντρο, δηλαδή στον καθ' ύψος άξονα

του ναού.

- κτίριο σχεδόν τετράγωνο (76 Χ 71 μ.).- τέσσερις ογκώδεις πεσσοί (τετράγωνοι κίονες).

σχηματίζουν το κεντρικό τετράγωνο. - ο τρούλος μοιάζει να κρέμεται από τον ουρανό. - φως εισδύει άπλετο από τα παράθυρά και

πλημμυρίζει το εσωτερικό του ναού. - υμνήθηκε και έγινε σύμβολο και πηγή

έμπνευσης για το μεσαιωνικό και για το νεότερο Ελληνισμό.

Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ – ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ    Στο δεύτερο μισό του 6ου και τις αρχές του 7ου αι. πολύπλευρη κρίση: - Λοιμοί, κακές σοδειές, σεισμοί- εισβολές στα εδάφη της αυτοκρατορίας - εγκατάλειψη και παρακμή των πόλεων- μείωση του πληθυσμού - υποχώρηση εμπορίου και νομισματικής

κυκλοφορίας.- επέκταση της κρίσης στη δημόσια οικονομία,

παραμέληση του στρατούΕχθροί του κράτους: Σλάβοι, Πέρσες, Άβαροι οι οποίοι πολιόρκησαν την Πόλη (626).

- ο Ηράκλειος (610-641) ηγήθηκε προσωπικά του βυζαντινού στρατού

- αναδιοργάνωσε το στράτευμα με την οικονομική συμπαράσταση της εκκλησίας

- επιχείρησε συνεχείς εκστρατείες και νίκησε τους Πέρσες, τους Αβάρους και τους Σλάβους (622-628)

Επειδή οι Πέρσες είχαν αρπάξει τον Τίμιο Σταυρό, το ιερότερο κειμήλιο του Χριστιανισμού, οι εκστρατείες του Ηρακλείου προσέλαβαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα.

Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ

Σημαντική αλλαγή της εποχής αυτής

- η ολοκλήρωση του εξελληνισμού της κρατικής διοίκησης

- επίσημη γλώσσα στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση έγινε η ελληνική

- οι ρωμαϊκοί τίτλοι αντικαταστάθηκαν από ελληνικούς

- πρώτος ο Ηράκλειος υιοθέτησε τον τίτλο βασιλεύς με τη χριστιανική προσθήκη «πιστός έν Χριστώ»

    Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί σε συμβολικό επίπεδο το οριστικό τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την αρχή της μεσαιωνικής ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717-1025)

- διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας- τα σύνορα σταθεροποιήθηκαν- ο ελληνικός χαρακτήρας της αυτοκρατορίας

ενισχύθηκε και η γνώση και χρήση της λατινικής περιορίζονται.

- οργάνωση κεντρικών διοικητικών υπηρεσιών- οργάνωση και επέκταση θεμάτων

(στρατιώτες- αγρότες)- Ανάκαμψη οικονομίας (αύξηση κρατικών εσόδων, αναζωογόνηση εμπορίου-βιοτεχνίας) από τον Κωνσταντίνο Ε΄ (741-775) και μετά.

ΕΡΙΔΕΣ- ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ

Το ερώτημα: Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας ή όχι η λατρεία των εικόνων;- Οι εικονομάχοι (Λέων Γ’ και Κωνσταντίνος Ε΄) είχαν επηρεαστεί από ανεικονικές αντιλήψεις και από  δεισιδαιμονίες και  υπερβολές γύρω από τη λατρεία των εικόνων, από την επιθυμία να περιορίσουν την επιρροή των μοναχών

• Η αναστήλωση των εικόνων (843- Θεοδώρα) τερμάτισε τις θρησκευτικές διαμάχες και εγκαινίασε περίοδο γόνιμης συνεργασίας του κράτους με την εκκλησία, που αφοσιώθηκε στο ιεραποστολικό της έργο.

• Νίκη της ελληνικής πνευματικής παράδοσης• Συνέπειες: διχάστηκε ο λαός, επιπτώσεις

στην εξωτερική πολιτική και τον πολιτισμό, απομάκρυνση της εκκλησίας της Ρώμης, καταστροφή εικόνων, τοιχογραφιών και κειμένων.

Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ’ Η ΑΥΓΗ ΜΙΑ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ Στα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ Γ’ (842-867) άρχισε η ανάπτυξη της δύναμης του Βυζαντίου, που έφτασε στο αποκορύφωμά της, όταν κυβέρνησε η Μακεδονική Δυναστεία (867-1025).

Ίδρυση της σχολής της Μαγναύρας (αποτελεί σταθμό στην ιστορία της βυζαντινής εκπαίδευσης)

Οι λόγιοι κατά την περίοδο αυτή άρχισαν να αναζητούν, να συλλέγουν, να μελετούν και να αντιγράφουν χειρόγραφα με έργα της αρχαίας γραμματείας.

- νίκες κατά των Αράβων και των Βουλγάρων- ανάκτηση παλαιών ρωμαϊκών εδαφών (Κρήτη,

Κύπρος, Συρία, Παλαιστίνη, περιοχή Δούναβη)- οι κατακτήσεις του βυζαντινού στρατού και η

επέκταση των βυζαντινών συνόρων ευνόησαν την άνθηση της οικονομίας

- πολλαπλασιάστηκαν η παραγωγή και τα νομισματικά αποθέματα του Βυζαντινού Κράτους.

- ο πλούτος έφερε ευμάρεια και χλιδή, ενίσχυσε τις δυνατότητες και το διεθνές κύρος της αυτοκρατορίας και γέννησε αισθήματα αυτοπεποίθησης και περηφάνειας στους υπηκόους της.

Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ Γ’ Η ΑΥΓΗ ΜΙΑ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1081)

Εσωτερική κρίση: - αποστρατικοποίηση- κατάργηση θεμάτων και στρατιωτικής θητείας- επιβολή φόρων, πολιτική αστάθεια.

Στρατιωτικές αποτυχίες: - ήττες από Σελτζούκους στην Ανατολή- από Νορμανδούς στη Δύση (1071).

ΚΟΜΝΗΝΟΙ (1081-1180) ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΉ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΕσωτερική πολιτική:- Θεσμός πρόνοιας (παροχή αγροκτημάτων και φορολογικών εσόδων με αντάλλαγμα την προσφορά στρατιωτικών υπηρεσιών).Εξωτερικές επιτυχίες:- Ανάκτηση δυτικής Μ. Ασίας.- Aπαλλαγή από επιδρομές στα Βαλκάνια, ειρήνη

με λαούς, εκστρατείες κατά των Σελτζούκων.

Στρατιωτική κατάρρευση: Καθοριστικής σημασίας ήττα από τους Τούρκους στο Μυριοκέφαλο της φρυγίας (1176).

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΏΝ

Σχίσμα (1054): Οι σχέσεις μεταξύ των πατριαρχείων Ρώμης και Κωνσταντινούπολης, με το οποίο συμπαρατάχτηκαν τα πατριαρχεία Αντιοχείας, Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας, διακόπηκαν πλήρως, αφού η αλαζονεία των διαπραγματευτών οδήγησε σε οριστική ρήξη μεταξύ των δύο πατριαρχείων, τα οποία στο εξής αντιπροσωπεύουν δύο χωριστές χριστιανικές εκκλησίες (την Ορθόδοξη και τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία).

Ενετική οικονομική διείσδυση: Παραχώρηση προνομίων σε Βενετούς για την βοήθειά τους για την απόκρουση των Νορμανδών.

ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ Οι σταυροφορίες ήταν μια κίνηση που εκδηλώθηκε στη Δύση τον 11ο αι., προήλθε από πρωτοβουλία των παπών και απέβλεπε στην απελευθέρωση του Παναγίου Τάφου και των Αγίων Τόπων που είχαν κατακτήσει οι Σελτζούκοι (1077). Παράγοντες, που επηρέασαν τη διαμόρφωση τους:- η φημολογία για τις ωμότητες Αράβων και

Τούρκων κατά των προσκυνητών- τα οικονομικά προβλήματα της Δύσης- και το κάλεσμα για βοήθεια που απηύθυνε ο

αυτοκράτορας Αλέξιος Α' Κομνηνός στους ηγεμόνες της.

- Η πρώτη είχε κυρίως θρησκευτικό χαρακτήρα.- Η δεύτερη και η τρίτη έγιναν χωρίς επιτυχία.- Η τέταρτη: Στις σταυροφορίες που διαδέχτηκαν την πρώτη σταυροφορία υποχώρησαν βαθμιαία τα θρησκευτικά και κυριάρχησαν τα υλικά κίνητρα. Το αποκορύφωμα της εξέλιξης σημειώθηκε με την τέταρτη σταυροφορία. Οι σταυροφόροι, αυτοί οι υποτιθέμενοι στρατιώτες του Χριστού, που είχαν αρχικό στόχο την Αίγυπτο και τη Συρία, παρέκκλιναν από αυτόν και κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη (1204).

ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ - 1204

Λατινικά κράτη1.  η αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης 2. το βασίλειο της Θεσσαλονίκης3. το δουκάτο των Αθηνών και4. η ηγεμονία της Αχαΐας

Ελληνικά Κράτη5. η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας6. η αυτοκρατορία της Νίκαιας7. το κράτος της Ηπείρου

ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ (1261)- Η αρχαία ελληνική κληρονομιά και η χριστιανική

πίστη αρχίζουν να συμβιβάζονται στη συνείδησή του Βυζαντινού και να γίνονται συστατικά στοιχεία της νέας ιδεολογίας, στοιχείο που ισοδυναμεί με το ξύπνημα ενός εθνικού αισθήματος στον Ελληνισμό που αποτελεί πλέον το μοναδικό στήριγμα του Βυζαντίου.

- Αφού εδραίωσαν τη θέση τους, τα ελληνικά κράτη οργανώθηκαν στρατιωτικά και πολιτικά, πρόκοψαν στην οικονομία και τον πολιτισμό και επιδόθηκαν σε έναν αγώνα δρόμου για την ανάκτηση της Πόλης και την ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

- Το έργο αυτό πραγματοποιήθηκε τελικά από τον αυτοκράτορα της Νίκαιας Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο (1261).

ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣΩστόσο οι εμφύλιοι πόλεμοι έφεραν οικονομική και στρατιωτική κατάρρευση.- Το νόμισμα υποτιμήθηκε- Η βαριά φορολογία και η εξαθλίωση προκάλεσαν

επαναστάσεις του λαού και της μεσαίας τάξης κατά των ευγενών.

- Οι ξένοι μισθοφόροι κυριάρχησαν

- Η άλλοτε κραταιά αυτοκρατορία έγινε τώρα μια αδύναμη αυτοκρατορία των Στενών

- Εύκολα καταλύθηκε από τους Οθωμανούς.

ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗΟι Οθωμανοί και οι κατακτήσεις τους- Οι Οθωμανοί ήταν μια τουρκική φυλή διαφορετική

από τους Σελτζούκους, ασιάτες νομάδες που μετανάστευσαν σε μια περιοχή κοντά στην Προύσα.

- Οργανώθηκαν αρχικά από το σουλτάνο (ηγεμόνα) Οθμάν ή Οσμάν, στον οποίο οφείλουν και το όνομά τους.

- Εκμεταλλεύτηκαν την κατάργηση των βυζαντινών ακριτών μετά το 1261.

- Αξιοποίησαν τον ισλαμικό θεσμό των γαζήδων (δηλ. των φανατικών μαχητών του Ισλάμ), για να αποκλείσουν και να εξαναγκάσουν, μετά από μακρόχρονη πολιορκία, τις ελληνικές πόλεις σε παράδοση.

- Κατέκτησαν βαθμιαία όλη τη Μ. Ασία.

ΠΑΙΔΟΜΑΖΩΜΑ Η ανάγκη ενίσχυσης του στρατού των Οθωμανών οδήγησε στη στρατολόγηση των χριστιανοπαίδων (ονομάστηκε παιδομάζωμα) και τη συγκρότηση του επίλεκτου τάγματος των γενιτσάρων («νέος στρατός»).Τα παραπάνω τους οδήγησαν σε στρατιωτικές επιτυχίες στην Ευρώπη.

Προσπάθειες ανάσχεσης των Οθωμανών:

- Στις αρχές του 15ου αι. οι Μογγόλοι εισέβαλαν στη Μ. Ασία και κατανίκησαν το σουλτάνο Βαγιαζιτ στη μάχη της Άγκυρας (1402).

- Η ήττα προκάλεσε βαθιά κρίση στο Οθωμανικό Κράτος και έδωσε παράταση ζωής στο ετοιμόρροπο Βυζάντιο.

- Κατά τον τελευταίο αιώνα πριν την Άλωση οι βυζαντινοί αυτοκράτορες Ιωάννης Ε' (1369-71), Μανουήλ Β' (1399-1402) και Ιωάννης Η' ταξίδεψαν για βοήθεια στη Δύση.

- Οι υποχωρήσεις που προτάθηκαν δεν έγινε δεκτές από το λαό, αποδείχτηκαν μάταιες και το Βυζάντιο έμεινε απροστάτευτο στα κατακτητικά σχέδια των Οθωμανών.

ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

- Μετά τη μάχη της Άγκυρας η Οθωμανική Αυτοκρατορία βυθίστηκε στην αναρχία. - Ο σουλτάνος Μουράτ Β' (1421-

51) επανέφερε την τάξη σ' αυτή και ανανέωσε την επιθετικότητά της:

- κατέλαβε τα Γιάννενα και τη Θεσσαλονίκη (1430)

- κατανίκησε έναν σταυροφορικό στρατό στη Βάρνα (1444)

- προετοίμασε την πολιορκία της Πόλης, την οποία διεξήγαγε με επιτυχία ο διάδοχος του Μωάμεθ Β' Πορθητής (1451-81).

Η ΑΛΩΣΗ- Προτού αρχίσει την πολιορκία, ο Πορθητής έχτισε

στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου το φρούριο της Ρούμελης, για να εμποδίσει τον επισιτισμό της Πόλης από τον Εύξεινο.

- Η πολιορκία κράτησε 54 μέρες (6 Απριλίου 29 Μαΐου 1453).

- Ο γενναίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ' διέθετε ελάχιστες δυνάμεις. Η υπεροχή των Τούρκων σε στρατιώτες και οπλισμό ήταν συντριπτική.

- Στην κρίσιμη αυτή στιγμή η βοήθεια της Δύσης υπήρξε ισχνή και ανεπαρκής.

- Ένας από αυτούς που έσπευσαν σε βοήθεια ήταν ο γενουάτης πολεμιστής Ιουστινιάνης.

- Η υπεροπλία των Τούρκων σε έμψυχο (αναλογία 10 προς 1) και άψυχο υλικό ήταν συντριπτική. Όπως παρατηρήθηκε εύστοχα, τα κανόνια έκριναν τα πάντα.

- Οι Βυζαντινοί, αβοήθητοι από τα χριστιανικά κράτη, αγωνίστηκαν ηρωικά, αλλά ο αγώνας ήταν άνισος

- Η τελική έφοδος έγινε τη νύχτα της 29ης Μαΐου.- Κατόπιν σφοδρού βομβαρδισμού και συνεχών επιθέσεων

οι γενίτσαροι πέρασαν από τα ρήγματα των τειχών και έγιναν κύριοι της Πόλης.

   

Η ΑΛΩΣΗ

- Ο αυτοκράτορας έπεσε στο πεδίο της μάχης, κυκλωμένος από τους εισβολείς.

- Όπως προέβλεπε ο θρησκευτικός νόμος, η Πόλη παραδόθηκε στους μαχητές.

- Οι σφαγές και η λεηλασία διήρκεσαν τρεις ολόκληρες μέρες.

- Από την πρώτη κιόλας μέρα ο Μωάμεθ μπήκε με πομπή στην κατακτημένη πόλη, προσευχήθηκε στην Αγία Σοφία και ανήγγειλε ότι εφεξής πρωτεύουσά του θα είναι η Πόλη.

Η ΑΛΩΣΗ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΕκχριστιανισμός λαών:- Μοραβών: Ο εκχριστιανισμός των Σλάβων από τα

μεγαλύτερα επιτεύγματα του βυζαντινού πολιτισμού(ξεκίνησε από τη Μοραβία)

- Μεθόδιος και Κύριλλος – σλαβικό αλφάβητο – μετάφραση θείας λειτουργίας και ιερών βιβλίων – επιτυχία σε ιεραποστολικό έργο.

- Βουλγάρων: Με απόφαση της συνόδου του 870 η εκκλησία της Βουλγαρίας υποτάχτηκε στη δικαιοδοσία του πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης.

- Ρώσων: Ο Ρώσος ηγεμόνας Βλαδίμηρος βαφτίστηκε χριστιανός και ακολούθησε ομαδική βάφτιση Ρώσων. Αυτό επηρέασε καθοριστικά τη νοοτροπία και τον πνευματικό πολιτισμό των Ρώσων.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΗ Φιλοσοφία:- Η χριστιανική σκέψη κυριάρχησε στην πνευματική

εξέλιξη του Βυζαντίου.- Στην περίοδο της εικονομαχίας, σημαντικοί

εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όπως ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αντλούσαν φιλοσοφικά επιχειρήματα από τα έργα του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και των Νεοπλατωνικών, για να ενισχύσουν τις θέσεις τους υπέρ των εικόνων και γενικότερα υπέρ του χριστιανικού δόγματος.

- Ο σημαντικότερος λόγιος ήταν ο Μιχαήλ Ψελλός.- Πολύ σημαντικό για την πρόοδο της φιλοσοφίας και των

γραμμάτων στο Βυζάντιο υπήρξε το έργο που επιτέλεσαν πολλά μοναστήρια και κυρίως η Μονή Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη, όπου γινόταν συστηματική αντιγραφή χειρογράφων των κλασικών συγγραφέων.

Η Χρονογραφία-Ιστοριογραφία:- Η χρονογραφία είναι ένα είδος που αναπτύχθηκε

από βυζαντινούς συγγραφείς με την πρόθεση να προβληθεί η συμβολή του Βυζαντίου στην ιστορία της σωτηρίας του ανθρώπου.

- Σημαντικοί: Ο Θεοφάνης ο Ομολογητής και ο Γεώργιος Μοναχός.

- Η ιστοριογραφία αποτελεί είδος που αναπτύχθηκε από συγγραφείς, οι οποίοι είχαν συνήθως ως πρότυπα τους ιστορικούς της ελληνικής κλασικής αρχαιότητας.

- Σημαντικοί :Ο Μιχαήλ Ψελλός και  η Άννα Κομνηνή

ΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Η Λογοτεχνία:- Κατά τους πρώτους αιώνες της ιστορίας του

Βυζαντίου το κυριότερο λογοτεχνικό είδος που αναπτύσσεται είναι η εκκλησιαστική υμνογραφία.

- Κορυφαίος εκπρόσωπος της είναι ο Ιωάννης Δαμασκηνός (675-754), ο οποίος συνέθεσε αριστουργηματικούς κανόνες, ύμνους και τροπάρια σε αρχαία ποιητικά μέτρα.

- Κατά τον 10ο αιώνα εμφανίζονται τα πρώτα ακριτικά τραγούδια.

- Κατά την περίοδο των Παλαιολόγων αναπτύχθηκε κυρίως το έμμετρο ιπποτικό μυθιστόρημα.

- Εξαιρετικό ιστορικό και γλωσσικό ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το έμμετρο Χρονικόν του Μορέως.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Η Θεολογία:- Ο Μάξιμος Ομολογητής ασχολήθηκε στα συγγράμματά

του με τις δύο φύσεις του Χριστού, αντικρούοντας τις απόψεις των μονοφυσιτών και μονοθελητών.

- Από τους πιο ονομαστούς εκκλησιαστικούς συγγραφείς της περιόδου της Εικονομαχίας είναι ο Ιωάννης Δαμασκηνός.

- Στην περίοδο των Μακεδόνων ο σημαντικότερος εκπρόσωπος όχι μόνο των εκκλησιαστικών αλλά και των κλασικών γραμμάτων υπήρξε ο πατριάρχης Φώτιος.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

H Μουσική:- Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες η λειτουργική

ποίηση και μουσική χαρακτηρίζονται από απλότητα.

- Μετά την επικράτηση του χριστιανισμού oι ύμνοι, τα λειτουργικά δηλαδή άσματα με εγκωμιαστικό περιεχόμενο για το Θεό και γενικότερα τα ιερά πρόσωπα, λαμβάνουν πιο σύνθετες μορφές.

- Παράλληλα προς τη θρησκευτική μουσική αναπτύσσεται και η κοσμική, που αποτελεί συνέχεια της αρχαίας ελληνικής παράδοσης.

- Όμως τώρα, τα επιτραπέζια, τα ερωτικά, τα γαμήλια και άλλα παρόμοια άσματα με κοινωνικό περιεχόμενο προσαρμόζονται στη νέα πίστη και λατρεία.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Η Επιστήμη και η Τεχνολογία:- Οι Βυζαντινοί ενδιαφέρθηκαν για τις Φυσικές

Επιστήμες, τα Μαθηματικά, την Αστρονομία και την Ιατρική, όπως αποδεικνύει το έργο σημαντικών ανθρώπων του πνεύματος.

- Ο Στέφανος ο Αλεξανδρινός δίδαξε στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης φιλοσοφία, μαθηματικά και μουσική.

- Ο σημαντικότερος επιστήμονας του 9ου αιώνα είναι ο Λέων ο Φιλόσοφος ή Μαθηματικός. Ασχολήθηκε με τα αρχαία μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες και συνέγραψε έργα, όπου συνδυάζει επιστημονικές, αστρολογικές και μαντικές απόψεις.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Τεχνολογία:- Οι Βυζαντινοί επιδίδονταν στην κατασκευή

αστρολάβων, ηλιακών ρολογιών και βαλλιστρών.- Η σημαντικότερη όμως τεχνολογική επινόηση για

στρατιωτικούς σκοπούς ήταν το υγρόν πυρ, ένα μίγμα από εύφλεκτα υλικά που δεν έσβηνε όταν ερχόταν σε επαφή με το νερό και εκτοξευόταν στα εχθρικά πλοία με ειδικούς σωλήνες.

- Στον Λέοντα το Φιλόσοφο ή Μαθηματικό αποδίδεται η επινόηση ενός είδους οπτικού τηλέγραφου, ενός συστήματος με το οποίο προειδοποιούνταν οι Βυζαντινοί για τις αραβικές επιδρομές στα σύνορα της αυτοκρατορίας.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ

Η Αρχιτεκτονική:- Το βασικό αρχιτεκτονικό σχέδιο των βυζαντινών ναών

στηρίζεται στο ορθογώνιο παραλληλόγραμμο σχήμα που είχαν οι βασιλικές, δημόσια ρωμαϊκά κτίσματα.

- Με την προσθήκη του τρούλου τον 6ο αιώνα, στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, δημιουργήθηκε ένας νέος ρυθμός, η τρουλαία βασιλική, ο οποίος εξελίχθηκε σταδιακά σε όλη τη διάρκεια της βυζαντινής ιστορίας.

- Παραλλαγή του ρυθμού αυτού είναι Ο αγιορείτικος τύπος.

- Οι εσωτερικοί χώροι κοσμούνται με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες (αποτελούν τις κυριότερες μορφές έκφρασης στον εσωτερικό χώρο και κυριαρχούν σε όλη την περίοδο της βυζαντινής ιστορίας), φορητές εικόνες και έργα ξυλογλυπτικής.

Η Ζωγραφική: Στην περίοδο της Μακεδονικής δυναστείας, κατά την οποία διαμορφώνεται το πρόγραμμα της εικονογράφησης στο εσωτερικό των ναών: - στην κορυφή του τρούλου εικονογραφείται ο

Παντοκράτορας, περιστοιχιζόμενος από αγγέλους και προφήτες

- στην αψίδα του Ιερού η Θεοτόκος, ανάμεσα στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ

- στα λοφία του τρούλου οι τέσσερις Ευαγγελιστές- στους τοίχους οι δεσποτικές γιορτές, οι Άγιοι και οι

Μάρτυρες.

Η βυζαντινή τέχνη προσπαθεί να εκφράσει τη ματαιότητα του φυσικού κόσμου και να προβάλει την αιωνιότητα, σύμφωνα με τις βασικές αντιλήψεις του Χριστιανισμού για την επίγεια και μετά θάνατον ζωή.

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ

Μικρογραφία - Μικροτεχνία* - Μικρογλυπτική:- έργα μικροτεχνίας και μικρογλυπτικής- από πολύτιμα μέταλλα, σμάλτο, ξύλο και

ελεφαντόδοντο- προκαλούν εντύπωση για την ποικιλία των

συνθέσεων και την εξαιρετικά λεπτή επεξεργασία των υλικών

- η μεγάλη ακμή της μικρογλυπτικής συμπίπτει με την επικράτηση του κλασικισμού, ιδιαίτερα στην εποχή του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου.

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ