1

30 9.30 - 18.30

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ..................................................................................................................................................1

ΛΙΓΑΛΟΓΙΑΓΙΑΤΟΣΥΝΕΔΡΙΟ...................................................................................................................2

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΥΝΕΔΡΙΟΥ........................................................................................................................5

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ............................................................................................................................................8

ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη.................................................................................................8

ΑθηνάΚρητικού....................................................................................................................9

ΣίσσυΠαυλοπούλου...........................................................................................................10

ΑΕΝΟΤΗΤΑ-ΗΟΠΤΙΚΗΤΩΝΝΕΩΝ.......................................................................................................12

ΧαιρετισμόςΝίκουΚακλαμανάκη.......................................................................................12

Προκλήσεις&Λύσεις:Εισηγήσειςνέωνμεαναπηρία........................................................15

Προκλήσεις&Λύσεις:Εισηγήσειςμαθητώνκαιμαθητριών..............................................29

Προτεινόμεναεκπαιδευτικάεργαλείαανάσχολείο..........................................................60

Προτεινόμεναεκπαιδευτικάεργαλείαανάκατηγορία......................................................64

ΒΕΝΟΤΗΤΑ–ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑΔΕΔΟΜΕΝΑΚΑΙΒΕΛΤΙΣΤΕΣΠΡΑΚΤΙΚΕΣ.................................................67

ΑναλυτικέςΠαρουσιάσειςΕισηγητών................................................................................68

ΠροσφώνησητηςΠροέδρουτουΙδρύματος"ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη"κυρίαςΜαριάνναςΒ.Βαρδινογιάννη...........................................................................................127

ΧαιρετισμόςαποτηνΑ.Ε.τονΠρόεδροτηςΔημοκρατίας,κύριοΠροκόπιοΠαυλόπουλο...........................................................................................................................................128

ΓΕΝΟΤΗΤΑ–ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΚΑΙΚΑΤΑΓΡΑΦΗΠΡΟΤΑΣΕΩΝΓΙΑΕΝΑΣΧΟΛΕΙΟ"ΧωρίςΕτικέτες"...130

ΔΕΝΟΤΗΤΑ–ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ–ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑΣΥΝΕΔΡΙΟΥ..................................................................131

ΕΕΝΟΤΗΤΑ–ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ&ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ........................................................................................153

ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ–ΠΡΟΦΙΛΔΙΟΡΓΑΝΩΤΩΝΣΥΝΕΔΡΙΟΥ............................................................................155

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ1-SYNOPSIS...................................................................................................................161

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ2-AFEWWORDSABOUTTHECONFERENCE................................................................162

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ3–PROGRAM................................................................................................................165

1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1οΔιαδραστικόΣυνέδριο"ΠροωθώνταςτηνΑποδοχήτηςΔιαφορετικότηταςσταΣχολεία"

Εκπαιδευτικέςπροσεγγίσειςγιατηνκοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία.

Το«ΊδρυμαΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη»καιο«Σ.Κ.Ε.Π.-ΣύνδεσμοςΚοινωνικήςΕυθύνηςγια Παιδιά και Νέους» διοργάνωσαν, υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου τηςΔημοκρατίας κυρίου Προκοπίου Παυλοπούλου, το 1ο Διαδραστικό Συνέδριο με θέμα«Προωθώντας την Αποδοχή της Διαφορετικότητας στα Σχολεία - ΕκπαιδευτικέςΠροσεγγίσειςγιατηνκοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία»,τηνΠαρασκευή30Νοεμβρίου2018,σεένακατάμεστοαπόκόσμοΖάππειοΜέγαρο.

ΣτόχοιΣυνεδρίουΤο Συνέδριο στηρίχθηκε στη σημασία και στο ρόλο του σχολείου ως δυναμικού μοχλούδημοκρατικής συνείδησης & απαραίτητου θεσμού κοινωνικοποίησης των νέων.Σηματοδότησε την έναρξη ενός κύκλου εργασιών που θα εστιάσει στην ανάδειξη τηςσημασίαςεφαρμογής&καθιέρωσηςνέωνεκπαιδευτικώνεργαλείων,μέσααπόταοποία:

• Θαπροετοιμάζεταιομαθητήςστηναποδοχήτηςδιαφορετικότητας• Θααναδεικνύεταιησημασίατηςμοναδικότηταςτουκαθενόςμας

Απώτερος σκοπός είναι η θέσπιση πιλοτικού προγράμματος στο σχολικό πλαίσιο τηςευρύτερηςπεριφέρειας τηςΑττικής. Τοπιλοτικόαυτόπρόγραμμα, τοοποίοθακατατεθείστο Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και στο Ινστιτούτο ΕκπαιδευτικήςΠολιτικής (ΙΕΠ), θα αποτελέσει το έναυσμα για τη δημιουργία ενός σχολείουως πλαίσιοισότηταςευκαιριώνκαιένταξηςσεένακοινωνικόσύνολο.

Στο Συνέδριο συμμετείχαν εκπρόσωποι θεσμικών φορέων, καθηγητές τριτοβάθμιαςεκπαίδευσης,εκπαιδευτικοίπρωτοβάθμιας&δευτεροβάθμιαςεκπαίδευσης,εκπαιδευτικόπροσωπικό,μαθητέςγενικήςεκπαίδευσης,νέοιμεαναπηρίακαθώςκαιφοιτητές.

Στις εργασίες του Συνεδρίου έλαβαν μέρος εκπρόσωποι μαθητών και μαθητριών από 12σχολείαγενικήςεκπαίδευσης τηςευρύτερηςπεριφέρειαςΑττικής,οιοποίοιπαρουσίασανμε ευρηματικό και πρωτότυπο τρόπο τις δράσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο τωνπρογραμμάτωνπουπραγματοποιείοΣ.Κ.Ε.Π.σεσχολεία.

Συμμετείχαν: 2ο Δημοτικό Αχαρνών - Νέα Γενιά Ζηρίδη - Ελληνογαλλική Σχολή "ΆγιοςΙωσήφ" - Πρότυπο ΓΕ.Λ. Αναβρύτων - 21ο ΓΕ.Λ Αθηνών - 5ο Γυμνάσιο Κορυδαλλού - 2οΓυμνάσιο Νίκαιας - 2ο Πειραματικό Γυμνάσιο Αθηνών - 2ο ΓΕ.Λ Γέρακα - 1ο ΓυμνάσιοΒούλας-ΣιβιτανίδειοςΣχολή-ΕλληνογαλλικήΣχολήΕυγένιοςΝτελακρουά

ΣυντονιστέςτουΣυνεδρίουήτανοιδημοσιογράφοιΠηνελόπηΓαβράκαιΓιάννηςΠολίτης.

Ένασχολείοχωρίςετικέτες…ηαρχήμιαςκοινωνίαςχωρίςπροκαταλήψεις.

ΗπαραπάνωενότηταπαρατίθεταιστααγγλικάστοΠΑΡΑΡΤΗΜΑ1

2

ΛΙΓΑΛΟΓΙΑΓΙΑΤΟΣΥΝΕΔΡΙΟ

1οΔιαδραστικόΣυνέδριο"ΠροωθώνταςτηνΑποδοχήτηςΔιαφορετικότηταςσταΣχολεία"

Εκπαιδευτικέςπροσεγγίσειςγιατηνκοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία.

ΜετηνέναρξητωνεργασιώντουΣυνεδρίου,οιδημοσιογράφοιΠηνελόπηΓαβρά&ΓιάννηςΠολίτης,προέτρεψαντοκοινόνασυμμετάσχεισεμιαδιαδραστικήεμπειρία.Ζήτησαναπότους συμμετέχοντες να δημιουργήσουν ομάδες των 8 ατόμων, να συστηθούν, ναμοιραστούν μεταξύ τους το λόγο της παρουσίας τους στο Ζάππειο και να ορίσουν ένανεκπρόσωπο. Στη συνέχεια, η Πηνελόπη Γαβρά ζήτησε από όλους τους εκπροσώπους νασηκωθούν όρθιοι, ενώ από τους υπολοίπους να παραμείνουν καθιστοί. 1 στους 8σηκώθηκε,οιάλλοι7παρέμεινανκαθιστοί.

Αυτή η συγκεκριμένη αναλογία (1/8) είναι δυστυχώς το ποσοστό των νέων με αναπηρίαπουέχουνπρόσβασηστηνεκπαίδευση,δηλαδήμόλιςτο15%.ΉτανμιαπροσομοίωσητηςζοφερήςπραγματικότηταςπουεπικρατείσήμεραστηνΕλλάδακαιηοποίαχρήζειάμεσηςαντιμετώπισης&λύσης,δεδομένουτουότιημεγάληπλειοψηφίατωννέωνμεαναπηρίαμένειεκτόςεκπαιδευτικούσυστήματος.

Τιςεργασίες τουΣυνεδρίουχαιρέτισεηΑ.Ε.οΠρόεδρος τηςΔημοκρατίαςκ.ΠροκόπιοςΠαυλόπουλος, ο οποίος στην ομιλία του τόνισε τη σημασία της κοινωνικής ένταξης τωνατόμων με αναπηρία: «Προωθώντας αποτελεσματικές δράσεις για την ομαλή καιαποδοτικήκοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία,στηρίζουμετουςνέουςμεαναπηρίαώστε,υπό όρους σεβασμού της αξίας τους και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάςτους,νασυμμετέχουνισοτίμωςστοκοινωνικόγίγνεσθαι.Καιτούτοδιότιυπότιςσυνθήκεςαυτές,οινέοιμεαναπηρίαμπορούν,κατάτοδυνατόν,ναξεκινούναπότηνίδιααφετηρίακαιναέχουν ίσεςευκαιρίεςμετουςάλλουςνέους,προκειμένουνασυμμετέχουνενεργώςκαιισοτίμωςστηνκοινωνική,οικονομικήκαιπολιτικήζωήτηςΧώρας».

Χαιρετισμούς επίσης απηύθυναν η Πρόεδρος του Ιδρύματος «Μαριάννα Β.Βαρδινογιάννη»κ.ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη,ηΠρόεδροςκαι ΙδρύτριατουΣ.Κ.Ε.Πκ.ΑθηνάΚρητικούκαιησύζυγοςτουΠροέδρουτηςΔημοκρατίαςκ.ΣίσσυΠαυλοπούλου.

Η κ. Σίσσυ Παυλοπούλου αναφέρθηκε στη σημασία ανάληψης πρωτοβουλιών για τηνένταξητωνατόμωνμεαναπηρία.«Είμαιπραγματικάχαρούμενηπουμετέχωσεμιατέτοιαπρωτοβουλία. Η πραγματοποίηση του συγκεκριμένου συνεδρίου αποτελεί μια πολύσημαντικήαφορμή για σκέψη και προβληματισμό και είμαι βέβαιη ότι όλοι θαφύγουμεπλουσιότεροι»είπεχαρακτηριστικά.

Απότηνπλευράτηςηκ.ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννηυπογράμμισετοσημαντικόρόλοτηςπαιδείας για τη διαμόρφωση μιας κοινωνίας που αντιμετωπίζει με σεβασμό τηδιαφορετικότητα. «Αγωνιζόμαστε για την ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση τωνσυνανθρώπωνμαςκαικυρίωςτωννέων,ώστενασυνειδητοποιήσουντην ικανότητάτουςναδημιουργούναλλαγές,ναυπερασπίζονταιδικαιώματακιελευθερίεςδικέςτουςκαιτωνάλλων,αλλάκαι ναπραγματώνουν ταόνειρά τουςμε τηδύναμη τηςγνώσης. Σεαυτή τηδιαδικασία, η παιδείαπαίζει πρωτεύοντα ρόλο και κανείς μα κανείς δεν πρέπει ναμένειπίσω»,ανέφερεηκυρίαΒαρδινογιάννη.

3

Λαμβάνοντας το λόγο, η κ. Αθηνά Κρητικού δεσμεύτηκε ότι όλες οι απόψεις τωνσυμμετεχόντωνμαθητών, τωννέωνμεαναπηρία, τωνκαθηγητώνκαι τωνεκπαιδευτικών,θα αποτυπωθούν καθώς απώτερος σκοπός του συνεδρίου είναι η θέσπιση πιλοτικούπρογράμματοςστοσχολικόπλαίσιο της ευρύτερηςπεριφέρειας τηςΑττικής. «Τοπιλοτικόαυτόπρόγραμμαθααποτελέσειτοέναυσμαγιατηδημιουργίαενόςσχολείουωςπλαίσιοισότηταςευκαιριώνκαιένταξηςσεένακοινωνικόσύνολο.Ένασχολείοπουθαπροωθείτηνενσυναίσθηση, το διάλογο, τη συνύπαρξη, τηναποδοχή, τηναλληλεγγύη και το σεβασμόστημοναδικότητατουκαθενός»είπεανάμεσασεάλλαηκυρίαΚρητικού.

Την Α΄Ενότητα: Η Οπτική των Νέων χαιρέτισε ο Χρυσός Ολυμπιονίκης ΝίκοςΚακλαμανάκηςοοποίοςμίλησεγιατονπροσωπικότουαγώναναυπερνικήσειταεμπόδιαπου βρέθηκαν μπροστά του, εμπνέοντας με την ομιλία του μαθητές και εκπαιδευτικούς.«Το να είσαι διαφορετικός είναι τελικά αυτό που μπορεί να κάνει τη διαφορά, και μόνοβοηθώνταςτουςγύρωμαςμπορούμενααλλάξουμετονκόσμο.Αςκάνουμετοπρόβλημαευκαιρία»,είπεοκύριοςΚακλαμανάκης.

Στη συνέχεια πήραν το λόγο έξι νέοι με αναπηρία που με το παράδειγμα τουςαποδεικνύουν ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο.Με χιούμορ και θάρρος μίλησαν για τηδική τους αλήθεια, τα βιώματα τους και κατέθεσαν την εμπειρία τους για το ρόλο τηςπαιδείαςκαιτηςοικογένειαςστηνπροσωπικήτουςεξέλιξη.Οινέοιαυτοίήτανηαθλήτριαξιφασκίας με αμαξίδιο και στέλεχος του Συλλόγου «ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ» Έφη Βλάμη, οδικηγόρος και Τακτικός Εκπρόσωπος στην Ελλάδα της Διεθνούς Οργάνωσης VIEWS γιανέους με προβλήματα όρασης Ευάγγελος Αυγουλάς, ο ΕπιμελητήςΨυχίατρος στο Π.Γ.Ν.ΑΤΤΙΚΟΝ Δρ. Στέλιος Κυμπουρόπουλος, ο Συντονιστής Βιωματικών Παρεμβάσεων &Εμψυχωτής Σ.Κ.Ε.Π.Παναγιώτης Πιτσίνιαγκας, ο Κειμενογράφος και Εμψυχωτής Σ.Κ.Ε.Π.ΣτέφανοςΒούροςκαιοΕκπαιδευτικόςκαιΕμψυχωτήςΣ.Κ.Ε.Π.ΚωνσταντίνοςΣαμαράς.

Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα ανέβηκαν στη σκηνή οι εκπρόσωποι των μαθητών,απόδημόσια& ιδιωτικάσχολεία, οιοποίοιπαρουσίασανμεευρηματικόκαιπρωτότυποτρόποτιςδράσειςπουέχουναναλάβειστοπλαίσιοτωνπρογραμμάτωνπουπραγματοποιείοΣ.Κ.Ε.Π.στασχολεία.ΤιςπαρουσιάσειςαυτέςσυντόνισεηψυχολόγοςΜισελίναΛεμησίου,καιτασχολείαπουσυμμετείχανήτανταεξής:

2°ΔημοτικόΑχαρνών-ΝέαΓενιάΖηρίδη-ΕλληνογαλλικήΣχολή"ΆγιοςΙωσήφ"-ΠρότυποΓΕ.Λ.Αναβρύτων-21°ΓΕ.ΛΑθηνών-5°ΓυμνάσιοΚορυδαλλού-2°ΓυμνάσιοΝίκαιας-2°ΠειραματικόΓυμνάσιοΑθηνών-2°ΓΕ.ΛΓέρακα-1°ΓυμνάσιοΒούλας-ΣιβιτανίδειοςΣχολή-ΕλληνογαλλικήΣχολήΕυγένιοςΝτελακρουά

Οι μαθητές είχαν προετοιμάσει και παρουσίασαν μια σειρά από ΠροτεινόμεναΕκπαιδευτικάΕργαλείαγιατηνκοινωνικήένταξητωννέωνμεαναπηρίαπουπεριλάμβανανεκπαιδευτικές επισκέψεις εντός και εκτός του σχολείου, αθλητικές δραστηριότητες,εκπαιδευτικά παιχνίδια, καλλιτεχνικά εργαστήρια, εκπαιδευτικά projects, εκδηλώσεις,ηλεκτρονικές πλατφόρμες και όμιλοι για έρευνα και ενημέρωση καθώς και αλλαγές στοωρολόγιοπρόγραμμαγιατηνένταξητηςνοηματικήςγλώσσας,τημέθοδοBrailleκαθώςκαιτηνψυχολογικήυποστήριξηπιθανώναρνητικώνσυναισθημάτων.

Στη Β' Ενότητα: Επιστημονικά Δεδομένα και Καλές Πρακτικές του συνεδρίου, μετά τοδιάλειμμα γιαφαγητό και τηναποχώρηση τωνμαθητών ξεκίνησεηκλειστή ενότηταπου

4

αφορούσεστιςΚαλέςΠρακτικέςκαιταΕπιστημονικάΔεδομένα.ΠροήδρευσεηΚαθηγήτριατουΤμήματοςΨυχολογίαςτουΕΚΠΑΦρόσωΜόττη-Στεφανίδηκαιπαρουσίασαντοέργοτους13διακεκριμένοιομιλητές.Τηνενότητααυτήπαρακολούθησανεκπαιδευτικοίόλωντωνβαθμίδωνκαιεκπρόσωποιφορέωνμεσκοπότηνανταλλαγήαπόψεωνσχετικάμετιςβέλτιστες πρακτικές για την εφαρμογή νέων εκπαιδευτικών εργαλείων, μέσα από ταοποία:

• Θαπροετοιμάζεταιομαθητήςστηναποδοχήτηςδιαφορετικότητας• Θααναδεικνύεταιησημασίατηςμοναδικότηταςτουκαθενόςμας

ΗΔρΦρόσωΜόττη-Στεφανίδη,παρουσίασετααποτελέσματατηςμελέτηςπουεκπόνησεσε συνεργασία με τον Σ.Κ.Ε.Π. για την αλλαγή στάσης των παιδιών μετά τις βιωματικέςομιλίες και δράσεις του Σ.Κ.Ε.Π. στα σχολεία τους. Οι εισηγητές με τη σειρά πουπαρουσίασαν τοέργο τουςήταν:οΔιευθυντήςΕιδικήςΑγωγής τουΥπουργείουΠαιδείας,Έρευνας και Θρησκευμάτων Παναγιώτης Κασσιανός, η Αντιδήμαρχος για το Παιδί τουΔήμου Αθηναίων Μαρία Ηλιοπούλου, η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΔιαπολιτισμικήςΕκπαίδευσηςτουΠανεπιστημίουΔυτικήςΜακεδονίαςΝεκταρίαΠαλαιολόγου,οΔιδάκτωρΕιδικής Αγωγής – Ψυχομετρίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Στέφανος Κούτρας, οΔιευθυντής του Κέντρου Κοινωνικής Φροντίδας Ατόμων με Αναπηρία «ΕΣΤΙΑ» ΒασίληςΚασιμάτης, ο τ. Σχολικός Σύμβουλος Δ.Ε. Αττικής Ανδρέας Ζεργιώτης, η ΕπισκέπτριαΚαθηγήτρια και Επίτιμη Ερευνητική Συνεργάτης του University of Roehampton School ofEducationΈλεναΣουκάκου, οΔιοικητής καιΠρόεδροςΔ.Σ. ΚΕΑΤΜενέλαοςΤσαούσης, ηΥπεύθυνηδιαχείρισηςφακέλωνμαθητώνμεαναπτυξιακές και εκπαιδευτικέςανάγκες τηςΕλληνογαλλικής Σχολής «Ευγένιος Ντελακρουά» Γεωργία Γούναρη, η ΥπεύθυνηΕκπαιδευτικών Προγραμμάτων του «Ιδρύματος Ωνάση» Χριστίνα Παναγιωτάκου, ηΨυχολόγος και Επιστημονική Συνεργάτης του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη»ΈλεναΓιουρούκου,ηΕκπαιδευτικόςτου30ουΔημοτικούΣχολείουΑχαρνώνΑμαλίαΚαραλήκαιτέλοςηιδρύτριακαιπρόεδροςτουΣ.Κ.Ε.Π.ΑθηνάΚρητικού.

Στην Γ' Ενότητα:Συμπεράσματα και Καταγραφή Προτάσεων για ένα Σχολείο "ΧωρίςΕτικέτες" ορίστηκε η Συντονιστική Επιτροπή που θα είναι υπεύθυνη να παρακολουθήσειτην εξέλιξη των αναδειγμένων εκπαιδευτικών εργαλείων και την κατάθεσή τους στοΥπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων. Η συντoνιστική επιτροπή απαρτίζεταιαπό εκπαιδευτικούς, κοινωνιολόγους, ειδικούς παιδαγωγούς, ψυχολόγους, διδάκτορες,εκπρόσωπους θεσμικών και ιδιωτικών φορέων με στόχο την καταγραφή και αποτύπωσητωνεκπαιδευτικώνεργαλείωνπουπροτάθηκανστοΣυνέδριο.

ΔόθηκανΒεβαιώσειςΣυμμετοχήςστουςμαθητές&εκπαιδευτικούςπουσυμμετείχαν.

Η εκδήλωση ήταν προσβάσιμη σε χρήστες/τριες αμαξιδίου και διέθετε αναπηρικήτουαλέτα. Το πρόγραμμα διατέθηκε σε braille, μεγαλογράμματη γραφή και QRCode καιπαρείχεταυτόχρονηδιερμηνείαστηνΕλληνικήΝοηματικήΓλώσσα.

ΗπαραπάνωενότηταπαρατίθεταιστααγγλικάστοΠΑΡΑΡΤΗΜΑ2

5

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Πρόγραμμα1ουΔιαδραστικούΣυνεδρίου:ΠροωθώνταςτηνΑποδοχήτηςΔιαφορετικότηταςστασχολεία

Εκπαιδευτικέςπροσεγγίσειςγιατηνκοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία

09.00-09.30Προσέλευση-ΕγγραφέςΣυντονίζουνοιδημοσιογράφοιΠηνελόπηΓαβράκαιΓιάννηςΠολίτης09.30–10.00Έναρξη-ΕισαγωγήστουςστόχουςτουΣυνεδρίουΜίαδιαφορετική"Καλημέρα"-Διαδραστικήγνωριμία10.00-10.15ΧαιρετισμοίΜαριάνναΒ.ΒαρδινογιάννηΠρέσβυςΚαλήςΘελήσεωςτηςUNESCOΠρόεδρος,ΊδρυμαΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη ΑθηνάΚρητικούΙδρύτριακαιΠρόεδρος,Σ.Κ.Ε.Π.-ΣύνδεσμοςΚοινωνικήςΕυθύνηςγιαΠαιδιάκαιΝέουςΣίσσυΠαυλοπούλουΣύζυγοςτουΠροέδρουτηςΔημοκρατίας

10.15-13.30Α΄Ενότητα:ΗΟπτικήτωνΝέων10.15–10.25Χαιρετισμός:ΝίκοςΚακλαμανάκης,ΧρυσόςΟλυμπιονίκης10.25-11.15ΠροκλήσειςκαιΛύσεις:ΕισηγήσειςνέωνμεαναπηρίαΣυμμετείχαν

• ΣτέφανοςΒούρος,Κειμενογράφος,DigitalWiseκαιΕμψυχωτήςΣ.Κ.Ε.Π.• ΣτέλιοςΚυμπουρόπουλος,MSc,ΕπιμελητήςΨυχίατρος,Π.Γ.Ν.Αττικόν• ΕυάγγελοςΑυγουλάς,Δικηγόρος,ΤακτικόςΕκπρόσωποςστηνΕλλάδατηςΔιεθνούς

ΟργάνωσηςVIEWSγιανέουςμεπροβλήματαόρασης• ΚωνσταντίνοςΣαμαράς,Εκπαιδευτικός,Εμψυχωτής,Σ.Κ.Ε.Π.• ΈφηΒλάμη,Στέλεχος,"ΣύλλογοςΌραμαΕλπίδας",Αθλήτριαξιφασκίαςμεαμαξίδιο• ΠαναγιώτηςΠιτσίνιαγκας,ΣυντονιστήςΒιωματικώνΠαρεμβάσεωνκαιΕμψυχωτής

Σ.Κ.Ε.Π.

11.15-11.30Διάλειμμα

11.30-13.30ΠροκλήσειςκαιΛύσεις:ΕισηγήσειςμαθητώνκαιμαθητριώνΣυντονίζει:ΜισελίναΛεμησίου,Msc,Ψυχολόγος

6

Συμμετείχανταπαρακάτωσχολείαγενικήςεκπαίδευσης:2°ΔημοτικόΑχαρνών,ΝέαΓενιάΖηρίδη,ΕλληνογαλλικήΣχολή"ΆγιοςΙωσήφ",ΠρότυποΓΕΛΑναβρύτων,21°ΓΕΛΑθηνών,5οΓυμνάσιοΚορυδαλλού,2°ΓυμνάσιοΝίκαιας,2°ΠειραματικόΓυμνάσιοΑθηνών,2°ΓΕΛΓέρακα,1°ΓυμνάσιοΒούλας,ΣιβιτανίδειοςΣχολή,ΕλληνογαλλικήΣχολήΕυγένιοςΝτελακρουά13.30-14.15Διάλειμμα-ΕλαφρύΓεύμα14.15-17.00Β'Ενότητα:ΕπιστημονικάΔεδομένακαιΚαλέςΠρακτικέςΠροεδρείοΦρόσωΜόττη-Στεφανίδη,PhD,ΤμήμαΨυχολογίαςτουΕθνικούκαιΚαποδιστριακούΠανεπιστημίουΑθηνώνΕισηγητές:

• ΠαναγιώτηςΚασιανός,ΔιευθυντήςΕιδικήςΑγωγήςΥπουργείουΠαιδείας,ΈρευναςκαιΘρησκευμάτων

• ΜαρίαΗλιοπούλου,ΑντιδήμαρχοςγιατοΠαιδί,ΔήμοςΑθηναίων• ΝεκταρίαΠαλαιολόγου,ΑναπληρώτριαΚαθηγήτριαΔιαπολιτισμικής

Εκπαίδευσης,ΠανεπιστήμιοΔυτικήςΜακεδονίας,ΠαιδαγωγικήΣχολήΦλώρινας,ΤμήμαΝηπιαγωγών

• ΣτέφανοςΓ.Κούτρας,ΔιδάκτωρΕιδικήςΑγωγής-Ψυχομετρίας,ΠανεπιστήμιοΙωαννίνων

• ΑλέξανδροςΑργυριάδης,ΕπίκουροςΚαθηγητήςΕιδικήςΑγωγής,FrederickUniversity,Λευκωσία,Κύπρος.

• ΒασίληςΚασιμάτης,ΔιευθυντήςΕστία,ΚέντροΚοινωνικήςΦροντίδαςΑτόμωνμεΑναπηρία

• ΑνδρέαςΝ.Ζεργιώτης,Δρ.ΣχολικήςΨυχολογίαςΕΚΠΑ,τ.ΣχολικόςΣύμβουλοςΔ.Ε.Αττικής

• ΈλεναΣουκάκου,Ph.D.,ΕπισκέπτριαΚαθηγήτρια,ΕπίτιμηΕρευνητικήΣυνεργάτης,UniversityofRoehamptonSchoolofEducation,ΛονδίνοΗνωμένοΒασίλειο.

• ΜενέλαοςΤσαούσης,Διοικητής&ΠρόεδροςΔ.Σ.ΚΕΑΤ• BrigitteRenn,ΔιευθύντριαΕλληνογαλλικήςΣχολής"ΕυγένιοςΝτελακρουά"• ΓεωργίαΓούναρη,Υπεύθυνηδιαχείρισηςφακέλωνμαθητώνμεαναπτυξιακέςκαι

εκπαιδευτικέςανάγκες,ΕλληνογαλλικήΣχολή"ΕυγένιοςΝτελακρουά"• ΧριστίναΠαναγιωτάκου,ΥπεύθυνηΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτων,ΊδρυμαΩνάση• Δρ.ΈλεναΓιουρούκου,MSc,Ph.D.,Ψυχολόγος,ΕπιστημονικήΣυνεργάτης,ίδρυμα

ΑικατερίνηςΛασκαρίδη• ΑμαλίαΚαραλή,MSc,ΕκπαιδευτικήΤεχνολογίακαιΑνάπτυξηΑνθρωπίνωνΠόρων,

Εκπαιδευτικός,30οΔημοτικόΣχολείοΑχαρνών• ΑθηνάΚρητικού,ΙδρύτριακαιΠρόεδρος,Σ.Κ.Ε.Π.-ΣύνδεσμοςΚοινωνικήςΕυθύνης

γιαΠαιδιάκαιΝέους

16.45ΆφιξητουΠροέδρουτηςΔημοκρατίας

7

ΠροσφώνησητηςΠροέδρουτουΙδρύματος"ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη"ΚυρίαςΜαριάνναςΒ.ΒαρδινογιάννηΧαιρετισμόςαπότηνΑ.Ε.τονΠρόεδροτηςΔημοκρατίας,κύριοΠροκόπιοΠαυλόπουλο17.00-17.15Διάλειμμα17.00-18.30Γ'Ενότητα:ΣυμπεράσματακαιΚαταγραφήΠροτάσεωνγιαέναΣχολείο"ΧωρίςΕτικέτες"

1. Συμπεράσματακαιεπιλογήνέων,εναλλακτικώνεκπαιδευτικώνεργαλείων.2. Σύστασηεπιτροπήςυλοποίησης,παρακολούθησηςκαιπαρουσίασηςπροτάσεων

στοΥπουργείοΠαιδείας.

18.30ΛήξηΕργασιώνΣυνεδρίου

ΤοπρόγραμματουσυνεδρίουπαρατίθεταιστααγγλικάστοΠΑΡΑΡΤΗΜΑ3

8

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

ΜαριάνναΒ.ΒαρδινογιάννηΠρέσβυςΚαλήςΘελήσεωςτηςUNESCOΠρόεδρος,ΊδρυμαΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη

Η Πρόεδρος του Ιδρύματος «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη» κυρία Μαριάννα Β.Βαρδινογιάννη υπογράμμισε το σημαντικό ρόλο της παιδείας για τη διαμόρφωση μιαςκοινωνίας που αντιμετωπίζει με σεβασμό τη διαφορετικότητα. «Αγωνιζόμαστε για τηνευαισθητοποίησηκαιτηνενδυνάμωσητωνσυνανθρώπωνμαςκαικυρίωςτωννέων,ώστενα συνειδητοποιήσουν την ικανότητά τους να δημιουργούν αλλαγές, να υπερασπίζονταιδικαιώματακιελευθερίεςδικέςτουςκαιτωνάλλων,αλλάκαιναπραγματώνουνταόνειράτουςμετηδύναμητηςγνώσης.Σεαυτήτηδιαδικασία,ηπαιδείαπαίζειπρωτεύονταρόλοκαικανείςμακανείςδενπρέπειναμένειπίσω».

Αξιότιμοι,

Με ιδιαίτερη χαρά σας υποδεχόμαστε στο 1ο Διαδραστικό Συνέδριο «Προωθώντας τηνΑποδοχή της Διαφορετικότητας στα Σχολεία» που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα τουΠροέδρου τηςΔημοκρατίας, κύριουΠροκοπίουΠαυλοπούλου, και συνδιοργανώνουμεμετον Σύνδεσμο Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους. Η συγκίνηση μου είναι μεγάληγιατίμίαπροσπάθειαπουξεκινήσαμεμαζίμετηνΠρόεδροτουΣ.Κ.Ε.Π.,τηνκαΚρητικού,τηναγαπημένημουΑθηνά,πριναπό8περίπουμήνεςκορυφώνεταισήμερα,μεαυτήνμαςτη συνάντηση, που για μας είναι ξεχωριστής σημασίας αφού στόχο έχει να καταλήξει σεσυγκεκριμένες προτάσεις για ένα εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και μία κοινωνία χωρίςδιακρίσεις,χωρίςαποκλεισμούς.

Με γεμίζει αισιοδοξία το γεγονός ότι το μεγαλύτερος μέρος των Συνέδρων μας σήμερα,είναιμαθητέςκαιμαθήτριεςπου,μαζίμετουςκαθηγητέςτους,θακαταθέσουνταβιώματάτους,τιςαπόψειςτους,ιδέεςκαιπροτάσεις,μέσααπότηδουλειάτους,μεταφέροντάςμαςτηνκαρδιάτουπροβλήματος.Ησυγκίνησήμουγίνεταιακόμαμεγαλύτερηκαθώςέχουμε,επιπλέον, κοντά μας έξι νέους ανθρώπους, ξεχωριστούς για την δύναμη και τηναποφασιστικότητάτους.Έξιπαιδιάπουκατάφερανναυπερβούνόλεςτιςδυσκολίεςμετονμεγάλο προσωπικό αγώνα τους για κατάθεση ψυχής και σήμερα είναι επιστήμονες,επαγγελματίες, εμψυχωτές, πρωταθλητές σε αρένες αθλημάτων αλλά και στο στίβο τηςζωήςδείχνοντας,σεόλουςμας,τοντρόπο.Είναισήμεραεδώγιαναενώσουντηφωνήτουςμαζίμας,μεόλουςεσάς,μετηφωνήτηςνέαςγενιάςτηςπατρίδαςμας,γιαναστείλουμεόλοιμαζίέναμήνυμαυπέρτουσεβασμούστηδιαφορετικότητακαιστημοναδικότητατουκάθεανθρώπου.Όπως,επίσης, έχουμεκοντάμαςένανΧρυσόΟλυμπιονίκη, τοναγαπητόμαςΝίκοΚακλαμανάκηπουήρθεγιαμαςαπότηνΚρήτη,ειδικάναείναισήμερακοντάμαςκαι ναμοιραστεί τηδική του εμπειρίαμαζίμας. Τον ευχαριστούμεμέσααπό την καρδιάμας.

Χωρίς εσάς, τους ίδιους τους νέους, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε γιατί όχι μόνο τομέλλον αλλά και το παρόν σας ανήκει. Άλλωστε και η Σύμβαση για τα Δικαιώματα τουΠαιδιούθεωρεί τηφωνήκαι την ενεργόσυμμετοχή τωνπαιδιώνωςβασικήπροϋπόθεσηγια την πραγματοποίηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οσεβασμόςστηνδιαφορετικότητακαιτωνσυνανθρώπωνμαςκαικυρίωςτωννέωνώστενασυνειδητοποιήσουν την ικανότητά τους να δημιουργούν αλλαγές, να υπερασπίζονται

9

δικαιώματακαιελευθερίεςδικέςτουςκαιτωνάλλωναλλάκαιναπραγματώνουνταόνειράτουςμετηδύναμητηςγνώσης.ΣεαυτήτηδιαδικασίαηΠαιδείαπαίζειπρωτεύονταρόλοκαικανείς,μακανείς,δενπρέπειναμείνειπίσω.ΗΑτζέντατου2030τωνΗνωμένωνΕθνών,γιατηνΒιώσιμηΑνάπτυξηδεσμεύεταιακριβώςπάνωσεαυτό,στοναμηναφήσεικανένανπίσω.Αναγνωρίζονταςότι ταάτομαμεαναπηρία, τόσοωςδικαιούχοι όσο καιωςφορείςαλλαγών, μπορούν να επιταχύνουν τη διαδικασία προς μία βιώσιμη ανάπτυξη χωρίςαποκλεισμούς για μία, ακόμα πιο ανθρώπινη Κοινωνία για Όλους. Η UNESCO έπαιξεπρωταγωνιστικόρόλοστησύνταξητηςΑτζένταςτου2030γιατίόλαξεκινούνμέσααπότιςσχολικές αίθουσες. Εκεί προωθείται το πνεύμα της σύμπνοιας, της ανεκτικότητας, τηςκατανόησηςκαιτηςσυνεργασίας,καθώςκαιανάπτυξητωνανθρώπινωνδυνατοτήτων,τωνδεξιοτήτων και της δημιουργικότητας. Το σχολείο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο καιπαράλληλαημικρογραφίατηςκοινωνίαςόπουταπαιδιάμπορούννασυνειδητοποιήσουνότιόλοιμας,μικροίκαιμεγάλοι,ανεξάρτητααπότοχρώμα,τηθρησκεία,τηνπροέλευση,τη γλώσσα, τις πεποιθήσεις, τη σωματική μας διάπλαση, τις κινητικές μας ικανότητεςανήκουμεστηνίδιαανθρώπινηοικογένεια.Μέσαστοσχολείοκρίνεταιτοστοίχημαγιατοαν το εκπαιδευτικό σύστημα μπορεί να εγγυηθεί μια Κοινωνία χωρίς Διακρίσεις καιΑποκλεισμούς.ΘέλωναευχαριστήσωθερμάτονΠρόεδρο τηςΔημοκρατίας, κοΠροκόπιοΠαυλόπουλο,οοποίοςέθεσεαπότηπρώτηστιγμή,υπότηνΑιγίδατου,τοΣυνέδριόμας.Έχουμε επίσης την χαρά να είναι κοντά μας η σύζυγός του, κα Σίσσυ Παυλοπούλου, ηαγαπημένη μου φίλη και ανεκτίμητη σύμμαχος, που στηρίζει κάθε μας προσπάθεια. Ηπαρουσία της μας τιμάει ιδιαίτερα και μας ενθαρρύνει ακόμα περισσότερο καθώς και ηίδια ως νομικός, ως μητέρα και ως γιαγιά, μάχεται καθημερινώς για μια πιο δίκαιη, πιοανθρωπινήκοινωνία.Τηνευχαριστώαπότηνκαρδιάμουόπωςκαιόλουςεσάςπουείσαστεσήμερακοντάμας.

Σαςευχαριστώπολύ.

ΑθηνάΚρητικούΙδρύτριακαιΠρόεδρος,Σ.Κ.Ε.Π.-ΣύνδεσμοςΚοινωνικήςΕυθύνηςγιαΠαιδιάκαιΝέους

Η Πρόεδρος και Ιδρύτρια του Σ.Κ.Ε.Π κυρία Αθηνά Κρητικού δεσμεύτηκε ότι όλες οιαπόψεις των συμμετεχόντων μαθητών, των νέων με αναπηρία, των καθηγητών και τωνεκπαιδευτικών, θα αποτυπωθούν. Απώτερος σκοπός είναι η θέσπιση πιλοτικούπρογράμματοςστοσχολικόπλαίσιο της ευρύτερηςπεριφέρειας τηςΑττικής. «Τοπιλοτικόαυτόπρόγραμμαθααποτελέσειτοέναυσμαγιατηδημιουργίαενόςσχολείουωςπλαίσιοισότηταςευκαιριώνκαιένταξηςσεένακοινωνικόσύνολο.Ένασχολείοπουθαπροωθείτηνενσυναίσθηση, το διάλογο, τησυνύπαρξη, τηναποδοχή, τηναλληλεγγύη και το σεβασμόστημοναδικότητατουκαθενός».

Καλημέρακαιαπόμένα,

Θέλω απλά να σημειώσω ότι δεν έχουμε έρθει εδώ σήμερα για να μιλήσουμε για ένασχολείοπουθαδίνειισότιμεςευκαιρίεςσεμαθητέςμεκαιχωρίςαναπηρία,αυτόςείναιοτελικόςπροορισμός.Έχουμεέρθειεδώσήμεραγιαναδούμετιπρέπεινακάνουμεκαιπωςπρέπει να το κάνουμε ώστε να φτάσουμε σε αυτόν τον προορισμό. Συγκεκριμένα,ψάχνουμεεκπαιδευτικάεργαλείαταοποίαναπροετοιμάζουντονμαθητήστηαποδοχήτηςδιαφορετικότητας.Πρέπεινααρχίσουμε,όμως,ναξεχνάμετηλέξηδιαφορετικότητα.Είναιλάθος λέξη, είμαστε όλοι διαφορετικοί, άρα πρέπει να εστιάσουμε στο ότι είμαστε όλοι

10

μοναδικοίκαιπρέπειναμάθουμενααποδεχόμαστεκαινασεβόμαστετημοναδικότητατουκαθενός. Σε αυτό το εγχείρημα δεν μπορούσαν να λείπουν οι μαθητές. Γιατί σε εσάς θααπευθύνεται το πρόγραμμα, για εσάς θα είναι το πρόγραμμα. Άρα σκεφτήκαμε ναχωρίσουμετοσυνέδριοσταδυο.Ηπρωινήενότητα,μεθέμα«ΗΟΠΤΙΚΗΤΩΝΝΕΩΝ»,ναδίνειφωνήτόσοσενέουςμεαναπηρία,οιοποίοιθαπεριγράψουν,θαμοιραστούνμαζίμαςτιςδικέςτουςεικόνες,κυρίωςαπότησχολικήτουςεμπειρίακαιφυσικάναδώσουμεφωνήκαι βήμα σε μαθητές και μαθήτριες από 12 σχολεία της Αττικής. Κάνατε μαγική δουλειάπαιδιά, σας κάναμε τη ζωή δύσκολη, και στους εκπαιδευτικούς και σε εσάς, τους 3τελευταίους μήνες. Σας αξίζουν συγχαρητήρια. Διότι το κάνατε με πείσμα, με πάθος καιέχετεέρθεινακαταθέσετεσήμεραεδώαπόψεις,γνώμη,σκέψειςγιατοπώςθαβγάλουμεαυτά τα εκπαιδευτικά εργαλεία. Και δεσμευόμαστε στο ότι δεν θα φύγετε και απλά θαέχετε μοιραστεί μαζί μας για δέκα λεπτά τη δουλειά σας, τη σκέψη σας… Όχι,δεσμευόμαστε ότι στο τέλος της ημέρας οι δικές σας ιδέες, οι δικές σας σκέψεις θαμετρήσουν. Γιατί το δεύτερο σκέλος του Συνεδρίου, που είναι το απόγευμα, είναι τοεπιστημονικό κομμάτι. Εκεί εκπαιδευτικοί, καθηγητές, άνθρωποι που έχουν εμπειρία στοχώρο της γενικής και της ειδικής εκπαίδευσης θα ‘ρθουν να μοιραστούν μαζί μας καλέςπρακτικές και επιστημονικά δεδομένα. Θα πάρουμε όλα αυτά τα δεδομένα και τιςπροτάσειςτιςδικέςσαςκαιστοτέλοςτουΣυνεδρίουθατιςαποτυπώσουμε.Οστόχοςμαςείναι μέσα στους 3 επομένους μήνες να παρουσιάσουμε στο Υπουργείο Παιδείας έναπιλοτικόπρόγραμμαγιατοέτος2019-2020,ναιθέλωναείμαιαισιόδοξη,τοοποίοσχολικόπρόγραμμαθαμπορείναυλοποιηθείσεκάποιαπειραματικάσχολείατηςΑττικής.Θέλωναξέρετετοεξής:ΌτανφύγειόλοςοκόσμοςαπότοΣυνέδριο,ότανκλείσουνοιπόρτες,ότανσβήσουν τα φώτα, δεν θα δείτε πουθενά την ταμπέλα «τέλος». Γιατί σήμερα όλοι μαζίκάνουμε μια καινούρια αρχή και εσείς οι μαθητές πρέπει να είσαστε περήφανοι και οιεκπαιδευτικοί οι οποίοι σας συνόδευσαν σε όλο αυτό το εγχείρημα. Τέλος, θέλω ναευχαριστήσω για τη άψογη συνεργασία το Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, καιπροσωπικάτηνκαΜαριάνναΒαρδινογιάννη.ΠίστεψεςσεεμάςΜαριάννααπότηνπρώτηστιγμήκαιμαςαγκάλιασεςμεπάραπολλήαγάπη.Σεευχαριστώαπόταβάθητηςκαρδιάςμου.

Σαςευχαριστώπάραπολύ.

ΣίσσυΠαυλοπούλου

ΣύζυγοςτουΠροέδρουτηςΔημοκρατίας

Βρίσκομαι εδώ σήμερα με μεγάλη χαρά όχι βέβαια ως ειδικός επί του θέματος. Τιςεπιστημονικέςαπόψειςθατιςπαρακολουθήσουμεσελίγομεενδιαφέρονκαιπιστεύωότιθαφύγουμεσοφότεροιστοτέλοςτηςημερίδας.Ανθέλησαναπωλίγαλόγιαείναιμόνοκαιμόνο για να μοιραστώ μαζί σας την έκπληξη και την ικανοποίηση που ένοιωσα ότανγνώρισααπόκοντάγιαπρώτηφορά,πολύπρόσφατα,μόλιςπριντρίαχρόνια,τονΣ.Κ.Ε.Π.και τις δραστηριότητές του. Ο Σ.Κ.Ε.Π. κάνει αθόρυβα αλλά με συνέπεια και εξαιρετικάαποτελεσματικά ένα πολύ σημαντικό έργο. Προσπαθεί να εξαλείψει, ή τουλάχιστον νααμβλύνει,τηδιαφορετικότηταπουδημιουργείστησχολικήκοινωνίαηαναπηρίαστηγενικήτηςμορφή.Ηγνώμημου,όσηαξίαμπορείναέχει,είναιότιτακαταφέρνειπολύκαλά,γι’αυτόαξίζει ναενισχύονταιοιδράσεις του. Γιατί τοκαλόείναιδιπλόκαιαμφίδρομο.Απότην ήπια όσμωση των παιδιών με τα παιδιά ωφελούνται και οι δύο ομάδες. Διαφορέςπάνταθαυπάρχουναλλάσίγουραυπάρχουν και τρόποιώστεη διαφορετικότητα ναμην

11

αποτελεί άλυτο πρόβλημα. Αυτούς ακριβώς τους τρόπους αναζητεί και αναδεικνύει οΣ.Κ.Ε.Π. Επιτρέψτε μου μια προσωπική παρατήρηση: Νομίζω ότι παρά την κρίση, ίσωςεξαιτίαςτηςκρίσης,ηκοινωνίαμαςέχειαρκετάκινητοποιηθείκαιπληθαίνουνοιχρήσιμεςδραστηριότητεςτιςοποίεςαξίζειναενθαρρύνουμεκαιναστηρίζουμε.ΕίμαιβεβαίαότιθαβγούμεαπότοφιλόξενοιστορικόχώροτουΖαππείουπλουσιότεροισεγνώσειςαλλάκαιμενέεςαφορμέςγιασκέψηκαιπροβληματισμό.

Εύχομαικαλήεπιτυχία.

12

ΑΕΝΟΤΗΤΑ-ΗΟΠΤΙΚΗΤΩΝΝΕΩΝ

ΧαιρετισμόςΝίκουΚακλαμανάκηΧρυσόςΟλυμπιονίκης

ΣτοΣυνέδριοσυμμετείχεκαιοΧρυσόςΟλυμπιονίκηςκύριοςΝίκοςΚακλαμανάκηςοοποίοςμίλησεγιατονπροσωπικότουαγώναναυπερνικήσειταεμπόδιαπουβρέθηκανμπροστάτου,εμπνέονταςμετηνομιλίατουμαθητέςκαιεκπαιδευτικούς.«Τοναείσαιδιαφορετικόςείναι τελικάαυτόπουμπορείνακάνει τηνδιαφορά,καιμόνοβοηθώντας τουςγύρωμαςμπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Ας κάνουμε το πρόβλημα ευκαιρία», είπε ο κύριοςΚακλαμανάκης.

Καλημέρακαιαπόεμένα,

Ευχαριστώπολύγιατηνπρόσκλησηκαιόλουςεσάςγιατηνπαρουσίασαςσήμερα.

Δυολόγιααπόκαρδιά.Όταντο2011ξεκίνησεηοικονομικήμαςκρίσηείχααπογοητευτείκιεγώ όπως όλοι οι Έλληνες. Αποφάσισα εκείνες τις ημέρες, επειδή έβλεπα τον καθένα ναδείχνειμετοδάχτυλοτονάλλονγιατοτίδενκάνεικαλά,ναγίνωηαλλαγήπουθέλωναδωγύρω μου, όχι απλά να το πω αλλά να το πράξω. Αποφάσισα να πάρω τη σανίδα μου.Γνώριζαάλλωστεναεμπνέωτουςανθρώπουςεπειδήκάποιοιμεθεωρούνπρότυπο,οπότεόφειλα αυτό να το μεταφέρω. Γνώριζα επίσης τη θάλασσα, το Αιγαίο μας, το φως τηςΕλλάδαςπολύκαλά.Ταέκαναμιααγκαλιάαυτά,πήρατησανίδαμουκαιπήγααπόνησίσενησίναμιλήσωσταπαιδιάστασχολεία.Αυτότομοναδικόταξίδιέγινεγιατίπιστεύωότιοκόσμοςδεναλλάζειτόσομετηνγνώμηκαιτηνάποψήμας,όσομετοπαράδειγμάμας.Δενσας κρύβωότιστηνπορείααυτή, τομοναδικό,διαφορετικόαυτό ταξίδι, έγινεπάνωαπόόλαγιατίτόλμησατοόνειρομου,ακόμακαικάτωαπόαντίξοεςσυνθήκες.Τοέκαναχωρίςνα διαπραγματευτώ τις αξίες μου που δεν εγκατέλειψα ποτέ. Αυτό το έκανε ιδιαίτεραμοναδικότοταξίδι.

Όταν βρέθηκα εκεί έξω, στα βαθιά, είχα μια πολύ μεγάλη απογοήτευση. Από αυτά,άλλωστε, έγινα καλύτερος. Η ήττα με έκανε καλύτερο ως άνθρωπο, έμαθα να τηναποδέχομαι,έμαθαπώςναμαθαίνωκαικυρίωςπώςνααλλάζω.Είχακαιέναπαράδειγμαμεγάληςαδικίας.Ότανήμουνστα20ένιωθαότιδενείχατηνευκαιρία,ήμουνέναςμικρόςαθλητής ο οποίος είχε στερηθεί κάποια πράγματα. Όμως θα έπρεπε να αναζητήσω τοόνειρόμουμεότιδυσκολίαείχα. Στηνπορείακάποιοςμου τράβηξε τοχαλί κάτωαπόταπόδια,έπεσα.ΕίχεεπιλεγείάλλοςαθλητήςστηνθέσημουστουςΟλυμπιακούςΑγώνες.Τότεκυριολεκτικά πήρα τα βουνά, εγκατέλειψα το όνειρό μου, αισθάνθηκα ότι δεν θαμπορούσανατοσυνεχίσωποτέ.

Όταναπομακρύνθηκααπότηνθάλασσακαιπήγασταβουνάείχαδύοερωτήματακαιέξιδιαπιστώσεις.

Μπορείκάποιοςνανικήσειόποιονέχειτοάδικομετομέροςτου;

Μπορείτοπροσωπικόσυμφέροννανικάπάντατοδίκιοκαιτηναλήθειατουάλλου;

Πρώτηδιαπίστωση:αυτάδενθαμπορέσειναμουτααπαντήσεικανείς,έπρεπεναβγωεγώέξωναταμάθωπραγματικάμέσααπόέναπολύδύσκολοκαιμοναδικόταξίδι.Ηδεύτερηδιαπίστωση: ο έντιμος και οαθώος έναπράγμαδεναντέχει. Δεναντέχει τηναδικία. Δεν

13

αντέχει όμως δεν σημαίνει ότι τα παρατά. Τρίτη διαπίστωση:Μου είχαν καταστρέψει τοόνειρο. Μου είχαν καταστρέψει όμως και την ικανότητα να το ξαναφτιάξω; Μου είχανκαταστρέψει τη θέληση να ξεπερνώ την ικανότητα μου; Εν προκειμένω να τοξαναδημιουργήσω; Όχι. Τέταρτη διαπίστωση: Αυτοί που είχαν μεσολαβήσει τότε για ναχάσωτοόνειρόμουαποδείχτηκεπωςήτανέναςπολιτικόςτηςεποχήςοοποίοςείχεβάλειέναν αθλητή άλλον στη θέση τη δική μου. Με αποτέλεσμα να αδικηθώ. Με ρώτησανπρόσφαταανθεωρούσαδικαίωσηκάτι τέτοιο,Θεωρούσαπωςδενείναιδικαίωσηηήττατου άλλου. Γιατί, συγκεκριμένα, ο πολιτικός βρίσκεται στη φυλακή για οικονομικάσκάνδαλα, ο δε αθλητής που με αντικατέστησε δεν αγωνίστηκε τις μισές ημέρες τωνΟλυμπιακώνΑγώνων.Θεωρούσανκάποιοιότιαυτόείναιδικαίωσηγιαμένα.Όχι,δικαίωσηδενείναιηήττατουάλλου,αυτούπουμαςέχειαδικήσει,δικαίωσηείναιηνίκηηδικήμου.Πρέπειναβγωέξωναπράξωξανά.Μίαπέμπτηδιαπίστωσηείναιπωςδεναπαντάςποτέστη ζωή σου με τα ίδια μέσα. Ακόμα κι αν χάσεις, ακόμα κι αν δεν κερδίσεις θα έχειςκερδίσειτηνεσωτερικήμάχημετονεαυτόσουμόνοανδενέχειςγίνειόμοιόςτους.Ψεύτης,κλέφτης,καταχραστήςκ.α.Ηπιοσημαντικήδιαπίστωση:ομόνοςαγώναςπουχάνωείναιοαγώνας που δε δίνω και έτσι συνέχισα. Άλλωστε έλεγα πάντα ότι όσο πιο βαθιά μεβουλιάζουνμαθαίνωνακολυμπώκαλύτερα,κιέτσιέγινε.

Στην πορεία αυτή έμαθα πάρα πολλά και από τη θάλασσα σε αυτό το μοναδικό ταξίδι.Έμαθα,πάνωαπόόλα,πωςπρέπει νασέβομαι τον χώροπουαγωνίζομαι.Ηθάλασσαμεέμαθεελευθερία,μεέμαθεκαιόρια.Μεέμαθεεπίσηςναείμαιταπεινός.Εκείέξωθαείμαιπάνταμιακουκίδασταανοιχτά.Ναείμαιαυτοδύναμος,ναακούω,ναπροσαρμόζομαικαινα προλαμβάνω καταστάσεις.Με χιλιάδεςώρες προπόνηση ο άνεμος δεν είναι πια κάτιπουδεναισθάνεσαι.Τονάνεμο,τοκύμα,τααισθάνεσαι.Προσαρμόζομαισημαίνειπωςδενπάω κόντρα στο ρεύμα ή στο κύμα. Βρίσκω διαδρόμους για να βρω τις λύσεις καιπρολαμβάνω καταστάσεις. Όταν οι συναθλητές μου έλεγαν πως θα κάνουν προπόνησηreaction,δηλαδήπροπόνησηαντίδρασης,εγώέλεγαθακάνωpreactionδηλαδήπρόληψης.Όταν εκείνοι προπονηθήκαν μέρα για να δουν από πού έρχεται ο άνεμος, εγώπροπονήθηκα νύχτα. Για ναμην δωαπόπού έρχεται ο άνεμος, με σχετικόφεγγάρι. Έτσιλοιπόναυτοματοποίησατιςκινήσειςμουκαιείδαεκείπουδενέβλεπανοιαντίπαλοιμου.Για να κάνω τη μεγάλη διαφορά, τη μεγάλη αλλαγή. Και τελικά αυτό που κάνεις,κυριολεκτικάκαιμεταφορικά,στοημίφωςστηζωήσουείναιαυτότοοποίοσεφέρνειστοφως.Καιέτσισυνέχισα.Αυτάμεέμαθεηήττα,ηαδικία,ηθάλασσα.

Στηνπορείαασφαλώςξεκίνησασανέναπαιδίανάμεσασεχιλιάδεςπαιδιά.Συχνάέπρεπεναακολουθήσωέναπολύσκληρόπρόγραμμα.Κάπουστηνπερίοδοτουγυμνασίουέπαιρναέναειδικόγεύμαανάμεσαστατελευταίαδιαλείμματα,επειδήείχαπολλέςπροπονήσειςκαιήμουνκουρασμένος.Έπαιρνατομήλομουκαιταφρούταμουκαιπροετοιμαζόμουνγιατηνπροπόνηση που θα ερχότανε γιατί δεν θα μπορούσα να ανταποκριθώ διαφορετικά. Ταπαιδιάεκείνη τηνπερίοδο,άλλαζαν τοόνομάμου,μεέλεγαν«ΟΜήλος,οΜήλος!»,δενμπορούσαννααποδεχτούντογεγονόςότιεγώήμουνδιαφορετικός,δενθακατέβαιναστοδιάλειμμαναφάωένακρουασάν, ναπαίξω. Έπρεπεναμαζέψωτηνενέργειάμουγια ναανταποκριθώσταδύσκολαπουέρχονται.Δενσαςκρύβωότιαυτόμεέκανενααισθάνομαιλίγο διαφορετικός. Όμως κατάλαβα το ότι να είσαι διαφορετικός τελικά κάνει και τηνδιαφορά.Αυτότομικρό,αστείοπαράδειγμααπότηνεφηβείαμου.

Θεωρώότιβοηθώνταςκαιεμπνέονταςένανάνθρωποπουμαςέχειανάγκηκαιειδικάέναπαιδίκαιένανδιαφορετικόάνθρωπομπορούμενααλλάξουμετονκόσμο.Ηδιαφοράείναιπάραπολύμεγάλη. Σε όληαυτή τηνπορεία έμαθαότι δεν πρέπει ποτέ να κοιτούμεαφ’

14

υψηλούανθρώπουςπουμαςκοιτούναπόχαμηλά,Αυτόθακάνειπολύμεγάληδιαφορά.Ηπορείααυτήμουθυμίζειταπαιδικάμουχρόνια,αυτότονπόνοαυτήτηναπορίαπουείχαπάντοτε.Έλεγα«Αχκαιναείχατηνευκαιρία».Ξεκινούσαωςέναςάνθρωποςχωρίςπολλάμέσα:τονπλούτοήαπόμιαπολύμεγάληχώρατηνΑμερικήήτηνΓαλλίαήτηνΧαβάηήτηνΑυστραλία όπου φημίζονται για το σερφ και την ιστιοπλοΐα. Όμως έλεγα, αυτό έχωσήμερα, θα παλέψω γιατί αισθάνομαι πλούσιος γιατί έχω ένα όραμα και έχω πίστη σεαυτό.Κιαυτόμεέκανεπλούσιομέσαμου.

Μακριά από οποιαδήποτε ταμπέλα, στερεότυπα και προκαταλήψεις πιστεύω ότι σήμεραμπορούμε να αναζητήσουμε τη δύναμη που ο καθένας, μικρός ή μεγάλος, διαφορετικόςαλλάκυρίωςμοναδικός,κρύβειμέσατου.Αυτόθαμαςκάνειναανακαλύψουμετοθεόπουκρύβειοκαθέναςμέσατου.Είναιτόσοσημαντικό.Καιαςκάνουμετοπρόβλημαευκαιρία.Έτσιαναγκάστηκανακάνωεγώπάραπολλέςφορές,σανομικρόςΝικόλας,καιηευκαιρίαπου έψαχνα και αναζητούσα πάντοτε ήτανε να δημιουργήσω από κάθε τι δύσκολο πουέρχεταιστηζωή,κάτιόμορφο.Είμαισήμεραέξωστηνκοινωνίαναμιλήσωσταπαιδιά.Νακάνωτονπόνοδύναμη,αυτήτηδύσκοληεμπειρίαπουείχαστηζωήμουαπότονπόνο,τηνήττατηναδικίαναμπορέσωνατοκάνωκάτικαλόσήμερα.Έτσιλοιπόνόλοιεμείς,πρέπειναδημιουργήσουμεαπότοπρόβληματηνευκαιρίαγιατίπολύμεγάλεςαλλαγέςέρχονταιότανδενεγκαταλείπουμεποτέτηνπροσπάθεια.

Σαςευχαριστώπολύ.

15

Προκλήσεις&Λύσεις:Εισηγήσειςνέωνμεαναπηρία1Μεχιούμορκαιθάρροςμίλησανγιατηδικήτουςαλήθειαέξινέοιμεαναπηρίαπουμετοπαράδειγματουςαποδεικνύουνότιτίποταδενείναιακατόρθωτο.Ηαθλήτριαξιφασκίαςμεαμαξίδιο και στέλεχος του Συλλόγου «ΟΡΑΜΑ ΕΛΠΙΔΑΣ» Έφη Βλάμη, ο δικηγόρος καιΤακτικός Εκπρόσωπος στην Ελλάδα της Διεθνούς Οργάνωσης VIEWS για νέους μεπροβλήματα όρασης Ευάγγελος Αυγουλάς, ο Επιμελητής Ψυχίατρος στο Π.Γ.Ν. ΑΤΤΙΚΟΝΔρ. Στέλιος Κυμπουρόπουλος, ο Συντονιστής Βιωματικών Παρεμβάσεων & ΕμψυχωτήςΣ.Κ.Ε.Π. Παναγιώτης Πιτσίνιαγκας, ο Κειμενογράφος και Εμψυχωτής Σ.Κ.Ε.Π. ΣτέφανοςΒούροςκαιοΕκπαιδευτικόςκαιΕμψυχωτήςΣ.Κ.Ε.Π.ΚωνσταντίνοςΣαμαράςκατέθεσαντηνδική τους εμπειρία για τον ρόλο της παιδείας και της οικογένειας στην προσωπική τουςεξέλιξη.

ΣΤΕΦΑΝΟΣΒΟΥΡΟΣΚειμενογράφος,DigitalWiseκαιΕμψυχωτήςΣ.Κ.Ε.Π.

Καλημέρασας,είμαιοΣτέφανοςΒούροςκαιηδικιάμουαναπηρίαξεκίνησεαπότο1987,όταν γεννήθηκα δηλαδή. Να αναφέρω ότι η αναπηρία μου είναι και στα χέρια και σταπόδια. Στα πόδια δεν έχω καθόλου δάχτυλα, αλλά μπορώ και περπατάω κανονικά...καιτρέχω.Κυρίωςτρέχω,καισταχέριαείναιαυτήπουβλέπετε!Είναιπολύσημαντικόναπωότι οι γιατροί είχαν ενημερώσει τους γονείς μου σχετικά με την αναπηρία οπότε τουςδόθηκεηεπιλογήτουναμεκρατήσουνήόχι.Ευτυχώςγιαμένακαιελπίζωκαιγι’αυτούς,μεκράτησαν.

Πέρα απ’ όλα τα άλλα, έτυχε να γεννηθώ σε μία οικογένεια όπου οι γονείς μου ήτανδιάσημοι. Οπότε με το που γεννήθηκα, βγήκαν κάποια δημοσιεύματα που έλεγαν ότι τοπαιδί του τάδε γεννήθηκε ανάπηρο ή ότι έκανε ένα παιδί-τέρας και άλλα τέτοια ωραία.Αυτόθαμπορούσεναείχελειτουργήσειτελείωςαποτρεπτικάγιατουςγονείςμου,νατουςείχε πάρει από κάτω και ναπροσπαθούσαν για να διασώσουν τη δική τουςφήμη, ναμεέκρυβαν.Ευτυχώςόμωςταπράγματαέγιναντελείωςδιαφορετικά.

Αυτό που μου έχει μείνει από την παιδική μου ηλικία, μάλλον απ’ όταν άρχισα νακαταλαβαίνω τον κόσμο γύρω μου, ήταν ότι οι γονείς μου με έβαλαν κάτω και με απλάλόγιαμουεξήγησαντιδιαφορετικόέχω,μουείπαν«έτυχεναγεννηθείςέτσι,δενμπορούμενα το αλλάξουμε αυτό. Το θέμα είναι αν θα κάτσεις σε μια γωνία και θα σε λυπάται οκόσμος ή αν θα βγεις έξω στην κοινωνία και θα γίνεις ενεργό μέλος της, θα καταφέρειςπράγματα και θα γίνεις παράδειγμα προς μίμηση». Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, δενμπορούσα απλά να αφήσω τον εαυτό μου να κάτσει σε εκείνη τη γωνία. Το ότι μεαντιμετώπισαν έτσι οι γονείς μου και δεν με έκρυψαν ήταν και το εφαλτήριο για τηνμετέπειταπορείαστη ζωήμου. Ένα χαρακτηριστικόπαράδειγμαήτανότανήμουνακόμαπολύ μωρό και είχαν ρωτήσει τη μητέρα μου «πώς θα το βγάζετε τώρα βόλτα; Να τουφοράτεγάντια,ναμηντοβλέπειοκόσμος».Ημητέραμουτουςέστειλεεκείπουέπρεπε...

Είναι αξιοσημείωτο το ότι δεν πήγαν ποτέ σε κάποιο παιδοψυχολόγο και δεν ζήτησανβοήθειααπ’έξω.Ό,τιέκανανκαιτοπώςσυμπεριφέρθηκανπήγαζεαπόμέσατουςκιαπό1 Από σεβασμό και εκτίμηση στους 6 ομιλητές και για να αποδοθούν όσο γίνεται πιο γνήσια τασυναισθήματα,τούφος,ηεμπειρίακαιηειλικρίνειάτους,καταγράφηκεοπροφορικόςτουςλόγοςχωρίςκαμίαεπεξεργασία.

16

τηναγάπηπουείχανγιαμένα.Τοότιδενντράπηκανλοιπόνποτέγιαμένα,μεέκανεναμηνντραπώκιεγώγιαμένα.

Απόπολύμικρόςεπίσης,ήθελανακάνωπράγματαμόνοςμου.Ότανέβλεπανπχοιγονείςμουναδυσκολεύομαιήμάλλονναπροσπαθώναανοίξωένακουτάκικόκακόλακαιμουέλεγαν να με βοηθήσουν τους έλεγα «όχι, μόνος μου»! Και με άφηναν να προσπαθήσω.Αυτό το όχι, μόνος μου με έκανε να είμαι εδώ που είμαι σήμερα, γιατί στην αντίθετηπερίπτωσηδενθαμπορούσαακόμαναανοίξωένακουτάκικόκακόλα.

Ότανέφτασεηπρώτημέρατουσχολείου,αυτόπουμουείχανπειείναιότιταπαιδάκιαθασεκοιτάνεκαιθασερωτάνε.Εσύνατουςλεςαπλάτηναλήθεια.Καιαυτόέκανα.Πρώτημέρανηπιαγωγείο,πάωμε την τσαντούλαστηνπλάτη,βλέπωέναπαιδάκι,πάω τουλέω«Γεια». Με κοιτάει «Γιατί δεν έχεις χέρια;». «Έτσι γεννήθηκα», του απάντησα. Και μετάξέρετετιέγινε;Παίξαμε,απλάσυνεχίσαμετοπαιχνίδικαιγίναμεφίλοι.Καιείμαστεμέχρισήμερα. Κάπως έτσι κύλησε όλη η σχολική μου περίοδος. Σίγουρα όσο μεγαλώναμεσταμάτησανναυπάρχουνοιερωτήσειςγιατίπιααποκτάςτρόπουςσεεισαγωγικά,αλλάταβλέμματαπάνταυπήρχανκαιακόμαυπάρχουν.Τοθέμαείναιότιεπέβαλατονεαυτόμουκαι δεν άφησα περιθώριο σε κανέναν να με κοροϊδέψει ή να με μειώσει λόγω τηςαναπηρίαςμου.Ευτυχώςκάπωςέτσιήτανκαιησχέσημουμετοάλλοφύλο.Σίγουραέχωφάει χυλόπιτες, όπως όλοι σε αυτή την αίθουσα φαντάζομαι, αλλά ποτέ καμία δεν μεαπέρριψελόγωτωνδαχτύλων.Τουλάχιστον...απ’όσοξέρω.

Λέμεότιγιατουςμηανάπηρουςανθρώπους,οιάνθρωποιμεαναπηρίαείναιαόρατοι.Ότιδεντουςβλέπουν,ότιδενυπάρχουνκιότιαφούδεντουςβλέπουν,δενκάνουνκάτιγιανααλλάξουν την κατάσταση. Με μένα ενώ ισχύει το «αόρατος», ισχύει για τελείωςδιαφορετικόλόγο.Παράτηναναπηρίαμου,μπορώνακάνωσχεδόν ταπάντα, εκτόςαπόελάχισταπράγματα,πουμπορώναμετρήσωκαισταδάχτυλα...τωνδύοχεριώνμου.Οπότετο ότι μπορώ να κάνω τα πάντα, κάνει τον άλλον που είναι δίπλα μου και με ξέρει, ναξεχνάειτηδιαφορετικότητάμου.

Θέλω να πω μια ιστορία πάνω σε αυτό. Έχουμε πάει με έναν φίλο μου, επίσκεψη στηνΑγγλίασεμιαάλληφίλημουπουέκανεμεταπτυχιακό.Α,είναιοίδιοςφίλοςπουσαςείπαπριν, από το νηπιαγωγείο. Οπότε όπως καταλαβαίνετε γνωριζόμαστε όλοι πολλά χρόνια.Είμαστε λοιπόν, στο δωμάτιο στην εστία της, έχει μπει για μπάνιο η φίλη μου και εμείςαράζουμε και περιμένουμε να βγούμε. Έρχεται τουφίλου μου να καπνίσει, όμως επειδήστην εστία δεν επιτρεπόταν, άνοιξε το παράθυρο και ψιλοκρεμάστηκε απ’ έξω. Μιαπαρένθεσηεδώ,οφίλοςμουείναιαρκετάπιοεύσωμοςαπόμένα.Κάνειλοιπόντοτσιγάρο,τελειώνεικαιμιαχαρά.Βγαίνειηφίλημουαπότομπάνιο,κοιτάειτοπαράθυροκαιέξαλληγυρίζεικαιμεκοιτάεικαιμουλέει«Ποιοςτιςέκανεαυτέςτιςδαχτυλιές;»Τηνκοιτάω,τηςλέω«Όντως;Κοιτάςεμένα;»καιμετάπέσαμεκάτωαπόταγέλια.Καιμεαυτό,εννοώότιοικοντινοίμουκαιοιάνθρωποιπουμεξέρουν,ξεχνάνεότιέχωκάποιαδιαφορά.

Θαπωάλλημιατέτοιαιστορία,έχωπολλές,αλλάθαμαςέπαιρνεόλημέρα.Είμαστεμε3φίλουςσεμιααπότιςκαφετέριεςπουέχουνκαιπαιχνίδιακαιέρχεταιουπεύθυνοςγιαταπαιχνίδια,ναμαςπροτείνεικάποιακαινούρια.Αρχίζειλοιπόνκαιμαςεξηγείέναπαιχνίδιμεκάρτες.Αυτέςοικάρτεςείχανπάνω... χειρονομίες.Όποιακάρταλοιπόνέπεφτεπάνωστοτραπέζι, έπρεπε οι παίχτες να κάνουν την αντίστοιχη χειρονομία και όποιος την έκανεπρώτος,κέρδιζε τηνκάρτα.Τοεξηγείλοιπόν,εγώτονκοιτάωαπαθής,καιόταν τελειώνειλέωαςπαίξουμεκάτιάλλομωρέ.Καιείναιτώραημίααπότιςκοπέλεςτηςπαρέας,ηοποία

17

είναικατενθουσιασμένη!Καιναι,καιτιωραίοκαιαυτόναπαίξουμε!Τηςλέω«Μαργαρίταμου,αςπαίξουμεκάτιάλλο».Μουλέει«Όχιαυτόείναιτέλειο,μηνχαλάςτηνπαρέα»Τηςλέω ξανά όχι και αρχίζει κι εκνευρίζεται. Και της λέω «Μαργαρίτα, ο Παναγιώτης θακερδίσεικάποιεςκάρτες,ηΚαρολίναθακερδίσεικάποιεςκάρτες,εσύθακερδίσειςκάποιεςκάρτες.Εγώπόσεςπιστεύειςότιθακερδίσω;»Κιεκείείναιπουκαταλαβαίνει…Κατεβάζεικοκκινισμένητοκεφάλικαιμουλέει«Ρεσόρρυ…δεντοσκέφτηκακαν»!

Τώρα,όσοναφοράστοεπαγγελματικόκομμάτι.Αντίστοιχακιεκείποτέδενείχαπρόβλημαμε εργοδότες. Η δυσκολία του να βρω δουλειά ήταν αντίστοιχη και με όλους τουςυπόλοιπουςανθρώπους της ηλικίας μουπουψάχνουν δουλειά εν μέσω κρίσης. Το θέμαήταντοαρχικόστάδιο,τηςσυνέντευξηςδηλαδή.Σίγουραμετοπουμεέβλεπεουποψήφιοςεργοδότηςπαραξενευότανήμπορείκαινασοκαριζόταν,αλλάαφούέβλεπετοβιογραφικόμου,τιςσπουδέςμουκαιότικατέχωτοαντικείμενοτηςεργασίας,παρέβλεπετηναναπηρίαμου.Υπήρχανβέβαιακαιαυτοίπουμερωτούσανευθέωςανμπορώναγράψωήανμπορώνα χρησιμοποιήσω υπολογιστή. Σε κάποιους έλεγα πώς ναι, σε κάποιους το έδειχνα κιεκείνη την ώρα και εκπλήσσονταν! Τουλάχιστον αυτοί ρωτούσαν, γιατί υπήρχαν καικάποιοι,όπωςηβιολόγοςμουστηνΑΓυμνασίουπουδενήξερεανμπορώναγράψω,δενμε είχε ρωτήσει και για ένα μήνα μου έγραφε όλες τις ασκήσεις. Ναι! Φυσικά και τοεκμεταλλεύτηκα!Μέχριβέβαιαπουτοπήρεχαμπάρι,αλλάεντάξει,άξιζε...

Γενικά, είναι συχνό φαινόμενο το να σχηματίζουν οι άλλοι τη δικιά τους γνώμη αν δενξέρουν.Κιεδώπουταλέμεείναιφυσιολογικό.Έχωπάειμιαμέρασεέναφούρνοναπάρωψωμίκαιπάωστοταμείο.Βγάζωπορτοφόλι,ναβγάλωψιλά,μεβλέπειηταμίαςκαιμουλέει«Νασεβοηθήσω;»Τηςλέω«Όχιευχαριστώ».Τηςδίνωταψιλά,τηςπέφτουν,τηςλέω«Νασεβοηθήσω;»καιγέλαγε...

Κλείνοντας θέλω να αναφερθώ ξανά στους γονείς μου. Ήταν αυτοί που μου έδωσαν ταπρώταερεθίσματα,ήταναυτοίπουμεέσπρωξανστηνκοινωνία,ήταναυτοίπουμεέκαναννανιώσωότιείμαιέναπαιδίσανόλαταάλλα.Μακάριόλοιγονείς πουείχανπαιδιάμεπροβλήματα, να τα αντιμετώπιζαν με αυτό τον τρόπο. Θα ήταν πολύ διαφορετικός οκόσμοςγιαόλουςμας.Ευχαριστώ.

ΣΤΕΛΙΟΣΚΥΜΠΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣMSc,ΕπιμελητήςΨυχίατρος,Π.Γ.Ν.Αττικόν

ΚαλημέρασαςονομάζομαιΣτέλιοςΚυμπουρόπουλοςκαιη ιστορίαμουμοιάζεισεαρκετάσημεία με την ιστορία του Στέφανου. Η διαφορά είναι ότι οι γονείς μου δεν είχαν τηνεπιλογήνακρατήσουντονμικρόΣτέλιοήναπροβείημητέραμουσεέκτρωση.Ηασθένειαπουέχωδιαγνώστηκεότανήμουν14μηνών.Οιγονείςμουέβλεπανέναπολύυγιέςπαιδί,το«ομορφότεροαπόόλαταπαιδιά».

14μηνώνδιαγνώστηκαμεμίαασθένειαπουμέχριτηνηλικίατων16ετώνμπορούσεναμεσκοτώσει. Αυτό είναι φοβερό πλήγμα για νέους γονείς, να μάθουν πως το παιδί τουςπρόκειταιναπεθάνει.Έπρεπεναδουντιθακάνουν,πωςθαμεγαλώσουναυτότοπαιδίκαιαναυτότοπαιδί,πουθαπέθαινε,θατοπήγαινανσεκάποιοίδρυμα.Ήτανηδεκαετίατου‘90,άλληεποχή,ταπαιδιάμεαναπηρίακλεισμένα,απομονωμένακαιπεριθωριοποιημένασεμικράιδρύματα…τασπίτιατουςδηλαδήήσεμεγάλαιδρύματα,μεσυνθήκεςόπωςτιςξέρετε. Αυτοίοιγονείςείπαν«οΣτέλιοςείναιτοπαιδίμας,αυτόφέραμεστονκόσμο,το

18

αγαπάμεκαιτοθέλουμεκοντάμαςόπωςείναι.Ταχρόνιαπερνούσανκαιαυτόπουείχαδενμε ξεχώριζε πολύ από τα άλλα παιδία μέχρι που κάθισα σε αμαξίδιο και τότε άρχισε ναφαίνεταιηδιαφορετικότηταμου.

Μέχρι5χρονώνοιγονείςμουμεπήγαινανόπουμπορούσαν,σεταξίδιαστηνΕυρώπη,στηνΑμερικήγιαναμουδώσουντηνκαλύτερηυγείαπουμπορούσαναέχω.Πέρασανταχρόνια,δεν άλλαζε κάτι κι εγώ έπρεπε να πάω σχολείο.Μέναμε Βύρωνα, ένα αστικό κέντρο, τοσχολείοπουθαέπρεπεναπάωείχε2000παιδιά.Το1990αυτόφόβισετουγονείςμου.Τοπαιδίτουςμεδιαφορετικότηταμέσασεέναπλήθος2000παιδιώνθαχανόταν.Υπήρχεκαιοκοινωνικός φόβος για το πώς θα ζήσει το παιδί τους μέσα σε αυτήν την κοινωνία. ΈτσιαποφάσισανναμετακομίσουναπότονΒύρωνασταΚαλύβια,έξωαπότηνΑθήνα,ώστεναπάωσε ένα τριθέσιο σχολείο με 70 παιδιά. Ήταν μεγάληαπόφαση, γιατί ο πατέρας μουέπρεπενακάνεικαθημερινάαπόσταση50χιλιομέτρωνπέραδώθεγιαναέχειογιος τουκαλύτερηποιότητα ζωής.Οδιευθυντήςαναρωτιόταντι ναμεκάνει,δενήξερε τίποταγιααναπηρία«δυστυχώς τονΣτέλιοδενμπορώνα τονπάρωστοσχολείο», εκείήρθε ξανάηεπιμονήτωνγονιώνμου«τονΣτέλιοθατονπάρειςκαιανσυμβείκάτιεγώθαείμαιαπέξω»τουείπεημητέραμου.

Δενθυμάμαιπολλάπράγματααπότηνπρώτημέραστοσχολείο.Ταπιοσημαντικάχρόνιαήταν τα επόμενα που έγινα φίλος, παρέα, πάρτι, εκδρομές… μια «φυσιολογική» παιδικήζωήπαρότιδενμουαρέσειαυτόςοόρος.Διάβαζα,έβγαινα,έπαιζαμετονδικόμουτρόποκαι τελικάκατάφεραναέχωτηναγάπηκαι τηνστήριξη τωνσυμμαθητώνμου.Οαρχικόςφόβος που υπήρχε δεν εμφανίστηκε ποτέ. Ήταν χρόνια που θυμάμαι πολύ έντονα οισυμμαθητέςμουνατσακώνονταιγιατοποιοςθακάτσειμαζίμουστοπρώτοθρανίο.Αυτέςοιστιγμέςείναιχαραγμένεςστηνμνήμημου.Αυτήηιστορίαέχειπολλέςεκφάνσειςκαιθαμπορούσαμεναμιλάμεγιαώρες.

Θέλωόμωςνακρατήσουμεδύοπράγματα. Τηνδύναμηκαιαγάπη τωνγονιώνμου.Ποτέδεν με πήγαν σε ψυχολόγο, παιδοψυχολόγο, δεν ζήτησαν υποστήριξη οι ίδιοι, ούτε μουμίλησανγιατοτιείμαικαιποιοςείμαι.Ήμουναπλάτοπαιδίτους.Αυτόπουκατάλαβαμετηνζωήτουςκαιτοπαράδειγματουςδενείναισημαντικότοπώςείμαιαλλάτοποιοςθαγίνω,πώςθαγίνωκαιπουθαφτάσω.

Τοδεύτεροθέμα,γιανα«ξεπεράσεις»μίαδιαφορετικότητα,είναιηίδιαηπροσωπικότητάσου.Θεωρώότιαπότοσπίτιμουκατέκτησαμιαπροσωπικότηταπουμουέδωσεεφόδιανασταθώσταπόδιαμουκαιναμηνφοβάμαιαυτόπουείμαι.Οβασικόςυποστηρικτήςμου,μέχρι σήμερα, είναι ο πατέρας μου. Με πηγαινοφέρνει καθημερινά 50 χιλιόμετρα στηνδουλεία μου για να μπορέσω να μια επιμελητής ψυχίατρος, σεξολόγος, στο Αττικόν, σεψυχιατρικήκλινικήκαιναέχωμίακαθημερινότηταπουαγαπάω,υποστηρίζωκαιθέλω.Καιμέσα από αυτό να έχω μία κοινωνική, ερωτική και καθημερινή ζωή όπως έχει οοποιοσδήποτε.

Θεωρώπωςπρέπειναγίνουναλλαγές,ναμηνφοβόμαστεγιααυτόπουείμαστε.Μπορείναείμαστεδιαμάντιγιατηνκοινωνίακαικάθεδιαμάντιείναισημαντικόγιαναπηγαίνουμεμπροστά.

19

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣΑΥΓΟΥΛΑΣΔικηγόρος,ΤακτικόςΕκπρόσωποςστηνΕλλάδατηςΔιεθνούςΟργάνωσηςVIEWSγιανέουςμεπροβλήματαόρασης

Πριν 30 χρόνια γεννήθηκα τυφλός.Θυμάμαι ήθελα να πάωσχολείο γιατί κι άλλα παιδιάστην ηλικία μου πήγαιναν κι έτσι βρέθηκα γρήγορα στο Κέντρο Εκπαίδευσης καιΑποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ), στο ειδικό Δημοτικό σχολείο τυφλών που έκανα την Α’Δημοτικού με άλλους δυο τυφλούς συμμαθητές. Γενικά τα τμήματα και στις υπόλοιπεςτάξειςείχανπεριορισμένοαριθμόμαθητών,μεέναμεγάλογήπεδο,προαύλιο,γυμναστήριοκαι πολλές δραστηριότητες, αλλά με λίγους μαθητές. Επομένως και ακόμη πιο λίγεςευκαιρίες για φίλους… Έβγαινα απογεύματα στην γειτονιά μου στο Ίλιον, εκεί ήμαστανευτυχώςπερισσότεροι.

Προέκυψεέναδάσκαλοςειδικήςεκπαίδευσης,οΑλέξηςΓκλίνος,πουανακοίνωσεπωςθαμας έπαιρνε εμάς τους τρεις της πρώτης δημοτικού και θα μας πήγαινε σε ένα άλλοσχολείο,γενικό,μεάλλους23πουέβλεπαν.Εμάςδενμαςένοιαζε,μεγάλαλόγιασεμικράπαιδιά, εμείς απλά θα συνεχίζαμε το σχολείο. Ξεκινήσαμε τις κοινές εκδρομές, φεύγαμεαπό Καλλιθέα και πηγαίναμε στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά και κάναμε κοινέςεκδρομές,δραστηριότητεςκαιπαιχνίδιαγιαναγνωρίσουμετουςνέουςμαςσυμμαθητές.

Ήρθε η Β’ Δημοτικού και μάθαμε ότι στο ειδικό Δημοτικό τυφλών είχε γίνει φασαρία.Πολλοίγονείςτυφλώνπαιδιώντσακωθήκανμετουςδικούςμας«Γιατίταδικάσαςπαιδιάκαι όχι τα δικά μας;». Το σχολείο δεν πήρε θέση και έτσι παραμείναμε εκεί στην Β’Δημοτικού.ΕντέλεικάναμεένταξηστηνΓ’Δημοτικού.Όλαπήγαινανκαλά,εγώόμωςέμεναΊλιονκαιέναςάλλοςσυμμαθητήςμουστοΜενίδι.Πολλάπεράδώθεπουκαλύπτοντανμεναπότοκράτοςαλλάαςσκεφτείκανείςτηνταλαιπωρίαμαςμέχριναπάμεκαιναγυρίσουμετοαπόγευμασπίτι.

Ξεκίνησαν και οι προσκλήσεις για τα παιδικά πάρτι των συμμαθητών μου, ήταν πολλοί,είχαμε συχνά γενέθλια αν προσθέσετε και άλλα 25 παιδιά στο διπλανό τμήμα, για τουςγονείςμουήτανκάθεφοράταξίδιγιαναπάνεαπότο Ίλιον,στηνΚαστέλα.Μεπήγαιναν,όμως, με αφήναν 3-4 ώρες στο πάρτι, περιπλανιόντουσαν στον Πειραιά και μετάγυρνούσαμεμαζί.Ήτανδύσκολοαλλάένταξηαυτόσημαίνει:κοινωνικοποίηση!

Κάποια στιγμή φοβόμουν την απόσταση και δεν έκανα δικά μου πάρτι γενεθλίων.Φοβόμουν ότι δεν θα έρθει κανείς. Στην έκτη δημοτικού που τελικά έκανα ήρθαντουλάχιστοντο85%τωνκαλεσμένωνκαιγιααυτόδενξαναέκαναπάρτι,γιατίέγινεχαμόςστοσπίτι.Σχεδόνέβριζεημητέραμουπουκαθάριζεγιαμέρες,όλαήτανάνωκάτω.Ναι,καιοιγονείςτωνανάπηρωνπαιδιώνμαλώνουνταπαιδιάτουςτοίδιο…

Σταθρανία,επειδήημηχανήbrailleκαι ταβιβλίαμαςπιάνουνπολύχώρο,θαέπρεπενακαθόμαστε μόνοι. Έτσι κολλούσαμε δυο θρανία αντικριστά και οι μαθητές κάθονταν σετετράδες. Οπότε το τυφλό παιδί δεν ήταν μόνο αλλά σε τριάδα, με δυο συμμαθητέςαπέναντι.Ήμαστανπάνταπαρέα,βοηθούσαμεοέναςτονάλλον.Φτάσαμενατσακώνονταιποιοςθαπρωτοσυνοδεύσειεμάςτουςτυφλούςστιςδραστηριότητες,βάλαμεσακούλαστηνμπάλα για να την ακούμε και να παίζουμε ποδόσφαιρο μαζί. Κάναμε και γυμναστική. Σεάλλασχολείαταπαιδιάμεαναπηρίαέπαιρναναπαλλαγήαλλάεμάςμαςζόρισανκαιέτσιπλέον έχω την σιλουέτα που βλέπετε. Την σιλουέτα που μοιράζομαι με τον κύριο

20

Κακλαμανάκη ο οποίος είναι τώρα εδώ στο ακροατήριο, που μοιραζόμαστε και τηνιδιαίτερηπατρίδαμας,ταΧανιά.

ΤαΧανιάκαιτοσχήματουςταέμαθααγγίζονταςστηνΓεωγραφίαένανανάγλυφοχάρτη.Τομάθημα το κάναμε όλοι μαζί αλλά εμείς είχαμε ανάγλυφο χάρτη και ανάγλυφα βιβλία.Πάντα με 2 δάσκαλους, την δασκάλα του τμήματος και τον δάσκαλο της ειδικήςεκπαίδευσης. Θυμάμαι κάποια στιγμή που είχε έρθει η τηλεόραση να καλύψει τοπρόγραμμα αυτό, ένας βλέποντας συμμαθητής είπε πως χαίρεται πολύ που έχει δυοδάσκαλουςγιατίτουθυμίζειτηνοικογένειατου.Αργότερα,απόαυτόκατάλαβαότιαυτότοπρόγραμμαείχεπετύχειγιαόλους.

Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο το πρόγραμμα αυτό δεν συνεχιζόταν. Και δεν είχα τηνδυνατότηταναέχωδάσκαλοειδικήςεκπαίδευσηςτότε.Τώραυπάρχειπαράλληληστήριξη,τότε στην Β/θμια δεν την δικαιούμασταν. Το τότε ήταν το 2000… παίρναμε προςδιοργάνωσητουςΟλυμπιακούςαλλάταπαιδιάμεαναπηρίαδενμπορούσανναπάνεστοσχολείοτηςγειτονιάςτους.ΠήγαστοΓυμνάσιοτηςγειτονιάςμου,είχαδυσκολίες,κάποιοικαθηγητέςέλεγαν«δενμπορούμενατονβοηθήσουμε,δενξέρουμεπως».Οπατέραςμου,ηλεκτρολόγοςοάνθρωπος,επέμεινεναπάωστογυμνάσιοτηςπεριοχής«κιαςμάθειόσαγράμματαξέρωεγώ,αρκείνανιώθειότιζειμιαφυσιολογικήζωή».

Πήγα,δενείχακανένανφίλοστογυμνάσιο,ήμουνένακαινούριοπαιδίστοΊλιον.Πήγαιναμεlaptop,μεπρόγραμμαπουότιδείχνειηοθόνημουτοδιάβαζε,εκτύπωναεργασίεςγιατίοικαθηγητέςμουδενήξερανbraille.Σιγάσιγάέκαναφίλους,μπορείναμηνείχαστηναρχήαλλά ήξερα πώς να τους κάνω. Ήξερα και αλλά πράγματα χάρη στηΝίκη, ήταν η πρώτηκοπέλα που είχα στο δημοτικό, εκείνη έβλεπε. Με είχαν πιάσει και ανησυχίες τότε καιρωτούσατονπατέραμουπωςμπορώνατηνκρατήσωμεκομπλιμέντααφούάρεσεκαισεένανάλλονβλάκα,ένανπουέβλεπεκαιεκείνοςτηςέλεγε«τιωραίαπουείσαισήμερα»καιτοεννοούσε.Βρήκατοντρόπο.

Πήρα απολυτήριο στο Λύκειο και μπήκα στην Νομική που ήθελα. Πρόσφατα, έκλεισαπροσωρινάκαιτονδεκαετήκύκλομουωςαιρετόςστονΠανελλήνιοΣύνδεσμοΤυφλών.Εντέλει,κάπουστα18μουέμαθαότιήμουνμέροςενόςμεγάλουεκπαιδευτικούπειράματος.Τοπείραμαδενξέρωανπέτυχε…εγώμάλλονναι.

Σαςευχαριστώ.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣΣΑΜΑΡΑΣΕκπαιδευτικός,Εμψυχωτής,Σ.Κ.Ε.Π.

Με λένε Κωνσταντίνο ενώ οι φίλοι μου που ξέρουν νοηματική με αποκαλούν με τονοηματικό αυτό (δείχνω). Έτσι γίνεται στη νοηματική, από το να λέμε το ίδιο όνομαπουεπαναλαμβάνεται,οκαθέναςέχειτοδικότουνοηματικό,μεκάτιπουτονκάνειξεχωριστό.

Από όταν θυμάμαι τον εαυτό μου, ο κόσμος αντιδρούσε με έκπληξη όταν με άκουγε ναμιλάω οπότε πίστευα ότι απλά είχα κάτι ιδιαίτερο στις φωνητικές μου χορδές. Όπωςκαταλάβατε όλοι σε λίγα δευτερόλεπτα ή με λίγη σκέψη, είμαι κωφός. Εμένα, από τηνάλλη,μουπήρε8χρόνιανατοσυνειδητοποιήσωανκαιγεννήθηκαχωρίςναακούω.

21

Φανταστείτετοσοκμουότανδιαπίστωσαπωςηομιλίαμουήτανέτσιεπειδήείμαικωφός,κάτιπουδενείχασυνειδητοποιήσειωςτότε,ανάμεσαστουςακούοντες…Οπότε,τότεήτανπου διαπίστωσα την πραγματική μου αναπηρία, την κώφωση, από την "παράξενηπροφορά".Οιφίλοιμουόμως,είχανκαταλάβειότιδενάκουγακαιμουμιλούσαναργάκαικαθαρά,μουέκαναννοήματανα τουςκοιτάξωκαι επικοινωνούσαμεέτσι. Εγώδενήξερακανότιδενείχαακοή,δενήξερατιήτανοήχος...Ούτεήξερακανότιυπάρχεινοηματικήγλώσσακαιτιείναι!

Η κώφωσηως αναπηρία είναι αόρατη. Αόρατη ανάμεσα στους ανθρώπους στον δρόμο,αόρατα εξίσου και τα εμπόδια της. Ποια εννοώ; Μπορούμε να παρακολουθήσουμετηλεόραση χωρίς πρόβλημα; Θα μου πείτε, εντάξει, υπάρχει η νοηματική γλώσσα στιςειδήσεις. Είναι όμως για 6 λεπτά. Και η τηλεόραση δεν είναι μόνο ειδήσεις αλλά καιδιάφορες εκπομπές, αθλητικά, διαφημίσεις, με σημαντικότερο τα κινούμενα σχέδια ταοποίαμαςδιδάσκουν,μαςμαθαίνουννέεςλέξεις,ψυχαγωγούμαστε,παίρνουμεμαθήματαζωής.Παραβλέπουμε,επίσης,πωςυπάρχειμιαμεγάλημερίδακωφώνκαιβαρηκόωνπουδεγνωρίζεινοηματικήαπόεπιλογήήαδυναμία.Θαμουπείτε,μπορούμεναδιαβάζουμεταχείληκαιόλακαλά.Αλλά,δενείναιτόσοαπλό.Απότηνμια,ανκαλύπτεταιτοστόμααπόχέριαήαντικείμενα,ηεπικοινωνίαγίνεταιαδύναμη.Απότηνάλλη,πολλοίπροσπαθούμεναμαντέψουμετιςεπόμενεςλέξειςκαιμπορείναπαρεξηγήσουμεαπόλάθοςάρθρωσηήέκφραση του άλλου. Για παράδειγμα, έχει τύχει να με ρωτήσουν «πως είσαι;» μεαπορημένη έκφραση και να απαντήσω «έξι και μισή». Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι ηαναπηρία αυτή είναι επικοινωνιακή. Αυτό έχειως αποτέλεσμα να επηρεάζει σε πολλούςτομείςτηςζωήςμας,απόαυτούςκαιμεαφορμήτοσημερινό,είναιηεκπαίδευση.Φυσικά,θα μου πείτε πως αρκεί να κάτσω μπροστά στο θρανίο και να βλέπω τον καθηγητή μουκατάπρόσωπο.Ας δούμε κάποιαπαραδείγματα, βιώματαμουαπό τηνφοίτησημουστογενικόσχολείοαπότονπαιδικόσταθμόωςτοπανεπιστήμιο.Οιγονείςμουπάνταφρόντιζαννα ενημερώνουν τους εκπαιδευτικούς μου πριν την φοίτηση μου εκεί, για τις αδυναμίεςμουκαιτρόπουςαντιμετώπισηςπροβλημάτων.

Στην 1η Δημοτικού, η δασκάλα μου ήταν πολύ καλή.Φρόντιζε πάντα να ενημερώνει τηνμητέρα μου για την πρόοδο μου, για τις ασκήσεις που είχα να κάνω στο σπίτι,προσπαθούσεπολύ.Προσπαθούσετόσοπολύπουπολύσυχνάκαθότανακριβώςμπροστάμουστομπροστινόθρανίο–καθόμουνμόνοςμουσεέναθρανίοέξτραμπροστά–καιναμημεαφήνειναγράψωκάτιμόνοςμου.Καιαρκετέςφορέςμεκοιτούσεκαιμερωτούσε«μεκατάλαβες;» «με κατάλαβες;». Ένιωθα πολύ άσχημα γιατί καταλάβαινα πως όλοι οισυμμαθητέςμουμεπρόσεχαν.Άθελατηςδασκάλαςμου,μεστιγμάτιζεαυτό.

Στην2αΔημοτικού,ηδασκάλααυτήμεπαράκαμπτεόσογινότανότανσήκωνατοχέριγιανα πω κάτι. Μόνο όταν δεν υπήρχε άλλο διαθέσιμο παιδί, μου έδινε τον λόγο, μεδυσαρέσκεια.

Στην4ηΔημοτικού,είχαένανσυμμαθητήμενοητικήυστέρηση,τονΝεκτάριο,μετονοποίοήμαστανμαζίαπότονηπιαγωγείο.ΟΝεκτάριος,αυτήτηχρονιά,καθότανμόνοςτουσεέναθρανίοδίπλαστηνέδρατουδασκάλουμας.Απότοθρανίοτουμέχριταυπόλοιπαθρανία,ήταν έναμεγάλο κενόμέσαστην τάξη.Οδάσκαλοςδεν έκρυβε την«συμπάθεια» τουσεμένακαιστονΝεκτάριο.Καθώςήμουναρκετά ζωηρόπαιδί τότε,πίστευεότιμε το ναμεβάζεισυνέχειατιμωρία,θαάλλαζατρόπους.ΚιητιμωρίαπουμουέβαζεσυνήθωςήταννακάθομαιμαζίμετονΝεκτάριογιανατον«βοηθήσω»στηνώρατουμαθήματος.Έλαπουο

22

δάσκαλος ήταν στη μέση της τάξης, πίσω μου και δεν τον έβλεπα, άρα ούτε καικαταλάβαινατίποτααπότομάθημα.Τοαποτέλεσμαήτανναμημαθαίνωκαιεγώτίποτααλλά και ναμημπορώναβοηθήσω τονΝεκτάριο κι ένιωθαάσχημαόταν τον έβλεπα ναπεριμένεινατονβοηθήσω.

Στην6ηΔημοτικού,στηνώραπουκάναμεανάγνωσηστομάθηματηςΓλώσσας,ηδασκάλαδε με άφηνε να κάνω ανάγνωση, παρόλο που ήταν η σειρά μου και το ήθελα κιόλας.Κάποια στιγμή παραπονέθηκα, κι άλλαξε στάση. Ήμουν τόσο χαρούμενος που έλεγαφωναχτάτηνανάγνωσηστηντάξη!Μετάαπόλίγοκαιρό,διαπίστωσαπωςκάθεφοράπουέλεγα το κομμάτι μου, η δασκάλα μετά έλεγε στον διπλανό και κολλητό μου φίλο, ναεπαναλάβειτοκομμάτιμου.

Στην 2α Γυμνασίου, ο μαθηματικός μου ήταν σαφής: Δε με συμπαθούσε καθόλου.Καταλαβαίνω ότι δε γίνεται να είμαστε αρεστοί σε όλους αλλά εκείνος, ως καθηγητής,όφειλεναδιατηρείμιαουδέτερηστάσηαπέναντιστουςμαθητέςτου.Ωστόσο,τονρωτούσααρκετάσυχνάπράγματαπουδενκαταλάβαινα,μιαςκαιεξηγούσετιςπράξειςμετηνπλάτηγυρισμένησεμέναόσοέγραφεστονπίνακακαιδενάλλαζεστάση.Πολύσύντομα, έλεγεστον διπλανό μου να μου εξηγήσει την πράξη αλλά ο διπλανός μου ήταν εξίσου κακόςμαθητής στα μαθηματικά! Όταν δεν πρόσεχα επειδή δεν καταλάβαινα, μου πετούσεκιμωλίεςγιανατονκοιτάζω.Κάποιαστιγμήπουρώτησακάτικαιδιέκοψατομάθηματου,φώναξε«στουκουφούτηνπόρταβρόνταόσοθες!».Τονσυγκεκριμένοκύριο,τονείδαπριντρεις εβδομάδες σε ένα σχολείο που πήγα ως Σ.Κ.Ε.Π. Με κοίταξε περίεργα και τονχαιρέτησα,γιαναείμαιτυπικόςτουλάχιστον.Τότεμεθυμήθηκεκαιμερώτησετικάνωεκεί,ανήρθαγιαεπαναφοίτηση.Όχι,τουαπάντησα,σπουδάζωτώραγιατρίτηφοράκαικάνωμεταπτυχιακό.Κιηδουλειάμουείναιναπηγαίνωστασχολείακαιναενημερώνωμαθητέςκαι εκπαιδευτικούς για την διαφορετικότητα της αναπηρίας για να εξασφαλίσω ένακαλύτερο αύριο στους τωρινούς και τους επόμενους μαθητές με αναπηρία που φοιτούνσταγενικάσχολεία.Ελπίζωνακατάλαβετιεννοώ.

Κλείνοντας, θέλω να σας πω πως η εκπαίδευση ενός κωφού ατόμου στην γενική αγωγήείναιαρκετάδύσκολη.Χρειάζεται,πάνωαπόόλα,στήριξηκιαποδοχήαπότουςγονείςτου,και αμέσως μετά να συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς του. Αυτή τη στιγμή, πολλάπαιδιάμεαπώλειαακοής,διαβάζουνπαραπάνωώρεςαπό ταπαιδιά τυπικήςανάπτυξης,πολύσυχνάμαζίμετουςγονείςτους.Γνωρίζωκαιπεριπτώσειςμητέρωνπουδιάβαζανταπαιδιάτους,παρόλοπουοιίδιεςτελείωσανμόνοΔημοτικό.Καιείμαιεδώπουείμαιγιατίημητέρα μου ήταν αυτή που με διάβαζε από τα 5 μου ως τα 18 μου με συστηματικάμαθήματα,υπομονήκιεπιμονή.Κιείναιεδώπέραμαζίμαςκαιτηνευχαριστώπολύγιαόλααυτάπουμουέδωσε.

ΈΦΗΒΛΑΜΗΣτέλεχος,"ΣύλλογοςΌραμαΕλπίδας"καιΑθλήτριαξιφασκίαςμεαμαξίδιο

Καλήσαςμέρα,ονομάζομαιΒλάμηΈφη.Βρίσκομαισήμεραεδώγιανασαςμεταφέρωτηνδικήμουιστορίαπουξεκίνησεστηνεφηβικήηλικία,όταννόσησαμεκαρκίνοοοποίοςμουεπέφερετηναναπηρίαμουμιαςκαιχρειάστηκεναμουακρωτηριάσουντοαριστερόπόδι.

23

Όλοι μας στην εφηβεία θεωρούμε πως έχουμε προβλήματα, ότι κανείς δεν μαςκαταλαβαίνει ότι μας καταπιέζουν και πολλά άλλα..έτσι λοιπόν και εγώ, αλλά.. ξαφνικά,συνειδητοποίησαπωςείχαπραγματικάπροβλήματα..

Κατάγομαιαπόμιαεπαρχιακήπόλη..καιοιθεραπείεςδενμπορούσανναγίνουνεκεί.

ΣυνεπώςμεταφέρθηκαστηνΑθήναστοπαιδοογκολογικονοσοκομείο..

Αυτότιπάειναπει??Πωςέπρεπενααφήσωπίσωμουταπάντα..τηναδελφήμου..,τοσπίτιμου..,τουςφίλους..,τουςσυναθλητέςκαθώςήμουναθλήτριαστίβου.,τοσχολείο..

Μαζί με μένα, αναγκάστηκαν να αφήσουν τα πάντα και οι γονείς μου.. ένα άλλο παιδίπίσω.., δουλειά.., υποχρεώσεις.. Η αδελφή μου έμεινε σε συγγενείς..,αλλά ήτανμόνη..κατανοούσε,αλλάήτανέναείδοςεγκατάλειψης..Ξέρετεείναιπολύδύσκολοκαιγιατα αδέλφια να βιώνουν μια τέτοια κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπίζονται από τηνκοινωνίακαιτοσχολείομεμεγάληπροσοχή..Συγκεκριμέναηαδελφήμουβίωνεάσχημεςαντιδράσειςκσχόλια..Όπωςγιαπαράδειγμα“ναμηντηνκάνουμεπαρέαγιατίηαδελφήτης έχει καρκίνο και θα μας κολλήσει..”. Τη ρωτούσαν αν θα πεθάνω. Έζησε αρκετέςδύσκολεςστιγμέςτιςοποίεςπροσπαθούσενααντιμετωπίσειμόνητηςκαιδενέλεγετίποτασεκανένανκαθώςδενήθελεναφορτώσει τουςγονείςμαςκαιμεαυτά.Πράγμαπουτηνέκανεναδείχνειπιοσκληρή,αντιδραστικήκαιεπιθετικήεκείνοτοδιάστημαμεόλουςγύρωτης..ήτανηάμυνατηςότανξαφνικάοιγονείςμουσαν“προτεραιότητα”είχανεμέναλόγοτουπροβλήματοςμου και δενυπήρχεο χρόνος και η δυνατότητααφούήτανμακριά, ναασχοληθούνκαιναφροντίσουνκαιεκείνηόπωςθαέπρεπε.Παρόλααυτάείναισημαντικόόσο γίνεται να μην μπαίνει στο περιθώριο το άλλο παιδί. Θέλουν λοιπόν στήριξη και τααδέλφια.

Καταλαβαίνετε πόσο δύσκολες ήταν οι καταστάσεις και οι συνθήκες.. Οικονομικά,κοινωνικά..Σειστήκανξαφνικάταθεμέλιατουσπιτιούμας..

Πέρααπόόλααυτά,κληθήκαμενααντιμετωπίσουμετηνπροσβολήκαιτηναπόρριψηαπότοσχολικόπεριβάλλον.

Ήξεραν που βρίσκομαι...,πως δεν λείπω αδικαιολόγητα.. Καθώς όμως ήμουν το πρώτοπεριστατικό,δενήξερανπωςνατοαντιμετωπίσουν..

Έτσιπίστευανότιέχωμείνειστηντάξηπλέοναπόαπουσίες..

Δεντοκατηγορώ..,διότιδενφαντάστηκεκανείςπωςθαπροκύψεικάτιτέτοιοώστεναείναιενήμεροι..

Ούτεεμείςείχαμεφυσικάεκείνοτοδιάστηματομυαλό,ναδούμετιγίνεταιμετοσχολείο..

Ανέχανατηχρόνιαμουθαέχανακαιτουςσυμμαθητέςμου..

ΠαρόλααυτάόλαπήγανκατευχηνμετηνβοήθειατουΣυλλόγουΕλπίδαπουμαςέδειξαντοδρόμοκαιπουόλοτοδιάστημαεκείνοαλλάμέχρικαισήμεραείναιστοπλευρόμου!

Ότανόλατέλειωσανκαιεπέστρεψαστοσχολείο,κάποιοιμευποδέχτηκανπραγματικάμεχαράκαικάποιοιμεκοιτούσανπερίεργα..Βλέπετεείχα2ταμπέλες,ηΈφημετονκαρκίνοχωρίςμαλλιάκαιηΈφημετοπροθετικόμέλος..Τονκαρκίνοτονείχαξεπεράσειαλλάλόγω

24

χαμηλού ανοσοποιητικού δεν έπρεπε να έρχομαι σε επαφή με άτομα κρυωμένα, μεμικρόβια..Πράγμαπουμεανάγκασε ξανά νααπομακρυνθώαπό τοσχολείο και να κάνωκατοίκονδιδασκαλίακαθώςκάποιοισυμμαθητέςμουδενκαταλάβαινανπωςεγώμπορείνα πάθαινα κακό αν κολλούσα κάτι από αυτούς και πως όταν είχα καρκίνο δεν θακολλούσαν από μένα..Μάλιστα κάποια συμμαθήτρια μου τότε μου είπε “γιατί να μείνωσπίτιμουεπειδήέχωσυνάχικαιναχάσωτομάθημακαιναμηκάτσειςεσύσπίτισου?“

Καιαυτόςοαποκλεισμόςήρθεκαιαργότερα,μετηνπεριβόητη5ημερηεκδρομή..Όπουοισυνοδοίδενμεδέχοντανστηνσχολικήεκδρομήανδενπήγαιναμετηνμαμάμου,πράγμαπουμεπροσέβαλε,μεμείωνεσανάνθρωπο,μιαςκαιήμουνπλήρωςαυτόνομη,δενυπήρχεκάποιαανάγκηαπότηνπλευράμουώστεναγίνειαυτό.Απότηνάλληοισυμμαθητέςμουπου δεν ήθελαν να πάωμε τη μαμά μου..εγώ στη μέση.. Εν τέλει πήγα με τη μαμά μουχωρίςναμεβοήθησεσεκάτι….

Μέχρι σήμερα ότι έχω καταφέρει το χρωστώ σε κάποιους ανθρώπους.. Στην οικογένειαμου,στοΣύλλογοΕλπίδαόπουάνοιξαντηναγκαλιάτουςκαιμαςέδωσανστέγηεκείνοτοδιάστημα, στήριξαν ψυχολογικά εμένα και την οικογένεια μου. Έχω την δυνατότητα ναείμαιλειτουργικήστηνκαθημερινότηταμουπροσφέρονταςμου ξανά τοπόδιπουέχασα,στοοποίοστηρίζομαικαιέμαθααπότηναρχήναβαδίζω.Κάνωόνειρακαιπροσπαθώγιααυτά,ασχολήθηκαμετοναθλητισμόξανάκαιείναιχορηγόςμουστηνξιφασκίαμεαμαξίδιομεστόχο την εκπροσώπηση της χώραςμαςστουςΠαραολυμπιακους του2020στοΤόκιο,παράλληλα εργάζομαι για τους σκοπούς του Συλλόγου Όραμα Ελπίδας, για τους δότεςμυελού τωνοστών. Είναισύμμαχος καιοικογένειαόλοιαυτοίοιάνθρωποι!Μουέδειξανπως μπορώ ξανά να σταθώ στα ποδιά μου, ακόμα και αν το ένα είναι από μέταλλο καιανθρακόνημα.

Τηνστιγμήπουκάποιοιγκρινιάζουνγιαασήμανταπράγματακαιδενβλέπουντονόηματηςζωής, πως είναι καλά στην υγεία τους, έχουν κοντά τους την οικογένεια τους, έχουν ένασπίτι,φίλους..

Η περιπέτεια αυτή με έκανε να αναγνωρίζω τα απλά αλλά σημαντικά και νιώθωευλογημένη,πιοδυνατή,πιοδημιουργική,μπορώναβοηθώάλλαπαιδιάκαιενήλικεςναδουνπωςτίποταδενείναιαδύνατοκαινατουςμεταφέρωτηθετικήμουενέργεια,έμαθαπωςδενπρέπειναταπαρατάμεκαιπωςότανθέλουμεκάτιπολύ,βρίσκουμετοτρόποναξεπερνάμε τις όποιες δυσκολίες και να τα καταφέρνουμε… Νιώθω ευγνώμων για όλουςαυτούςτουςανθρώπουςπουμεστηρίζουνακόμηκαιτώρα,πουέκαναφίλουςκαλούςμέσααπόαυτό.

Καιείμαιχαρούμενηπουόταναρκετάχρόνιααργότερα,πρόεκυψεκαιάλλοπεριστατικο,ηπερίπτωση αντιμετωπίστηκε διαφορετικά, άμεσα και χωρίς να είναι ψυχοφθόρο για τοπαιδί.. Και αυτό γιατί μπήκαν στη διαδικασία να μάθουν και υπήρχε πλέον η γνώση!Εκπαιδεύτηκεηκοινωνίαγιατοπωςνααντιμετωπίσειαντίστοιχαθέματα,πωςναστηρίξεικαιναβοηθήσειέναάτομοκαιολόκληρητηνοικογένειατου.

Όλαλοιπόνείναιθέμαενημέρωσης,όχιαδιαφορίας!!

Σαςευχαριστώπολύ.

25

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣΠΙΤΣΙΝΙΑΓΚΑΣΣυντονιστήςΒιωματικώνΠαρεμβάσεωνκαιΕμψυχωτήςΣ.Κ.Ε.Π.

Καλήσαςημέρακαιαπόεμένα.

Η δικιά μου ιστορία είναι διαφορετική από τις προηγούμενες μιας και εγώ δεν είχααναπηρία ως μαθητής. Ήμουν όπως η μεγάλη πλειοψηφία των μαθητών άσχετος με τοαντικείμενο και κουβαλούσα πολλά αρνητικά στερεότυπα. Το κατάλαβα όταν απέκτησααναπηρίαστα21μουσεένατροχαίοκαιξαφνικάχρειάστηκεναμάθωπολλά.

Τατελευταία6χρόνιαεργάζομαιστονΣ.Κ.Ε.Π.

Κύριομέροςτηςδουλειάςμουείναιναπηγαίνωσεσχολείακαιναμιλάωμετουςμαθητέςγιαθέματαδιαφορετικότηταςκαιαναπηρίας.

Έτσιλοιπόν,πολλάχρόνιααφούτελείωσατοσχολείο,βρέθηκαξανάσεσχολικήαίθουσααλλάπλέοναπότηνάλλημεριάκαιέχονταςαναπηρία.

Θαμπορούσεναπει κάποιοςότιηδουλειάμουείναι να χαλάωταστερεότυπαπουείχαεγώωςπαιδί.

Μεταπαιδιάσυζητάω,δενξεκινάωναμιλάωεγώκαιεκείναναακούνε.

Απόταπρώταπράγματαπουτουςλέωείναιότιηάποψητουςέχειβαρύτητακαιμετράειγιαεμάς.Οικανόνεςείναιπολύαπλοί.

Οπρώτοςείναιότιοκαθέναςμπορείνασηκώσειτοχέριτουκαιναρωτήσειότιτουκατέβειστοκεφάλι.Δενακούγεταιπολύκόσμιοαλλάδενχρειάζεται.Είναισημαντικόνανιώσουνότι αυτό που κάνουμε μαζί είναι διαφορετικό από το πολλές φορές βαρετό και στείρομάθημαπουέχουνσυνηθίσει.

Τονίζω ότι δεν πρέπει να φοβηθούν μήπως με φέρουν σε δύσκολη θέση, δεν μπορούν,είναιηδουλειάμου,τηνκάνωπολλάχρόνιακαιμουείναιπολύεύκολοκαιτέλος,τοπιοσημαντικό, δεν πειράζει αν κάτι που θα πουν είναι λάθος. Είναι πολύ πιθανό, είναι ένααντικείμενο που στους περισσότερους είναι ξένο, όπως ήταν και για εμένα στην ηλικίατους.Είναισημαντικόνανιώσουνότιδενείναιμάθημα,έστωμετηντυπικήέννοια,δενθαεξεταστούνκαιδενθαπάρουνβαθμούς.

Στην αρχή νιώθουν κάπως άβολα να ρωτήσουν κάτι επειδή φοβούνται την κριτική τωνσυμμαθητών τουςαλλά κυρίως γιατί έτσι έχουνμάθει. Ας σκεφτούμε τι γίνεται όταν έναπαιδί που κυκλοφορεί με κάποιο γονιό του συναντήσει κάποιον διαφορετικό άνθρωπο.Μπορεί να είναι κάποιος με διαφορετικό χρώμα, διαφορετικά ρούχα, διαφορετικέςδιαστάσειςήαναπηρία.Τοπαιδίδείχνεικαιρωτάειγιατίαυτόςείναιέτσι;Ογονιόςαρχικάκοκκινίζεικαιψάχνειτρύπανακρυφτείενώσυνήθωςλέεικάτισαν“μηκοιτάς”.

Αυτότο“μηκοιτάς”θέλουμενακαταπολεμήσουμε.

Ένα παιδί που μεγαλώνει με μη κοιτάς είναι πολύ δύσκολο να γίνει ένας ενήλικος πουαρχικάθακοιτάξει,αυτόείναιτοπρώτοβήμα,καιμετάθαεπιλέξειανθέλειναασχοληθείμεμίακατάστασηδίπλατου.

26

Εμείς από την άλλη λέμε ακριβώς το αντίθετο, “κοίτα, ρώτα, μάθε” και γι’ αυτό έχουμεονομάσειαυτότοπρόγραμμα“Μαθαίνωναβλέπωτονάνθρωπο”.

Καλύπτουμεόλεςτιςεκπαιδευτικέςβαθμίδεςαλλάσυνήθωςπηγαίνουμεσεδημοτικά.

Γελάωπολύότανμπαίνωστοπροαύλιοτηνώρατουδιαλείμματος.Πρινμπωστοπροαύλιουπάρχουνπαιδιάπου κυρίως τρέχουν ουρλιάζοντας.Μόλις μπω και με δουνπαραλύουνόλασχεδόν,οιμπάλεςφεύγουν,καιόλακοιτάνετονεξωγήινοπουμόλιςμπήκεστοσχολείοτους.

Δεν ξέρωανφαίνεται άσχημο σε κάποιον και αν θα νιώθατε άβολααν βλέπατε αυτή τησυμπεριφοράαπόταπαιδιάσαςήτουςμαθητέςσας.Εγώτηνβρίσκωπολύλογική.Είναικάτι εντελώς ξένο σαν εικόνα. Και εγώ όταν βλέπω κάποιον με αναπηρία στον δρόμομπορεί να κοιτάξω. Ούτε εγώ το έχω συνηθίσει σαν εικόνα μιας και ζω σε αυτή τηνκοινωνίαπουζείτεόλοισας.

Το πρώτο που συζητάωμε τα παιδιά είναι αν πιστεύουν ότι αν ήμουν στην ηλικία τους,έμενασεεκείνοτοσπίτιαπέναντικαιείχατηναναπηρίαπουέχωσήμεραανθαέπρεπεναπάωσεέναειδικόσχολείοήανθαέπρεπεναέρθωστοσχολείοτους.

Σχεδόνπάνταοιπρώτεςαπαντήσειςείναιναπάωστοειδικόσχολείο.

Επειδή δεν θα βολεύει το κτίριο, επειδή θα με κοροϊδεύουν τα άλλα παιδιά, επειδή θανιώθω πιο άνετα με “ίδιους” ανθρώπους γύρω μου, επειδή οι εκπαιδευτικοί θα ξέρουνκαλύτερα πως να με φροντίσουν, επειδή δεν θα μπορώ να κάνω γυμναστική, επειδή θαζηλεύωπουοιάλλοιπερπατάνεκαιεγώόχι,επειδήμπορείναπέσεικάποιοςκατάλάθοςπάνωμουστοπροαύλιοκαιάλλουςπολλούςλόγους.

Όλααυτάτασυζητάμεέναένα.Ξαναλέωτασυζητάμε.Δεντουςαπαντάωμετηνμίαγιατίείναιλάθοςαυτόπουλένε.Προκαλώτοίδιοτοπαιδίνασκεφτείκαικαλώτουςυπόλοιπουςναπουντηνάποψητους.Νιώθωπερισσότεροσυντονιστήςτηςκουβένταςαπόότιομιλητής.

Αςπούμεότανμουλένεότιθαμεκοροϊδεύουνταάλλαπαιδιάεπειδήείμαιδιαφορετικόςτακαλώνασυζητήσουμεγιατίκάποιοςμπορείνανιώθειτηνανάγκηνακοροϊδεύει,ανκαιμε ποιον είμαστε ίδιοι και κυρίως αν και τι πρέπει να κάνουν οι υπόλοιποι που είναιμπροστά σε ένα τέτοιο περιστατικό. Όταν μου λένε για την γυμναστική τους ζητάω νασυζητήσουμε το πιο δύσκολο σενάριο “είστε στο προαύλιο, παίζετε ποδόσφαιρο καιεμφανίζομαι εγώ και λέω θέλω να συμμετέχω στο παιχνίδι. Η μία απάντηση είναι ...παςκαλά;δενμπορείς ναπαίξειςποδόσφαιρο,δενλειτουργούν ταπόδιασου.Μπορούμενασκεφτούμεάλληαπάντηση";

Λένε διάφορες ιδέες, από το να “πειράξουμε τους κανόνες” και εγώ να επιτρέπεται ναπαίζω με τα χέρια μέχρι να βρούμε ένα ρόλο που μου ταιριάζει όπως να είμαιτερματοφύλακας ή, αυτό που μου αρέσει περισσότερο, να είμαι διαιτητής. Εννοείται ότιστην αρχή βλέπουν μόνο το πρόβλημα αλλά αν κληθούν να βοηθήσουν θα βρουν καιλύσεις.

Είναισημαντικόνανιώσουνότιείναιμέροςτηςλύσης,όχιτουπροβλήματος.

27

Στοτέλοςτηςκουβένταςταπαιδιάσυμφωνούνότιπρέπειναπάωστοσχολείοτουςκυρίωςγιαναμάθωεγώναυπάρχωμεεκείνουςκαιεκείνοιναμάθουνναυπάρχουνμεεμένα.

Καταλαβαίνουνότιείναιπολύδύσκολογιαέναπαιδίπουπηγαίνεισεέναειδικόσχολείο,μεειδικούςσυμμαθητές,ειδικούςδασκάλους,ειδικόκτίριονακαταφέρειναανταπεξέλθειόταντελειώσειτοσχολείο.Όταν,μετάαπό12-13χρόνιαειδικώνσυνθηκώντελειώσειςτοσχολείο τι κάνεις; Δεν υπάρχει ειδικό πανεπιστήμιο, ειδική δουλειά, ειδική καφετέρια,ειδικό σουβλατζίδικο και εσύ δεν έχεις μάθει να υπάρχεις με ανθρώπους που δεν έχουναναπηρίαόπωςκαιεκείνοιδενέχουνμάθειναυπάρχουνμαζίσου.

Τοεπόμενοθέμαπουσυζητάμεσυνήθωςείναιηπαιδικήχαρά.

ΤουςαναφέρωέναδελτίοτύπουδήμουτηςΑττικήςπριναπό2-3χρόνιαμετίτλο“φτιάξαμετηνπρώτηπαιδικήχαράγιαπαιδιάμεαναπηρίαστηνΕλλάδα”.Ηερώτησηπουκάνωείναι“πως σας φαίνεται αυτή η είδηση; Στην αρχή λένε κάτι σαν “ωραία, να μπορούν και ταπαιδιά με αναπηρία να παίξουν” αλλά μετά από λίγο, συζητώντας όλοι μαζί,καταλαβαίνουνότιείναιεντελώςλάθοςναυπάρχειμίαειδικήπαιδικήχαρά.Θέλουμεόλεςοι παιδικές χαρές να είναι για όλους, να είμαστε όλοι μαζί. Το παιχνίδι είναι ο πρώτοςτρόποςπουμαθαίνειςτονκόσμοκαιμετιςδύοέννοιες.Καιπωςλειτουργούνταπράγματαγύρω μας και τους υπόλοιπους ανθρώπους. Είναι το πιο πρόσφορο περιβάλλον για ναμάθουμεναείμαστεμαζί.

Πρινμεγαλώσουμελίγοκαιμάθουμεκακέςκουβέντες.Μίααπό τιςπιοκακέςκουβέντες,ότανμιλάμε γιαανθρώπους είναιη λέξη κανονικός. Κανονικόυπάρχειμόνοστηνφυσικήκαιτηνχημεία.Αναφήσωτακλειδιάμουκανονικάθαπέσουν.Μπορώναυπολογίσωπουθαπέσουν,μετι ταχύτητα,σεπόσοχρόνοκαιανδενπέσουνθατρομάξω,κάτιδενείναικανονικόεδώμέσα.

Ότανμιλάμεγιαανθρώπουςδενυπάρχειαυτήηλέξη,δενυπάρχεικανονικόύψος,βάρος,χρώμα,θρησκεία,σεξουαλικήπροτίμηση.Μπορείναυπάρχεισυνηθισμένοαλλάσίγουραόχικανονικό.Δενυπάρχουνκανονικοίάνθρωποι,όπωςδενυπάρχουνκαιαντικανονικοί.

Μεγάλομέροςτηςκουβένταςείναιοιαπορίεςτωνπαιδιών.Μπορείναρωτήσουναπότοπως βάζω τα παπούτσια μου και το παντελόνι μου μέχρι αν μπορώ να βρω κοπέλα, ανμπορώνακάνωsexήανέχωσκεφτείνααυτοκτονήσω.

Γιατηνκοπέλατουςβάζωνασκεφτούντουςλόγουςγιατουςοποίουςτουςελκύειένααγόριή ένα κορίτσι και αν αυτά που σκέφτονται μπορώ να τα έχω σαν άνθρωπος ή αν ηαναπηρία μου αφαιρεί αυτές τις ιδιότητες. Για το sex γελάω κάθε φορά που σκέφτομαιόταν πήγα σε ένα σχολείο στο Παγκράτι. Ένας πολύ γλυκός πιτσιρικάς 5ης δημοτικούσηκώνειτοχέρικαιρωτάει“μεόλοτοσεβασμόαλλάκαιόλητηνπεριέργεια,έρωταπωςκάνετε;”

Γίνεταιαπόκάτωέναςχαμός,ταπιτσιρίκιαέχουνσκάσεισταγέλια.Γυρνάωπανικόβλητος,κοιτάωτηνδασκάλαπουμουλέει“πεςτοκανονικά,ταξέρουνόλα”καιθέλωνατηςπω“τιεννοείςόλα,θαμαςβάλουνφυλακή”.Τελικάηαπάντησηπουβρήκαγιατονπιτσιρικάήταν“ότιχρειάζεταιναλειτουργήσειλειτουργεί”.

Ίσως η πιο δύσκολη κουβέντα, ειδικά όταν μιλάω σε εφήβους, είναι το θέμα τηςαυτοκτονίας. Είναι κάτι που είχαμε σκεφτεί όλοι μας στην ηλικία τους και είναι από τις

28

απαντήσεις που χρειάστηκε να ζητήσουμε συμβουλή από παιδοψυχολόγο για το πωςπρέπεινααπαντήσουμε.Είμαιεντελώςειδικόςνααπαντήσωπωςβάζωταπαπούτσιαμουήανμπορώνακάνωsex.Δενείμαικαθόλουειδικόςπωςνασυζητήσωμεπαιδιάγια τηναυτοκτονίακαιδενδίστασαναζητήσωβοήθειααπόειδικούς.

Η συζήτηση μοιάζει να έχει θέμα την αναπηρία αλλά δεν είναι έτσι. Έχει θέμα τηνδιαφορετικότητααπλάηδικιάμουδιαφορετικότηταείναιηαναπηρίαμου.

Ταπαιδιάστηναρχήμεβλέπουνως τονεξωγήινοπουήρθεστοσχολείο τους.Στηναρχήείμαιαπλάκάποιοςμεαμαξίδιο,μεκαροτσάκι,μερόδεςαλλάσιγάσιγάγίνεταικαιάλλα.Αποκτώ όνομα, έχω δουλειά, έχω θετικά, έχω αρνητικά και έχω και αναπηρία.Καταλαβαίνουνότιείναιμίααπότις ιδιότητεςμου,ένααπόταχαρακτηριστικάμουαλλάόχιαυτόπουμεχαρακτηρίζει.

Υπάρχειέναςμύθοςότιταπαιδιάείναικακάήσκληρά.

Ταπαιδιάείναιειλικρινή.Θαπουναυτόπουέχουνστομυαλότουςχωρίςνασκεφτούνανείναιαγένειαήανθατουςπαρεξηγήσειοάλλος.Τοκακόείναιότιμετάερχόμαστεεμείςοιμεγάλοικαιτουςλέμεναμηνείναιειλικρινήήόπωςμαςαρέσειναλέμετουςμαθαίνουμετρόπους!

Αςτοαντιστρέψουμε,αςαφήσουμεταπαιδιάναμαςμάθουνπράγματα.

Σαςευχαριστώπολύ!

29

Προκλήσεις&Λύσεις:ΕισηγήσειςμαθητώνκαιμαθητριώνΓια πρώτη φορά δόθηκε ταυτόχρονα, ισότιμη φωνή και δράση σε μαθητές γενικήςεκπαίδευσης,φοιτητές, καθηγητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εκπαιδευτικούς, σχολικούςσυμβούλουςκαισεεκπροσώπουςθεσμικώνκαικοινωνικώνφορέων.

Στις εργασίες του Συνεδρίου έλαβανμέρος εκπρόσωποι μαθητών/τριων, από ταπαρακάτωδημόσια&ιδιωτικάσχολείαγενικήςεκπαίδευσης:

2°ΔημοτικόΑχαρνών,ΝέαΓενιάΖηρίδη,ΕλληνογαλλικήΣχολή"ΆγιοςΙωσήφ",ΠρότυποΓΕΛΑναβρύτων, 21° ΓΕΛ Αθηνών, 5° Γυμνάσιο Κορυδαλλού, 2° Γυμνάσιο Νίκαιας, 2°Πειραματικό ΓυμνάσιοΑθηνών, 2° ΓΕΛ Γέρακα, 1° ΓυμνάσιοΒούλας, Σιβιτανίδειος Σχολή,ΕλληνογαλλικήΣχολήΕυγένιοςΝτελακρουά.

Απαντώνταςστοπαρακάτωερώτημα:

«Τι εκπαιδευτικάπρογράμματα προτείνετε να υλοποιηθούν εντός σχολικούπλαισίου,πουναπροετοιμάζουντουςμαθητέςστηναποδοχήτηςδιαφορετικότηταςκαινα τους εξοικειώνουνμε την αναπηρία;» παρουσίασαν με ευρηματικό και πρωτότυποτρόποτιςδράσειςπουέχουναναλάβειστοπλαίσιοτωνπρογραμμάτωνπουπραγματοποιείοΣ.Κ.Ε.Π.σεσχολεία.

1°σχολείο2°ΔΗΜΟΤΙΚΟΑΧΑΡΝΩΝ

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες χώρες έχουν την τάση να συμπεριλαμβάνουνστα γενικά σχολεία όλους τους μαθητές ανεξάρτητα από τις δυσκολίες που μπορεί ναέχουν.

Ηιδέααυτήξεκίνησεαπότοσυνέδριογιατηνεκπαίδευσηατόμωνμεειδικέςανάγκεςπουδιεξήχθη στη Σαλαμάνκα (UNESCO, 1994). Βασική αρχή της ‘Διακήρυξης της Σαλαμάνκα’(TheSalamancaStatement)είναιηδημιουργία«ενόςσχολείουγιαόλους»καιη«παροχήίσωνευκαιριώνμάθησης».Ωςεκτούτουοιμαθητέςμεαναπηρίαέχουνπλέοντοδικαίωματαεκπαιδευτούνστοσχολείοτηςγειτονιάςτουςσεκανονικέςτάξειςμετουςσυνομήλικουςτους.

Ωςοφέλητηςτάσηςαυτήςείναιότιπροσφέρονταινέεςελπίδεςγιατησχολικήεπιτυχίακαιτηνκοινωνικήενσωμάτωσητωνατόμωνμεκαιχωρίςαναπηρίαενώοιίσεςκαιουσιαστικέςευκαιρίεςγιαόλουςτουςμαθητέςδιασφαλίζουνταανθρώπιναδικαιώματα.Επιπλέονέναακόμαάμεσοαποτέλεσμααυτήςτηςνέαςπραγματικότηταςθεωρείταιότιοι συνομήλικοισυμμαθητές τους αναπτύσσουν μια διαφορετική κουλτούρα και συμπεριφορά,αποδεχόμενοιτηδιαφορετικότητακαισεβόμενοιτηνετερότητατουκαθενός.

Ηβάσηγιατηνανάπτυξημιαςανάλογηςκουλτούραςείναιηκαλλιέργειασυμπεριληπτικώναξιώνόλωντωνμελώνμιαςσχολικήςμονάδας.

Ημέθοδοςπουδημιουργήσαμεγιατηνανάπτυξησυμπεριληπτικώναξιώνγιαταάτομαμεαναπηρία είναι η δημιουργία ενός project που θα αφορά όλες τις τάξεις και τουςεμπλεκόμενους της σχολικής μονάδας. Ξεκινώντας με την πιο εύκολα αντιληπτή μορφήςαναπηρίακαικαταλήγονταςσεπιοδύσκολααντιληπτέςμορφέςτοprojectακολουθείμιασυγκεκριμένηδομή.Αρχικάοι μαθητές χωρίζονται σεομάδες καιπαίρνουνφωτογραφίες

30

απόδιάσημαάτομαμεμιααναπηρία.Ταπαιδιάανακαλύπτουνβασικάχαρακτηριστικάτηςαναπηρίας αυτής κι έτσι ξεκινά ένας γόνιμος διάλογος σε σχέση με τα εξωτερικάγνωρίσματα, τα συναισθήματα που έχουν τα άτομα με αναπηρία, τα δικά μαςσυναισθήματαγιααυτάαλλάκαιτημελλοντικήτουςεξέλιξηαπόμαθητέςσεενήλικες.Στησυνέχεια εμβαθύνουν περισσότερο η Α' Β' και Γ' τάξη μέσα από την ανάλυση κάποιουπαραμυθιούήλογοτεχνικούκειμένουκαιηΔ'Ε'καιΣΤ'μέσααπόελληνικέςήξένεςταινίες.Τοίδιομοτίβοχρησιμοποιείταισεόλεςτιςμορφέςαναπηρίας.

Οι συμμαθητές μου στη συνέχεια θα σας μιλήσουν για το βιωματικό κομμάτι τηςευαισθητοποίησηςκαιτηςαποδοχήςτηςκάθεαναπηρίαςξεχωριστά.

Αρχικά θα αναφερθούμε στο πώς θα ξεκινήσει η συζήτηση στην τάξη για τα άτομα μεαναπηρία.

Η δασκάλαβάζει ένα χαρτί μέτρου και ζητάαπό τους μαθητές να γράψουν θετικούς καιαρνητικούς χαρακτηρισμούς που έχουν ή έχουν ακούσει για τα άτομα με αναπηρία.Κατόπιντουςζητάνακυκλώσουναρνητικέςλέξειςκαισυναισθήματακαιξεκινάέναγόνιμοςδιάλογοςγιατουςλόγουςπουοδηγούνταιστασυναισθήματααυτά.Ηδασκάλαρωτάειπώςπιστεύουν ότι θα ένιωθαν τα άτομα με αναπηρία αν άκουγαν αυτές τις λέξεις. Πώς θαένιωθανοιίδιοιανείχανένασυμμαθητήμεκάποιαςμορφήςαναπηρία;

Στο τέλος η δασκάλα λέει στους μαθητές ότι τώρα θα αρχίσουμε να γνωρίζουμε για τηνκάθεαναπηρίαξεχωριστά.

ΚινητικήΑναπηρία

Έπειτααπότιςφωτογραφίεςταπαραμύθιακαιτιςταινίεςπουπροαναφέρθηκανξεκινάτοδιαδραστικό-βιωματικόμέρος.

Απότηνθεωρίαστηνπράξη

1. Επίσκεψη ατόμου με κινητική αναπηρία να μιλήσει για την αναπηρία του, ποιεςδυσκολίεςαντιμετώπισεκαιποιεςσυνεχίζει ναέχει,ποιοι τονβοήθησανκαιπώς. -Οιμαθητές στο τέλος παίρνουν συνέντευξη από τον προσκεκλημένο τους και λύνουναπορίεςπουμπορείναέχουν.

2. Επίσκεψη του σχολείου στην παραολυμπιακή ομάδα μπάσκετ που παίζουν άτομα σεαναπηρικό αμαξίδιο και από κοινού προσπάθεια να παίξουν εκείνη τη μέρααλλά καιστομέλλον.

3. Δημιουργία επιτραπέζιου παιχνιδιού για την κινητική αναπηρία – φιδάκι.Οι μαθητέςδιατηρούντιςομάδεςστιςοποίεςείχανχωριστείαρχικάκαικάθεομάδαθαέχειαπόέναπιόνι,κυκλικάθαρίχνουνδιαφορετικάάτοματοζάρι.

Περιγραφήπαιχνιδιού:Ταφίδιαθατρώνεεικόνεςμεδυσκολίεςπουαντιμετωπίζουνστηνκαθημερινότητά τους άτομα με κινητική αναπηρία π.χ. έλλειψη σκάλας και ασανσέρ καιδημόσιες υπηρεσίες και σχολεία, δέντρα και σκουπίδια σε πεζοδρόμια, άτομα που τουςδείχνουν και είτε κοροϊδεύουν είτε μιλούν περιφρονητικά, παρκαρισμένα αυτοκίνητα σεθέσεις ΑμεΑ, και οι σκάλες θα είναι αντίθετες σωστές εικόνες σωστής διευθέτησης τωνδημόσιωνχώρωνκαισωστήςσυμπεριφοράς.

Εγώθασαςμιλήσωγια τοβιωματικόμέροςαρχικάγια ταάτομαμεπροβλήματαόρασηςκαιστησυνέχειαγιαταάτομαμεπροβλήματαακοής.

31

ΠροβλήματαΌρασης

• Έπειτα από τις φωτογραφίες τα παραμύθια και τις ταινίες που προαναφέρθηκανξεκινούν δραστηριότητες ενσυναίσθησης: ταπαιδιά κλείνουν ταμάτια καιαφήνονταινατουςοδηγήσειτοζευγάριτουςστοχώρο,κλείνουνταμάτιακαιμαντεύουν«τιείναι»μετηναφή,ζωγραφίζουνμεκλειστάταμάτια,ήπαίζουντυφλόμυγα.

• Επίσκεψητωνμαθητώνστομουσείοαφήςκαιστονφάροτυφλώνόπουθαέρθουνσεεπαφή με την καθημερινότητα, τον τρόπο διδασκαλίας αλλά και εκμάθησης τηςελληνικής γλώσσας αλλά και όλων των μαθημάτων με τη γραφή braille και θααλληλεπιδράσουνμετυφλούςσυνομήλικους.

• Επίσκεψηενήλικωνατόμωνμετύφλωσηήπροβλήματαόρασης(δικηγόροι,αθλητές)ναμιλήσουνγιατηναναπηρίατους,ποιεςδυσκολίεςαντιμετώπισανκαιποιεςσυνεχίζουννα έχουν, ποιοι τους βοήθησαν και πώς. - Διαδραστική επικοινωνία με και από τουςμαθητές-συνέντευξη

• Επίσκεψη της παραολυμπιακής ομάδας του goal ball (ποδόσφαιρο τυφλών) ώστε οιμαθητέςναγνωρίσουνκαιναπαίξουνέναδιαφορετικόποδόσφαιρο.

ΠροβλήματαΑκοής

Δραστηριότητες ενσυναίσθησης: οι μαθητές κλείνουν τα αυτιά τους με ωτοασπίδες καιαντιλαμβάνονται τον κόσμο χωρίς ακοή, μαθαίνουν να λένε καλημέρα στη νοηματικήγλώσσα

1) Παρακολούθηση από τους μαθητές μιας θεατρικής παράστασης που παίζουν κωφοίηθοποιοί.

2) Επίσκεψη Βαρήκοου ατόμου προκειμένου να μιλήσει για την αναπηρία, τους τρόπουςεπικοινωνίαςπουχρησιμοποιεί γιαναεπικοινωνήσειμεακούοντες, τιςδυσκολίεςπουαντιμετώπισε ως μαθητής, επίσης να γνωρίσουν οι μαθητές για την κοινωνία τωνΚωφών.Συνέντευξη

3) Επίσκεψη ολυμπιονίκη των ολυμπιακών αγώνων κωφών, όπου είναι ξεχωριστοίολυμπιακοί αγώνες, δεν συμμετέχουν στους παραολυμπιακούς γιατί θεωρούνται όχιανάπηροιαλλάγλωσσικήκαιπολιτιστικήμειονότητα.

4) Παραλλαγή του κλασικού επιτραπέζιου της μονόπολης και αστειούπολής.Οι μαθητέςκατασκευάζουνέναταμπλόαντίστοιχομετηςμονόπολης.Στηθέσητωνξενοδοχείωνκαιτωνδρόμωνπουαγοράζονταιμπαίνουν6εικόνεςγιαταπροβλήματαόρασηςκαι6γιαταπροβλήματαακοής.Π.χ.λευκόμπαστούνι,λαμπραντόρπουοδηγείτυφλό(συνοδόςτυφλών),μηχανήbraille,ακουστικόβαρηκοΐας,άτομοπουλέειειδήσειςστηνοηματική,εικόναμαθητήπουκάθεταιστοπρώτοθρανίοκαι κάνει χειλανάγνωση.Οιαποφάσειςκαιοιεντολέςθαείναικαιαυτέςαλλαγμένες.Ηγενικήφιλοσοφίαείναιότιανέχειςμιασωστή συμπεριφορά απέναντι σε μια από τις δύο κατηγορίες αναπηρίας κερδίζειςχρήματα από την τράπεζα ή γύρους, αν το αντίθετο τότε ή μπαίνεις στη φυλακή ήπληρώνειςπρόστιμο.

Τα παιδιά με ευχάριστο και διασκεδαστικό τρόπο μαθαίνουν για τις διάφορες μορφέςαναπηρίας, τα γνωρίσματά τους, τις δυσκολίες τους αλλά και πώς να συμπεριφέρονταισωστά.

32

Αυτισμός

Εγώθασαςμιλήσωγιατοβιωματικόμέροςγιαταάτομαμεαυτισμόκαινοητικήυστέρηση.Καθώςείναιδύομορφές εκπαιδευτικώναναγκώνπουμορφώνονται κατάβάσησε ειδικάσχολείααποφασίσαμετοβιωματικόμέροςναέχεικοινέςδράσεις.

Στον αυτισμό δεν έχουμε φωτογραφίες για αρχή καθώς δεν έχουν κάποιο εξωτερικόγνώρισμα αλλά ξεκινάμε την ευαισθητοποίηση κατευθείαν από τη λογοτεχνία και τιςταινίες.

ΝοητικήΥστέρηση

Σε αυτό το σημείο θα γίνει αναφορά και στο σύνδρομο Down αφού είναι το πιο συχνόσύνδρομοπουσυναντάκανείς,οπότεθαγίνειειδικήαναφοράμόνοσεαυτόόσοναφοράτην νοητική υστέρηση. Έπειτα από τις φωτογραφίες τα παραμύθια και τις ταινίες πουπροαναφέρθηκαν ο δάσκαλος ρωτά τους μαθητές, σε τι σχολείο πιστεύουν ότιεκπαιδεύονταιταπαιδιάαυτά;θαμπορούσανναφοιτούνστοδικότουςσχολείο;ανναιτιδυσκολίεςθααντιμετώπιζανοιμαθητέςμεαυτισμόκαι νοητικήυστέρηση;θαήθελαν ταπαιδιάτουγενικούσχολείουναγνωρίσουντοντρόποεκπαίδευσηςτουςαλλάκαιταίδια;

• Τοσχολείοέρχεταισεεπαφήμε τοειδικόσχολείο της γειτονιάς τουκαι ζητάναπάνεεκδρομή στο σχολείο τους, ώστε οι μαθητές να γνωρίσουν την καθημερινότητα ενόςμαθητή με αυτισμό και να αλληλεπιδράσουν με τους μαθητές κατά τη μαθησιακήδιαδικασία.Οι τάξεις ξεκινώνταςαπότηνέκτηθαπάνεσταδιακάεπίσκεψηστοειδικόσχολείογιαναμηνδιαταράξουντηνομαλήλειτουργίατου.

• Σαν επόμενο βήμα θα γίνει και επίσκεψη του ειδικού σχολείου στο γενικό όπου οιμαθητέςτουειδικούσχολείουθαφάνεαρχικάμαζίσεπρωινόπουθαέχουνετοιμάσειταίδιαταπαιδιά,μετάθαπαρακολουθήσουνκοινάμαθήματα,θακάνουνμαζίκάποιαεικαστικήδημιουργίαενώστοτέλοςθατραγουδήσουνόλοιμαζίυπότηνεποπτείατουμουσικού.

Στόχοςείναιταπαιδιάνααναμιχτούν,ναγίνουνμίαομάδα,νααποκτήσουνφιλικέςσχέσειςαλλάκαιναέχουνμιαπιοσυχνήεπικοινωνίαμέσωγραμμάτωνπουμπορούνναστέλνουνήζωγραφιές.

Επίσκεψη στο σχολείο αθλητές από τα Special Olympics και παρουσίασης τους αλλά καιαπόκοινούπαιχνίδιμεταπαιδιάτουσχολείου.Οιμαθητέςμαθαίνουνότικαιταάτομαμενοητικήαναπηρίαέχουνδικούςτουςαθλητέςκαιαγώνες.

ΜαθησιακέςΔυσκολίες

Εγώθασαςμιλήσωγιατοβιωματικόμέροςγιαταάτομαμεμαθησιακέςδυσκολίες.

Στις μαθησιακές δυσκολίες όπως και στον αυτισμό δεν έχουμε φωτογραφίες για αρχήκαθώς δεν έχουν κάποιο εξωτερικό γνώρισμα αλλά ξεκινάμε την ευαισθητοποίησηκατευθείαναπότηλογοτεχνίακαιτιςταινίες.

• Δραστηριότητες ενσυναίσθησης: οι μαθητές προσπαθούν να διαβάσουν λέξειςγραμμένεςκαθρεφτικά.

• Επίσκεψη του Ολυμπιονίκη Σπύρου Γιαννιώτη για να μοιραστεί τις δυσκολίες πουαντιμετώπιζεωςμαθητής,τιτονδυσκόλευεστονίδιοαλλάκαιστουςγύρωτου.

33

• Ναμιλήσουνανοιχτάμαθητέςτουσχολείουμεέναυσματηνπροηγούμενηπαρουσίασηκαι συνέντευξη που έχουν μαθησιακές δυσκολίες και να μιλήσουν για τις δικές τουςδυσκολίεςκαιτηνκαθημερινότητάτους.

Επιτραπέζιο παιχνίδι μνήμης: Οι μαθητές καλούνται να παίξουν το κλασικό παιχνίδιμνήμης όπου γυρνάμε τις κάρτες και προσπαθούμε να θυμηθούμε που βρίσκονται οιόμοιεςμεδιαφορετικότρόπο.Οιεικόνεςπουθααπεικονίζονταιδενθαείναιοιίδιεςαλλάοι αντίθετες. Δηλαδή θα απεικονίζουν οι μεν κάρτες το πώς σκέφτονται γράφουν καιυπολογίζουν τυπικοί μαθητές π.χ. ένα κείμενο με κανένα ορθογραφικό λάθος και οι δεκάρτεςένακείμενογεμάτοορθογραφικάλάθη.Έναάλλοπαράδειγμαείναιοχρόνοςπουχρειάζεταιέναςμαθητήςγιαναδιαβάσει5σειρέςπ.χ.1λεπτόκαιοχρόνοςπουχρειάζεταιέναςδυσλεκτικόςμαθητήςπ.χ.3λεπτά.Άλλοπαράδειγμαμιαλέξηγραμμένηκανονικάμετηναντίθετηναείναιγραμμένημεαντικαταστάσειςγραμμάτωνήπαραλήψεις.Τέλοςσταμαθηματικά θα μπορούσε να είναι μια αριθμητική πράξη πρόσθεσης όπου το + και το =είναιανάποδατοποθετημένααπότονδυσλεκτικόμαθητή.

Έχοντας ολοκληρώσει την γνώση όλων των μορφών αναπηρίας που είχαμε καθορίσει,κάνουμεπαραλλαγή ενός τελευταίου κλασικούπαιχνιδιού το οποίο θα συμπεριλαμβάνειόλες τιςμορφέςαναπηρίας.Αυτόείναι το«trivialpursuit»όπουθαυπάρχουν6χρώματα(άρα6κατηγορίες)πουστοκαθέναχρώμαθααντιστοιχείσεμιαμορφήαπότιςπαραπάνωαναπηρίες.Τοζάριθαείναισεεξάγωνοσχήμακαισεόποιοχρώμαθαπέφτειηκάθεομάδαθαπρέπει νααπαντήσουνσεερώτησηπουθασχετίζεταιμε τηναναπηρίααυτή.Νικητήςείναιηομάδαπουθαφτάσειπρώτηστοτέλος.

ΟλοκλήρωσητουπρογράμματοςΤοprojectολοκληρώνεταιμεέναφεστιβάλπουθαδιοργανώσειτοσχολείομαςτοοποίοθαονομάζεται«Φεστιβάλ αγάπης και αποδοχής». Τοφεστιβάλ θα διεξαχθεί στο χώρο τουσχολείουτηντελευταίαΠαρασκευήτουΜαΐουόπουκαιολοκληρώνεταιτοπρόγραμμακαιθαπεριλαμβάνειταεξής:

− Θαείναιπροσκεκλημένοιστοσχολείομεπάγκουςσύλλογοικαιεργαστήριαατόμωνμεαναπηρία που θα παρουσιάζουν τις δημιουργίες και τα προϊόντα που φτιάχνουν ταάτομαμεαναπηρίαούτωςώστεναγνωρίσουνοιμαθητέςκαιοιγονείςότιοιάνθρωποιαυτοί είναι ενεργοί πολίτες με τον δικό τους μοναδικό τρόπο. Παράδειγμα τέτοιωνεργαστηρίων είναι η Θεοτόκος (άτομα με νοητική αναπηρία) ΖΩΣΠ (καλλιτέχνες πουζωγραφίζουνμετοστόμακαιταπόδια)κ.α.

− Ναέρθουνκαιναπαρουσιάσουντιςχορευτικές τους ικανότητεςάτομαμενοητικήκαικινητικήαναπηρίαμετηβοήθειατηςδασκάλαςχορούαπόδιάφορεςσχολές.

− Κάθετάξηθακλιθείστοτέλοςτηςχρονιάςναδιαλέξειμίαμορφήαναπηρίαςαπόαυτέςπουγνώρισανμέσαστηχρονιά.Εκείνητηνημέραθαοργανωθούναγώνεςστοσχολείομαςμε ταπαραολυμπιακάαθλήματαπουέχουνμάθεικαιέχουνπαίξειοιμαθητέςσεπροηγούμενες επισκέψεις όπου οι ομάδες που θα δημιουργηθούν θα είναι μεικτέςάτομα με και χωρίς αναπηρία. Έχουμε λοιπόν την σύμπραξη δύο φαινομενικά ωςσήμεραδιαφορετικώνκόσμωνσεκοινέςδράσειςμέσααπότοναθλητισμό.Σεαυτόθασυμβάλλουνκατάπολύοικαθηγητέςτηςφυσικήςαγωγής.

− Τα τμήματα που θα έχουν αναλάβει τον αυτισμό και τη νοητική υστέρηση θαοργανώσουναπό κοινούμε το ειδικόσχολείο της γειτονιάς τους έναθεατρικό για τη

34

διαφορετικότητα που θα παρουσιαστεί στο φεστιβάλ. Αντίστοιχα θα ξαναπαιχτεί στηγιορτήλήξηςτουειδικούσχολείου.

− Το φεστιβάλ κλείνει με το τραγούδι «Αερικά και φίλοι Διαφορετικοί» που θαενορχηστρώσειημουσικόςτουσχολείουμαςκαιθατραγουδήσουνόλαταπαιδιάμαζί.ΟιΚωφοίμαςφίλοιμαζίμετοτμήμαπουέχειαναλάβειταπροβλήματαακοής θατοτραγουδήσουνστηνοηματική.

Κλείνονταςθαθέλαμενααναφέρουμεότιμέσααπότοταξίδιμαςγιαναπροτείνουμεαυτήτη δουλειά μιλήσαμε για την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία, μάθαμε το πόσοδαπανηρήίσωςαλλάκαιδύσκολημπορείναείναιγιατοκράτος,αλλάτοήθος,ηεπιμονήκαιηεπιμονήπουμαςδιδάσκουνταάτομααυτάείναιαξίαςανεκτίμητης.

«Όλοιείμαστείσοιόλοιείμαστεδιαφορετικοί».

2°σχολείοΝΕΑΓΕΝΙΑΖΗΡΙΔΗ

Αξιότιμοικύριοι,

Σεβαστοίγονείς,

Κυρίεςκαικύριοι,

Θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα για την πρόσκληση προς το σχολείο μας.ΕκπροσωπούμεταΕκπαιδευτήριαΝέαΓενιάΖηρίδηκαιείμαστεεδώγιανατοποθετηθούμεκι εμείς,ωςνέοι–ανάμεσασενέουςαλλάκαιμεγαλύτερουςστο ζήτηματηςαναπηρίας.Ποιοςθεωρείταιανάπηροςστηνεποχήμαςκαικάτωαπόποιέςσυνθήκες;Τιπρέπειναγίνειστοσύγχρονοσχολείοώστενακαλλιεργηθούνοιδομέςγιαμιακοινωνίαισότητας;

Αςξεκινήσουμελοιπόνναπαρακολουθήσουμεένανδιάλογοεικονικό...πουμπορείναμηνείναι και τόσο... εικονικός... Ίσως, είναι οι ψίθυροι, ίσως είναι σκέψεις που δεν έχουμεκαταφέρειναξεστομίσουμε!

Αςπαρακολουθήσουμελοιπόνδυνατάμερικέςτέτοιεςσκέψειςαλλάκαικάποιεςάλλες!

ΟμάδαΑ

Ταάτομαμεαναπηρίααξίζουντηδιακριτικήειδικήμεταχείρισημας.Πρέπειναβρίσκονταισεσχολείαειδικήςαγωγήςγιαναέχουνκαλύτερημεταχείρισηαλλάκαιόλεςτιςυποδομέςπουθακάνουντηνκαθημερινότητάτουςπιοεύκολη!

ΟμάδαΒ

Τα άτομα με αναπηρία δικαιούται πλήρη συμμετοχή στην κοινωνία! Στην κοινωνία, ωςενήλικες πολίτες θα τύχουν διακριτικής ειδικής μεταχείρισης; Μάλλον όχι, κυρίες καικύριοι!!

ΟμάδαΑ

Μα θα έχουν πλήρη συμμετοχή στην κοινωνία!!!! Ίσα ίσα που θα απαιτούν ειδικέςυποδομέςγιαναλειτουργήσουνστησχολικήκαθημερινότητάτους.

35

ΟμάδαΒ

Ποιες είναι οι ειδικές υποδομές;; Ράμπα; Ασανσέρ; Τουαλέτα; Τουαλέτα, δεν υπάρχειούτωςήάλλως;

Όπωςεσύχρειάζεσαιασανσέργιαναανέβειςπολλούςορόφουςχρειάζονταικαιταάτομαμεκινητικήαναπηρία!Τοασανσέρκαιηράμπαδενθαέπρεπενααποτελούνπροϋπόθεσηάδειαςενόςκτηρίουούτωςήάλλως;

ΟμάδαΑ

Θα βρίσκονται στο ίδιο περιβάλλον με τους φίλους τους – με όμοια προβλήματα πουμπορούνεύκολανατουςκαταλάβουν!

ΟμάδαΒ

Είσαισίγουρηότιοιάλλοι,οιόμοιοιμεεσέναστοσχολείοσουσεκαταλαβαίνουν;Μήπωςόχι; Η ενσυναίσθηση είναι αναγκαία συναισθηματική νοημοσύνη όχι μόνο για νακατανοήσουμεταάτομαμεκάθεείδουςαναπηρίααλλάγιαόλουςτουςανθρώπους.

ΟμάδαΑ

Η παρουσία ατόμων με αναπηρία στα γενικά σχολεία μπορεί να λειτουργήσει ωςπαράγονταςκαθυστέρησηςτηςακαδημαϊκήςπορείαςόλωντωνμαθητών.Αςμην ξεχνάμεάλλωστε,ακολουθούνκαιοιπανελλήνιεςπουπρέπειναφτάσουμεσευψηλόακαδημαϊκόεπίπεδο.

ΟμάδαΒ

Πώςοιμαθητέςμεθέματατυφλότητας ,δυσκολίαςστηνκίνηση,στηνακοήκαθυστερούντηνεξέλιξητηςύλης;Οτυφλόςγράφεισεμπραιγ,οβαρήκοοςγράφειόπωςεσύ.Τοάτομομε κινητική αναπηρία κάθεται σε θρανίο όπως εσύ και κάνει ότι εσύ! Άρα η ύλη δενκαθυστερεί! Το αντίθετο μάλιστα, μπορεί να επιτευχθούν καλύτερα ακαδημαϊκάαποτελέσματα σε θετικό περιβάλλον μάθησης, που κάθε μαθητής βοηθάει τον άλλον,συναισθάνεταιτονκόποκαιτηνκόπωσηκαιόλοιμαζίμοιράζονταιταίδιαπροβλήματα.

ΟμάδαΑ

Ταάτομαμεαναπηρίαελλοχεύειοκίνδυνοςνααντιμετωπίζουνπρόβλημααπόρριψηςήκαιbullingαπόταάτομαχωρίςαναπηρία.

ΟμάδαΒ

Μα έτσι είναι και στη ζωή! Απόρριψη ή θύματα bulling μπορούμε να γίνουμε όλοι!Επιπλέον,ανμιλάμεγιαεπιθετικότητακαιαπόρριψη,αυτήμπορείνασυμβείκαισταειδικάσχολείαμεταξύμαθητώνδιαφορετικούβαθμούαναπηρίας!Ταάτομαδηλαδήμεαναπηρίαθα μεγαλώσουν σε ένα προστατευόμενο περιβάλλον και όταν θα μεγαλώσουν θαενταχθούνομαλάστηνκοινωνία;Δενθαπεριθωριοποιηθούν;Δενθακλεισθούνστονεαυτότους;

ΟμάδαΑ

Τα άτομα με αναπηρία δεν θα μπορούν να παίξουν μπάλα ούτε να συμμετέχουν σεομίλους!

36

ΟμάδαΒ

Γιατί εγώ παίζω ποδόσφαιρό; Όλοι επιλέγουμε τους ίδιους ομίλους; Δεν επιλέγουμε μεβάσηταταλένταήμεβάσητιςδικέςμαςιδιαιτερότητες,ταταλένταήτιςκλίσεις;τοίδιοθακάνουνόλοι...καιεκείνοι!!!!!

Τέλοςδιαλόγου

Εμείς οι μαθητές της Νέας Γενιάς Ζηρίδη, οργανώνουμε δράσεις εδώ και πολλά χρόνιαπροκειμένου να μοιραστούμε την καθημερινότητά μας από το Νηπιαγωγείο έως και τοΛύκειο,μεάτομαμεαναπηρία.Νομίζουμεμάλισταότιπερισσότερομαςβοηθούνεκείνοιπαράεμείςεκείνους.

Προτείνουμε λοιπόν την απόλυτη ένταξη των ατόμων με αναπηρία στα γενικά σχολεία!Αυτή η ένταξη πρέπει να ξεκινήσει από το Νηπιαγωγείο προκειμένου όλοι, άτομα μεαναπηρία και μη, να εξοικειωθούμε στην αρμονική συνύπαρξη. Μόνο έτσι θακατανοήσουμεότιείμαστεισότιμοιαλλάδιαφορετικοί!

Σεένατέτοιοπλαίσιομπορούμεναέχουμεομίλουςκοινώνδράσεων.Ναδημιουργήσουμεδράσειςκαιπρογράμματαμέσααπόταοποίαθααναδείξουμεαμοιβαίατιςκλίσειςμας.Οδημοσιογραφικόςόμιλοςήόμιλοςδιπλωματίαςήοόμιλοςθεάτρουήχορούδεναφοράπχμόνοταπαιδιάχωρίςαναπηρία,αφοράόλαταπαιδιά!

Σημαντικήθαήτανεπιπλέον,ηεξειδίκευσητωνεκπαιδευτικών,ειδικάστηγραφήτυφλώνκαιστηγλώσσατωνκωφών.Οιεκπαιδευτικοίσεσυνεργασίαμετουςμαθητέςμπορούνναδημιουργήσουνφυλλάδιαενημέρωσης,εκστρατείαπληροφόρησηςστοσχολείοσχετικάμετην αναπηρία και την ανάγκη ομαλής ένταξης τους στην καθημερινή μας σχολική ζωή.Ηαξιοποίηση επίσης τουδιαδικτύουθαήτανπολύτιμη για τηδημιουργία τηλεδιασκέψεωνμεταξύσχολείωναπόόλο τονκόσμοπουδιαπνέονταιμε τα ίδιαόνειραγιαέναν ισότιμοβίο για όλους, χωρίς προκαταλήψεις. Τέλος, εμείς οι μαθητές θα μπορούσαμε ναεξοπλίσουμε τις τάξεις με το ειδικό κουδούνι για τους συμμαθητές μας με προβλήματαακοήςαλλάκαιπαιχνίδιαομαδοσυνεργατικάπουθασυμβάλλουνστηνανάπτυξηδεσμών,στηνκαλλιέργειασχέσεωνπουθαεστιάζουνστιςομοιότητεςκαιόχιστιςδιαφορέςμεταξύτωνανθρώπων.

Πιστεύουμεμεόλημας την καρδιάότι ηαναπηρίαμπορεί να γίνειπρόβλημαμόνοότανείναισυναισθηματική!Ανάπηροςείναικανείςμόνοστηχώραπουοιάλλοιτονκάνουννααισθάνεταιανάπηρος!

Είμαστείσοιαλλάκαιδιαφορετικοί!Αυτόδενείναιτέλειο;

Σαςευχαριστούμεπολύ!

3°σχολείοΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗΣΧΟΛΗ«ΑΓΙΟΣΙΩΣΗΦ»

7 μαθητές θα αναπαραστήσουν μία διαδραστική συνέντευξη στην οποία θα προτείνουνεκπαιδευτικά εργαλεία αποδοχής της διαφορετικότητας, ένας μαθητής θα κάνει τονδιερμηνέα(διερμηνεύονταςόμωςμόνοτοποιοιμιλάνε).Δενθαείναιαπαραίτητααυτήησειράτωνμαθητώνότανμιλήσουν.

• ΔΙΕΡΜΗΝΕΑΣΕΝΓ

37

• ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ

Η κοινωνική ενσωμάτωση αποτελεί μακρόχρονη διαδικασία και επιτυγχάνεται με τοσυγχρωτισμό και την αλληλεπίδραση. Ενσωμάτωση σημαίνει αμοιβαίες διαδικασίες,αλληλοκατανόησηηοποίαγίνεταιαντιληπτήμετηνκοινωνικοποίηση.

Η κοινωνική ένταξη αποτελεί μια προοδευτική διαδικασία του να έχει ο καθένας μας τοδικαίωμαναείναιδιαφορετικόςκαιναγίνεταιαποδεκτόςπαράτηδιαφορετικότητακαιτιςανεπάρκειέςτου.

Ηεκπαίδευσηδιαδραματίζειζωτικό,κοινωνικόκαιηθικόρόλοστηνένταξητωνατόμωνμεκάποια εκ γενετής ή επίκτητη σωματικήή νοητικήαναπηρία. Επομένως, γίνεται σαφής ορόλοςτουσχολείουγιατηνπροάσπισητωνδικαιωμάτωντωνπαιδιώνμεδιαφορετικότητακαικυρίωςγιατηνισότιμηένταξητουςστηνσχολικήπραγματικότητα.

Γιαναεπιτευχθείηενιαίαεκπαίδευσηαπαιτείταιμιαγενικήαλλαγήστηνκουλτούρατηςκάθε κοινωνίας που να επιτρέπει την αναδιοργάνωση των εκπαιδευτικών συστημάτωνστουςτομείςτηςπαιδαγωγικήςκαιτουαναλυτικούπρογράμματοςσπουδώνμεστόχοτηνομαλήένταξητωνμαθητώνμεαναπηρίες.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ομάδα του σχολείου μου που αποτελείται από έναν διοικητικόυπάλληλο, έναν ψυχολόγο, έναν γυμναστή, έναν εκπαιδευτικό και έναν εκπρόσωπο τηςτέχνηςθασαςπαρουσιάσουντιςπροτάσειςτουςγιατηνπροώθησητηςδιαφορετικότηταςμέσαστασχολεία.

• ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

Την κοινωνία μας χαρακτηρίζουν προκαταλήψεις και στερεοτυπικές αντιλήψεις για τηνδιαφορετικότητα και την αναπηρία. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα σχολείο ωςπλαίσιο ισότητας ευκαιριών και ένταξης σε ένα κοινωνικό σύνολο. Ένα σχολείο που θαπροωθείτηνενσυναίσθηση,τονδιάλογο,τηνσυνύπαρξη,τηναποδοχή,τηναλληλεγγύηκαιτονσεβασμόστηνμοναδικότητατουκαθενός.

Ωςεκπαιδευτικόςθεωρώπωςτοπαιδίθαπρέπειναεντάσσεταιστιςτάξειςτουκανονικούσχολείουκαιναμετέχεισεόλεςήστιςπερισσότερεςδραστηριότητες.

Ανάλογα με την περίπτωση να είναι δυνατή η λήψη και εφαρμογή αντισταθμιστικώνμέτρωνγιατηναντιμετώπισητωνδιαφόρωνπροβλημάτων.

Θαπρέπει:

1. Να στελεχωθούν οι σχολικές μονάδες με το κατάλληλα καταρτισμένο εκπαιδευτικόπροσωπικό, όσο και με το προβλεπόμενο ειδικό επιστημονικό προσωπικό, ναδημιουργηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα, υλικά, διδακτικά βιβλία και λοιπόςεξοπλισμός,κατάλληλαπροσαρμοσμένοςστιςιδιαιτερότητεςτωναναγκώντωνμαθητώνμεαναπηρίες.

2. Το τμήμα ένταξης θα πρέπει να είναι προσαρτημένο στο κανονικό σχολείο, οιεκπαιδευτικοίτηςένταξηςθαπρέπειναγνωρίζουντιςδυνατότητεςκαιτιςανάγκεςτωνπαιδιώνμεαναπηρία.

3. Να αξιοποιείται η χρήση πολλαπλών εκπαιδευτικών μέσων και υλικών. Το εκάστοτεδιδακτικόαντικείμενομπορείναπαρουσιάζεταιπολυαισθητηριακά,όπωςμεεικόνες,μεήχοκ.τ.λ.,ώστεναγίνεταιπροσιτόσεμαθητέςμεδιαφορετικέςανάγκες.

38

4. Θαμπορούσανναενταχθούνστοπρόγραμμασπουδώνμαθήματα,όπως:ηνοηματικήκαιημέθοδοςμπράιγέτσιώστεναμπορούνκαιοιυπόλοιποιμαθητέςναλειτουργούνυποστηρικτικάπροςτουςμαθητέςμεαναπηρίακαιναδιευκολύνεταιηεπικοινωνία.

Όλα αυτά είναι σκόπιμο να εφαρμόζονται από την προσχολική ηλικία για να έχουμε τακαλύτεραδυνατάαποτελέσματα.

• ΓΥΜΝΑΣΤΡΙΑ

«Σχολείο για όλους» σημαίνει ολικός επανασχεδιασμός με στόχο την ευελιξία και τηνπροσβασιμότητακαισεμαθητέςμεαναπηρίες.

Ησύγχρονηπαιδαγωγικήστηρίζεταιπλέονστησυμμετοχήπαιδιώνμεήχωρίςαναπηρίεςστηνεκπαιδευτικήδιαδικασία,σεένασχολείοόπουθαεκπαιδεύονταιμαζίόλαταπαιδιά,χωρίςδιακρίσειςεξαιτίαςκάποιαςνοητικής,σωματικήςήσυναισθηματικήςιδιαιτερότητας.

Το μάθημα της Φυσικής Αγωγής είναι πολύ σημαντικό για την ένταξη των μαθητών μεαναπηρίεςγιατίπροσφέρεικοινέςεμπειρίες,κοινούςστόχους,επικοινωνία,αλληλεπίδρασηαναπτύσσονταςτιςαντίστοιχεςικανότητεςτωνπαιδιών.

Οιπροτάσειςμουείναι:

1. ΟκαθηγητήςτηςΦυσικήςΑγωγήςπρέπειναγνωρίζεικαιναείναιευέλικτοςωςπροςτιςπροσαρμογέςπουπρέπειναγίνουνστηδιδασκαλίακαιτοπεριβάλλοντουμαθήματος.Να δημιουργήσει ένα κλίμα μάθησης μέσα στο οποίο το παιδί με αναπηρία νααισθάνεταιελεύθεροναμάθει,ναερευνήσεικαιναβελτιωθεί.

2. ΕπιβάλλεταιηπροσιτότηταστιςεγκαταστάσειςτηςΦυσικήςΑγωγής.3. Είναι σκόπιμη η ύπαρξη ομαδικών δραστηριοτήτων, οι μαθητές να ασχολούνται με

δημιουργικά παιχνίδια με σκοπό το πνεύμα συνεργασίας και κυρίως τηναλληλοϋποστήριξη.

4. Να ενταχθεί στο πρόγραμμα σπουδών μια σειρά από μαθήματα παραολυμπιακώναθλημάτωνόπωςGoalball,Boccia,επιτραπέζιααντισφαίρισηκλπ.

5. Ηύπαρξηκατάλληλουεξοπλισμούπροκειμένουνασυμμετέχουνταάτομαμεαναπηρίαστα αθλήματα μαζί με τους υπόλοιπους μαθητές, π.χ. ειδικά αμαξίδια, τεχνητά μέληειδικάγιαάθληση.

6. Διοργάνωση διασχολικώναγώνων στους οποίους θα συμμετέχουν όλοι οι μαθητές μεσκοπότηνπροβολή,τηναποδοχήτηςδιαφορετικότηταςκαιτηνεξοικείωσηόλων.

Ο σκοπός της Φυσικής Αγωγής για τα παιδιά με αναπηρίες είναι πολύπλευρος, απαιτείσυμμετοχή, επιτρέπει στους ανθρώπους να βελτιώσουν την αυτογνωσία τουςανακαλύπτονταςδυνάμειςπουδενγνώριζαν.

Το μάθημα τηςΦυσικής Αγωγής πρέπει να προωθεί ένα περιβάλλον αυτοεκτίμησης πουβοηθάεισεμεγάλοβαθμότηνομαλήένταξητωνπαιδιώνμεαναπηρία,τόσοστοσχολείοόσοκαιστηνκοινωνίααργότερα.

39

• ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣΤΕΧΝΗΣ

Ωςεκπρόσωποςτηςτέχνηςέχωκληθείνατοποθετηθώστοκομμάτιπουαφοράστηντέχνηκαιναπαραθέσωτιςπροτάσειςμουγιατηδιαμόρφωσητουσχολικούπρογράμματοςέτσιώστενακατέχειθέσηδημιουργικόςχώροςκαιχρόνος.

Όλοιεμείςπουείμαστεσήμεραεδώοραματιζόμαστεένασχολείομεκύριοχαρακτηριστικότην διαφορετικότητα, πιστεύω ακράδαντα πως το στοιχείο εκείνο που λειτουργεί ωςέρεισμαστηνκαθολικήένταξητωνατόμωνμεαναπηρίαείναιοκόσμοςτηςτέχνης.

Προτείνω:

1. Τηδημιουργίαθεατρικώνεργαστηρίων.ΗχρήσητωνΤεχνώνστηνεκπαίδευσηπαρέχειευκαιρίες και δυνατότητες στα άτομα με ψυχικές και σωματικές αναπηρίες νααναπτύξουν γνωστικές, κοινωνικές και ψυχοκινητικές δεξιότητες, να εκφράσουν τασυναισθήματα και τις επιδιώξεις τους, να προβάλουν τη δημιουργικότητά τους, νασυμμετάσχουνσεσυλλογικέςδραστηριότητες,νακαλλιεργήσουντηναλληλεγγύηκαιτησυνεργασία.

2. Τηδημιουργίαμουσικών εργαστηρίων.Ημουσική έχει μια εκτεταμένη επίδρασηστηνανάπτυξητωνατόμωνμεαναπηρίες.Ηεπικοινωνίατωνανθρώπωνμέσωτηςμουσικήςείναι ιδιαίτερη, ουσιαστική και διαφορετική. Σύνθεση τραγουδιών, μουσικής,διοργάνωσησυναυλιών.

Θαμπορούσαμεεπιπρόσθετα,ναδημιουργήσουμεέναδιαδικτυακόραδιόφωνομεσκοπότην αλληλεπίδραση αλλά και τη μετάδοση του μηνύματος για την αποδοχή τηςδιαφορετικότητας.

3. Τηδημιουργίαεικαστικώνεργαστηρίων.Μιαεικόνααντανακλάτουςσυναισθηματικούςπροβληματισμούςτωνανθρώπων.Ηαξίατηςεικαστικής,προσφέρειέναν«καθρέφτη»στα συναισθήματα και στις σκέψεις. Ζωγραφική κατά θέματα, εκθέσεις, προβολή τωνέργων,ώστεολόκληρηησχολικήκοινότηταμέσααπότηνσυμβολήτηςτέχνηςναέρθεισεεπαφήμετηδιαφορετικότητα.

Ηδιδασκαλίατωντεχνώνδίνειτηνευκαιρίασεκάθεάτομο,ανεξάρτητααπότοπρόβλημαπουαντιμετωπίζει,νααπολαύσειτηνμαγείατηςεκπαίδευσηςμεπολλαπλάοφέλη,όπως:διασκέδαση,αλληλεπίδραση,κοινωνικοποίηση,αυτοπεποίθηση,επικοινωνίακαιέκφρασησυναισθημάτων.

• ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

Σε μια εποχή που θα πρέπει να είμαστε όλοι αποδεκτοί από το κοινωνικό σύνολο, είναιχρέοςμαςναδώσουμειδιαίτερηπροσοχήσταάτομαμεδιαφορετικότητα.

Ως υπεύθυνη του διοικητικού προσωπικού θέλω να αναφερθώ στους τρόπους με τουςοποίουςηένταξητωνμαθητώνμεαναπηρίεςναείναιπιοομαλή.

Είναισημαντικό:

1. Να υπάρχουν σε όλα τα σχολεία ράμπες και καθίσματα στις σκάλες, ευρύχωροιανελκυστήρες,ειδικήδιαγράμμισηστοπάτωμαγιατουςτυφλούςμαθητέςμεσκοπότηνάνετηπρόσβασήτους.

40

2. Κάθε σχολείο να διαθέτει κατάλληλο εξοπλισμό για παράδειγμα αναπηρικά αμαξίδιακαθώςκαιανθρώπουςεξειδικευμένουςγιατηνεξυπηρέτησήτους.

3. Οι αίθουσες του σχολείου θα πρέπει να είναι ειδικά διαμορφωμένες για την εύκοληπρόσβασηκαιάνετηκίνησημέσασεαυτές.

4. Θαπρέπεικάτιανάλογοναγίνεταικαιστουςυπόλοιπουςχώρους τουσχολείουόπως:στογυμναστήριο,σταεργαστήριαθεατρικήςαγωγής,στιςαίθουσεςχημείαςκαιφυσικήςκ.α.

5. Ηύπαρξηυποστηρικτικήςτεχνολογίαςέχειπολλαπλάοφέληιδιαίτεραστουςμαθητέςμεκινητικέςαναπηρίες.

Για να υλοποιηθούν όλααυτά θαπρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί με ζήλο, να κάνουμεσυγκεκριμένες προτάσεις στους ανάλογους θεσμούς, ώστε τα άτομα με αναπηρία ναενταχθούνστοενιαίοσχολείο.

• ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

Είναι γεγονός ότι μεγάλη πρόοδος έχει γίνει στις μέρες μας για τα άτομα με αναπηρίες.Όμωςμιακοινωνίαχαρακτηρίζεταιαπότονβαθμόπουέχειενσωματώσειταάτομααυτά.Τοσχολείοωςφορέαςκοινωνικοποίησηςπρέπεινααγκαλιάζειόλουςτουςμαθητές.

Ως ψυχολόγος η παρουσία μας στην εκπαιδευτική διαδικασία προάγει τηνψυχοσυναισθηματική,κοινωνικήκαιγνωστικήανάπτυξητωνμαθητών.

Ο ρόλος μας είναι συμβουλευτικός και υποστηρικτικός. Είναι επιτακτική η ανάγκη ναδιευκολύνουμετησυνεργασία,τηνεπικοινωνίακαιτηναλληλεπίδρασητωνμαθητών.

Είναισκόπιμο:

1. Ναπαρέχουμεεξατομικευμένηκαιομαδικήυποστήριξημεσκοπότηνενσωμάτωσητωνμαθητώνμεαναπηρίες.Συγκεκριμέναναδημιουργήσουμεομάδεςμεπαιδιάκιεκείναεργαστούμε με τον τρόπο που γνωρίζουμε ως ειδικοί για την αποδοχή τηςδιαφορετικότητας

2. Να συνεργαζόμαστε με τους εκπαιδευτικούς της σχολικής μονάδας προκειμένου ναπροάγουμε μέσω βιωματικής μάθησης την αποδοχή και τη συνύπαρξη. Ναδιαχειριζόμαστε περιπτώσεις όπου τα παιδιά δυσκολεύονται στην αποδοχή, είτε απότηνμιαπλευράείτεαπότηνάλληκαιναεντάσσουμεσεμαθήματαειδικέςπαρεμβάσεις.

3. Ναοργανώνουμεβιωματικάπαιχνίδιαμεσκοπότημείωσηρατσιστικώνσυμπεριφορών.4. Να προετοιμάσουμε το σύνολο των γονέων έτσι ώστε να καταδείξουμε τα οφέλη της

ενσωμάτωσηςτωνμαθητώνμεαναπηρίεςμέσααπόστοχευόμενεςσχολέςγονέων.

4°σχολείοΠΡΟΤΥΠΟΓΕΛΑΝΑΒΡΥΤΩΝ

Οιμαθητέςκαιμαθήτριεςτουσχολείουμας,αναγνωρίζονταςτιςαντικειμενικέςδυσκολίεςτων ατόμων με αναπηρίες, συμμετέχουν στο συνέδριο με πρόταση για βιωματική δράση(σύντομοθεατρικόδρώμενο)με τίτλο:«Έλαστηθέσημου!». Στόχος τηςδράσηςείναινατεθεί το πρόβλημα της αποδοχής της διαφορετικότητας (π.χ. αναπηρίας) στο σχολικόπεριβάλλον, με ιδιαίτερη έμφαση στις πεποιθήσεις, τις απόψεις, τις στάσεις, τιςνοοτροπίες, κτλ. της κοινωνίας απέναντι στο θέμα. Οι μαθητές/ μαθήτριες της ομάδας,

41

παίζοντας διάφορους ρόλους, με δικά τους κείμενα, θα επιχειρήσουν ναευαισθητοποιήσουν το ακροατήριο και να συν-κινήσουν τους συμμετέχοντες προς μιααλλαγή στάσης, προάγοντας μια κουλτούρα αποδοχής της διαφορετικότητας, καιδηλώνοντας με αυτό τον τρόπο την δική τους ανάγκη για ενσωμάτωση και αποδοχή τηςδιαφορετικότητας στην σχολική κοινότητα, αρχικά, αλλά και την ανάγκη για ευρύτερηαλλαγή της κοινωνίας απέναντι στην διαφορετικότητα και την εξοικείωση τωνμαθητών/μαθητριώνμετηναναπηρία.

Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές/μαθήτριες προτείνουν μια εκπαιδευτική παρέμβαση στοισχύον πρόγραμμα όπου το σχολείο θα είναι ανοιχτό και προσβάσιμο σε άτομα μεαναπηρία και θα γίνονται ‘ανταλλαγές’ μαθητών από ειδικά σχολεία (σε τακτάδιαστήματα).Μετοντρόποαυτόθαυπάρχειησχετικήεξοικείωσημετηαναπηρίααλλάκαισταδιακάθαδημιουργηθείτοκατάλληλοκλίμα(κουλτούρα)γιαενσωμάτωσηκαιαποδοχήτης διαφορετικότητας. Απώτερος στόχος της δράσης είναι η αλλαγή αυτή να προκαλέσειαλλαγήκαιστηνοοτροπίακαιστηνκοινωνικήσυνείδησητουκόσμου…γιαμιακοινωνίαχωρίςδιακρίσειςκαιέναδημοκρατικόσχολείοανοιχτόκαιχωρίςετικέτες!

Παρακάτω, οι μαθητές/μαθήτριες εμπνεύστηκαν τα εξής συνθήματα για την εκστρατείατους:

ΒΛΕΠΩμεταχέρια!ΠΕΡΠΑΤΏμετααυτιά!ΜΙΛΩμεταχέρια!ΑΚΟΥΩμεταμάτια!

Εμείςοιμαθητές/μαθήτριες…

1. ΣυζητάμεγιατηνΑναπηρίαχωρίςφόβοκαιπροκαταλήψεις!2. Θέλουμε ένα δημοκρατικό σχολείο ανοιχτό σε όλους, χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς

διακρίσειςκαι…χωρίςετικέτες!3. Εμείς,ηνέαγενιά,θααγωνιστούμεγιααυτότοσκοπό…γιατίμαςαξίζει!4. Ισότηταστιςευκαιρίες!Ισότηταστηνκοινωνία!5. Όχισταστερεότυπα!Όχιστηνπεριθωριοποίηση!Όχιστοστιγματισμό!6. Είμαστεκιεμείςεδώ!7. Είμαστεόλοιμοναδικοί!Είμαστεόλοιίσοι!8. Γνωρίζουμεταδικαιώματάμας!9. Διεκδικούμεταδικαιώματάμας!10. Σεβασμόςστηνδιαφορετικότητα!11. ΣεβασμόςστηνΑναπηρία!12. ΣεβασμόςστονΆνθρωπο!

5°σχολείο21°ΓΕΛΑΘΗΝΩΝ

ΕΝΑΣΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ«ΣΟΥΠΕΡΜΑΝ»

• Υπάρχει έφηβος να νιώθει «πιο δυνατός από τον Σούπερμαν» στην αντιμετώπισηδύσκολωνκαταστάσεωντηςζωής;ΟανάπηροςπροέφηβοςΆρηςστοθεατρικόέργο«ΠιοδυνατόςκαιαπότονΣούπερμαν»τουRoyKiftπουτσουλάειτοαμαξίδιότουκαιθέλειναδιασκεδάζει, μας οδηγεί στο να καταδυθούμε στον ανήσυχο κόσμο ενός ατσάλινουπαιδιού που θέλει να κυριαρχήσει στη ζωή του σε ένα «περίεργο παιχνίδι»συναισθημάτων και φόβων. Είναι ο Άλλος που μας προσκαλεί να τον συναντήσουμε

42

μέσασεισότιμεςσυνθήκες,νασυνδημιουργήσουμεστηδημόσιαζωή.Προωθώνταςτηνένταξήτουαποδομούμεανισότητεςκαιδιακρίσεις.

• Σκέφτομαιότιηαναγνώρισητηςδιαφορετικότηταςενόςπαιδιούμεκινητικήαναπηρίαμπορεί να θεωρηθεί μια καλή αρχή για την επικοινωνία με άτομα που η κοινωνία ταπαραμερίζει. Ταιριάζει στην ανθρώπινη φύση μας να καλλιεργήσουμε ουσιώδειςανθρώπινεςσχέσειςμαζίτουςαντίναταπολεμάμε.

• Δεν χρειάζονται λύπηση και συμπόνια, μόνο ειλικρινή συμπάθεια και στήριξη για νακαταστούν λειτουργικότεροι και να γίνουν αποδεκτοί . Έχουμε τόσα είδη νοημοσύνηςγια να εξελιχθούν γνωστικά, πολιτιστικά, όπως την εμπλοκή τους με το θεατρικόπαιχνίδι για να διασκεδάσουν, να δείξουν ότι διαθέτουν ελεύθερο πνεύμα. Ακόμαμπορούν να αντισταθμίσουν τις αδυναμίες τους με την καλλιέργεια δεξιοτήτων τουςστην παραγωγή έντυπου υλικού, κατασκευή καρτών, αφισών, πηλού, κολάζ. Αυτάμπορούν να αποτελέσουν πηγή εσόδων για την εξάσκησή τους σε όμορφα camp καιράγκμπιμεαμαξίδιο.

• Νομίζω ότι θα πρέπει να αξιοποιηθεί και η μουσειακή αγωγή που εφαρμόζεται τατελευταίαχρόνιασταπλαίσιαεκπαιδευτικώνπρογραμμάτωνγιαναεμπνεύσειηεπαφήμε διαφορετικά υλικά, θέματα, η ανατροφοδότηση με φύλλα εργασίας εργασίας.Μεοδηγό τα χαρακτηριστικά της πολυαισθητηριακής προσέγγισης οι επισκέψεις σεδιάφορα μουσεία καλλιεργούν την αλληλεπίδραση και απολυτρώνουν. Συναφήςενέργεια μπορεί να είναι η δημιουργία ημερολογίου για το Νέο Έτος και η διάθεσηεσόδωνγιατηνευαισθητοποίησησταπροβλήματαπουαντιμετωπίζουν.

• Σημαντική λύση κρίνω τη δημιουργία μιας Λέσχης που θαπληροφορεί σχετικά με ταδικαιώματά τους, θα ανακοινώνει δράσεις, θα επιδιώκει συνεργασίες με φορείς.Σαφέστατα αποτελεί άνοιγμα προς την κοινότητα γιατί επεξεργάζεται τις υπερβάσειςτουςκαιτησυνέπειαπροςτουςστόχουςτους.

• Εξίσου σοβαρή πρόταση στην ομότιμη υποστήριξη της κινητικής αναπηρίας θαμπορούσε να αποτελέσει η τακτική ανάρτηση ως ενημέρωση στην ιστοσελίδα τουσχολείου των σεμιναρίων και επιστημονικών συνεδρίων σε θέματα ιατρικά,φυσιοθεραπείας, ανθρώπινων σχέσεων. Μέσα στα ίδια πλαίσια απόλαυσηςαξιοπρεπούς ζωήςωςαξιακάπρότυπαθαλειτουργούσανηβιογραφίαπροσώπωνπουμε την αισιοδοξία έφθασαν στην επιτυχία, συναισθημάτων που θέλουν να αλλάξουν,χώρωνπουθέλουνναεξερευνήσουν.

• Όλοι μας έχουμε δικαίωμα στο ταξίδι της ζωής, δικαίωμα στη συναντίληψη και τησυνεκπαίδευση.

ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑΚΑΙΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

• Παρακολουθώνταςτουςτελευταίουςμήνεςτηνπροσπάθειατωνεκπαιδευτικώνφορέωνγια ριζικές αλλαγές στην εκπαίδευση προβληματιζόμαστε στην ανάγκη διαμόρφωσηςμιας παιδείας διαπολιτισμικής κουλτούρας ώστε να γίνονται αποδεκτοί όλοι οιπολιτισμοίστηνπολυπολιτισμικήκοινωνία.

• Σεσυζήτησηστηντάξημαςκαταλήξαμεότιοραματιζόμαστεσχολείοδημοκρατικόώστενα μην υπάρχει έλλειμμα στην εκπαίδευση αλλά και ανθρώπινο για να αξιοποιεί τιςδυνατότητεςόλωντωνμαθητώνκαιτιςευαισθησίεςτουςπαράτηδιαφορετικότηταστηθρησκείακαιτηνπολιτικήιδεολογία.

43

• Χρειάζεταιηεπικράτησητηςδιαπολιτισμικήςιδέαςναδιατηρήσεικαιναπροβάλλειτοσεβασμόστηνπολιτιστικήπολυμορφία.Γι’αυτόαναζητώνταςτησυμμετοχικότηταστηνεκπαίδευση θα προτάσσαμε τη δεκτικότητα στην παρουσία και την αναγνώριση τουδικαιώματοςστιςσυναθροίσεις,τουδικαιώματοςναεκφράζουντιςαπόψειςτουςκαιναμεταδίδουνπληροφορίεςανεξαρτήτωςσυνόρων, πάνταμε τη δέσμευση της ειρηνικήςδιαβίωσης. Αυτό θα τους προσέδιδε ωριμότητα τέτοια ώστε να γεφυρωθούν οιαντιπαραθέσειςτουςμεάτομαάλλωνθρησκειώνκαιιδεολογιών.

• Δεν αντιλέγω, θα πρέπει όμως να συνδυαστεί με πιο συγκεκριμένες προτάσεις. Θαμπορούσαμε στα πλαίσια ερευνητικών εργασιών να εξετάζαμε ποικίλες πληροφορίεςσχετικάμετιςμειονότητεςωςπροςτομέγεθος,τιςσυνθήκεςδιαβίωσης,τιςπεριστάσειςπουτιςδημιούργησαν.Αφούθαγινόταναισθητήηπολυπολιτισμικότηταθαμπορούσανσε αγώνες επιχειρηματολογίας να συζητηθούν έννοιες όπως ομάδα με διαφορέςπολιτικοϊδεολογικές,θρησκευτικήετερότητα,αδελφοποίησηλαώνκαιταπορίσματαναανακοινωθούνστησχολικήημερίδαγιαταανθρώπιναδικαιώματα.

• Θαήτανκουραστικόαλλάθαήτανγοητευτικήεμπειρίαναεπεκτείναμετηνερευνητικήεργασία σε διαπολιτισμικό διάλογο μέσω της τέχνης για να επιτευχθεί το δέσιμο στιςομάδες εντός και εκτός τάξης, και ο σεβασμός των κανόνων. Αν διοργανώναμεκαλλιτεχνικόαγώναόπωςζωγραφικήήκαιαφίσεςμεσυνθήματαγιαειρήνηκαιευχέςγια παγκόσμια ενότητα θα γινόταν περισσότερο αντιληπτή η ανάγκη γιααλληλεξάρτηση.

• Να μην ξεχάσουμε και το θεατρικό παιχνίδι με θεματολογία από τη διαφορετικότηταιδεολογιώνκαιθρησκειώνπουθαεμπλουτίσειτιςδεξιότητεςτωνατόμωναλλάκαιτιςσυλλογικέςεμπειρίεςαναγνωρίζονταςδιαφορετικούςτρόπουςαντίληψηςτουκόσμου.

• Γιατί να μην προσθέσουμε και την εικαστική ανασύνθεση καθώς το υλικόφωτογραφιών, δημοσιογραφικούρεπορτάζμε εστίασηστημελέτη της σχέσης τεχνών,πολιτικής, θρησκείας θα αποτελούσε επινοητική λύση ώστε να περιληφθεί σεανακοινώσειςήμικρήεφημερίδα

• Εκτός από την επάρκεια σε ενημέρωση, η «συγκατοίκηση» για τις διαφορετικέςπολιτιστικέςκληρονομιέςθαμπορέσεινααντιμετωπίσειτιςαπαιτήσειςτουπολύπλοκουπεριβάλλοντος.

ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣΤΗΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣΤΑΣΧΟΛΕΙΑ…ΜΕΣΑΑΠΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣΕΡΓΑΣΙΕΣ

− Φιλενάδα,διαβάζωένακαταπληκτικόβιβλίο,άκουτοπεριεχόμενότου.ΜιαΒρετανίδαπαντρεύεταιένανΑφγανόκαιαποκτούνδύοκόρες. ΑυτόςμεπρόσχημαναγνωρίσουντακορίτσιατονπαππούκαιτηνγιαγιάοργανώνειέναταξίδιστηνΚαμπούλ.Εκείτιςέχειτάξεικαιτιςπαντρεύειμεδύοφίλουςτου.

− Α,λεςγιατιςΠΟΥΛΗΜΕΝΕΣ!Μόλιςτελείωσακαιτονδεύτεροτόμο!− Σκέφτομαιναπροτείνωταβιβλίαστηνκυρίαγιαναταεπεξεργαστούμεστοπλαίσιοτων

δημιουργικώνεργασιών.Τιλεςκιεσύ;− Συμφωνώαπόλυτα

ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣΤΗΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣΤΑΣΧΟΛΕΙΑ…ΜΕΜΙΑΜΙΚΡΗΣΥΝΔΡΟΜΗ

Την Κυριακή περπατώντας στο Σύνταγμα έπεσε η ματιά μου σε μία καθωσπρέπει κυρία.ΠουλούσεέναπεριοδικόπουτολένεΣΧΕΔΙΑ.Υπάρχουνσχεδίεςστηνξηρά;Αναρωτήθηκα.Ότανπλησίασατηνκυρία,μουεξήγησεότιείναιάστεγηκαιπωςέναμέροςαπόταελάχιστα

44

ευρώ που κοστίζει το περιοδικό το κρατάει εκείνη, για να συμπληρώσει το μικρό τηςεισόδημα.− Μια φίλη, μου έλεγε, ότι το έχει διαβάσει και είναι υψηλού επιπέδου ως προς το

περιεχόμενότου.− Νατοπροτείνουμεκαιστουςσυμμαθητέςμαςνατοαγοράζουν.

ΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣΤΗΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣΤΑΣΧΟΛΕΙΑ…ΜΕΣΑΑΠΟΤΟΝΑΘΛΗΤΙΣΜΟΚΑΙ ΤΑΠΡΟΤΥΠΑΤΟΥ

− Χθες μετά την προπόνηση συζητήσαμε με τον κόουτς, Ολυμπιονίκη και ΠαγκόσμιοΠρωταθλητήκ.ΣπύροΓιαννιώτη,τηδήλωσήτουσταsocialmediaπουπροκάλεσεπολύμεγάλη εντύπωση. Αποκάλυψε το πρόβλημα της δυσλεξίας του και τις επίμονεςπροσπάθειες που κατέβαλε για να φτάσει στην κορυφή. Ήταν για εμάς ένα μάθημαζωής.

− Αξίζειτονκόπονασυνεργάζεταικανείςμεέναντόσομεγάλοάνθρωπο.ΘαέρθωκαιεγώναγραφτώστοκολυμβητικότμήματουΣυλλόγουσου.

6°σχολείο5°ΓΥΜΝΑΣΙΟΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ

Προκειμένου να εξοικειωθούν οι μαθητές με το θέμα της αναπηρίας, προτείνουμε τηνεφαρμογή εντός σχολικού προγράμματος βιωματικών δραστηριοτήτων, οι οποίες θαπροάγουν τη μάθηση και κατανόηση της αναπηρίας. Πρωτίστως όμως θα διδάσκουν τοθάρρος, την αισιοδοξία και τη θέληση για ζωή. Τέτοιες δράσεις θα μπορούσαν ναπεριλαμβάνουν:

• διαδραστικές συζητήσεις με άτομα με αναπηρία (επισκέψεις μελών του ΣΚΕΠ στασχολεία),

• ενημέρωση από ειδικούς για διάφορες μορφές αναπηρίας, πώς προκαλούνται, πώςαντιμετωπίζονται,τιεπιπτώσειςέχουνστηνκαθημερινότητατωνατόμωνμεαναπηρία,

• παιχνίδιαρόλωντύπου:«Μπαίνονταςστηθέσηενόςτυφλού»,όπουταπαιδιάδένουντα μάτια τους και καθοδηγούνται από συμμαθητή τους. Ομοίως και με άλλεςπεριπτώσειςαναπηρίας.

• μελέτηκαισχολιασμότουπαραδείγματοςζωήςγνωστώνήμηατόμωνμεαναπηρία,πουκατάφεραν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να διαπρέψουν στον τομέα τους (γιαπαράδειγμα: ο Στήβεν Χόκινγκ, η Έλεν Κέλερ : τυφλή και κωφή Αμερικανίδασυγγραφέας, λέκτορας και ακτιβίστρια, ο Μάνθος Μάρρας : Έλληνας παραπληγικόςεκπαιδευτής καταδύσεων, η Τεμπλ Γκράντιν: αυτιστική καθηγήτρια στο ΠανεπιστήμιοτουΚολοράντοκ.ά.),

• έρευναυποδομώνστηνπόλημαςκαιστηγειτονιάμας:ποιεςελλείψειςπαρατηρούνται,ποιεςνέεςυποδομέςέχουνδημιουργηθεί,πώςτιςαντιμετωπίζουνοιπολίτες.

• Εκπαιδευτικές επισκέψεις και ξεναγήσεις, όπως γιαπαράδειγμαστοΜουσείο ΤυφλώνκαιστονΟίκοΤυφλώνστηνΚαλλιθέα,καθώςκαισεάλλουςπαιδαγωγικάκατάλληλουςχώρους.

• Συνεργατικές δράσεις μεταξύ τυπικών σχολείων και κοντινών γεωγραφικά ειδικώνσχολείων,καθώςκαιμεσυλλόγουςυποστήριξηςατόμωνμεαναπηρία

45

• Μόνιμοι διορισμοί εκπαιδευτικών ΕιδικήςΑγωγής και άλλου ειδικούπροσωπικούπουθαυποστηρίξουνμαθητέςμεαναπηρίαστοσχολικόπεριβάλλον.

ΤέλοςκρίνεταιαπαραίτητοςοεκσυγχρονισμόςτωνσχολικώνκτιρίωναλλάκαιολόκληρωντωνΔήμωνμε τιςαπαραίτητεςυποδομές (ράμπες,ασανσέρκ.α.),ώστεναμπορέσουννακινηθούνμεασφάλειαάτομαμεαναπηρία.

7°σχολείο2°ΓΥΜΝΑΣΙΟΝΙΚΑΙΑΣ

Ορόλοςτηςμουσικήςστηνένταξηπαιδιώνμεαναπηρίαστησχολικήζωή

2οΓυμνάσιοΝίκαιας

Το κείμενο θα ειπωθεί από τους μαθητές ανάμεσα στις στροφές των τραγουδιών. Τοτραγούδιθαείναισεελληνικάκαινοηματικήμαζί.

Εισαγωγήαπόκιθάρα-Διαβάζεταιτοπαρακάτωαπόσπασμααπόμαθήτρια

Σε κοινωνίες ίσωνευκαιριών,όπωςηδικήμας, είναιαυτονόητο τοδικαίωμα τουκάθεπαιδιού να συμμετέχει στη σχολική ζωή ανεξάρτητα από τα όποια προβλήματααντιμετωπίζει.Η ίδιαηπράξη έχει δείξει, ότι η ένταξηπαιδιώνμεαναπηρίεςή ειδικέςανάγκεςσεσχολείαγενικήςπαιδείας,όπουέχειπραγματοποιηθεί,έχειπολλάοφέληόχιμόνογιαταίδιαταπαιδιάαλλάκαιγιαόλουςόσουςσυμμετέχουνστηνεκπαίδευση.

‘‘Μέσασταμάτιασαςτονήλιοαντικρίζω,

κιέναναπέραντογαλάζιοουρανό,

μ΄έναχαμόγελοσαςχάνεταιτογκρίζο

κιό,τιαδύνατογίνεταιδυνατό.

Μέσασταδικάσαςχέρια,όλατ΄ουρανούτ΄αστέρια

κιοιευχέςόλουτουκόσμουείναιεκεί.

Μέσασταδικάσαςχέρια,φτερουγίζουνπεριστέρια

κιέναμήνυμαθαστείλουνεστηγη.

Νααγαπάμε,ναγελάμεστοναέραναπετάμε

καιποτέναμηνπονάμεστηζωή.’’

Για τα παιδιά με αναπηρίες είναι σημαντικό να εντάσσονται στο σχολείο, εφόσοναντιμετωπίζονται με ισότητα, αποδοχή και σεβασμό. Για τα υπόλοιπα παιδιά είναισημαντικό γιατί κοινωνικοποιούνται, νιώθουν το αίσθημα της αλληλεγγύης και τουαλληλοσεβασμού. Παρά το γεγονός ότι για την ένταξη παιδιών με ειδικές ανάγκεςυπάρχουν οι σχετικοί νόμοι και ρυθμίσεις, η καθημερινή πραγματικότητα είναι

46

διαφορετική.Ακόμακαισήμερα ταπαιδιάαυτάδέχονταιδυσάρεστεςσυμπεριφορέςπουοφείλονταισεστερεότυπα,προκαταλήψεις,αλλάκαισυναισθήματαοίκτουκαιφόβου.

‘‘Μετηνκαρδιάκαιτηψυχήσας,ταξιδεύει

όληηαλήθειαωςταπέρατατηςγης,

ό,τιπονάει,ηαγάπητογιατρεύει,

είστετοφως,είστετονόηματηςζωής.

Μέσασταδικάσαςχέρια,όλατ΄ουρανούτ΄αστέρια

κιοιευχέςόλουτουκόσμουείναιεκεί.

Μέσασταδικάσαςχέρια,φτερουγίζουνπεριστέρια

κιέναμήνυμαθαστείλουνεστηγη.

Νααγαπάμε,ναγελάμεστοναέραναπετάμε

καιποτέναμηνπονάμεστηζωή.’’

Η μουσική εκπαίδευση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενσωμάτωση αυτή. Η ίδια ημουσική προσφέρει μια εμπειρία αισθήσεων σε όλους τους συμμετέχοντες ισότιμα. Ηακρόαση, η κίνηση, το παίξιμο μουσικών οργάνων και το τραγούδι δημιουργούν μιαξεχωριστή ατμόσφαιρα στην τάξη, όπου η αισθητική εμπειρία και το βίωμα κατέχουνκεντρικήθέση.Οκάθεμαθητήςαξιοποιείτιςδυνατότητέςτουκαιπροσφέρειστηνομάδαμετοδικότουξεχωριστότρόπο.ΚαιόλααυτάαξιοποιούνταιμετέτοιοτρόποώστεΟΛΟΙναγινόμαστεμιαξεχωριστήκαιισότιμηομάδα,μιαδυναμικήορχήστρα.

Χωρίςδιακρίσειςκαιαποκλίσεις…

Ηαγκαλιάσας,μίαγέφυραουράνια,

απ΄τοπαρόνσεπαραμύθιπαιδικό,

μεκαραβάκιακαιμεόμορφαλιμάνια,

κιόλοιχαμένοισ΄ένακόσμομαγικό.

Μέσασταδικάσαςχέρια,όλατ΄ουρανούτ΄αστέρια

κιοιευχέςόλουτουκόσμουείναιεκεί.

Μέσασταδικάσαςχέρια,φτερουγίζουνπεριστέρια

κιέναμήνυμαθαστείλουνεστηγη.

Νααγαπάμε,ναγελάμεστοναέραναπετάμε

καιποτέναμηνπονάμεστηζωή.

47

Νααγαπάμε,ναγελάμεστοναέραναπετάμε

καιποτέναμηνπονάμεστηζωή.

ΗδύναμητηςμουσικήςμπορείΜΟΝΟναμαςενώσει!

8°σχολείο2°ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΓΥΜΝΑΣΙΟΑΘΗΝΩΝ

Καλημέρα.Είμαστε

Α.ηΜαρία,Β.ηΑθηνά,Γ.ηΑλεξάνδρα,Δ.ηΜαρία,Ε.ηΑθηνάκαιΣτ.ηΠάνθειααπότο2οΠειραματικόΓυμνάσιοΑθήνας.

ΑΕίναιχαράκαιτιμήμαςναείμαστεσήμεραεδώμαζίσαςγιαναμοιραστούμετιςθέσειςμαςως προς την αναζήτηση τρόπων για την αποδοχή της διαφορετικότητας και για τηνεξοικείωση των μαθητών/ριών με την αναπηρία στο πλαίσιο της σχολικής μας ζωής. Καιειλικρινά θέλουμε να ευχαριστήσουμε τους διοργανωτές, το ίδρυμα ΜαριάνναΒαρδινογιάννηκαι τονΣύνδεσμοΚοινωνικήςΕυθύνηςγιαΠαιδιά&Νέους (ΣΚΕΠ),γιατηνευκαιρίαπουμαςδώσατε.

ΒΠρέπει να παραδεχθούμε ότι ως σχολείο έχουμε μία παράδοση στην προσπάθειαευαισθητοποίησης όλης της σχολικής κοινότητας, μαθητών/ριών, εκπαιδευτικών, γονέωνκαι κηδεμόνων, λοιπού προσωπικού σε θέματα που αφορούν στην αναπηρία και στηδιαφορετικότητα γενικότερα. Η μακροχρόνια συνεργασία μας με τον ΣΚΕΠ αποτελεί,άλλωστε,μιααπτήαπόδειξη.

ΓΕξάλλου, τα τελευταία δύο χρόνια λειτουργεί και σχετικός όμιλος στον οποίο, μεταξύάλλων, οι μαθητές που συμμετέχουν ή, μάλλον, οι μαθήτριες –καθώς πρέπει νασημειώσουμε ότι τα κορίτσια πλειοψηφούν σε αντίστοιχες πρωτοβουλίες, στοιχείο πουπρέπει, επίσης, να μας προβληματίζει (!)- μαθαίνουν την ελληνική νοηματική γλώσσα,ευαισθητοποιούνταισεθέματαπουαφορούνστηνκαθημερινότητατωνΚ/κωφώνκαιτωντυφλών συνανθρώπων μας, έρχονται σε επαφή με συνομηλίκους που αντιμετωπίζουναντίστοιχες αναπηρίες, όπως με μαθητές/ριες από το Ειδικό Γυμνάσιο & Ειδικό ΛύκειοΚωφών & Βαρήκοων Αγίας Παρασκευής, από το τμήμα εκπαίδευσης του ΚΕΑΤ καιαναπτύσσουναπόκοινούδράσεις.

ΔΜάλιστα πέρσι δημιουργήσαμε και ανεβάσαμε από κοινού με τα προαναφερθέντασχολεία/φορείςέναθεατρικόπουείχεωςστόχοναδείξειπόσοδιαφορετικοίαλλάκαιπόσοίδιοιείμαστεοιέφηβοι/εςανεξάρτητααπότοανέχουμεήόχικάποιααναπηρίακαιπόσο

48

κερδισμένοι/εςμπορούμεναβγούμεμέσααπότηδιάδρασηκαιόχιαπλάτησυνύπαρξηήτηναποδοχή.

ΕΑρκετά μ` αυτά. Σήμερα ήρθαμε για να απαντήσουμε σε ένα και μόνο ερώτημα: «Τιεκπαιδευτικάπρογράμματαπροτείνουμεναυλοποιηθούνεντόςσχολικούπλαισίουπουναπροετοιμάζουντους/τιςμαθητές/ριεςστηναποδοχήτηςδιαφορετικότηταςκαινατους/τιςεξοικειώνουν με την αναπηρία;» Και είναι αλήθεια πως το ερώτημα αυτό μαςπροβλημάτισεαρκετά.

ΣτΑπό τη στιγμή που εκπροσωπούμε μία μαθητική κοινότητα αποφασίσαμε σήμερα ναδώσουμε φωνή στους 484 μαθητές και μαθήτριες του σχολείου μας και να σαςμεταφέρουμετιςσκέψειςκαιθέσειςτουςγύρωαπότοθέμααυτό.Πώςτοπετύχαμε;

ΑΚαταρχάςμελετήσαμεδιεξοδικά τηθεματικήμας. Στοσημείοαυτόεκμεταλλευτήκαμε τιςγνώσειςκαιεμπειρίεςτηςΑθηνάς,τηςΑλεξάνδραςκαιτηςΜαρίαςαπότονόμιλοπουσαςπροαναφέραμεαλλάκαιτηνεμπειρίατηδικήμαςαπότιςπαρεμβάσειςπουέγινανπέρσιαπότονΣΚΕΠκαιαπότιςδράσειςπουυλοποιήθηκανμεαφορμήτιςπαρεμβάσειςαυτέςστοπλαίσιοδιαφόρωνμαθημάτων.

ΒΣτησυνέχειακαταγράψαμετιςπροτάσειςμαςαναφορικάπάνταμετοερώτημα,πουτελικάτιςπεριορίσαμεσεδώδεκα,όπωςθαδείξουμεστησυνέχεια,καιτέλοςδιαμορφώσαμεέναηλεκτρονικόερωτηματολόγιοκαιζητήσαμεαπότουςσυμμαθητέςκαιτιςσυμμαθήτριέςμαςνατοσυμπληρώσουνανώνυμα.Αξίζεινασημειωθείότιστοερωτηματολόγιοαυτόδίναμετην ευκαιρίαστουςσυμμαθητές καιστιςσυμμαθήτριέςμας να επιλέξουνόσεςπροτάσειςτους/τιςεξέφραζανχωρίςκανέναναριθμητικόπεριορισμόκαθώςκαιναδιατυπώσουνκαιτιςδικέςτουςπροτάσεις.

ΓΗσυμπλήρωσητουερωτηματολογίουέγινεμέσαστοσχολείοκαισεαρκετάτμήματαέγινετελικά σε έντυπη μορφή. Μάλιστα η τελευταία περίπτωση, αν και μας δυσκόλεψεπερισσότεροωςπροςτηνεξαγωγήτωνπορισμάτων,ήτανηπλέονενδιαφέρουσα,καθώςμεαφορμή τη συμπλήρωσή τους, όπως είχαμε την ευκαιρία τόσο εμείς να διαπιστώσουμεαλλάκαιαπότηνεμπειρίαπουμαςμετέφερανοικαθηγητές/ριεςμαςπουσυνέδραμαντηνπροσπάθειάμαςαυτή,έγινανυπέροχεςσυζητήσειςγύρωαπόταθέματααυτά.

ΔΤι βγήκε από όλη αυτή την προσπάθεια; Και οι δώδεκα προτάσεις μας υπερψηφίστηκαναπό τους 469 συμμαθητές/ριες μας που συμμετείχαν στην έρευνα, και πρώτη –μεσυντριπτικήπλειοψηφία(80,38%)έρχεταιηπρόταση«Ναγίνονταιδράσειςήπρογράμματακατάτηδιδασκαλίαδιαφόρωνμαθημάτωνπουναμαςδίνουντηνευκαιρίαναγνωρίσουμετην καθημερινότητα των ανθρώπων με αναπηρία και κυρίως να έρθουμε σε επαφή μεσυνομηλίκουςμαςμεαναπηρία.»,ενώστηντελευταία,ενδέκατηθέση–καθώςείχαμεκαιισοψηφίες-ήρθεηδεύτερηπρόταση,δηλαδή«Ναγίνονταιδράσειςήπρογράμματαμετάτα μαθήματα που να μας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε την καθημερινότητα τωνανθρώπων με αναπηρία και κυρίως να έρθουμε σε επαφή με συνομηλίκους μας με

49

αναπηρία».Πρόκειταιγιατηνίδιαακριβώςπρότασημεαυτήνπουήρθεπρώτημετημόνηδιαφοράότιεδώοιδράσειςή ταπρογράμματαπροτείνουμεναγίνονταιεκτός τωνωρώνδιδασκαλίας,δηλαδήμετάτοσχολείο.

ΕΌπωςκαταλαβαίνετεητελευταίααυτήπρότασημπήκεεπίτηδεςκαθώςθέλαμεναδούμεεάνοισυμμαθητές/ριεςμαςπραγματικάεπιθυμούνναέρθουνσεεπαφήμεσυνομηλίκουςτους που έχουν κάποια μορφή αναπηρίας δεσμευόμενοι/ες να αξιοποιήσουν μέρος απότον ελεύθερο χρόνο τους για να πετύχουν τον στόχο αυτό ή, απλά πίσω από μια τέτοιαπαρότρυνση κρύβεται μια προσπάθεια να «χαθεί» μάθημα. Οπότε το γεγονός ότι ήρθεπρώτηπρότασηαντίστοιχαπρογράμματα να γίνονταιαποκλειστικά και μόνοστοπλαίσιοτωνμαθημάτωνκαιόχιεκτόςμαςπροβλημάτισεαρκετά.

ΣτΔενπρέπει,ωστόσο,ναείμαστεαπόλυτες.Μπορείαπλάηυπερψήφισητηςπρότασηςγιατηδιεξαγωγήδράσεωνεντόςτωνμαθημάτωνναοφείλεταιστογεγονόςότιδενδιαθέτουμεαρκετό ελεύθερο χρόνο. Σκέψου σε κάθε μάθημα να είχαμε διαφορετικές εξωσχολικέςδράσεις σχετικές με την αποδοχή της διαφορετικότητας και την εξοικείωση με τηναναπηρία!Άλλωστε, η σειρά τωνπροτιμήσεωνμαςπείθει για τα καλοπροαίρετα κίνητρατων συμμαθητών/ριών μας.Μην ξεχνάμε ότι η δεύτερη σε σειρά προτιμήσεων πρότασηείναι «Να κάνουμε διάφορες δραστηριότητες με σχολεία στα οποία φοιτούν άτομα μεαναπηρία – κωφοί, τυφλοί, με νοητική υστέρηση κ.ά.-, όπως αθλητικές εκδηλώσεις,εκθέσειςζωγραφικής,εορτασμόςδιαφόρωνεπετείωνμαζίμεπαιδιάαπόειδικάσχολεία.»,πράγμαπουαποδεικνύειότιεπιθυμούμετηδιάδραση,τηνεπικοινωνία.

ΑΣτην τρίτη θέση οι συμμαθητές/ριες μας προτείνουν «Να επισκέπτονται το σχολείο μαςάτομα με αναπηρία που έχουν διακριθεί σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. λογοτέχνες,μουσικοί, επιχειρηματίες) και να συζητούν μαζί μας», ενώ τέταρτη στις προτιμήσεις τωνσυμμαθητών/ριώνμαςείναιηπρόταση«Ναεξοπλιστείτοσχολείομαςμεράμπες,ειδικέςτουαλέτεςκ.ά.έτσιώστεναείναιεύκολονατοεπισκεφθούν(π.χ.γιαναπαρακολουθήσουνκάποιαεκδήλωση)άτομαμεαναπηρία».

ΒΒλέπουμε, δηλαδή, ότι υπάρχει πραγματικό και έντονο ενδιαφέρον για ουσιαστικήεπικοινωνία με ανθρώπους με αναπηρία. Ιδιαίτερα, η επαφή με αναπήρους που είναιενεργάμέλητηςκοινωνίας,πουέχουνδιακριθείσεκάποιοντομέαήπουεργάζονται, γιαπαράδειγμα,σε ιδιαίτερααπαιτητικούςχώρους,όπωςμάχιμηδικηγορία,διδασκαλίακ.ά.,όπως συμβαίνει με τους motivational speakers του Σ.Κ.Ε.Π., είναι πολύ σημαντική. Στηνηλικία μας, μάς βοηθά πολλαπλά να βλέπουμε άτομα που αντιμετωπίζουν κάποιαπροβλήματαναέχουνμιαγεμάτηζωήκαι,πολύπερισσότερο,ναείναικαταξιωμέναστονεπαγγελματικότουςχώρο.

ΓΣτηνπέμπτηθέση ισοψηφούνδύοπροτάσεις: «Ναεξετάζουμεθέματαπουαφορούνστηδιαφορετικότηταήστηναναπηρίατηνίδιαχρονικήπερίοδοσεδιαφορετικάμαθήματα(π.χ.ΚΠΑ, θρησκευτικά, Πληροφορική, Λογοτεχνία, Καλλιτεχνικά, Αρχαία, Μουσική, ΦυσικήΑγωγή κ.ά.) ώστε να μας δίνεται η δυνατότητα να μάθουμε όσο το δυνατόν πιο πολλάπράγματαγι`αυτήτημορφήαναπηρίαςκαιτηνκαθημερινότητατωνσυνανθρώπωνμαςμε

50

τηναναπηρίααυτή»και«Ναεξοπλιστείτοσχολείομαςώστεναμπορούνναφοιτήσουνσεαυτό άτομα με αναπηρία». Δυστυχώς φοβόμαστε ότι η επιθυμία για τον εξοπλισμό τουσχολείου μας με ράμπες, κατάλληλες τουαλέτες κ.ά. ώστε να γίνει προσβάσιμο απόανθρώπους με αναπηρία θα παραμείνει ανεκπλήρωτη καθώς εδώ και τρία χρόνια το15μελές, ο Σύλλογος Γονέων & Κηδεμόνων, ο Σύλλογος Διδασκόντων και, φυσικά, ηΔιεύθυνσητουσχολείουμαςπαλεύουμεμετηγραφειοκρατίακαιτηνέλλειψηοικονομικώνπόρωνόσοναφοράστηνπραγμάτωσητουστόχουαυτού.

ΔΈκτη στις προτιμήσεις έρχεται η πρόταση «Να γίνονται αδελφοποιήσεις με σχολεία τουεξωτερικού όπου φοιτούν άτομα με αναπηρία». Ήδη από πέρσι, στο πλαίσιοπρογραμμάτων Erasmus, το σχολείο μας συνεργάστηκε με σχολεία του εξωτερικού σταοποίαφοιτούσανπαιδιάμεαναπηρίακαι,όπωςαποδείχθηκεκαιαπότοερωτηματολόγιοαυτό,ηεμπειρίααυτήήτανπερισσότεροαπόθετική.

ΕΈβδομηστιςπροτιμήσεις έρχεται ηπρόταση«Να γίνονταιπρογράμματαήόμιλοιπου νααναφέρονταιστηδιαφορετικότητα, ναμαςβοηθούνναγνωρίσουμε τιςδιάφορεςμορφέςαναπηρίας και την καθημερινότητα των αναπήρων». Όπως βλέπετε στην πρόταση αυτήεσκεμμένααναφερθήκαμεσεομίλουςπουεστιάζουνμόνοστηγνωριμίακαιεξοικείωσημεμορφές αναπηρίας και όχι στην αλληλεπίδραση με ανάπηρους συνομηλίκους μας.Ακολουθεί η πρόταση «Να λειτουργούν ειδικά σχολεία δίπλα σε γενικά σχολεία και ναδίνεταιηδυνατότητασταπαιδιάνακάνουνπαρέακατάτηδιάρκειατουδιαλείμματος».

ΣτΣτησυνέχεια,στηνένατηθέσηοισυμμαθητές/ριεςμαςπροτείνουν«Ναδημιουργήσουμεμια ηλεκτρονική πλατφόρμα επικοινωνίας είτε ως σχολείο είτε στο πλαίσιο διαφόρωνμαθημάτωνμεσχολείαόπουφοιτούνπαιδιάμεαναπηρίαή,γενικότερα,νααξιοποιήσουμετην τεχνολογία (π.χ. επικοινωνία μέσω skype) ώστε να ανταλλάσσουμε απόψεις και νακάνουμεμαζίκάποιεςδραστηριότητεςτόσοκατάτηδιάρκειατωνμαθημάτωνόσοκαιμετάαπόαυτά».Σεένανβαθμό,κάτιτέτοιοεπιχειρήσαμενακάνουμεπέρυσιστοπλαίσιοτουπρογράμματοςσυνεκπαίδευσηςπουυλοποιήσαμεμε τοΕιδικόΓυμνάσιο&ΕιδικόΛύκειοΚωφών&ΒαρήκοωνΑγίαςΠαρασκευής.

ΑΔέκατη στις προτιμήσεις με 214 ψήφους (45,63%) έρχεται η πρόταση «Να γίνονταιενημερώσειςαπόκαισυζητήσειςμεεκπροσώπουςδιαφόρωνοργανισμών,υπηρεσιώνκ.ά.που ασχολούνται σοβαρά με θέματα που αφορούν στη διαφορετικότητα και στηναναπηρία». Δηλαδή, αν και ένα μεγάλο ποσοστό των συμμαθητών/ριών μας επιθυμούνενημερώσεις από ειδικούς φορείς, φαίνεται ότι οι ενημερώσεις που γίνονται απόαναπήρους έχουν μεγαλύτερη απήχηση σε εμάς από τις ενημερώσεις που γίνονται απλάκαιμόνοαπόειδικούς.

ΒΕπίσης,έναςμικρόςαριθμός–περίπου30-απότουςσυμμαθητέςκαιτιςσυμμαθήτριέςμαςδιατύπωσανκαιτιςδικέςτουςπροτάσεις,πολλέςαπότιςοποίεςαπλάαποτελούσαν,κατάκάποιοτρόπο,περαιτέρωανάλυσηήσυγκεκριμενοποίησητωναρχικώνπροτάσεων,όπωςνα πηγαίνουμε εκδρομές μαζί με παιδιά από ειδικά σχολεία, να ανεβάζουμε από κοινού

51

θεατρικές παραστάσεις ή και να εκδίδουμε από κοινού κάποια σχολική εφημερίδα ήπεριοδικό.

ΓΕίναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι οι συμμαθητές/ριες μας προτάσσουν την αξιοποίηση τουαθλητισμού ως μέσου για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της επικοινωνίας μεσυνομηλίκους μας με αναπηρίες. Πιο συγκεκριμένα, περισσότεροι/ες από τρειςσυμμαθητές/ριεςμαςπρότειναν«νακάνουμεαθλητικέςδραστηριότητεςμετρόποπουναμαςδίνεταιηδυνατότηταναβιώσουμετιςδυσκολίεςπουαντιμετωπίζουνσυνομήλικοίμαςμεαναπηρία».Άλλοςδεσυμμαθητήςήσυμμαθήτριάμαςπρότεινε«ναγίνονταιαθλητικέςεκδηλώσεις,σανμικροίπαραολυμπιακοί,αλλάμόνομεομαδικάαθλήματασταοποίανασυμμετέχουνομάδεςαποτελούμενεςαπόμαθητές/ριεςτόσοαπόγενικάόσοκαιαπόειδικάσχολεία».

ΔΕπιπρόσθετα, κάποιοι/ες συμμαθητές/ριες μας πρότειναν «να έρχονται παιδιά μεαναπηρία να κάνουν μάθημα κάποιες μέρες στο σχολείο μας ή/και να επισκεπτόμαστεεμείςτασχολείατουςκαινακάνουμεμάθημαμαζίτους»,ενώκάποιος/αυποστήριξεότιθαήταν καλό «να πηγαίνουμε σε σχολεία όπου φοιτούν άτομα με αναπηρίες, τόσο στηνΕλλάδαόσοκαιστοεξωτερικό,καιναβλέπουμεπώςκάνουνμάθημαώστενακαταλάβουμετιςανάγκεςτουςκαιναγνωρίσουμετηνκαθημερινότητάτους».

ΕΆλλοι/ες, πάλι, πρότειναν την υλοποίηση δράσεων μέσω των οποίων μπορούμε ωςμαθητικήκοινότητανασυνεισφέρουμεστηνκάλυψηκάποιωναναγκώνσυνανθρώπωνμαςμεαναπηρίες,όπωςτησυγκέντρωσηκαπακιώνγιατηναγοράενόςαναπηρικούαμαξιδίου.Ητελευταίααυτήπρότασηπιθανόταταναείναιεπηρεασμένηκαιαπόανάλογηδράσηπουλαμβάνειχώρακατάτατελευταίαδύοχρόνιαστοσχολείομας.

ΣτΠάντως,κατάτηγνώμημου,ηκαλύτερηπρότασηήταν«Ναμηνκοροϊδεύουμεταάτομαμεαναπηρίαήμεάλλαπροβλήματα».Δενσυμφωνείτε;

ΑΠραγματικά όταν το πετύχουμε αυτό όλα τα άλλα είναι περιττά ή, μάλλον, πιο εύκολαυλοποιήσιμα. Όλα είναι θέμα νοοτροπίας. Αλλά η νοοτροπία μας θα αλλάξει μόνο ότανγνωρίσουμετονάλλονκαισυναισθανθούμετηθέσητου.

ΒΕπειδή,όπωςενημερωθήκαμε,σκοπεύετε τιςπροτάσειςαυτέςνα τιςαξιοποιήσετεγιαναδιαμορφώσετε ένα σχέδιο νόμου σχετικά με δράσεις που πρέπει να γίνουν στα σχολείαώστε να γίνεται αποδεκτή η διαφορετικότητα και να εξοικειωθεί η νέα γενιά με τηναναπηρία,θέλουμενασαςπαρακαλέσουμεναεφιστήσετετηνπροσοχήσαςσταακόλουθα.

ΓΥπάρχειηαναγκαιότηταναγίνεικάτιπροςτηνκατεύθυνσηεπίτευξηςμιαςόσμωσηςμεταξύτωνανθρώπων,αποδοχής τουάλλουγιααυτόπουείναι καιουσιαστικής,σεβόμενης τηναξίατουανθρώπουσυμβίωσης.

52

ΔΚατανοούμεότιείναιπολύδύσκολοναυπάρξει ιδανικήπρόταση.Αλλάηόποιαπρότασηεπιλεγεί, θα ήταν σκόπιμο να εξασφαλιστεί ότι θα εφαρμοστεί πιστά, σύμφωνα με τογράμμακαιτηνουσίατουνόμου,

Εκαι, κυρίως, ότι θα αξιολογηθεί με ακριβή, αντικειμενικά κριτήρια πριν τη γενίκευση τηςόποιαςεφαρμογήςτηςήτηνκατάργησήτης.

ΣτΕυχαριστούμεπουμαςακούσατε.Είμαστεστηδιάθεσήσαςγιαοποιεσδήποτεερωτήσεις.

9°σχολείο2°ΓΕΛΓΕΡΑΚΑ

Αμηχανία,έκπληξη,χαρά,θαυμασμός,ενθουσιασμός...

Αυτά είναι λίγα μόνο από τα συναισθήματα που νοιώσαμε όταν, πριν δυο χρόνια, μαςεπισκέφτηκαν στο σχολείο μας μαθητές από το Ειδικό Λύκειο Ιλίου.Ήταν η πρώτηφοράπουσυναναστρεφόμαστανσυνομήλικούςμαςμεαναπηρίακαιστηναρχήήμαστανκάπωςαμήχανοι. Περάσαμε αρκετές ώρες μαζί. Ήταν παραμονές Χριστουγέννων κι έτσιτραγουδήσαμε,ανταλλάξαμεευχέςκαιχορέψαμεγιαώρες.

Ηεπαφήπουείχαμεμέσααπότοχορό,μαςέκανεναλυθούμεκαινααπολαύσουμεαυτέςτιςστιγμές.

Είναι συγκινητικό να βλέπεις ανθρώπους που δεν μπορούν να περπατήσουν, όμωςχαμογελούνκαιαπολαμβάνουντοχορόπερισσότεροαπόκαθετί.

Σαςμεταφέρουμεαυτήτηνεμπειρίαμαςγιατίπιστεύουμεότι τέτοιεςσυμπράξειςμεταξύπαιδιών με ή χωρίς αναπηρία, μπορούν να μας ευαισθητοποιήσουν και να ανοίξουν τοδρόμογιαμιαπιοευαίσθητηκοινωνία.

Μησκέφτεστεότιταπόδιασαςδενμπορούννα«πάνε»,γιατίαυτόπου«πάει»είναιηψυχή.

«Η Αϊσά κι εγώ περπατούσαμε πιασμένοι χέρι-χέρι στους δρόμους. Εγώ, ο τυφλός, τηςμάθαιναν’ακούειταβήματατωνανθρώπων.Εκείνη,πάλι,μουμιλούσεγιαταχρώματα.Τοκίτρινο είναι σαν τον ήλιο που ζεσταίνει το δέρμα, το πράσινο σαν τη μυρωδιά τουνοτισμένουχόρτουτοπρωί,τομπλεσαντονωκεανό,ότανστέκεσαιμπροςτου…..»

«Μεταμάτιατηςκαρδιάς»

ΛενένΤιερί

«Νιώθουμεσυχνάπωςηζωήείναιάδικη.Μπορείναπεράσειςδύσκολεςστιγμές.Μπορείναπέσειςκαινανιώσειςότιδενέχειςτηδύναμηνασηκωθείςξανά.Τοξέρωτοσυναίσθημαφίλε. Όλοι το ξέρουμε. Η ζωή δεν είναι πάντοτε εύκολη αλλά όταν υπερπηδούμεπροκλήσεις,γινόμαστεδυνατότεροικαιπιοευγνώμονεςγιατιςευκαιρίεςμας!»

«Ηζωήχωρίςόρια»

ΝικΒούισιτς

53

Περνάωαρκετέςώρεςτηνημέραστοκινητόμου.Οιγονείςμουσυχνάμουλένε:«Κατερίναάσετοκινητόκαιπιάσεκαικανέναβιβλίο!»Νομίζωπωςόλοιοιγονείςταίδιαλένε.Τιλέτε;Να τους κάνουμε το χατίρι; Τι θα λέγατε να εφαρμόσουμεπιο συστηματικά στα σχολείαμας προγράμματα φιλαναγνωσίας και να γνωρίσουμε κείμενα σαν αυτά που σαςδιαβάσαμε;Μπορούμεέτσιναγνωρίσουμειστορίεςανθρώπωνπουέχουνναμαςδείξουνέναν άλλο τρόπο ζωής, διαφορετικό.Μπορούμε ναδραματοποιήσουμεαυτά τα κείμενακαι μέσα απ’ το ρόλο που θα υποδυθούμε να μπούμε στη θέση του «άλλου», να τονκαταλάβουμε. Μπορούμε ακόμη να διοργανώσουμε έκθεση βιβλίου με αναγνώσματασχετικάμετηναναπηρίακαιναδώσουμεέτσιταανάλογαερεθίσματαστουςσυμμαθητέςμας.

-------------------------

Ότανάρχισαναπηγαίνωσχολείο,πολλοίμεαπόπαιρναν.Εννοώότιπολλοίπειράζουντουςάλλους.

Έρχονταικαισουλένε:Είσαιχοντρός,είσαιχοντρός,είσαιχοντρός,είσαιχοντρός….Πρέπεινααδυνατίσεις.Καιεσύγυρνάςστοσπίτικαικοιτάςτονεαυτόσουστονκαθρέφτηκαιλες:«Είμαι χοντρός!» Σωστά; Τόσοπολλοίπειράζουν τονάλλο. «Είσαιπολύ κοντός, πολύψηλός, τα μαλλιά σου είναι έτσι, μοιάζεις αλλιώς». Έχει σημασία για τους άλλους πώςμοιάζεις.Καιτότεαποκτάσημασίαγιασένα,γιατίέχεισημασίαγι’αυτούς.Γιατί;Γιατίέχεισημασίατοπώςμοιάζεις;

Διότιανδεναρέσειςσ’εκείνους,τότεσεποιονθααρέσεις;Ανδενσεδέχονταιεκείνοι,τότεποιοςθασεδέχεται;Καιοφόβοςπουέχουμεείναιότιθαμείνουμεμόνοι.Ότιδενείμαστεαρκετάκαλοί.Κιότιγι’αυτόθαπρέπεινααλλάξουμε.Τόσοπολλοίμεμειώνουν.Μουλένε:«Μοιάζειςπολύαλλόκοτοςκαικανέναςδενείναιπράγματιφίλοςσουκαιδενμπορείςνακάνειςαυτόκιεκείνο».Καιδενμπορείςνααλλάξειςκάτι.

-------------------------

Γνωρίζετε τον Νικ Βούισιτς; Εμείς τον γνωρίσαμε μέσα από την ταινία «Το τσίρκο τηςπεταλούδας», που παρακολουθήσαμε στην ώρα της Λογοτεχνίας. Πρόκειται για ένανάνθρωπομεαπαράμιλλοθάρροςπουείχετηνατυχίαναγεννηθείχωρίςάκρα.Σταπρώταχρόνιατηςζωήςτουαντιμετώπισεσοβαρέςδυσκολίες,έβλεπετονεαυτότουσανβάροςγιατουςάλλους.Μετηβοήθειακαιτησυμπαράστασητηςμητέραςτουέμαθεναχρησιμοποιείτο πηγούνι του για να χειρίζεται αντικείμενα και το μικροσκοπικό του «πόδι» με τα δύοδάχτυλα για να περπατάει, να γράφει και να οδηγεί το καροτσάκι του. Πολλές από τιςδεξιότητεςπουανέπτυξε τιςπαρουσιάζειστιςομιλίες του. Τοκοινό τουαποτελείταιαπόεκατομμύριαανθρώπους, πουπαρακολουθούνταμαθήματαζωήςπουδίνει.Ηζωήκαιηδράσητουπρέπειναγίνουνγνωστέςσεόλουςκαικυρίωςσεμαςτουςνέους.

Προτείνουμε να καθιερωθείμίαμέρα το χρόνοως ημέρα κινηματογράφου στα σχολείακαι να προβάλλονται ταινίες που μπορούν να ευαισθητοποιήσουν τους μαθητές σεσημαντικά ζητήματα,όπωςείναιηαναπηρία.Πέρααπότο«τσίρκοτηςπεταλούδας»πουπιστεύουμεότιόλοιπρέπειναπαρακολουθήσουν,υπάρχειέναςμεγάλοςαριθμόςταινιώνμε θέμα την αναπηρία που θα ήταν καλό να δούμε!«Το αριστερό μου πόδι», «ΤοΣκάφανδρο και η Πεταλούδα», «Η θάλασσα μέσα μου» και άλλες πολλές ταινίες πουμπορούνναμιλήσουνστηνκαρδιάμαςκαιναμαςκάνουνναδούμετονκόσμοαλλιώς.

54

-------------------------

Εδώ και πολλά χρόνια το σχολείο μας συνεργάζεται με τον Σ.Κ.Ε.Π. Έχουμε τη χαρά ναυποδεχόμαστε κάθε χρόνο στο χώρο του σχολείου μας τον Παναγιώτη, το Στέφανο, τονΚωνσταντίνο. Σας ευχαριστούμε θερμά για τη δυνατότητα που μας δίνετε να σαςακούσουμε και ναμιλήσουμεμαζί σας.Μας ζητάτε σ’ αυτό το συνέδριο ναπροτείνουμεεκπαιδευτικάπρογράμματαεξοικείωσηςμετηναναπηρία.Δενομίζωότιυπάρχεικαλύτερηπρόταση από τα «Αποτυπώματα», τα διαδραστικά εργαστήρια που εσείς διοργανώνετε.Ευχόμαστε να μπορέσουν να συμμετάσχουν σ’ αυτά όλα τα σχολεία της χώρας μας. Ηαυθόρμητηπροσέγγισηκαιησύμπραξηατόμωνδιαφορετικώνμεταξύτους,μεαναπηρίαήχωρίς, μαθαίνει στους νέους να ζουν όλοι μαζί και να μοιράζονται δημιουργικά τημοναδικότητάτους.

Μαςμαθαίνειτηφωτεινήπλευράτηςζωής!

10°σχολείο1°ΓΥΜΝΑΣΙΟΒΟΥΛΑΣ

«Ανγίνωεσύ;»Καταθέτουμεμίαπρότασηγιατηναξιοποίησητουπαιχνιδιούκαιτηςβιωματικήςμεθόδουωςεργαλείωνγιατηναποδοχήτηςδιαφορετικότηταςκαιτηνεξοικείωσημετηναναπηρίαμέσααπό τηνανταλλαγήρόλων.Κάθεσχολείοπρέπει ναεστιάζειστηβιωματικότητακαιστην ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας. Το παιχνίδι και το βίωμα αλλάζουν τηδυναμικήτηςδιδασκαλίας.Στοπαιχνίδικαιστημάθησηέχουνθέσηόλοι…«Νιώθω ευγνωμοσύνη γι’ αυτά που έχω, αλλά και θυμό που άλλοι συμπεριφέρονται σ’αυτάταπαιδιάμεσκληρότρόποκαιτααποκλείουναπότηζωή…»«Κατάλαβαπώςείναινασεακυρώνουν,μόνοκαιμόνοεπειδήείσαιδιαφορετικός»«Στοπαιχνίδιδενυπάρχειδιαχωρισμός.Γινόμαστεμιαομάδαμέσααπότοπαιχνίδι.Είναισυγκινητικό…»«Μπορούμενακαταφέρουμεταπάντα,ανπροσπαθήσουμε»«Προβλήματαόρασης,ακοής,ομιλίας…ήδιευρύνουμετουςτρόπουςεπικοινωνίας;»«Όλοιχορεύουμε:αςδιαλέξουμετηνμουσικήμας»«Βλέπω,ακούω,μιλώ...έχεισημασία;Διαβάζωτηνψυχήσου»Παίζουμε;Διασκεδάζουμε.Μέσααπότοπαιχνίδιμαθαίνουμεναείμαστε«ανοιχτοί»στονάλλον,νατον«ακούμε»,νατονστηρίζουμεκαικυρίωςνα«βλέπουμε»...Καιτώραμιλάμε...ένασχολείογιαόλους.

11°σχολείοΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΣΣΧΟΛΗ

Αξιότιμοιακροατέςκαλησπέρασας,

Είναι τιμή μου να παρευρίσκομαι σε ένα συμβάν που γιορτάζει και υπερασπίζεται τηδιαφορετικότητα.

55

Αρχικά,θαήθελαναξεκινήσωλέγονταςότιπολλέςφορέςέχωπέσειοίδιοςθύμασχολικούεκφοβισμούστοόνομα τηςδιαφορετικότητάςμου, οπότεπρόκειται για έναθέμαπουμεαγγίζει.

Ένας τρόποςμε τονοποίοηδιαφορετικότηταθαμπορέσει ναδιαχυθείπιο εύρυθμαστασχολεία, είναι οι κοινές δράσεις. Μέσα από αμοιβαίες δράσεις όπως: θεατρικέςπαραστάσεις, συναυλίες, ποδοσφαιρικούς αγώνες, εκθέσεις ζωγραφικής και μαγειρικάεργαστήρια,μαθητέςκαλλιτεχνικών,αθλητικών,διαπολιτισμικών,σχολείωνγιαΑΜΕΑκαιγενικήςεκπαίδευσης,μπορούννααψηφήσουντηβιτρίνατωνστερεοτύπωνκαισυλλογικάνα εμπεδώσουνότι πράγματι, οι άνθρωποιμεταξύμας, έχουμεπερισσότερες ομοιότητεςπαρά διαφορές. Οι δράσεις αυτές θα δώσουν στα παιδιά αυθεντικές εμπειρίες καιαναμνήσειςπουθαδιευρύνουντουςορίζοντέςτουςκαιθατουςμείνουναξέχαστεςγιαμιαζωή,κάτιπουσπανίζειστουςκαιρούςμας.

Έπειτα, ειδικότερα για τα παιδιά με αναπηρία που τόσο έχουν παραμεληθεί από τηνελληνική κοινωνία και πολιτεία, έχω κάτι άλλο να προτείνω. Λένε ότι το σχολείο είναι ημικρογραφία της κοινωνίας, όχι όμως για τα σχολεία για ΑΜΕΑ. Στο κοντινό μέλλον, οιμαθητές με αναπηρία θα συναντήσουν μια αλλιώτικη κοινωνία γεμάτη δυσκολίες καιδιακρίσεις, και όλα αυτά χάρη στη δική μας άγνοια και αδιαφορία. Γι' αυτό πιστεύωακράδανταότιστοωρολόγιοπρόγραμματωνσχολείωνμαςπρέπειναενταχθούνμαθήματαγραφής Braille και νοηματικής γλώσσας. Μόνον έτσι μαθητές με και χωρίς ειδικέςικανότητεςθαμπορέσουννααντιληφθούντηνομοιότητάτους.Μόνοέτσιθαμπορέσουνοιπολίτες του αύριο να αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο με αλληλεγγύη και αμοιβαιότητα.Μόνο έτσι θα μπορούμε να λέμε ότι ζούμε σε μία κοινωνία με ίσα δικαιώματα και ίσεςευκαιρίες.

Σαςευχαριστώ.

-------------------------

Θα ήθελα να καταθέσω ως πρόταση την διοργάνωση επισκέψεων σχολειών σε ειδικάσχολεία προκειμένου να γνωρίσουν και να κατανοήσουν καλύτερα τις συνθήκες υπό τιςοποίες καλούνται ταπαιδιάαυτάνα ζουν την καθημερινότητα τους καθώςεπίσης και ναεξοικειωθούνμετηνέννοιατουδιαφορετικούκαιναδιδαχθούντηνβαθύτερηαξίατουναείναιέναςάνθρωποςδιαφορετικός.Τέλοςέναςάλλοςτρόποςγιαναέρθουνταπαιδιάπιοκοντάμετα<διαφορετικάσταμάτιατουςπαιδιά>είναιηπροβολήταινιώνστοσχολείομεθέματηνδιαφορετικότητακαιέπειτασυζήτησηκατάτηνοποίαθαέχουντηνευκαιρίαναεκφράσουν τα συναισθήματα τους σε σχέση με αυτό που προβλήθηκε και να θέσουνερωτήσειςσεπιθανέςτυχόναπορίεςπουμπορείνατουςέχουνδημιουργηθεί.

-------------------------

Καλησπέρασεόλους.ΟνομάζομαιΣ.Κ.,είμαιαπότο1οΕ.Π.Α.ΛτηςΣιβιτανιδείου,καιθαήθελα να προτείνω δυο τρόπους με τους οποίους οι μαθητές όλων των ηλικιών θαμπορούσαννα έρθουνπιο κοντάμεάτομαμεαναπηρία. Είναισεόλουςμας γνωστόότιεπώνυμα πρόσωπα που έχουν κάποιο είδος αναπηρίας έχουν καταφέρει να αναπτύξουνμια σπουδαία καριέρα και να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση για άλλουςανθρώπους.Έτσιλοιπόνθαμπορούσεναοργανωθείμιαεκδήλωσήμεταάτομααυτά,καινα έπαιρνανμέροςσχολεία,μεαποτέλεσμαναδοθεί έναολοζώντανοπαράδειγμαστουςμαθητέςότιτίποταδενείναιακατόρθωτογιακανένανκαιότιόλοιείμαστείσοι.

56

Μια εξίσουαξιοσημείωτη ιδέα είναι ναανατίθεται στουςμαθητέςπροτζεκτ, μεθέμα τηνδιαφορετικότητά.Μεαυτόντοντρόποοιμαθητέςθαμπορούσανναμάθουντιςδυσκολίεςπουαντιμετωπίζεικαθημερινάέναάτομο μεαναπηρίαμέσοπηγώντουδιαδικτύου,κάτιθαευαισθητοποιήσειτονκαθένα.

-------------------------

Στην ομιλία αυτή, θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα τηςσύγχρονης εποχής τη <<μη αποδοχή της διαφορετικότητας>>. Η διαφορετικότηταπαρουσιάζεται σε ποικίλους τομείς όπως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, ΑΜΕΑ,εθνικότητας,θρησκεύματοςκαιάλλα...Δυστυχώς,ένααπότασύγχροναζητήματαείναιορατσισμός. Συνεπώς, διά μέσω του προγράμματος αυτού προσφέρεται η δυνατότηταέκφρασηςτωναπόψεωνκαιπροτάσειςγιατηνεπίλυσητουθεμελιώδουςζητήματοςαυτούμέσααπότοσχολικόπεριβάλλον.

Αρχικά, το διαδίκτυο στη σημερινή εποχή έχει καταλυτικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων,κυρίως των νέων. Συνεπώς, είναι ένα μέσο ,το οποίο έχει τη δυνατότητα ναευαισθητοποιήσει τους εφήβους για θέματα της επικαιρότητας σε μέγιστο βαθμό μεποικίλουςτρόπους.Βέβαια,δενπαρατηρείταιημέγιστηαξιοποίησητουέωςκαικαθόλουγια την μετάδοση κοινωνικών μηνυμάτων. Για το λόγο αυτό, καλή είναι η ύπαρξηδιαδικτυακών ιστοτόπων, στους οποίους οι μαθητές έχουν πρόσβαση και ως εκ τούτουεπιτυγχάνεται η εξοικείωση με τη διαφορετικότητα παραδείγματος χάριν βίντεο, σειρές,μαρτυρίες,ανταλλαγήαπόψεωνκαιάλλα.Συμπερασματικά,προτείνεταιηδημιουργίαενόςηλεκτρονικού ιστοτόπου διά μέσω της ελληνικής κοινότητας, η οποία θα είναι ευρέωςπροσβάσιμη.

Επίσης,μίαάλληκοινωνικήομάδα,ηοποίαπαραγκωνίζεταιείναιταάτομαμεαναπηρία.Δυστυχώς,ηπλειοψηφίατωνσύγχρονωνανθρώπωναδιαφορείπλήρωςγιαταάτομααυτά,με αποτέλεσμα να μην λαμβάνουν δράσεις ούτε να γνωρίζουν στοιχειώδεις στάσειςαπέναντίτους,προκειμένουναπροσφέρουνβοήθεια.Είναισημαντικόνασημειωθεί,πωςηαπόκτηση ευαισθητοποιημένωναπόψεων λαμβάνονται κυρίως μέσααπό την οικογένεια,αλλά το σχολείο αποτελεί το συμπλήρωμά της. Συνεπώς, προτείνεται η δημιουργίαεκπαιδευτικώνπρογραμμάτωνστοσχολικόπεριβάλλον.Ένααπόαυτάείναιηδιοργάνωσησυζητήσεωνμεκάποιοάτομοπουβιώνειτηναναπηρίαήκαιμετονπερίγυρότου,όπωςμετην οικογένειά του και τους φίλους του. Καταληκτικά, κρίνεται αναγκαία η παρουσίαπρογραμμάτων,ώστενααντιμετωπιστείτοζήτημααυτό.

Ευχαριστώγιατηναμέριστηπροσοχήσας.

12°σχολείοΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗΣΧΟΛΗ«ΕΥΓΕΝΙΟΣΝΤΕΛΑΚΡΟΥΑ»

"Επτάχρωματιστοίιππότες"τωνΠοχόλΠόνςΕ.&ΓκονθάλεθΙ.Λ.

Μιαφοράκιένανκαιρό,εδώκαιπολλάχρόνια,υπήρχετοΒασίλειοτωνΧρωμάτωνόπουζούσαν εφτά ιππότες: ο Κόκκινος, ο Πορτοκαλής, ο Κίτρινος, ο Πράσινος, ο Μπλε, οΛουλακήςκαιοΒιολετής.Όλοιήτανγενναίοικαιτολμηροί,κιένιωθανπολύπερήφανοιγιατοχρώματους.

ΟΚόκκινοςΙππότηςέλεγεμεμεγάληικανοποίηση:

57

− Τοχρώμαμουείναιτοομορφότερο.Κοιτάξτετηφωτιά,τακεράσιακαιτιςφράουλες,κιεκείνατακόκκινατριαντάφυλλαπουμοιάζουνμεζωντανέςφλόγες.Ηζωήείναικόκκινη,όπωςταχείληπουθέλειςναφιλήσεις!

ΟΠορτοκαλήςιππότηςπάντατουαπαντούσε:

− Ναι,αλλάτοκόκκινοείναιεπίσηςτοχρώματουαίματος,τουπολέμου.Ενώτοδικόμουείναι το χρώμαπου έχουν τα πορτοκάλια και τα μανταρίνια, τα σύννεφα όταν δύει οήλιος και ο αέρας είναι ακόμα ζεστός. Είναι ένα γλυκό χρώμα, κι απ’ ότι φαίνεται,μοσχοβολάεικιόλας.

ΤότεπεταγότανκαιοΚίτρινοςΙππότης:

− Πόσολάθοςκάνετε!Εγώείμαιοπιοόμορφος:ρίξτεμιαματιάστονήλιο,σταλεμόνια,στο μέλι και στα χιλιάδες λουλούδια του αγρού. Ακόμα και τα φύλλα των δέντρωνγίνονταικίτρινατοφθινόπωρο,λεςκαιζηλεύουνταλουλούδια.

Αμέσως,οΠράσινοςΙππότηςξεσπούσεσεγέλια:

− Ναι,σιγά!Ταφύλλακιτρινίζουντοφθινόπωρογιατίείναιετοιμοθάνατα.Ότανταφυτάκαιταδέντραείναιδυνατάκαινέα,έχουνκαταπράσιναφύλλα.Γιακοιτάξτεταβουνά,ταλιβάδιακαιταδάση.Οκόσμοςείναιπράσινοςότανείναιζωντανός.

Όμως,οΜπλεΙππότηςέβαζετιςφωνές:

− Τιανοησίεςείναιαυτέςπουακούω;Ανοκόσμοςέχειέναχρώμαπουν’αξίζει,αυτόείναιτομπλε.Κοιτάξτετηναπέραντηθάλασσα,τιςλίμνεςκαιταποτάμια.Καιοουρανός;Έναςτεράστιοςμπλεθόλος,μιαατέλειωτηέκτασηαπόμπλεχρώμα.Θαλασσίγιατονερόκαιγαλάζιογιατονουρανό.

ΟΛουλακήςΙππότης,πουέμενεόληαυτήτηνώρασιωπηλός,έλεγεμεξιπασιά:

− Όμως,τιχρώμαέχουνταβουνάότανταβλέπουμεαπόμακριάτοδειλινό,ότανοήλιοςβασιλεύει; Λουλακί. Όπως το κρασί και ταώριμα σταφύλια. Ή σαν τα δαμάσκηνα, ταμούρακαιτασύκα,πουείναιπιογλυκάκιαπ’τομέλι.Τολουλακίείναιχρώμασοβαρό,επιβλητικό,μεγαλοπρεπές.

ΚαιτελευταίοςέλεγεοΒιολετήςΙππότης:

− Γιαναδούμε,ποιοείναιτοπιομυρωδάτοκαιπιολεπτεπίλεπτολουλούδιτουδάσους;Φυσικά η βιολέτα. Και τι χρώμα έχουν πολλές πολύτιμες πέτρες που κρύβονται στηνκαρδιάτηςγης;Τοβιολετίείναιέναχρώμαγεμάτοσυναίσθημα,πάθος.Είναιοουρανόςτην ώρα του δειλινού, ο βελούδινος ήχος που βγάζουν τα βιολιά. Και το όνομα τηςβιολέταςείναιαπόμόνοτουσκέτοποίημα.

Όλοιτους,λοιπόν,περνούσανώρεςολόκληρεςμπροστάστονκαθρέφτη,καμαρώνονταςταχρωματιστά είδωλά τους. Γιατί ο καθένας πίστευε ότι είναι ο καλύτερος και μόνο στουςάλλουςέβλεπεμειονεκτήματα.

Μια μέρα, ο Ασπρόμαυρος Βασιλιάς που, μαζί με την Τριανταφυλλιά Βασίλισσα ήταν οικύριοιτωνΕφτάΙπποτών,τουςφώναξεκαιτουςείπε:

58

− Αγαπημένοι και γενναίοι Ιππότες των Χρωμάτων, έχω αρχίσει να κουράζομαι με τουςκαβγάδεςκαιτηματαιοδοξίασας.Εγώ,οΑσπρόμαυροςΒασιλιάς,σαςδιατάζωκαισαςυποχρεώνωναείστεμονιασμένοιαπόδώκαιπέρακαιναμηνξανατσακωθείτεγιατιςδιαφορέςσας.Είναιαλήθειαότιείμαστεδιαφορετικοί,αλλάδενθαήτανπολύβαρετόανήμαστανόλοιίδιοι;

Καισυνέχισε:

− Προσέξτε καλά: σύντομα θα παντρευτεί η κόρη μου, η Τριανταφυλλιά – ΛευκήΠριγκίπισσα, και θέλω να διακοσμήσω το παλάτι μου με το πιο ωραίο στολίδι πουυπήρξεποτέ.Τοαφήνωσταχέριασας,ΙππότεςτωνΧρωμάτων.

Ο καθένας απ’ τους ιππότες άρχισε να σκέφτεται πώς θα ευχαριστούσε τον βασιλιά καισχεδίαζε να διακοσμήσει το παλάτι με μια μεγάλη αψίδα του δικού του χρώματος. Τηνπαραμονή του γάμου, μαζεύτηκαν όλοι μαζί και καθώς ο καθένας ανέλυε την ιδέα του,άρχισεο ίδιοςβαρετόςκαβγάς.ΤότεοΑσπρόμαυροςΒασιλιάςβγήκεαπ’ τοδωμάτιό τουκαιείπεστουςυπηρέτεςτου:

− Πιάστε αυτούς τους ξιπασμένους ιππότες και διώξτε τους μακριά! Δεν θέλω να τουςξαναδώποτέπιασταμάτιαμου!

Οι υπηρέτες υπάκουσαν στις διαταγές του βασιλιά και έπιασαν τους εφτά Ιππότες τωνΧρωμάτων,τουςέδεσανόλουςμαζίκαιτουςέστειλανπέρααπότασύννεφα.

Και τότε, έγινε το θαύμα! Συνέβη κάτι που κανείς δεν είχε φανταστεί. Εκεί, πέρα απ’ τασύννεφα,δημιούργησαντηνπιοόμορφηκαιεντυπωσιακήαψίδαπουείχεδειποτέκανείς:το Ουράνιο Τόξο. Οι Ιππότες είχαν κρατήσει ο καθένας το χρώμα του, αλλά ήταν και ταεφτάχρώματαενωμέναόλαμαζί.Σ’όλητηχώρα,οιάνθρωποιέστρεψανγοητευμένοιταμάτιατουςπροςτονουρανό:

− Τι πολύχρωμη αψίδα! Πόσα διαφορετικά χρώματα, και τι ωραία που είναι όλα μαζί!Είναιεκπληκτικό!

Ηδιαφορετικότητακαιο τρόποςαποδοχής τηςείναι έναεπίκαιροθέμα. Γιαπαράδειγμα,ένα κωφός, το γεγονός ότι δεν έχει την δυνατότητα να μιλήσει και να ακούσει, τοναπομακρύνειαπότουςάλλουςανθρώπουςκαιέχειαποτέλεσματηνμεγάληδυσκολίαστηνκοινωνικοποίηση. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα για έναν κωφό, είναι η δυσκολίασυνεννόησηςμεάλλους,καιηδυσκολίαολοκλήρωσηςβασικώνενεργειώντηςημέρας.

Δυστυχώς, το σχολείο μας δεν είναι κατάλληλο για άτομα με αναπηρία, καθώς δενυπάρχουν οι κατάλληλες εγκαταστάσεις και συνθήκες για αυτούς. Ένας κωφός δεν θαμπορούσεναπαρακολουθήσειτομάθημασεπλήρεςεπίπεδο.Τέλος,ταπαιδιά,δενείναισυνηθισμένα και «εξοικειωμένα» στην διαφορετικότητα και η αποδοχή της δεν είναιεύκολη.

ΣτηνΕλλάδαταπροβλήματα,γιαεμάςτουςτυφλούς,είναιπολύπερισσότερααπ’ότιστιςάλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομέςστουςδρόμους.Γιαπαράδειγμα,είναιμετρημένασταδάχτυλατουενόςχεριούταφανάριαπου έχουν ηχητική ειδοποίηση. Όσον αφορά το σχολείο μας, για να πας οπουδήποτεχρειάζεται να ανέβεις σκάλες, δεν έχουμε ράμπες και έτσι όχι μόνο εγώ, αλλάοποιοσδήποτεμεοποιαδήποτεαναπηρία,απότηνοποίαεπηρεάζεταιηκίνηση,δενμπορεί

59

να κυκλοφορήσει με άνεση. Επίσης έχουμε πολλούς και στενούς διαδρόμους μεαποτέλεσμα όταν υπάρχει συνωστισμός και να μην μπορώ να περάσω. Πιστεύω πως τοσχολείομαςείναιδύσβατογιαόλουςεμάς,γιαόλαταάτομαμεπροβλήματαόρασης.Κατάτηνγνώμημου,οισκάλεςθαέπρεπεναμετατραπούνσεράμπεςγιαναανεβαίνουμεκαινακατεβαίνουμεμεευκολία.Τέλοςθαέπρεπεναυπάρχουνκαθηγητές,πουθαεξειδικεύονταιστη γραφή braille, ώστε να μπορώ να έχω την αντίστοιχη εκπαίδευση!Με λίγα λόγια, ηΕλλάδα είναι διαμορφωμένη για ανθρώπους που βλέπουν. Εμείς, σε μια χώρα σαν καιαυτή,δενμπορούμεναζήσουμε,αφούοισυνθήκεςμαςτοαπαγορεύουν.

Αν μας κοιτάξεις πιο βαθιά, στην ψυχή, αντιλαμβάνεσαι πως δεν διαφέρουμε και πολύτελικά!Καταλαβαίνειςπως,απλά,εγώχρειάζομαιπερισσότεροχώροκαιπωςτοαμαξίδιόμου,απλώς,μεκάνειπιοδυσκίνητο.Τασυναισθήματάμου,ο τρόποςσκέψηςμουκαιοιαντιλήψεις μουδεν βρίσκονται τόσομακριάαπό τις δικές σου. Έχουμε τόσα κοινά… Ίδιοσχολείο, καθηγητές, γειτονιά, φροντιστήριο… Όμως πολλά σχολεία δεν μπορούν ναυποδεχτούνπαιδιάμεαναπηρίαόπωςεμένα!Δενέχουνράμπες,τουαλέτεςγιααναπήρους,αρκετάμεγάλεςπόρτεςγιαναχωράω,καιευρύχωρεςαίθουσεςγιαναμπορώναπερνάωανάμεσααπόταθρανία.Ακόμα,δενθαέφταναστουςεργαστηριακούςπάγκους,τηνώρατηςγυμναστικήςδενθαείχακάτιενδιαφέροννακάνω,καιστιςεκδρομές,δενθαμπορούσαναακολουθήσω τηνυπόλοιπη τάξηστοπούλμαν.Μερικέςφορέςοιάνθρωποιδεν έχουνμάθειναπρονοούνκαιέτσιοαριθμόςτωνσχολείων,ειδικάτωνδημόσιων,πουκαλύπτειαυτέςτιςανάγκεςείναιπολύπεριορισμένος!

Έναβασίλειογεμάτοχρώματαείναιαυτόςοκόσμοςκόκκινα,πορτοκαλί,κίτρινα,πράσινα,μπλε

Όλαδιαφορετικά

Καιόμωςέχουνπολλάκοινά

Ανήκουνόλαστηνίδιαγη

Τοκάθεχρώματαμιαικανότητα

Έναελάττωμα,μιαδυσκολία

Τέλειοκανένα,μαόλαξεχωριστά

Ότανκανείςδενπιστεύεισεσένα

Καιότανθεςνασταματήσειςναπροσπαθείς

Σκέψουαυτόπουσεκάνειχαρούμενο

Τοχρώμαπουγιανασυνεχίσεις,μπορείς

Ότικαιανείναιαυτό

Γιασέναέχειδιαφορετικήσημασία

Σεκάνειναπιστεύεις

Πωςόλατααλλάδενέχουναξία

Ότανπέσεις,θατακαταφέρεις

Γιατίπάνωαπόόλαείμαστεμιαψυχήένασωρόσυναισθήματα

Μοναδικοίκαιίδιοι

60

Τηνίδιαστιγμή

Όποιονάνθρωποκαιανβρεις

Δυσκολίεςθαέχειπεράσει

Όμωςοιπιοδυνατοίτακαταφέρνουνστοτέλος

Μόνοαυτοίαντέχουντηδράση

Αγάπατοχρώμασου

Γιατίείναιδικόσου

Καιαγαπάαυτόπουσεκάνεινανιώθειςεσύ

Σημασίαδενέχειτιλένεοιάλλοι

Γιατίκαιοιάλλοι,χρώματαείναικαιαυτοί

Καιότανενωθούμεκαιγίνουμεένα

Καιόταντοχρώμασουγίνειδικόμου

Καιότανοέναςναξεχωρίσειτονάλλονδενθαμπορεί

Τότεθαγίνειτοθαύμα

Προτεινόμεναεκπαιδευτικάεργαλείαανάσχολείο

2°ΔΗΜΟΤΙΚΟΑΧΑΡΝΩΝ

Ολοκληρωμένοprojectεξοικείωσηςγιαόλητηνχρονιά:

• Έναυσμαγιασυζήτηση− Φωτογραφίεςδιάσημωναναπήρων− Ταινίεςμεθέματηναναπηρία− Παραμύθιασχετικάμετηνδιαφορετικότητα− Διαχείρισηαρνητικώνσυναισθημάτων

• Βιωματικέςσυζητήσεις− Συχνέςεπισκέψειςατόμωνμεαναπηρίαστοσχολείογιαδιαδραστικήεπικοινωνίαμε

και από τους μαθητές, βιωματική συζήτηση, γόνιμος διάλογος, λύνουν απορίες,παίρνουνσυνέντευξη

− Επισκέψειςπαραολυμπιονικών,αθλητώνDeaflympics,αθλητώνSpecialOlympics

• Επισκέψεις− Επίσκεψησεαθλητικούςχώρουςπουφιλοξενούνπαρολυμπιακάαθλήματα− ΕπίσκεψητωνμαθητώνστοΜουσείοΑφής.− ΕπίσκεψηστοΘέατροΚωφών− Επισκέψειςσεειδικάσχολεία− Επίσκεψη τουειδικούστο γενικόσχολείο,δοκιμήσε κοινάμαθήματα,πρωινόόλοι

μαζί,εικαστικόδρώμενομαζί

61

• Παιχνίδια− Διασκευήκλασικώνεπιτραπέζιων(πχφιδάκι,μονόπολη)γιαεξοικείωσημεαναπηρία

καιπροσβασιμότητα− Trivialγιατηναναπηρίαστοτέλοςτουσυνολικούπρογράμματος− Δραστηριότητες ενσυναίσθησης (πχ ζωγραφική με κλειστά μάτια, workshop

νοηματικής)− Μεικτέςομάδεςσεπαραολυμπιακάαθλήματα

− «Φεστιβάλαγάπηςκαιαποδοχής»− Πάγκοιαναπηρικώνσυλλόγων− Χορόςαπόάτομαμεαναπηρία− Μεικτέςομάδεςπαρολυμπιακώναθλημάτων− Θεατρικόγιατηνδιαφορετικότητα− Τραγούδιστηννοηματική

ΝΕΑΓΕΝΙΑΖΗΡΙΔΗ

• Δημιουργία ομίλων σχολικής ζωής (δημοσιογραφικός, διπλωματίας, θεάτρου, χορούκλπ) κατά την οποία οι μαθητές θα αναζητήσουν υλικό, θα αναλάβουν τη διεξαγωγήέρευνας για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία αλλά και τιςανάγκεςτους.

• Ανταλλαγέςμαθητώνμεκαιχωρίςαναπηρία.• Δημιουργίαφυλλαδίωνενημέρωσης,εκστρατείαπληροφόρησηςστοσχολείοσχετικάμε

τηναναπηρίακαιτηνανάγκηομαλήςένταξηςστηνσχολικήζωή.• Τηλεδιασκέψειςμεταξύσχολείωναπόόλοτονκόσμοπουδιαπνέονταιμεταίδιαόνειρα

γιαένανισότιμοβίογιαόλους,χωρίςπροκαταλήψεις.• Ομαδοσυνεργατικά παιχνίδια που θα συνέβαλαν στην ανάπτυξη δεσμών, στην

καλλιέργεια σχέσεων που θα εστιάζουν στις ομοιότητες και όχι στις διαφορές μεταξύτωνανθρώπων.

ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗΣΧΟΛΗ«ΑΓΙΟΣΙΩΣΗΦ»

• Ομαδικέςδραστηριότητες• Μαθήματαπαραολυμπιακώναθλημάτων• Διοργάνωση διασχολικώναγώνων στους οποίους θα συμμετέχουν όλοι οι μαθητές με

σκοπότηνπροβολή,τηναποδοχήτηςδιαφορετικότηταςκαιτηνεξοικείωσηόλων.• Θεατρικάεργαστήρια• Μουσικάεργαστήρια• Διαδικτυακόραδιόφωνογιατηνδιαφορετικότητα• Εικαστικάεργαστήρια• Βιωματικάαντιρατσιστικάπαιχνίδια

62

ΠΡΟΤΥΠΟΓΕΛΑΝΑΒΡΥΤΩΝ

• Βιωματικήδράση«Έλαστηθέσημου!»:μικρόθεατρικόδρώμενοφτιαγμένοαπό τουςμαθητέςγιατουςμαθητές.

• ‘Ανταλλαγές’ μαθητών από ειδικά σχολεία για αλλαγή κουλτούρας και αποδοχή τηςδιαφορετικότητας.

21°ΓΕΛΑΘΗΝΩΝ

• Ερευνητικέςεργασίεςγιατηνανθρώπινηδιαφορετικότητα• Αγώνεςεπιχειρηματολογίαςγιαταανθρώπιναδικαιώματα.• Καλλιτεχνικούςαγώνεςμεθέματηνδιαφορετικότηταγιατηνανάδειξηαφισών• Θεατρικόπαιχνίδι• Δημοσιογραφικόρεπορτάζγιατηνσχολικήεφημερίδα• Προγράμματαμουσικής• Λέσχηδικαιωμάτωνμαθητώνμεαναπηρία• Βιογραφίεςατόμων-προτύπωνμεαναπηρία• Δημιουργικέςεργασίες• Προσαρμοσμένααθλήματαστοσχολείο

5°ΓΥΜΝΑΣΙΟΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ

• Διαδραστικέςσυζητήσειςμεάτομαμεαναπηρία(Σ.Κ.Ε.Π.),• Μελέτητωνμορφώναναπηρίας• Παιχνίδιαρόλων• Συζήτηση και σχολιασμός γνωστών ή μη ατόμων με αναπηρία που κατάφεραν να

ξεπεράσουντιςδυσκολίεςκαιναδιαπρέψουνστοντομέατους• Παραολυμπιακάαθλήματα-γνωριμία• Έρευναπροσβασιμότηταςτηςπόληςμας• Εκπαιδευτικέςεπισκέψειςκαιξεναγήσεις(ΜουσείοΑφήςκλπ)

2°ΓΥΜΝΑΣΙΟΝΙΚΑΙΑΣ

• Μουσικάπρογράμματα

2°ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΓΥΜΝΑΣΙΟΑΘΗΝΩΝ

• Προγράμματα που να αναφέρονται στην διαφορετικότητα ώστε να γνωρίσουμεδιάφορεςμορφέςαναπηρίαςκαικαθημερινότητατωναναπήρων-Σ.Κ.Ε.Π.

• Κοινές δραστηριότητες και εκδηλώσεις με ειδικά (αθλητικές εκδηλώσεις, εκθέσειςζωγραφικής,εορτασμόεπετείων)

• Επισκέψειςαναπηρικώνφορέων• Αδελφοποιήσειςμεσχολείατουεξωτερικούόπουφοιτούνμαθητέςμεαναπηρία

63

• Ηλεκτρονική πλατφόρμα επικοινωνίας για ανταλλαγή απόψεων και κοινώνδραστηριοτήτωνκατάτηνδιάρκειατουμαθήματοςαλλάκαιμετά

2°ΓΕΛΓΕΡΑΚΑ

• Σύμπραξημεειδικάσχολείασεγιορτέςήκαλλιτεχνικέςεκδηλώσεις.• Φιλαναγνωσία.Κείμενασχετικάμετηναναπηρίακαιτηνδιαφορετικότητα.• Δραματοποίησηκειμένωνγιατηναναπηρίακαιτηνδιαφορετικότητα• Έκθεσηβιβλίουμεανάλογεςθεματικές• Μέρακινηματογράφου• ΕκπαιδευτικάΠρογράμματαΕξοικείωσηςμετηνΑναπηρίαΣ.Κ.Ε.Π.:

Ø «Μαθαίνωναβλέπωτονάνθρωπο»Ø «Αποτυπώματα»

1°ΓΥΜΝΑΣΙΟΒΟΥΛΑΣ

• Βιωματικά,ομαδοσυνεργατικάπαιχνίδιαγιατηναποδοχήτηςδιαφορετικότητας

ΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΣΣΧΟΛΗ

• Να πηγαίνουν στα σχολεία δημόσια πρόσωπα με αναπηρία και να μιλούν για τηνεμπειρία τους, να διοργανώνονται συζητήσεις με κάποιον που βιώνει την αναπηρίαή/καιμετοπεριβάλλοντου

• Ναγίνονταιεπισκέψειςτωνσχολείωνσεειδικάσχολεία• Ναανατίθενταιστουςμαθητέςprojectμεθέματηδιαφορετικότητα• Να οργανώνονται κοινές δράσεις με άτομα με αναπηρία (μαγειρικά εργαστήρια,

διοργάνωσησυναυλιών,θεατρικέςπαραστάσεις,ζωγραφικέςεκθέσεις)• Να μπει στο ωρολόγιο πρόγραμμα η εκμάθηση γραφής Braille ή/και της Νοηματικής

Γλώσσας• Ναγίνονταιαθλητικέςδραστηριότητεςμαζίμεάτομαμεαναπηρία,μεικτέςομάδες• Ναυπάρχειέναςδιαδικτυακόςιστότοποςπουναέχουνπρόσβασηοιμαθητέςκιεκείμε

πολλούς τρόπους να γίνεται εξοικείωση με τη διαφορετικότητα (βίντεο-σειρές-μαρτυρίες-ανταλλαγήαπόψεων)

• Ναγίνεταιπροβολήταινίαςμεθέματηδιαφορετικότητακιέπειτααπαραίτητασυζήτησηπάνωσεαυτόπουείδανκαιένιωσανοιμαθητές

ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗΣΧΟΛΗ«ΕΥΓΕΝΙΟΣΝΤΕΛΑΚΡΟΥΑ»

• Δραματοποίησηπαραμυθιώνσχετικώνμετηνδιαφορετικότητα

64

Προτεινόμεναεκπαιδευτικάεργαλείαανάκατηγορία

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣΕΝΤΟΣΣΧΟΛΕΙΟΥ

• Ναδιοργανώνονταιγόνιμοιδιάλογοικαιβιωματικέςσυζητήσειςστιςτάξειςμεκάποιονπουβιώνειτηναναπηρία

• Να παρακολουθούν προγράμματα που αναφέρονται στην διαφορετικότητα ώστε ναγνωρίσουνδιάφορεςμορφέςαναπηρίαςκαιτηνκαθημερινότητατωναναπήρων

• ΕκπαιδευτικάΠρογράμματαΕξοικείωσηςμετηνΑναπηρίαΣ.Κ.Ε.Π.:«Μαθαίνωναβλέπωτονάνθρωπο»

• Επισκέψειςαναπηρικώνφορέων• Επίσκεψημαθητώντουειδικούστογενικόσχολείο,δοκιμήσεκοινάμαθήματα,πρωινό

όλοιμαζί,εικαστικόδρώμενομαζί• ΕπισκέψειςΠαραολυμπιονικών,αθλητώνDeaflympics,αθλητώνSpecialOlympics

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣΕΚΤΟΣΣΧΟΛΕΙΟΥ

• ΕκπαιδευτικάΠρογράμματαΕξοικείωσηςμετηνΑναπηρίαΣ.Κ.Ε.Π.:«Αποτυπώματα»

• Εκπαιδευτικέςεπισκέψειςκαιξεναγήσεις(ΜουσείοΑφής,ΚΕΑΤ,ΦάροςΤυφλώνκλπ)• Επίσκεψησεαθλητικούςχώρουςπουφιλοξενούνπαραολυμπιακάαθλήματα• ΕπίσκεψηστοΘέατροΚωφών• Επισκέψειςσεειδικάσχολεία

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

• Μεικτέςαθλητικέςδραστηριότητεςμαζίμεάτομαμεαναπηρία• Μεικτέςομάδεςμαθητώνμεκαιχωρίςαναπηρία• Διδασκαλίαπαραολυμπιακώνκαιπροσαρμοσμένωναθλημάτων

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑPROJECT

• Ανάθεσηprojectμεθέματηδιαφορετικότητα• Συζήτηση και σχολιασμός γνωστών ή μη ατόμων με αναπηρία που κατάφεραν να

ξεπεράσουντιςδυσκολίεςκαιναδιαπρέψουνστοντομέατους

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

• Ομαδοσυνεργατικάπαιχνίδιαγια τηνανάπτυξηδεσμών, τηνκαλλιέργειασχέσεωνπουθαεστιάζουνστιςομοιότητεςκαιόχιστιςδιαφορέςμεταξύτωνανθρώπων

• Παιχνίδιαρόλων• Βιωματικάαντιρατσιστικάπαιχνίδια• Διασκευή κλασικών επιτραπέζιων (πχΦιδάκι,Μονόπολη) για εξοικείωσημεαναπηρία

καιπροσβασιμότητα• Trivialγιατηναναπηρία

65

• Δραστηριότητεςενσυναίσθησης(πχζωγραφικήμεκλειστάμάτια,workshopνοηματικής)

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ

• Δραματοποίησηκειμένων-παραμυθιώνγιατηναναπηρίακαιτηνδιαφορετικότητα• Θεατρικόπαιχνίδι-εργαστήρι• Μουσικόεργαστήρι• Εικαστικόεργαστήρι• Μέρακινηματογράφου:προβολήταινίαςμεθέματηδιαφορετικότητα

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

• Ενημερωτικό,θεατρικόδρώμενοφτιαγμένοαπότουςμαθητέςγιατουςμαθητές• Έκθεσηβιβλίουμεθεματικήτηνδιαφορετικότητα• Οργάνωσηκοινώνδράσεωνμεάτομαμεαναπηρία(μαγειρικάεργαστήρια,διοργάνωση

συναυλιών,θεατρικέςπαραστάσεις,ζωγραφικέςεκθέσεις)• «Φεστιβάλαγάπηςκαιαποδοχής»• Μεικτέςομάδεςπαραολυμπιακώναθλημάτων• Θεατρικόγιατηνδιαφορετικότητα• Τραγούδιστηννοηματική• Σύμπραξημεειδικάσχολείασεσχολικέςγιορτέςήκαλλιτεχνικέςεκδηλώσεις• Διοργάνωσηδιασχολικώναθλητικώναγώνωνμεμεικτέςομάδεςμαθητώνμεκαιχωρίς

αναπηρία• Αγώνεςεπιχειρηματολογίαςγιαταανθρώπιναδικαιώματα• Καλλιτεχνικούςαγώνεςμεθέματηνδιαφορετικότηταγιατηνανάδειξηαφισών

ΑΛΛΑΓΗΣΤΟΩΡΟΛΟΓΙΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

• ΝαμπειστοωρολόγιοπρόγραμμαηεκμάθησηγραφήςBraille• Ναμπειστοωρολόγιοπρόγραμμαηεκμάθησητηςελληνικήςνοηματικήςγλώσσας• Διαχείρισηαρνητικώνσυναισθημάτωνμετονψυχολόγοτουσχολείου

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

• Διαδικτυακόςιστότοποςπουναέχουνπρόσβασηοιμαθητέςκιεκείμεπολλούςτρόπουςνα γίνεται εξοικείωση με τη διαφορετικότητα (βίντεο-σειρές-μαρτυρίες-ανταλλαγήαπόψεων)

• Διαδικτυακόραδιόφωνογιατηνδιαφορετικότητα• Ηλεκτρονική πλατφόρμα επικοινωνίας με ειδικά σχολεία ή σχολεία που φοιτούν

μαθητές με αναπηρία, εσωτερικού ή εξωτερικού, για ανταλλαγή απόψεων και κοινώνδραστηριοτήτωνκατάτηνδιάρκειατουμαθήματοςαλλάκαιμετά

66

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΜΕΑΛΛΑΣΧΟΛΕΙΑ

• ‘‘Ανταλλαγές’’ μαθητών με ειδικά σχολεία για αλλαγή κουλτούρας και αποδοχή τηςδιαφορετικότητας

• Τηλεδιασκέψεις και αδελφοποιήσεις μεταξύ σχολείων από όλο τον κόσμο πουδιαπνέονταιμεταίδιαόνειραγιαένανισότιμοβίογιαόλους,χωρίςπροκαταλήψεις

• Κοινές δραστηριότητες και εκδηλώσεις με ειδικά σχολεία (αθλητικές εκδηλώσεις,εκθέσειςζωγραφικής,εορτασμόςεπετείων)

ΕΡΕΥΝΑ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ-ΟΜΙΛΟΙ

• Όμιλος σχολικής ζωής: οι μαθητές θα αναζητούν υλικό, θα αναλάβουν τη διεξαγωγήέρευναςπάνωστηναναπηρία

• Δημιουργίαφυλλαδίωνενημέρωσης,εκστρατείαπληροφόρησηςστοσχολείοσχετικάμετηναναπηρίακαιτηνανάγκηομαλήςένταξηςστηνσχολικήζωή

• Λέσχηδικαιωμάτωνμαθητώνμεαναπηρία• Μελέτητωνμορφώναναπηρίας• Φιλαναγνωσία:Κείμενασχετικάμετηναναπηρίακαιτηνδιαφορετικότητα.• Έρευναπροσβασιμότηταςτηςπόλης• Βιογραφίεςατόμων-προτύπωνμεαναπηρία• Ερευνητικέςεργασίεςγιατηνανθρώπινηδιαφορετικότητα• Δημοσιογραφικόρεπορτάζγιατηνσχολικήεφημερίδα• Συνεντεύξειςσεάτομαμεαναπηρία

ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣΜΕΡΙΚΩΝΑΠΟΤΑΠΑΡΑΠΑΝΩΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑΕΡΓΑΛΕΙΑ

67

ΒΕΝΟΤΗΤΑ–ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑΔΕΔΟΜΕΝΑΚΑΙΒΕΛΤΙΣΤΕΣΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

ΣτόχοςτηςΒΕΝΟΤΗΤΑΣΣτόχος της ενότηταςαυτής είναι ηανάδειξη της σημασίας& του ρόλου τουσχολείουωςδημοκρατικούθεσμούκοινωνικοποίησηςτωννέωνμεκαιχωρίςαναπηρίακαιηκαταγραφήεκπαιδευτικώνεργαλείων(σεεθνικόκαιδιεθνέςπλαίσιο)πουναπροωθούντηναποδοχήτηςδιαφορετικότηταςστασχολεία.

ΠροεδρείοΦρόσω Μόττη - Στεφανίδη,PhD, Τμήμα Ψυχολογίας τουΕθνικού και ΚαποδιστριακούΠανεπιστημίουΑθηνών

Εισηγητές• Παναγιώτης Κασιανός, Διευθυντής Ειδικής Αγωγής ΥπουργείουΠαιδείας, Έρευνας και

Θρησκευμάτων• ΜαρίαΗλιοπούλου,ΑντιδήμαρχοςγιατοΠαιδί,ΔήμοςΑθηναίων• Νεκταρία Παλαιολόγου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης,

ΠανεπιστήμιοΔυτικήςΜακεδονίας,ΠαιδαγωγικήΣχολήΦλώρινας,ΤμήμαΝηπιαγωγών• ΣτέφανοςΓ.Κούτρας,ΔιδάκτωρΕιδικήςΑγωγής-Ψυχομετρίας,ΠανεπιστήμιοΙωαννίνων• Αλέξανδρος Αργυριάδης, Επίκουρος Καθηγητής Ειδικής Αγωγής, Frederick University,

Λευκωσία,Κύπρος• Βασίλης Κασιμάτης, Διευθυντής Εστία,Κέντρο Κοινωνικής Φροντίδας Ατόμων με

Αναπηρία• Ανδρέας Ν. Ζεργιώτης, Δρ. Σχολικής Ψυχολογίας ΕΚΠΑ,τ. Σχολικός Σύμβουλος Δ.Ε.

Αττικής• Έλενα Σουκάκου, Ph.D., Επισκέπτρια Καθηγήτρια, Επίτιμη Ερευνητική Συνεργάτης,

UniversityofRoehampton,SchoolofEducation,ΛονδίνοΗνωμένοΒασίλειο• ΜενέλαοςΤσαούσης,Διοικητής&ΠρόεδροςΔ.Σ.ΚΕΑΤ• BrigitteRenn,ΔιευθύντριαΕλληνογαλλικήςΣχολής"ΕυγένιοςΝτελακρουά"• Γεωργία Γούναρη, Υπεύθυνη διαχείρισης φακέλων μαθητών με αναπτυξιακές και

εκπαιδευτικέςανάγκες,ΕλληνογαλλικήΣχολή"ΕυγένιοςΝτελακρουά"• ΧριστίναΠαναγιωτάκου,ΥπεύθυνηΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτων,ΊδρυμαΩνάση• Δρ. Έλενα Γιουρούκου, MSc, Ph.D., Ψυχολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης, ίδρυμα

ΑικατερίνηςΛασκαρίδη• Αμαλία Καραλή, MSc, Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Ανάπτυξη Ανθρωπίνων Πόρων,

Εκπαιδευτικός,30οΔημοτικόΣχολείοΑχαρνών• Αθηνά Κρητικού, Ιδρύτρια και Πρόεδρος,Σ.Κ.Ε.Π.- Σύνδεσμος Κοινωνικής Ευθύνης για

ΠαιδιάκαιΝέους

ΣτοπλαίσιοτουΣυνεδρίουπραγματοποιήθηκεεπίσηςκαιμιαεκτεταμένησυζήτησηειδικώντης εκπαίδευσης γύρω από τα επιστημονικά δεδομένα και τις καλές πρακτικές για τηνένταξητωνατόμωνμεαναπηρία.

Ως Προεδρείο της Ενότητας εισηγήθηκε η Καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχολογίας τουΕΚΠΑΦρόσωΜόττη-Στεφανίδη.

68

ΑναλυτικέςΠαρουσιάσειςΕισηγητών

ΦΡΟΣΩΜΟΤΤΗ–ΣΤΕΦΑΝΙΔΗPhD,ΤμήμαΨυχολογίαςτουΕθνικούκαιΚαποδιστριακούΠανεπιστημίουΑθηνών

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΤΗΣΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣΤΟΥΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣΣ.Κ.Ε.Π.

«ΜΑΘΑΙΝΩΝΑΒΛΕΠΩΤΟΝΑΝΘΡΩΠΟ»

σεσυνεργασίαμετουςΘάλειαΚιούσηκαιΚωνσταντίνοΣαμαρά(ΣτελέχηΣ.Κ.Ε.Π.)

ΣύμβασητουΟΗΕγιαταδικαιώματατωνατόμωνμεαναπηρία

Σύμφωνα με τησύμβασητουΟΗΕ γιαταδικαιώματα τωνατόμων με αναπηρία, οικοινωνίες πρέπει να διασφαλίζουν το σεβασμό για την αξιοπρέπεια και την ατομικήελευθερία των ατόμων με αναπηρία, καθώς και την ισότητα ευκαιριών, την πλήρη καιαποτελεσματική τους συμμετοχή σε όλους τους τομείς της ζωής (πχ. παιδεία, υγεία,εργασία,κοινωνικέςσχέσεις)καιτηνενσωμάτωσήτουςστηνκοινωνία.UnitedNations,2011

ΟΗΕ:ΣτόχοιγιατηΒιώσιµηΑνάπτυξη

• Ο ΟΗΕ έχει θέσει ορισμένους στόχους για να επιτευχθεί διεθνώς ένα καλύτερο καιβιώσιμομέλλονγιαόλουςτουςανθρώπους.

• Οι στόχοι αυτοί αφορούν όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα της πιθανής αναπηρίαςτους,τηςφυλήςτους,τηςθρησκείαςτουςκλπ.

• Αναφέρονταισεπροκλήσειςπουαντιμετωπίζειηανθρωπότητα,όπωςείναιηφτώχεια,οι ανισότητες, η κλιματική αλλαγή, η ειρήνη και η δικαιοσύνη και πρέπει να έχουνεπιτευχθείέωςτο2030.

• Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει στρατηγικές που προωθούν την ολοκλήρωσηαυτώντωνστόχωνώστε«κανείςναμηνμείνειπίσω».Έτσι,ηΕλλάδαέχειδεσμευτείνα:

1. Προωθήσειτηνπλήρηαπασχόλησηκαιευπρεπήεργασίαγιαόλους.2. αντιμετωπίσει τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό ευάλωτων ομάδων του

πληθυσμού.3. Μειώσειτιςκοινωνικέςανισότητεςκαιναεξασφαλίσειίσεςευκαιρίεςγιαόλους4. Προσφέρειπαιδείαυψηλούεπιπέδουγιαόλαταπαιδιά.

https://sustainabledevelopment.un.org/memberstates/greece

ΗσημερινήπραγματικότηταστηνΕλλάδακαισεδιεθνέςεπίπεδο• Όμως, οι αρνητικές στάσεις της κοινωνίας απέναντι στην αναπηρία συχνά αποτελούν

εμπόδιογιατηνπλήρηένταξηκαιισότιμησυμμετοχήτωνατόμωνμεαναπηρία.• Έτσι, τα άτομα με αναπηρία βιώνουν σημαντικές διακρίσεις, και τους προσφέρονται

περιορισμένεςευκαιρίες,απότοπεριβάλλοντους.

69

• Συχνά δε αντιμετωπίζονται από ανθρώπους χωρίς αναπηρία με φόβο, αμηχανία, καιχαμηλέςπροσδοκίες.

NationalDisabilityAuthority,2006

• Σε μεγάλο βαθμό οι αρνητικές στάσεις και αντιδράσεις των ατόμων χωρίς αναπηρίαοφείλονταιστογεγονόςότιυπάρχειπεριορισμένηεπαφήμεάτομαμεαναπηρία.

• Ωςαποτέλεσματηςέλλειψηςεπαφής,ταάτομαχωρίςαναπηρίαδενείναιεξοικειωμέναμετηνπραγματικότητατηςαναπηρίας.

Aiden&McCarthy-May,ScopeaboutDisability,2014

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΚΕΠ:«ΜΑΘΑΙΝΩΝΑΒΛΕΠΩΤΟΝΑΝΘΡΩΠΟ»

• Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του Σ.Κ.Ε.Π. επιδιώκει μέσω ενός ανοιχτού διαλόγουενημέρωσης&αφύπνισης,απόεμψυχωτές-ομιλητέςμεαναπηρία

1. Να διευκολύνει την επικοινωνία μαθητών γενικής εκπαίδευσης με νέους μεαναπηρία,ώστενα

2. Τουςβοηθήσειναεξοικειωθούνμετηνπραγματικότητατηςαναπηρίας,και3. Να κατανοήσουν τα καθημερινά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι αυτοί

καθώςκαινασυνειδητοποιήσουντιςδυνατότητεςπουμπορείναέχουν.

• Πιοσυγκεκριμέναηπαρέμβασηαυτή:

1. Προετοιμάζειτομαθητήστηναποδοχήτηςδιαφορετικότητας

2. Αναδεικνύειτηνσημασίατηςμοναδικότηταςτουκαθενόςμας

• Ηπαρέμβασηπραγματοποιήθηκεστοσχολικόπλαίσιο

• Ένας ομιλητής με αναπηρίαεξηγείκαι περιγράφειστα παιδιά τη δική τουπραγματικότητα σχετικά με την αναπηρία του: τηνκαθημερινότητα του, θέματαπροσβασιμότητας,ταεμπόδιαπουαντιμετωπίζει,καιτιςδυνατότητεςτου.

• Ηπαρέμβασηγίνεταισυγχρόνωςσεπαιδιάμιαςήδύοτάξεωνσεαίθουσατουσχολείουπουείναιπροσβάσιμηστονομιλητήμεκινητικήήαισθητηριακήαναπηρία.

• Ο αριθμός των συμμετεχόντων μαθητών κατά τη διάρκεια μιας παρέμβασης δενξεπερνάειτους50.

• Ηπαρέμβασηδιαρκείμίαμεδύοδιδακτικέςώρες.

• Στόχος της μελέτης ήταν να διερευνήσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα τωνμαθητών κατά τη διάρκεια, και μετά την ολοκλήρωση, του ΕκπαιδευτικούΠρογράμματοςτουΣ.Κ.Ε.Π.:«ΜαθαίνωναΒλέπωτονΆνθρωπο».

• Μετάτηνολοκλήρωσητηςομιλίαςοιμαθητέςαπάντησανσταεξήςδύοερωτήματα.1. Τίσουέκανεεντύπωση;2. Πώςαισθάνθηκες;

• Οι απαντήσεις ήταν ανώνυμες. Ζητήθηκε μόνο από τα παιδιά να συμπληρώσουν τοφύλοτους.

70

Περισσότερεςπληροφορίεςγιατηνέρευνακαιτοδείγμα

• Σχολικόέτος2017-2018

• ΜετηνέγκρισητουΥπουργείουΠαιδείας

• Σχολεία Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην ευρύτερη περιφέρειαΑττικής

• 14σχολεία(7Πρωτοβάθμιαςκαι7Δευτεροβάθμιας)

• 340 μαθητές: 173 μαθητές Πρωτοβάθμιας και 167 μαθητές Δευτεροβάθμιαςεκπαίδευσης

• 166αγόριακαι174κορίτσια

Ποιοτικήκαιποσοτικήανάλυσητωνδηλώσεωντωνμαθητών

Διαδικασίαανάλυσηςτωναπαντήσεωντωνμαθητών/μαθητριών

• ΠοιοτικήΑνάλυση:

1. Οι απαντήσεις των παιδιών ομαδοποιήθηκαν σε μοτίβα βάσει του περιεχομένουτους.

2. Δόθηκε ένας λειτουργικός ορισμός για κάθε μοτίβο, χρησιμοποιήθηκανπαραδείγματαπροερχόμενααπότιςαπαντήσειςτωνμαθητών.

3. Κωδικοποιήθηκανοιαπαντήσειςτωνμαθητώνβάσειαυτώντωνμοτίβων.

• ΠοσοτικήΑνάλυση:

Υπολογίστηκε

1. Στο σύνολο των δηλώσεων των μαθητών πόσο συχνά αναφέρονται στα διάφοραμοτίβα

2. Στοσύνολοτωνμαθητώνπόσοσυχνάαναφέρθηκανταδιάφοραμοτίβα

Τιέκανεεντύπωσηστουςμαθητές;

Ψυχικήανθεκτικότητατουομιλητή

Οθετικός τρόποςμε τονοποίοοομιλητήςδιαχειρίζεται τηναναπηρία τουσεψυχικόκαισωματικόεπίπεδο.

Παραδείγματα

• «ΕντύπωσημουέκανεπωςοκύριοςΠαναγιώτηςζειμόνοςτουκαικάνειτόσεςδουλειέςχωρίςκαμίαβοήθεια».

• «ΜουέκανεεντύπωσηπουοκύριοςΠαναγιώτηςξεπερνάειόλαταπροβλήματαπουτουδημιουργείηαναπηρία».

• «Εκείνος ο άνθρωπος με εντυπωσίασε που μετά το ατύχημα συνέχισε τη ζωή τουκανονικάσανάνθρωποςκαιπωςμπορείνατακάνειόλακαιδεντονεμποδίζειτίποτα».

71

Ενσυναίσθησημαθητών/μαθητριών

Η συναισθηματική ταύτιση των ατόμων χωρίς αναπηρία με ανθρώπους με αναπηρία,μπαίνονταςστηνθέσητους.

Παραδείγματα

• «Προσπάθησα να μπω στην θέση των ανθρώπων με αναπηρία αλλά μου ήταν πούδύσκολο.Απότηνμίαμέραστηνάλληνααλλάζειόληηκαθημερινότητακαιηδικήμουκαιτηςοικογένειαςκαιτωνφίλωνμου».

• «Μου έκανε εντύπωση πως ήταν τόσο χαρούμενος ενώ εγώ στη θέση του δεν θαμπορούσανακάνωτόσαπολλάπράγματαόπωςαυτόςοκύριος».

Ορόλοςτηςκοινωνίαςωςπροςτηναναπηρία

Κριτικήστάσηαπέναντιστηνκοινωνίαλόγωέλλειψηςυποδομώνγιααναπήρουςκαιλόγωαρνητικήςνοοτροπίαςτωνατόμωνχωρίςαναπηρία.

Παραδείγματα

• «Αισθάνθηκααρχικάντροπήδιότιηχώραδενμπήκεκανστονκόπονασκεφτείαυτούςτουςανθρώπουςκαιδεντουςπαρέχειτοκράτοςπάντατααπαραίτηταγιαναμπορούνναμετακινηθούνσωστάκαιχωρίςδυσκολία».

• «Ένιωσααπαίσια, όταν γιαμίαακόμαφορά κατάλαβαπόσο χάλια είναι η κατάστασηστηνχώραμαςγιαένανάνθρωπομεαναπηρία(πχπεζοδρόμια,δρόμοικλπ.)».

• «Τογεγονόςότιμπορούσενακινηθείμεευκολίακαι ταπροβλήματαπουσυναντούσεήταν κυρίως λόγω της έλλειψηςοργάνωσης καιυποδομώνκαιόχι τηςανικανότηταςήτηςαναπηρίαςτου».

Χαρακτήραςομιλητή

Έμφαση στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του, χωρίς όμως να κάνουν αναφοράστηναναπηρίατου.

Παραδείγματα

• «Μουέκανε εντύπωσηοαυθορμητισμός,η ειλικρίνεια τουΠαναγιώτηκαι το χιούμορτου».

• «Εγώ ένιωθα καλά κάθε φορά που μίλαγε γιατί μου άρεσε ο χαρακτήρας του, γιατίφαίνεταικαλόςάνθρωποςκαιτονσυμπάθησαπολύ».

• «Εντύπωσημουέκανετοπόσοάνετοςκαιχαρούμενοςήτανενώδενμαςήξερεκαιδενγνώριζετοντρόπομετονοποίοθατοναντιμετωπίσουμε».

Ηανοικτήστάσητουομιλητήαπέναντιστηναναπηρίατου

Ηάνεσητουομιλητήναμιλήσειστουςμαθητέςαπόπροσωπικήσκοπιάγιατηναναπηρίατου.

Παραδείγματα

• «Αυτόπουμουέκανεεντύπωσηήταντογεγονόςότιέχειθάρροςναπαρουσιαστείμετοαμαξίδιοκαιναμαςμιλήσειγιατηναναπηρίατου».

72

• «Μουέκανε εντύπωσηη ευκολία του ναμιλάει για τοπρόβλημαπου τουάλλαξε τηνζωή».

• «Το γεγονός ότι ήταν πολύ ανοιχτός με το θέμα του. Ότι δεν είχε πρόβλημα να μαςμιλήσειγιατιςδυσκολίεςπουαντιμετωπίζει.Ότιήτανπρόθυμοςνααπαντήσεισεόλεςμαςτιςερωτήσειςχωρίςναφοβάταιτοπεριεχόμενότουςκαιτιαπάντησηθαμαςδώσει.Μαςμίλησεμεχιούμοργι’αυτότοπρόβλημα».

• «Επειδήμαςάφησε να τουκάνουμεερωτήσειςπολύανοιχτά,σταμάτησαναφοβάμαιότιθατονπροσβάλωμεκάτιπουθαπω».

ΕκμάθησημέσωτουπρογράμματοςτουΣ.Κ.Ε.Π.

Η αίσθηση που προκάλεσε στα παιδιά η εκμάθηση ή συνειδητοποίηση καταστάσεων,σκέψεων,νοοτροπιώνκαιθεωριώνπουαφορούνστηναναπηρία.

Παραδείγματα

• «Σήμεραέμαθαπράγματαγιατηνκινητικήαναπηρίαταοποίαδενγνώριζαμέχριτώρακαιδενείχαασχοληθείκαιποτέ.Μουκινήθηκετοενδιαφέρονκαιθέλωναασχοληθώστοσπίτι.Ναδωτιδιαφορετικόέχουναυτοίοιάνθρωποι».

• «Μου έκανε εντύπωση ότι έμαθα καινούρια πράγματα για τους ανθρώπους μεαναπηρία».

• «Ένιωσασαφώςπιοενημερωμένοςκαιμεγαλύτερηαυτοπεποίθησηγιατιςγνώσειςμουεπίτουθέματος».

• «Έμαθαπάραπολλάχρήσιμαπράγματα.Ησυζήτησημαζίτουήτανπολύσημαντικήκαιήτανμάθημαζωής».

ΣτάσειςαπέναντιστοεκπαιδευτικόπρόγραμματουΣ.Κ.Ε.Π.

Παραδείγματα

• «Τυχερή που είχα αυτή την εμπειρία σε αυτό το σχολείο να γνωρίσουμε και νασυζητήσουμεμεέναάτομομεαναπηρία».

• «Αισθάνθηκαχαρούμενοςγιατίήξεραπωςθαήτανωραίακαιτελικάήτανεπολύωραίακαιθαήθελαναξαναμιλήσωμαζίτουκαιμεάλλουςτέτοιουςανθρώπουςσανκιαυτόνκαιθαήθελανατονξανασυναντήσω».

• «Ότανήρθαναισθάνθηκαπολύωραίαπουκάποιοιάνθρωποιπηγαίνουνσεσχολείαγιαναμιλήσουνγιααυτότοθέμα».

Δεν εντυπωσιάστηκεαπόαυτάπουείδε καιάκουσεκατά τηδιάρκεια τουεκπαιδευτικούπρογράμματοςτουΣ.Κ.Ε.Π.

Παραδείγματα

• «Δεν υπήρχε κάτι που μου έκανε εντύπωση γιατί όλα αυτά ήταν στα πλαίσια τουφυσιολογικού».

• «Προσωπικά, με την επίσκεψη του κυρίουΠαναγιώτηστοσχολείομαςδενμου έκανεκάτιεντύπωση».

73

• «Δενμουέκανεκάτιεντύπωσηγιατίξέρωότιόλοιείμαστείσοι».

Συνειδητοποίησημέσωκοινωνικήςσύγκρισης

Συνειδητοποίησητηςπραγματικότηταςτηςαναπηρίαςμέσααπότηνσύγκρισητουομιλητήήάλλωνανθρώπωνμεαναπηρίαμεανθρώπουςπουδενέχουναναπηρία.

Παραδείγματα

• «Μουέκανεεντύπωσητοότιέναςάνθρωποςμεαναπηρίαμπορείέστωκαιμεδυσκολίαναπροσαρμοστείστιςκαθημερινέςσυνήθειεςπουέχουμεοιυπόλοιποιάνθρωποι».

• «Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το γεγονός πως η ζωή ενός ανθρώπου με κάποιααναπηρίαδενέχειμεγάληδιαφοράαπότηνζωήτωνάλλωνανθρώπων».

• «ΜουέκανεεντύπωσηπωςοκύριοςΠαναγιώτηςδενθεωρείτονεαυτότουδιαφορετικόαπότουςυπόλοιπους».

• «Μουέκανεεντύπωσηότιδενήσαστανδιαφορετικόςαπόεμάς».

Πώςαισθάνθηκανοιμαθητές–ΘΕΤΙΚΑΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

Αισιοδοξία

• «Ένιωσαπολύαισιόδοξηανκαιδεντοπερίμενα».

• «Αισιοδοξίαγιατίόλαταπροβλήματαξεπερνιούνταικαιπαύονταιναείναιπροβλήματα(καιίσωςποτέδενήταν)».

Θαυμασμό

• «Αισθάνθηκαεντυπωσιασμένος και χαρούμενος επειδή είδα γιαπρώτηφοράστη ζωήμουανάπηροάνθρωπο».

• «Αισθάνθηκααγάπηγι’αυτόντονάνθρωπογιατίείναιοπιολογικόςάνθρωποςπουέχωγνωρίσει».

Οικειότητα

• «Με έκανε να γελάσω, να αισθανθώ οικεία, ένιωσα πως θα μπορούσα να είμαιειλικρινήςμαζίτου».

• «Ένιωσαπολύάνετακαιοικείαγιατίοκ.Παναγιώτηςήτανπολύάνετοςμετοθέματηςσπονδυλικήςστήληςκαιτουπροβλήματόςτου».

Εξέφρασανγενικάθετικόσυναίσθημα

• «Αισθάνθηκα πολύ ωραία και άνετα επειδή ο κύριος Παναγιώτης μας άφησε ναεκφραστούμεελεύθερα».

• «Αισθάνθηκαπολύωραίαπουμιλήσαμεγιααυτότοθέμα».

Πώςαισθάνθηκανοιμαθητές–ΑΡΝΗΤΙΚΑΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

74

Οίκτο

• «Αισθάνθηκασυμπόνιαγιατουςσυνανθρώπουςμας».

• «Αισθάνθηκαλυπημένηγιατίδενείναιωραίοαυτό».

• «Αισθάνθηκα λίγο άσχημα που εγώ μπορούσα να κουνήσω τα πόδια μου ενώ αυτόςόχι».

• «Στεναχωριέμαιδιότιδενμπορείτεναπερπατήσετεσανάνθρωπος».

Άβολα–περίεργα

• «Αισθάνθηκαπερίεργαδιότιδενέχωξαναδείποτέμουανάπηροάνθρωπο».

• «Αισθάνθηκαπολύάβολαπουτουσυνέβηαυτό».

• «Αισθάνθηκαπολύάσχημαγιατίστομυαλόμουαλλιώςταείχαταπράγματα».

Δεναισθάνθηκετίποτακατάτηδιάρκειατουπρογράμματος

Παραδείγματα

• «Ένιωσαφυσιολογικάχωρίςναχαρώήναστεναχωρηθώγιατί ξέρωπωςδενήθελεναμαςπροκαλέσεικάποιοσυναίσθημα»

• «Αισθάνθηκα normal γιατί δεν φάνηκε ότι το πείραζε τόσο πολύ και ήταν έναςσυνηθισμένοςάνθρωπος».

• «Αισθάνθηκααπλά,γιατίδενείχεκάτιδιαφορετικόήτανέναςσυνηθισμένοςάνθρωποςπουαπλάείχεέναατύχημα».

• «Μπορώ να πω πως δεν αισθάνθηκα κάτι σπουδαίο. Δεν είμαι άσπλαχνη/άσπλαχνος,απλώςδενπροέκυψε»

Αναθεώρηση–Αλλαγήστάσεων,αντιλήψεων,συναισθημάτων

Ησαφώςεκφραζόμενηαναθεώρησηήαλλαγήσκέψηςτωνμαθητώνωςπροςτηναναπηρία,τονομιλητή,τηζωήκαιτοπρόγραμματουΣ.Κ.Ε.Π.μεσυνεπαγόμεναθετικάσυναισθήματα.

Παραδείγματα

• «Εντύπωση μου έκανε πως μερικά από τα προηγούμενα πράγματα που ήξερα είναιλάθος».

• «Εμένααυτόήτανπουμεέκανενααισθανθώωραίαγιατίμέχριστιγμήςνόμιζαότιόλοιαυτοίοιάνθρωποιείναιμόνιμαστεναχωρημένοι».

• «Ποτέδενφαντάστηκαότιηζωήενόςανάπηρουθαήταντόσοενδιαφέρουσα».

• «Μερικάπράγματαταείχαλάθοςστομυαλόμουκαιμουταεξήγησεκαλύτερα».

• «Κατάφερεναδιαλύσειαρκετάστερεότυπαπουπιθανόνναείχαμεμόνοσεδύοώρεςπουτονσυναντήσαμεγιαπρώτηφορά».

75

Στο σύνολο των δηλώσεων των μαθητών τα παρακάτω ποσοστά αναφέρονται σταδιάφοραμοτίβα

1. Ψυχικήανθεκτικότητατουομιλητή19.6%

2. Θετικάσυναισθήματα19,6%

3. Εκμάθησημέσωτουπρογράμματος11%

4. Συνειδητοποίησημέσωκοινωνικήςσύγκρισης8,7%

5. Αναθεώρηση–Αλλαγήστάσεων,αντιλήψεων,συναισθημάτων8,7%

6. Αρνητικάσυναισθήματα7,7%

7. Ανοιχτότητατουομιλητήωςπροςτηναναπηρίατου5,1%

8. Χαρακτήραςομιλητή5%

9. Ορόλοςτηςκοινωνίαςωςπροςτηναναπηρία4,9%

10. ΣτάσειςαπέναντιστοεκπαιδευτικόπρόγραμματουΣ.Κ.Ε.Π.3.3%

11. Ενσυναίσθησημαθητώνκαιμαθητριών2,7%

12. Δηλώνειότιδενεντυπωσιάστηκεαπόκάτι2,1%

13. Δηλώνειότιδενένιωσεκάτι1,6%

Στοσύνολοτωνδηλώσεωντωνμαθητώνταπαρακάτωποσοστάαναφέρονταισεθετικάκαιαρνητικάσυναισθήματα

76

Στο σύνολο των δηλώσεων των μαθητών που αφορούν θετικά συναισθήματα ταπαρακάτω ποσοστά αναφέρονται σε διάφορες κατηγορίες επιμέρους θετικώνσυναισθημάτων

77

Στο σύνολο των δηλώσεων των μαθητών που αφορούν αρνητικά συναισθήματα ταπαρακάτω ποσοστά αναφέρονται σε διάφορες κατηγορίες επιμέρους αρνητικώνσυναισθημάτων

Στοσύνολοτωνμαθητώναναφέρθηκανταπαρακάτωμοτίβααπό

78

Στοσύνολοτωνμαθητώναναφέρθηκανταπαρακάτωμοτίβα

1. Ψυχικήανθεκτικότηταομιλητή57,8%

2. Θετικάσυναισθήματα57,8%

3. ΕκμάθησημέσωτουπρογράμματοςΣΚΕΠ32,4%

4. Συνειδητοποίησημέσωκοινωνικήςσύγκρισης25,7%

5. Αναθεώρηση–Αλλαγήστάσεων,αντιλήψεων,συναισθημάτων25,7%

6. Αρνητικάσυναισθήματα22,6%

7. Ανοιχτότηταομιλητήωςπροςτηναναπηρίατου15,3%

8. Χαρακτήραςομιλητή15%

9. Ρόλοςκοινωνίας11%

10. ΕκπαιδευτικόΠρόγραμμαΣ.Κ.Ε.Π.9,5%

11. Ενσυναίσθησημαθητών/μαθητριών8%

12. Δηλώνειότιδεντουέκανεεντύπωσηκάτι6,1%

13. Δηλώνειότιδενένιωσεκάποιοιδιαίτεροσυναίσθημα4,6%

Συνολικά

1. Ανακίνησεσκέψειςκαισυναισθήματασταπαιδιάσχετικάμετηναναπηρία.• Ταπαιδιά εξέφρασανπερισσότεραθετικάαπόότι αρνητικάσυναισθήματασχετικά

μετηνεμπειρίααυτή

• Συνειδητοποίηση μέσω κοινωνικής σύγκρισης ότι οι άνθρωποι με αναπηρία έχουνανάγκες,δυσκολίεςκαιικανότητεςόπωςόλοςοκόσμος.

2. Συνέβαλεστηνκατανόησητωνκαθημερινώνεμποδίωνπουαντιμετωπίζουνοιάνθρωποιμεαναπηρίααλλάκαισυνειδητοποίησητωνδυνατοτήτωντους

• Έμφασηστηνψυχικήανθεκτικότητατουομιλητή

3. Συνέβαλε στην αναθεώρηση και στην αλλαγή στάσεων, αντιλήψεων, συναισθημάτωνσχετικάμετηναναπηρίασεσημαντικόποσοστότωνπαιδιών

4. Επίσης,φαίνεταιότισημαντικόρόλοσεαυτήτηδιεργασίαπαίζειηπροσωπικότητατουίδιουτουομιλητήπουκάνειτηνπαρέμβαση.

• Ανοιχτότηταομιλητήωςπροςτηναναπηρίατου

• Χαρακτήραςομιλητή

• Ψυχικήανθεκτικότηταομιλητή

Ενκατακλείδι

79

• ΤοεκπαιδευτικόπρόγραμματουΣ.Κ.Ε.Π.φαίνεταιότισυνεισφέρειστηνεξοικείωσητωνμαθητώνμετηνπραγματικότητατηςαναπηρίας

• Θεωρούμεότιηπαρέμβασηαυτήμπορείνααποτελέσειτοέναυσμαγιατηνδημιουργίαενόςσχολείουωςπλαίσιοισότηταςευκαιριώνκαιένταξηςσεένακοινωνικόσύνολο.

• Ένα σχολείο που θα προωθεί την ενσυναίσθηση, τον διάλογο, την συνύπαρξη, τηναποδοχή,τηναλληλεγγύηκαιτονσεβασμόστηνμοναδικότητατουκαθενός.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣΚΑΣΣΙΑΝΟΣΔιευθυντήςΕιδικήςΑγωγήςΥπουργείουΠαιδείας,ΈρευναςκαιΘρησκευμάτων

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΜΑΘΗΤΕΣΜΕΑΝΑΠΗΡΙΑ…

ΔΙΚΑΙΩΜΑΓΙΑΙΣΟΤΙΜΗΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣΤΟΓΕΝΙΚΟΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

• Ίδρυση,μετάαπό8χρόνια,36ΣχολικώνΜονάδωνΕιδικήςΑγωγήςκαιΕκπαίδευσηςκαι570 Τμημάτων Ένταξης (ΤΕ) στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιαςεκπαίδευσης

• ΔυνατότηταλειτουργίαςΟλοήμερουπρογράμματοςσεόλα ταΕιδικάΝηπιαγωγείακαιΕιδικάΔημοτικάΣχολείακαιεφαρμογή6ωρουυποχρεωτικούπρογράμματοςσταΕιδικάΔημοτικάΣχολεία,οιμαθητέςπλέονσχολούνστις13:15αντί12:25πουσχολούσανεπίσειράετών

• Πρόβλεψημείωσηςαριθμούμαθητώνκατάτμήμαστασχολείαειδικήςαγωγής• Αύξηση αριθμού προσλήψεων προσωπικού, σε αριθμό υπερδιπλάσιο των προ 3ετίας

πραγματοποιούμενωνπροσλήψεων(2014-15:6.300και2018-19:14.800)• ΜόνιμοιδιορισμοίστηνΕιδικήΑγωγή.Σταθμόςσταχρονικάτηςεκπαίδευσηςκαθώςγια

πρώτηφοράγίνονταιδιορισμοίεκπαιδευτικώνστηνΕιδικήΑγωγή.• Θεσμοθέτηση, νέου τύπουσχολείου, το Ενιαίο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο-Λύκειο

(ΕΝΕΕΓΥ-Λ),μενέαΩρολόγιαΠρογράμματαμεΤομείς -ΕιδικότητεςκαιεπαγγελματικάδικαιώματααντίστοιχατωνΕΠΑΛ

• Εφαρμογή του προγράμματοςΜαθητείας και στους αποφοίτους των Ενιαίων ΕιδικώνΕπαγγελματικώνΓυμνασίων-Λυκείων(ΕΝΕΕΓΥ-Λ)

• ΕπέκτασητουθεσμούτουσχολικούσυνεταιρισμούστασχολείαΕιδικήςΑγωγής• Η έγκαιρη και επαρκής στελέχωση των ΚΕΔΔΥ και των ΕΔΕΑΥ έχει συμβάλλει στην

επίσπευσητωνδιαδικασιώνγιατηνέκδοσητωνσχετικώνγνωματεύσεων• Πρόβλεψη άσκησης καθηκόντων των κλάδων των Ψυχολόγων και των Κοινωνικών

Λειτουργών στα σχολεία Γενικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και τοποθέτησηαυτών

Ερωτήματα

• Έχουν γίνει οι αναγκαίες ρυθμίσεις και προσαρμογές για τη διασφάλιση τουδικαιώματος του κάθε μαθητή και μαθήτριας για ισότιμη πρόσβαση στο σχολείο τηςγειτονιάςτου;

80

• Έχουν ληφθεί τα απαιτούμενα μέτρα και νομοθετικές πρωτοβουλίες για τηνκαταπολέμησηκάθεμορφήςανισοτήτωνκαιδιακρίσεωνστηνεκπαίδευσης;

• Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι εναρμονισμένο με τα προτάγματα του άρθρου 24 τηςΣύμβασηςγιαταΔικαιώματατωνατόμωνμεαναπηρία;

• Διασφαλίζεται το δικαίωμα όλων των μαθητών, συμπεριλαμβανομένων τωνμαθητών/τριώνμεαναπηρίαή/καιειδικέςεκπαιδευτικέςανάγκεςγιαισότιμηπρόσβασηστοεκπαιδευτικόαγαθό;

• Μήπως για μια ομάδα μαθητών αυτό αποτελεί μακρινό όνειρο και αναγκάζεταικαθημερινά να μεταφέρεται μερικά χιλιόμετρα για να πάει στο λεγόμενο «ειδικό»σχολείο;

• Κατά πόσο το Γενικό Εκπαιδευτικό Σύστημα της χώρας μας δύναται να απορροφήσειστους κόλπους τους ανάπηρους μαθητές οι οποίοι τελούν υπό «εκπαιδευτικόαποκλεισμό»;Μήπωςδηλαδήεπιβεβαιώνεταιστηνπράξηότιταθεσμικάκείμενααπλάυιοθετούν έναν ενταξιακό λόγο ενώ η υποκείμενη εκπαιδευτική πραγματικότητα δενεναρμονίζεται;Καιότιηαρχήτηςισότιμηςένταξηςκαιτηςσυνεκπαίδευσηςδενσυνιστάπαράένααβίασταεκφερόμενοευχολόγιο;

ΦοίτησημαθητώνσεΣ.Μ.Ε.Α.Ε.

ΣΧΟΛΙΚΟΕΤΟΣ2018-2019

ΤύποςΣ.Μ.Ε.Α.Ε. Αριθ.ΣΜΕΑΕ Αριθ.τμημάτων

Αριθ.μαθητών

Μέσοςόροςμαθητώνανά

τμήμαΕιδικόΝηπιαγωγείο 104 182 587 3,2ΕιδικόΔημοτικό 181 1.020 4.170 4,1ΓυμνάσιοΕιδικής

Αγωγής 6 43 225 5,2

ΓυμνάσιοΕιδικήςΑγωγήςμεΛυκειακές

Τάξεις2 8 29 3,6

ΛύκειοΕιδικήςΑγωγής 4 24 113 4,7ΕιδικόΕπαγγελματικό

Γυμνάσιο 1 7 39 5,6

ΕιδικόΕπαγγελματικόΛύκειο 2 30 157 5,2

ΕνιαίοΕιδικόΕπαγγελματικό

Γυμνάσιο-Λύκειο52 501 2.785 5,5

Ε.Ε.Ε.ΕΚ. 90 1.079 3.266 3ΣΥΝΟΛΟ 442 2.894 11.371 3,9

Φοίτησημαθητώνμεαναπηρίαή/καιειδικέςεκπαιδευτικέςανάγκεςστογενικόσχολείο

81

Τύποςεκπαιδευτικήςυποστήριξης 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018

Υποστήριξηαπόεκπαιδευτικότάξης 35.687 40.632 43.761 45.770

ΤμήμαΈνταξηςμεΚοινόπρόγραμμα 27.061 29.506 36.870 38.317

ΤμήμαΈνταξηςΔιευρυμένουΩραρίου 849 803 870 1.095

ΠαράλληληΣτήριξη 3.204 3.962 5.281 6.273ΕιδικόΒοηθητικό

Προσωπικό 432 557 669 783

ΣχολικόςΝοσηλευτής 14 140 274 633

ΕιδικόςΒοηθός 446 763 1.086 1.396

Κατ'Οίκονδιδασκαλία 262 290 348 332

ΣΥΝΟΛΟ 67.955 76.653 89.159 94.599

• Αναβάθμισηλειτουργίας τωνΤΕκαι τουρόλουτωνεκπαιδευτικώντους,μεσκοπότηνυποστήριξη του μαθητή εντός του πλαισίου της τάξης του και τη μεγαλύτερηαλληλεπίδρασητωνεκπαιδευτικώνγενικήςκαιειδικήςαγωγής

• Αύξηση του αριθμού των υποστηριζόμενων μαθητών με το θεσμό της παράλληληςστήριξηςκαικάλυψηαπόφέτοςόλωντωναιτημάτων(7.600)

• Δημιουργία εθνικής βάσης στατιστικών δεδομένων για τη φοίτηση των μαθητών μεαναπηρίαμεσκοπότονκαλύτεροεκπαιδευτικόσχεδιασμόγιατηβέλτιστηικανοποίησητωνειδικώνεκπαιδευτικώναναγκώντους

ΥΑ172877/Δ3/17-10-2016ΦΕΚ3561Β

82

Στόχοιτωνπρογραμμάτωνσυνεκπαίδευσης

• Ηπροώθησητηςένταξηςκαιτωνίσωνευκαιριώνστηνεκπαίδευση• Η ανάπτυξη των γνωστικών, μαθησιακών, ψυχοσυναισθηματικών και κοινωνικών

δεξιοτήτων όλων των μαθητών/τριών, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών/ τριών μεαναπηρίαή/καιειδικέςεκπαιδευτικέςανάγκες

• Ηευαισθητοποίησητωνμαθητών/τριώντωνσχολείωνγενικήςκαιειδικήςεκπαίδευσηςσεθέματαανθρωπίνωνδικαιωμάτωνκαιηκαλλιέργειασεβασμούστηδιαφορετικότητα

• Ηανάπτυξηδεξιοτήτωνενσυναίσθησηςστουςμαθητές/τριεςαμφότερωντωνσχολικώνπλαισίων

ΜΑΡΙΑΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥΑντιδήμαρχοςγιατοΠαιδί,ΔήμοςΑθηναίων

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΠΡΟΩΘΟΝΤΑΣΤΗΝΑΠΟΔΟΧΗΤΗΣΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣΣΤΑΣΧΟΛΕΙΑ-

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣΓΙΑΤΗΝΚΟΙΝΩΝΙΚΗΕΝΤΑΞΗΝΕΩΝΜΕΑΝΑΠΗΡΙΑ

"Γιαμέναηστιγμήπουκαθόρισετησκέψημουήτανότανκάποιοςμουείπεότιτοναέχειςαυτισμόείναισανναείσαιψάριτουγλυκούνερούκαινακολυμπάςστηθάλασσα...Σεένατέτοιο περιβάλλον τα άτομα με αυτισμό είναι ανάπηρα… Στο κατάλληλο περιβάλλον ηαναπηρία μειώνεται και όχι μόνο ανθίζουν αλλά μπορούν και να αναπτύξουν όλο τοδυναμικότους".

83

ΑυτάείναιλόγιατουSimonBaron-CohenεπικεφαλήςτουΚέντρουΈρευναςγιατονΑυτισμόστοΠανεπιστήμιο τουΚέιμπριτζπουερευνάτοναυτισμότατελευταία30χρόνια.Είναιοπρώτοςπουμιλάγιαδιαφορετικότητακαιγιαεγκέφαλοπουλειτουργείδιαφορετικά.

Γιατίοαυτισμός;

Οιλόγοιπουμεωθούνσήμερανααναφερθώειδικάστοναυτισμόείναιδύο.Οέναςείναιπροσωπικός: είμαι πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου για το Σύνδρομο Asperger καιμητέραπαιδιούμεasperger.Ηεμπειρίαμουλοιπόνπουκαλούμαιναμοιραστώμαζίσαςσήμερασ'αυτόντοντομέαείναιεκτόςαπόθεωρητική(είμαιψυχολόγος)καιβιωματική.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο αυτισμός, όπως και η δυσλεξία, η υπερκινητικότητα, ηδυσγραφία κλπ. είναι... αόρατος! Αποτελεί λοιπόν προνομιακό πεδίο προβληματισμούγύρωαπότηναποδοχήτηςδιαφορετικότητας.

Ο αυτισμός από μόνος του δεν χαρακτηρίζεται ως ψυχική ασθένεια. Είναι μιανευροαναπτυξιακήδιαταραχήπουεπηρεάζειτιςσυμπεριφορικές,κοινωνικέςκαιγνωστικέςδεξιότητες του ατόμου. Πρόκειται για μια διαταραχή φάσματος, που σημαίνει ότι μία ήόλεςαυτέςοιπεριοχέςμπορείναεπηρεαστούνμεήπιοήσοβαρότρόπο.Γιατολόγοαυτό,ηίδιαδιάγνωσημπορείεύκολαναπεριλαμβάνειάτομαμεπολύδιαφορετικέςικανότητεςκαι περιορισμούς, όπως για παράδειγμα άτομα εξαιρετικά ευφυή, αλλά κοινωνικά καισυναισθηματικά αδύναμα, με δυσκολίες στην επικοινωνία που χρειάζονται βοήθεια γιακάθεκαθημερινήπροσωπικήανάγκη.

ΟNaokiHigashida,νεαρός Ιάπωναςμεαυτισμό,έγραψεστα13τουχρόνιαέναβιβλίομετίτλο"Γιατίχοροπηδώ"αφούκατάφερεναχρησιμοποιήσειμίαμέθοδοεπικοινωνίαςμέσωτης γραφήςμιας και, όπωςπεριγράφειο ίδιος "μόλιςδοκιμάζωναμιλήσωσε κάποιονοιλέξεις μου χάνονται..." Μέσααπό τοβιβλίο τουΝαόκι, όπως και μέσααπόάλλαβιβλίαατόμων με αυτισμό όπως ο Ντάνιελ Τάμετ ή η Τεμπλ Γκράντιν έχουμε μάθει πολλάπράγματαγιατον ιδιαίτεροτρόπομετονοποίολειτουργείησκέψητουςαλλάκαιγιατιςτεράστιεςδυσκολίεςπουσυναντούνστηνκαθημερινότητάτους.Γιαταπαιδιά,στοσχολείοη κατάσταση πολλές φορές γίνεται δραματική. Θα μπορούσα να σας παραθέσω πολλάπαραδείγματα από την καθημερινότητα παιδιών που έχω υποστηρίξει στο σχολικόπεριβάλλονκαιπου,αρκετάαπόαυτάείναισήμεραφοιτητέςσεΠανεπιστήμιατηςΕλλάδαςή του εξωτερικού καιόμως κινδύνευσαν ναβρεθούν εκτόςσχολικούπεριβάλλοντος γιατίστοσχολείοδενυπήρχεχώροςγιατηδικήτουςδιαφορετικήσκέψηκαιστάση.Θασαςπωμόνο για την περίπτωση του Κ. που η επιμονή της δασκάλας του να τον "στρώσει" γιατίήταν "κακομαθημένος" τον έθεσε εκτός σχολικού περιβάλλοντος και αν δεν είχε πολύυποστηρικτικούς και μαχητικούς γονείς δεν θα ήταν αυτή τη στιγμή φοιτητής σεΠανεπιστήμιοστηνΑγγλία!

Στησυζήτησηπερί τωνδικαιωμάτων τωνατόμωνμεαναπηρίαυπάρχει διάκρισημεταξύτουατομικούμοντέλουαναπηρίαςπουεντοπίζει ταπροβλήματακαι τιςπροκλήσεις ενόςατόμου με αναπηρία στις σωματικές ή γνωστικές δυσλειτουργίες του και το κοινωνικόμοντέλο της αναπηρίας, το οποίο υποστηρίζει ότι η αναπηρία είναι πρωτίστως μιακοινωνική κατάσταση που προκαλείται ή που τονίζεται από τη δομή της κοινωνίας, ταφυσικάκαικοινωνικάεμπόδιακαιτηνέλλειψηκατάλληληςπεριβαλλοντικήςκαικοινοτικήςοργάνωσηςγιατηστήριξητηςκοινωνικήςένταξηςτωνατόμωνμεαναπηρία.

Ησυζήτησηστηνεπιστημονικήκοινότητα γύρωαπότηναναπηρίαπεριστρέφεταικυρίωςγύρωαπό το ερώτημα: γιατί ηαναπηρία είναι έναπρόβλημα;Ακριβέστερα, οι άνθρωποι

84

επηρεάζονται κυρίως από την ίδια την αναπηρία ή από τον κοινωνικό αποκλεισμό πουπροκύπτειαπότηνταξινόμησητηςωςμηφυσιολογικήκατάσταση;Μήπωςτελικάτοκλειδίγιατηνένταξητωνατόμωνμεαναπηρίαβρίσκεταιαποκλειστικάστονακαταστίσουμετηνκοινωνίαμαςπιοφιλόξενηκαιανοιχτήστηνδιαφορετικότητα (καιόχιπιοανεκτική,όπωςσυχνά αναφέρεται, υπονοώντας ότι με έναν τρόπο θα πρέπει να ανεχόμαστε τουςδιαφορετικούς αντί να ορίζεται και να καθορίζεται η κοινωνία ακριβώς από αυτή τηνπολυμορφία);

ΟΚαναδόςφιλόσοφοςJeanVanierαναφέρειότιτοθέμαδενείναιναενδυναμώσεικανείςταάτομαμεαναπηρίες,ώστεναμπορέσουνναενταχθούνπλήρωςστηνκοινωνία,αλλάναταδεχτούμεκαινατασυμπεριλάβουμεόπωςείναι(Vanier1998).Δενπρόκειταιμόνογιατηβελτίωσητης ζωής τωνατόμωνμεαναπηρίακαι τηφροντίδατους,αλλάγια τηβελτίωσητης δικής μας ζωής, με την ενσωμάτωση ευάλωτων ανθρώπων ως ουσιαστικό καιαναπόσπαστομέροςτηςκοινότητάςμας.ΟVanierπεριγράφειμιαταχέωςμεταβαλλόμενηκοινωνίαμενέεςπροκλήσειςπουπροκύπτουναπότοντρόποζωήςμας,τιςκοινωνικέςμαςπολιτικέςκαιτηνανάπτυξητηςιατρικής.

Αυτά τα στοιχεία δημιουργούν νέες συνθήκες και παράδοξα, προκλήσεις, αλλά και νέεςδυνατότητες αντιμετώπισης, «μια συνάντηση μεταξύ δύναμης και αδυναμίας», η οποίαγίνεταιδυνατήμέσωμιαςαλληλεπίδρασηςόπου«οιαδύναμοιμπορούνναβρουνκάποιαασφάλεια και να αναπτυχθούν και οι ισχυροί μπορούν να μάθουν να δέχονται τηνευαλωτότητά τους και να ανακαλύπτουν την πραγματική έννοια της ανθρώπινης ζωής»(2013Vanier,J.2013.Επτάλόγιαελπίδας,ΝέαΥόρκη:PaulistPress).

Για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε πραγματικά κάποιον ή κάτι διαφορετικό, πρέπει νακαταστήσουμετονεαυτόμαςπροσβάσιμοκαιανοιχτό,εγκαταλείπονταςτηνπροκατάληψη,τον φόβο, την άγνοια και μια ψεύτικη αίσθηση κοινωνικής ορθότητας. Η πιο κατάλληληηλικίαγιανασυμβούναυτάείναιηπαιδικήκαιοπιοκατάλληλοςχώροςηοικογένειακαιτοσχολείο.ΤομεγαλύτεροεμπόδιογιατηναποδοχήτουΆλλουείναιοφόβοςπουπροκαλείηδιαφορετικότητάτου,τοανοίκειοκαιτοάγνωστο.Στιςεπισκέψειςσεσχολείαπουείχατηχαρά να πραγματοποιήσω συμμετέχοντας στην εξαιρετική ομάδα του ΣΚΕΠ, είχαμε τηνευκαιρίαναδιαπιστώσουμεπόσοανοιχτάείναιταπαιδιάστιςεμπειρίεςτουάλλου,πόσοφυσιολογικάπερίεργα και ειλικρινή και πόσο εύκολα τελικάδιατυπώνουν τιςαπορίες καιδέχονται τις απαντήσεις. Πιο έντονες και συναισθηματικά φορτισμένες οι στιγμές πουχρειάστηκε να υποστηρίξω τα ίδια τα παιδιά με άσπεργκερ όταν εξηγούσαν στουςσυμμαθητές τους στην τάξη (Γ Δημοτικού) τις δυσκολίες τους. Συναντήσεις πολύτιμες γιαόλουςμαςπουσυμμετείχαμεσ'αυτές!

Θα σας διαβάσω σ' αυτό το σημείο το γράμμα του Βασίλη προς την τάξη του πουξαναβρήκακαθώςετοίμαζατησημερινήμουεισήγηση

ΓΡΑΜΜΑΠΡΟΣΤΗΝΤΑΞΗΜΟΥ

Εσείςπουμελέτεβλάκα,ηλίθιοκαιχαζό,θέλωναξέρετεπωςαυτόμεπειράζειπάραπολύ,μεκάνειναθυμώνωκαιναστεναχωριέμαι.

Στεναχωριέμαιτόσοπολύπουμερικέςφορέςθέλωνααλλάξωσχολείο.

Νιώθωότικάποιεςφορέςμεκατηγορείτεάδικακαιμουφέρεστεσανναμηνοιάζεστεγιαμένα. Βαρέθηκα να με κατηγορείτε για κάτι που κι εσείς το έχετε κάνει, όπως, γιαπαράδειγμα,ταλάθησταμαθηματικάήστηνκρεμάλα.

85

Ξέρωότι κι εγώπολλέςφορές είμαιαπότομοςμαζί σας καιυπερβολικόςστιςαντιδράσειςμου.Δενελέγχωπάντατονεαυτόμου,δενδείχνωπάντατασυναισθήματάμου,αυτόόμωςείναιμέσαστιςδυσκολίεςμου.

Προσπαθώνακαταλαβαίνωτιςπροθέσειςσαςκαιτασυναισθήματάσαςαλλάαυτόδενμουείναιπάνταεύκολο.

Εγώπάντωςσαςσυμπαθώπαράτοό,τισαςχτυπάωότανμεενοχλείτε.Δενθέλωνατοκάνωαυτό,είναιμιααπότιςδυσκολίεςμουπουπροσπαθώναξεπεράσω.

Ελπίζω,μ’αυτότογράμμαοισχέσειςμαςναγίνουνκαλύτερες.

ΒασίληςΤ.

Το να γνωρίσουν τα παιδιά τις δυσκολίες αλλά και τις ιδιαίτερες ικανότητες τωνσυμμαθητώντουςμεαυτισμόαλλάκαιοι ίδιοι νααποκτήσουναυτογνωσίακαιεπίγνωσητωνορίωντουςαποδεικνύεταιπολύτιμογιατησυνύπαρξήτουςστηντάξηαλλάκαιστηζωήγενικότερα.

ΌτανιδρύαμεστηνΕλλάδατονσύλλογογιατοΆσπεργκερτο2007ελάχιστοιγνώριζανπερίτίνοςπρόκειταικαιφυσικάστοσχολείοουδείςήτανέστωκαιστοιχειωδώςεκπαιδευμένοςγιανααντιμετωπίσειπαιδιάμετέτοιουτύπουδυσκολίες.Μόλιςτο2008στοντότενέονόμογια τηνειδικήαγωγήσυμπεριλαμβάνεταιάρθρογια τοναυτισμόκαιπρωτοεμφανίζεταιηπαράλληληστήριξη.

Όπως αναφέρει η Lidia Ripamonti ερευνήτρια στο St Edmund's College, University ofCambridge, "Μετά από πολυετείς διαφωνίες και διαγνωστικά αδιέξοδα σχετικά με τηναληθινήφύσητουαυτισμού,ταπρογράμματαφροντίδαςεγκαταλείπουνσταδιακάτηνιδέατηςτροποποίησηςτης«λανθασμένης»συμπεριφοράςτωνπαιδιώνμέσωτηςεπανάληψης,τουντρεσαρίσματοςκαιτωνανταμοιβών".

Οι νέες στρατηγικές επικεντρώνονται στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων των παιδιών,υποστηρίζοντάςταστοναείναιοεαυτόςτους,βοηθώνταςτανα κατανοήσουντοντρόπομετονοποίοτα ίδιακατανοούντονκόσμογιαναανακαλύψουντιςειδικές ικανότητεςκαιτις δεξιότητές τους, μεγιστοποιώντας έτσι τα ταλέντα τους και αξιοποιώντας ό, τι τουςπαρακινεί. Ιδιαίτερησημασίαδίνεταιστοναεπιτρέπεταισταπαιδιάνανιώθουνευτυχία,αυτοεκτίμηση και ικανοποίηση, ενώ παράλληλα διδάσκονται αποτελεσματικέςεκπαιδευτικές τεχνικές που θα τα βοηθήσουν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες τηςκοινωνίας.

Αυτόπροϋποθέτειότιτουςδίνεταιηδυνατότηταναφοιτούνστακατάλληλασχολείαμετηνκατάλληληυποστήριξηανάλογαμετιςδυσκολίεςπουαντιμετωπίζουν.Ελπίζωναμηναργείημέραπουταλεγόμεναειδικάσχολείαθασυνυπάρχουνμεταλεγόμενα"κανονικά".

Πέρααπότονόποιοακτιβισμόγύρωαπόταδικαιώματατωνανθρώπωνμεαναπηρία,θαπρέπει, τα επιστημονικά δεδομένα να οδηγούν την καθημερινή μας πρακτική. Όχι μόνομπορεί και πρέπει τα άτομα με αναπηρία να συμμετέχουν και να συμβάλλουν στηνκοινωνία,αλλάη ίδιαηκοινωνίακαιηανθρώπινηφύσηορίζονταικαιαξιολογούνταιαπότοντρόπομετονοποίοείμαστεσεθέσηνασυμπεριλάβουμεκαινααποδεχθούμετονΆλλο.

86

ΝΕΚΤΑΡΙΑΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥΑναπληρώτρια Καθηγήτρια Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης,Πανεπιστήμιο ΔυτικήςΜακεδονίας,ΠαιδαγωγικήΣχολήΦλώρινας,ΤμήμαΝηπιαγωγών, InternationalAssociationforInterculturalEducation,VicePresident

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΚΑΙΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ:

ΠΑΙΖΟΝΤΑΣΚΑΙΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣΜΕΡΟΜΠΟΤ

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται η χρήση Νοήμονων Ρομποτικών Συστημάτων για τηνυποστήριξη μαθητών με Δ.Α.Φ. Ως παράδειγμα παρουσιάζονται μελέτες περίπτωσης τουΕ.Μ.Π.ωςσυντονιστή2τουευρωπαϊκούέργουHORIZON2020BabyRobot.

1. Διαφορετικότητα, Ενταξιακή/Συμπεριληπτική Εκπαίδευση με τη χρήση ΝοήμονωνΡομποτικώνΣυστημάτων

Είμαστετυχεροίπουζούμεστηνεποχήμας,παράτιςόποιεςαντιξοότητεςαντιμετωπίζουμεσεκοινωνικο-οικονομικόεπίπεδοστηνπαγκόσμιασφαίρα.Καιαυτόγιατίστον τομέα τηςυγείαςκαιτεχνολογίαςέχουνγίνειτόσασημαντικάεπιτεύγματα,ταοποίαστοσυνδυασμότουςεπιτρέπουνμιαποιότηταστηζωήμας,μιαδιασφάλισητηςυγείαςμας.

Στις μέρες μας γίνεται λόγος για τη διαφορετικότητα, η οποία ως έννοια ομπρέλαπαραπέμπει σε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών κοινωνικών ομάδων (π.χ. διαφορετικήςεθνοπολιτισμικής προέλευσης, διαφορετικής οικογενειακής σύνθεσης). Έτσι, καθημερινάγίνεται λόγος για μετανάστες, πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο, άτομα με αναπηρίες(Palaiologou&Zembylas2018).Ειδικότερα,στηνκατεύθυνσητηςένταξης,γίνεταιλόγοςγιαισότητα ευκαιριών: στην αρχική πρόσβαση (σε κοινωνικές υπηρεσίες και αγαθά, στηνεκπαίδευση κλπ), στη μεταχείριση, στην παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους και στηνεργασιακήαπασχόληση(Palaiologou&Dietz2012).

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο συζήτησης ο σχεδιασμός και η εφαρμογή κατάλληλωνδραστηριοτήτων με στόχο την ένταξη διαφορετικών ομάδων συγκεκριμένα στηνεκπαιδευτικήδιαδικασίααποτελείμιαπρόκλησηκαιέναιδιαιτέρωςσημαντικόστόχο.Στηνπαρούσα εργασία παρουσιάζεται ως παράδειγμα χρήσης υπολογιστικής και τεχνικήςνοημοσύνης ή αλλιώς χρήσης Νοήμονων Ρομποτικών Συστημάτων σε εκπαιδευτικάσενάρια το ευρωπαϊκό έργο BabyRobot HORIZON2020, εστιάζοντας σε μαθητές σχολικήςηλικίας με ειδικές δυσκολίες που εντάσσονται στις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος(Δ.Α.Φ.) Συντονιστής του έργου είναι το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό ΙνστιτούτοΣυστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του Ε.Μ.Π. σε μια σύμπραξη μεσπουδαίουςεταίρους,όπωςαπεικονίζεταιπαρακάτω(βλ.Σχήμα1)

2 Η υποφαινόμενη συμμετείχε ως επιστημονικός σύμβουλος στην ομάδα του έργου για τονπαιδαγωγικόσχεδιασμότωνσεναρίωνκαιτηδιδακτικήαξιοποίησήτουςστησχολικήτάξη.

87

BabyRobot Consortium

30 Νοεµβρίου 2018 51o ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΈΔΡΙΟ – Προωθώντας την Αποδοχή της Διαφορετικότητας

UNIBIBielefeld University (DE)

KTHRoyal Institute of Technology

(Sweden)

ATHENA RC

ICCS (Inst of Communication & Computer Systems)National Technical University of Athens (NTUA)

UHUniversity of Hertfordshire (UK)

BlueOceanBlue Ocean Robotics

(DK)

USTLUniversité des Sciences et

Technologies de Lille –Lille I (FR)

FURHATFurHat Robotics

ΣΧΗΜΑ1:ΣύμπραξηεταίρωνστοBabyRobotHORIZON2020

Ηόληπροβληματικήπουδιαχέειτηνανάπτυξη,εφαρμογήκαιαξιολόγησητουBabyRobotστηρίζεταιστιςακόλουθεςδυοεπιστημονικέςπαραδοχές:

• Τα Νοήμονα Ρομποτικά Συστήματα μπορούν να αλληλεπιδρούν προσαρμοζόμενα καιαρραγώςμεόλα ταπαιδιά, σεσυνεργατικάπεριβάλλοντα,με κατάλληλεςμαθησιακέςδραστηριότητες.

• Τα Νοήμονα Ρομποτικά Συστήματα μπορούν να υποστηρίξουν την ισότητα και τηνπροσβασιμότηταμεστόχοτηνενταξιακή/συμπεριληπτικήεκπαίδευση.

Ακολουθείηπαρουσίασηδυομελετώνπερίπτωσης,ωςπαράδειγμα.

2. ΜελέτεςΠερίπτωσης:Παραδείγματαεφαρμογής

Στις συγκεκριμένεςμελέτεςπερίπτωσηςπουθαπαρουσιάσουμεαξιολογούμε τοπώς έναεκπαιδευτικόκαικοινωνικόρομπότμπορεί:

• Ναπαρακολουθήσεικαινααναλύσειτησυμπεριφοράτουπαιδιού.

• Ναπροσαρμοστείστιςσυγκεκριμένεςανάγκεςτουκάθεπαιδιού.

• Να αλληλεπιδράσει κοινωνικά, με καινοτόμες εκπ/κές δραστηριότητητες, με ποικιλίαερεθισμάτων,μεστόχοτηνκοινωνικο-συναισθηματική,επικοινωνιακήκαισυνεργατικήανάπτυξηδεξιοτήτων(τυπικώςαναπτυσσόμεναπαιδιά,ASD/ASC).

Μεδεδομένητηνθέσηότιτανοήμονα,ευφυήρομπότ-στηναιχμήτηςτεχνολογίας-είναιφιλικά προς τον άνθρωπο, έχει ενδιαφέρον να δούμε με ποιο τρόπο στην εκπαιδευτικήπράξησυμβάλλουνστηνυποστήριξηκαιένταξητωνπαιδιώνμεΔ.Α.Φ.

88

Ακολουθεί ως παράδειγμα μελέτης περίπτωσης με μαθητές σε σχολείο της Αττικής πουφοιτούν μαθητές με Δ.Α.Φ. σε ένα πλαίσιο συνεκπαίδευσής τους με τυπικώςαναπτυσσόμεναπαιδιά.

Όπωςδιαφαίνεταιστασχετικάβίντεο3ακολουθείταιοίδιοςεπιτονισμός,χειρονομίασεόλατα παιδιά, η ίδια μεταχείριση σε όλα τα παιδιά και υπάρχει συνεργασία μεταξύ τουκοινωνικού και εκπαιδευτικού ρομπότ με το παιδί. Το νοήμον ρομπότ αναλύει καιπαρακολουθεί τη συμπεριφορά των παιδιών με την πάροδο του χρόνου στο περιβάλλοντους(situational)χρησιμοποιώνταςοπτικοακουστικήπαρακολούθησηγιαναναενισχύσουντην από κοινού προσοχή (joint attention) στους στόχους των δραστηριοτήτων (π.χ.διαδραστικόπαιχνίδι),καιμεαπώτεροστόχοναδιαμορφώσουνένασυνεργατικόπλαίσιοαμοιβαίαςκατανόησηςπροθέσεων(sharedintentionality).Στοπλαίσιοαυτό,εφαρμόζονταισενάρια αλληλεπίδρασης παιδιού-ρομπότ για την ανάπτυξη δεξιοτήτων κοινωνικούσυναισθήματος,επικοινωνίαςκαισυνεργασίας.

ΣτοΣχήμα2απεικονίζεταιηΣημειολογία/ΟντολογίεςΕννοιών,όπουμοιράζεταιοέναςτηνπροσοχήτουάλλου,σεένακοινόπλαίσιοεννοιών,σημασιολογικών,κανόνων,μεαμοιβαίαπροσοχή και συνεργασία που χτίζεται- ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης. Στόχος είναι ηανάπτυξηενσυναίθησηςπαιδιούπροςτορομπότ,καικοινάκίνητρα.Μεάλλαλόγιαπαιδίακαιρομπότμοιράζονταιτουςστόχους,προθέσειςσχέδιακαιπιθανώςκαισυναισθηματικέςκαταστάσεις(ενσυναίσθηση).

Γίνεται αναγνώριση χειρονομιών και οπτικών σημάτων, κινήσεις και δράσεις τουανθρώπου. Έχει αντίστοιχα και το robot αντίληψη και ακολουθεί αντίστοιχηδιαστρωμάτωση.Έτσιχτίζεταικαιδιαμορφώνεταιησυμπεριφοράτουρομπότμετις ίδιεςλειτουργίες και διαστρωμάτωση, ξεκινώντας από ένα πρώτο επίπεδο αντιληπτικό, όπουλαμβάνει και επεξεργάζεται αισθητηριακά σήματα, ακουστικά για να επιτύχει αυτόματηαναγνώριση φωνής και ομιλίας του ανθρώπου με τον οποίο αλληλεπιδρά, και οπτικώνσημάτωνδηλαδήεπεξεργασίαεικόνας,αναγνώρισηςαντικειμένωνστοχώρο,αναγνώρισηςκάποιωνδράσεων(πχσηκώνεται,περπατά)τουανθρώπουμετονοποίοαλληλεπιδρά,καιειδικότεραχειρονομιώντου.Ηεπεξεργασίαείναιπολυτροπική/αισθητηριακή(audio,visual,kinesthetic,haptic,tactile).

Τορομπότέχονταςσυλλέξειδεδομένααισθητηριακάκαικατανοήσειτοπεριβάλλοντουκαιτονάνθρωποαπέναντί τουμπορείνασχεδιάσει (planning)καιναεκτελέσεικαιδικές τουσυμπεριφορές,συμπεριλαμβανομένωνδιαλεκτικών(discourse)καιμηδιαλεκτικών(verbalandnon-verbal)συμπεριφορών(όπωςπχκινητικέςδράσεις,χειρονομίεςκλπ).

Τοπαιδίλοιπόναναπτύσσεισυνεργατικέςδεξιότητεςκαικοινωνικέςσυμπεριφορές,καιτορομπότ να μαθαίνει μέσα από αυτή την αλληλεπίδραση να προσαρμόζει τις δικές τουσυμπεριφορέςγιαναενισχύειτηνανάπτυξηαυτώντωνδεξιοτήτωνστοπαιδί.

3Βλ.επίσημηιστοσελίδατουέργου:babyrobot.eu/media

89

Main Concept

30 Νοεµβρίου 2018 61o ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΣΥΝΈΔΡΙΟ – Προωθώντας την Αποδοχή της Διαφορετικότητας

ΣΧΗΜΑ2:Σημειολογία/Οντολογίεςεννοιών(Semantics)

Βίντεο1(BabyrobotConceptDemoVideo,στησχετικήιστοσελίδα)

Παρουσιάζει ένα σύνολο από διαδραστικά παιχνίδια-δραστηριότητες που αναπτύχθηκανκαι μελετήθηκαν στο πλαίσιο πιλοτικών δοκιμών με ~30 τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά(σχολείακ.α.)και~15μεΔ.Α.Φ./ASD,απόειδικόσχολείοστονΠειραιά,κατάτιςσχολικέςχρονιές2016-2018.

Παρουσιάζει την αλληλεπίδραση ενός από τα παιδιά (που συμμετείχαν στις πιλοτικέςδοκιμές) με τις ρομποτικές πλατφόρμες. Τα ρομπότ είναι το Furhat ρομπότ (ονομάζεταιΆννα), το ρομπότ Zeno (ονομάζεται Νίκος) και το ρομπότ Nao (ονομάζεται Πάρης). ΣτοΣχήμα3απεικονίζονταιταρομπότμεταιδιαίτεραχαρακτηριστικάτους.

90

ΣΧΗΜΑ3:Ρομπότμεταιδιαίτεραχαρακτηριστικάτους

Τα ρομπότ και το παιδί συμμετέχουν από κοινού σε ένα παιχνίδι που ονομάζεται"Μαντέψτε το αντικείμενο ή την κίνηση". Το παιδί και τα ρομπότ εναλλάξ αλλάζουνρόλους για να παίξουν το παιχνίδι. Είτε το παιδί κάνει μια εικασία είτε το ρομπότ.Λειτουργίες όπως ο οπτικός εντοπισμός, η αναγνώριση χειρονομίας, η αναγνώρισηαντικειμένων, η εξ αποστάσεως αναγνώριση ομιλίας και η σημασιολογική ομοιότητα, ηαναγνώριση της δράσης, η αναγνώριση των οπτικών συναισθημάτων, η ενίσχυση τηςμάθησηςκαιηπροσαρμογήτηςσυμπεριφοράςτουρομπότ.

Βίντεο2(JointAttentionConceptDemoVideo,στησχετικήιστοσελίδα)

Προσφοράβοήθειας,παιχνίδι«δώσεμουτοαντικείμενο»(helpoffer/handovergame)ωςμίααπότιςδραστηριότητεςπουδοκιμάστηκανσταπιλοτικάσενάρια.Στόχοςναμελετηθείηδυνατότητασεποιοβαθμόμέσααπόέναδιαδραστικόπαιχνίδιτορομπότμπορεί:α)ναπαρακινήσει το ενδιαφέρον και να εδραιώσει την προσοχή του παιδιού β) να ενισχύσεισυμπεριφορές που ενέχουν χαρακτηριστικά κοινωνικής αλληλεπίδρασης όπωςπροσφοράβοήθειαςότανζητείται...εδώτορομπόταναζητείμεμη-λεκτικότρόπομιαβοήθειαωςπροςτοχειρισμόστοχώροενόςαντικειμένου...στόχοςναμελετηθούν(καιενγένεισταδιακάναενισχυθούν)οιαντιδράσειςτουπαιδιούσεσχετικάκοινωνικάερεθίσματα.

Αυτότοβίντεοπροβάλλειτηνέννοιατουπαιχνιδιούπουονομάζεται"Κοινήπροσοχή".Σεαυτό τοπαιχνίδιαλληλεπίδρασηςπαιδιών-ρομπότ, έναρομπότ επιδιώκει τηβοήθεια τουπαιδιού χρησιμοποιώντας κινητικές (δηλαδή μη λεκτικές) ενέργειες και ειδικότεραπραγματοποιώνταςμιασειράχειρονομιώνόπωςκινήσειςτουβραχίονακαιτουβλέμματος.

Ο σκοπός αυτού του σεναρίου είναι να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί ναεπιτευχθείηκοινήπροσοχήμεταξύπαιδιούκαιρομπότκαισεποιοβαθμόέναπαιδίμπορεί

91

να κινητοποιηθεί από ένα ρομπότ ώστε να συμμετέχει σε μια απλή συλλογικήδραστηριότηταόπωςηπαράδοση/μεταβίβασηενόςαντικειμένου.Αξιολογώνταςτοντρόπομε τον οποίο ένα ρομπότ μπορεί να παρακινήσει ένα παιδί σε μια τέτοια συμπεριφοράπαροχής βοήθειας, μπορούν να αναλυθούν διάφορες πτυχές του πλαισίου κοινωνικήςαλληλεπίδρασηςπαιδιών-ρομπότ(ανίχνευσηκαιχειραγώγησητηςπροσοχής,εκτίμησητηςεμπλοκής,κατανόησητουσκοπούκαικοινωνικόςσυντονισμός)μπορούνναμελετηθούνοικοινωνικέςαντιδράσειςενόςσυγκεκριμένουπαιδιού,σεατομικήβάση.

Οι δραστηριότητες-παιχνίδια απεικονίζονται συνοπτικά παρακάτω μαζί με τους στόχουςτους(Σχήμα4).

ΣΧΗΜΑ4:Δραστηριότητες-παιχνίδια

ΓενικοίΣτόχοιπαρέμβασης:

• Να διερευνήσει τις συναισθηματικές εκφράσεις, τις ικανότητες για συνεργασία, γιασυμβολισμό σε παιδιά με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος, μελετώντας τηναλληλεπίδρασητουπαιδιούμετορομπότ.

• Ναπροσδιορίσεικαινααξιολογήσειτηναλληλεπίδρασηπαιδιού-ρομπότ,μεκατάλληλαεκπαιδευτικά σενάρια και δραστηριότητες, ώστε να βελτιώσει τις συναισθηματικές,επικοινωνιακέςκαισυνεργατικέςδεξιότητες(σετυπικώςαναπτυσσόμενακαισεπαιδιάμεΔ.Α.Φ.)

92

ΣΧΗΜΑ5:Απεικόνισητηςπειραματικήςπαρέμβασης2στησχολικήτάξη

Στόχοιμελέτηςπαρέμβασης1

• Τα πειράματα δείχνουν ότι τα παιδιά Δ.Α.Φ. έχουν δυσκολίες στο να προσφέρουνβοήθειασεέναάλλοπρόσωπο

• Ηπροσφοράβοήθειαςείναισημαντικήγιατησυνεργασία• Ειδικότεροςστόχοςτηςπαρέμβασης1:Βελτίωσητωνσυνεργατικώνδραστηριοτήτωνσε

παιδιάμεΔ.Α.Φ.όπωςεδραίωσηαπόκοινούπροσοχήςκαισυμμετοχής(jointattention,engagement), προσφορά και αποδοχή βοήθειας (help offer, help acceptance),συμμόρφωση,ολοκλήρωσηδραστηριότητας.

93

ΣΧΗΜΑ6Α:Απεικόνισητηςπειραματικήςπαρέμβασης2στησχολικήτάξη

94

Στόχοιμελέτηςπαρέμβασης2

• Πειράματα δείχνουν ότι τα παιδιά Δ.Α.Φ. έχουν δυσκολίες στην έκφραση Φόβου καιΘυμού με έκφραση προσώπου, παρότι δεν δείχνουν τέτοια δυσκολία στην έκφρασηΧαράς.

• Ηέκφρασηβασικώνσυναισθημάτωνείναιβασικήγιατηνεπικοινωνίακαιτηνκοινωνικήπροσαρμοστικότητα.

• Ειδικότεροςστόχοςτηςπαρέμβασης2:ΒελτίωσητηςέκφρασηΦόβου,ΘυμούκαιΧαράς

Βιβλιογραφία:

Palaiologou N. & Zembylas M. (2018) Human Rights and Citizenship Education: aninterculturalperspective.CambridgeScholarsPublishing,UK.PalaiologouN.(2019)DiversityandHyper-diversity,tobepublished,KAME,Korea.PalaiologouN.&DietzG.(2012)MappingthebroadfieldofInterculturalEdacation.TowardstheConstructionofanewcitizen.CambridgeScholarsPublishing,UK.

ΣΤΕΦΑΝΟΣΓ.ΚΟΥΤΡΑΣΔιδάκτωρΕιδικήςΑγωγής-Ψυχομετρίας,ΠανεπιστήμιοΙωαννίνων

&ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣΕπίκουροςΚαθηγητήςΕιδικήςΑγωγής,FrederickUniversity,Λευκωσία,Κύπρος

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΕΝΤΑΞΙΑΚΕΣΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣΣΕΣΥΓΧΡΟΝΑΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ

ΠΟΛΥΠΟΛΥΤΙΣΜΙΚΑΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ

ΣημερινήΚατάσταση

• Πολυπολιτισμικότοσχολείο• Ηαναπηρίαμεβάσητακοινωνικάπρότυπαεντάσσεταιστηνετερότητα• Ένταξη του διαφορετικού Άλλου στην εκπαιδευτική διαδικασία, η δημιουργία ενός

ανοιχτούμοντέλουεκπαίδευσηςπουεπικροτείτηνδιαφορετικότητακαιδραυπέρτης• Οι δυσκολίες των ανάπηρων μαθητών εντείνονται καθώς δεν υπάρχουν

διαφοροποιημένεςευκαιρίεςμάθησης

ΜέθοδοςΈρευνας

• ΣχεδιάσαμεστοπανεπιστήμιοFrederickτηςΚύπρουμιαπειραματικήπαρέμβαση• Σκοπός:κατασκευήενταξιακώνεκπαιδευτικώνδραστηριοτήτωνγιατηνδιδασκαλίατων

γνωστικώναντικειμένωνστιςτάξειςτουΓενικούδημοτικούσχολείου• Οιδραστηριότητεςπουκατασκευάστηκανχρησιμοποιούσανσυγκεκριμένακριτήρια:

95

• Εμπλοκή,Επικοινωνία,Συνεργασία,Ικανότητες,Χαρακτήρας

ΠεριγραφήΔραστηριότητας

Ηδραστηριότηταείχετοντίτλο:Τoπαιχνίδιτηςκαυτήςπατάταςμεπροτεινόμενοχρόνο20λεπτά. ΤοπαιχνίδιτηςκαυτήςπατάταςχρησιμοποιήθηκεστηναρχήτηςσχολικήςχρονιάςσανπαιχνίδιγνωριμίαςκαιστηνσυνέχειαμεερωτήσειςκαιαπαντήσειςπάνωστηνύλητουμαθήματοςτηςγλώσσαςστηνΑδημοτικού.Αρχικά,ρωτήθηκανοιμαθητέςπώςπιστεύουνότι πρέπει να κυλούν την μπάλα: Αργά η γρήγορα; Η κατάληξη (αναμενόμενη) ήταν ότικάθεπαιδίδενμπορείνακρατάειγιαπολύώρατηνμπάλασταχέριατουγιατίόπωςλέεικαιτοόνοματηςκαίει!Τοπαιδίπουέχειστηνκατοχήτουτηνμπάλαλέειτοόνομαενόςφίλουτουπουδενέχειξανάακουστείκαιτουκυλάειτηνμπάλαγρήγορα.Τοίδιογίνεταικαιμετηνεναλλαγήτωνερωτήσεωνεμπέδωσηςτηςύλης.

Δείγμα

• 45 μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ιδιωτικού δημοτικού σχολείου στο ΝομόΑττικής

• 22Αγόρια• 23Κορίτσια

Διαδικασία

• Πιλοτικήδοκιμήτουοδηγούσυνέντευξηςσε5άτομααπόκάθεομάδα(πειραματικήκαιελέγχου)

• Ηέρευναπραγματοποιήθηκεαπότοντοπρώτοτρίμηνοτου2018• Ησυλλογήτωνδεδομένωνέγινεμεσυμμετοχικήπαρατήρηση• Τα δεδομένα συλλέχτηκαν με μαγνητοφώνηση και καταγράφηκαν σε κλείδα

παρατήρησης• Τα δεδομένα συλλογής από την ερευνητική διαδικασία έτυχαν επεξεργασίας με την

μέθοδοτηςανάλυσηςπεριεχομένου

Αποτελέσματα

• Στοεπίπεδοτηςεμπλοκήςστηνπειραματικήομάδα• Οιμαθητέςσυμμετείχανστοσύνολότους• Συνδιαμόρφωναντηνδιαδικασία• Εργάζοντανμεαφοσίωσηκαισυγκέντρωση• Στηνομάδαελέγχουνοιμαθητέςήταναρκετάδιασπαστικοί,• Έκανανφασαρία

ΕπικοινωνιακέςΔεξιότητες

• Εξαιρετικάαυξημένεςσεσύγκρισημετηνομάδαελέγχου• Εντάσσονταςτουςμαθητέςμεαναπηρίεςστοσύνολο• Προάχθηκανκαιοιλεκτικέςδεξιότητεςτωνανάπηρωνμαθητών

96

• Βελτίωση σε όλα τα υποσυστήματα της γλώσσας, στην φωνολογία, το γραμματικο-συντακτικόεπίπεδοκαθώςκαιστοπραγματολογικό

Συνεργασία

• Μεταξύτωνμαθητών• Αλληλεγγύη• Οιμαθητέςαποτέλεσανμιαομάδαμεκοινούςστόχους.• Ενίσχυεοέναςμαθητήςτονάλλο• Στην ομάδα ελέγχου τα αποτελέσματα δεν ήταν τόσο ενθαρρυντικά αφού οι μαθητές

ανέπτυσσανανταγωνιστικέςδιαθέσειςκαιεγωκεντρικέςσυμπεριφορές

Ικανότητες

• οιικανότητεςτωνμαθητώνβελτιώθηκαν• αποδείχθηκεαπόγραπτέςδοκιμασίεςστοεπίπεδοτηςδιδακτέαςύλης• σχολικήεπίδοσητωνμαθητώνήταναυξημένη• μάθαινανμεβιωματικότρόπο• συμμετείχανενεργάστηνμαθησιακήδιαδικασία

Συμπεράσματα

• Τααποτελέσματατηςδιαδικασίαςέδειξανπολύκαλήανταπόκρισητωνμαθητών• θετικάσυναισθήματασεόλουςτουςεμπλεκόμενους.• οιδραστηριότητεςπουέχουνβιωματικόχαρακτήρα• καιόταν εμπεριέχουντασυγκεκριμέναχαρακτηριστικά,μπορούννααντικαταστήσουν

σεμεγάλοβαθμόπολλέςαπότηνπαραδοσιακέςεκπαιδευτικέςδιαδικασίες• ΑκολουθώνταςδοκιμασμένεςσυνταγέςόπωςτουPiagetπουυποστήριζετο“Learningby

doing” τα μαθησιακά αποτελέσματα είναι αυξημένα και μάλιστα με πολυπρισματικότρόπο

ΒΑΣΙΛΗΣΚΑΣΙΜΑΤΗΣΔιευθυντήςΕστία,ΚέντροΚοινωνικήςΦροντίδαςΑτόμωνμεΑναπηρία

Ευχαριστώπολύκαισυγχαρητήρια,

Ξέρετε,εδώκαιχρόνιααναγνωρίζωτοέργοτουΣ.Κ.Ε.Π. καιλέωπάντοτε,πωςείναικάτιπουδενκάνεικανείςάλλοςστηνχώραμας.

Θέλω να μοιραστώ μαζί σας κάποιες προσωπικές εμπειρίες μέσα από μια διαφορετικήοπτικήαπότιςπροηγούμενεςεισηγήσεις.

ΠοιαείναιησυνεκπαίδευσηστηνΕλλάδα;

Η δική μου οπτική, είναι ενός επαγγελματία που δραστηριοποιείται 30 χρόνια στο χώροδουλεύοντας με νέους με νοητική υστέρηση, επιδιώκοντας πάντα την κοινωνική τουςένταξημέσωεργασιακήςαποκατάστασης,αθλητισμούπολιτισμού κλπ. Έχωακούσει όλεςτουςόρους της τελευταίας 35ετίας. Έχωακούσει για ενσωμάτωση, γιασυμπερίληψη, για

97

συνεκπαίδευση,ειδικέςανάγκες,ειδικέςικανότητες,αναπηρία.Τελικάκαταλήγωστοότιτο«ένταξη»είναι«όπωςεγώ».ΘαδιατύπωνατονδικόμουορισμόγιατηνκοινωνικήένταξηαλλάσήμερατοπρωίμεπρόλαβεοκαλόςμουφίλοςΠέτροςοοποίος,όταντονρώτησεομπαμπάς του«τι είναι κοινωνικήένταξηστοσχολείο;», είπε«Τοναπαίζουμεόλοιμαζί».Αυτόακούστηκεπάραπολύαπόόλα ταπαιδιάαπό τα12σχολείαπουσυμμετέχουνστοσημερινόΣυνέδριο.

Βέβαια μου έκανε εντύπωση κάτι από τα σχολεία που ήρθαν. Δεν υπήρχε η οπτική τωνίδιωντωνμαθητώνμεαναπηρία,δενάκουσαούτεένασχολείονααναφέρειότιρώτησανένανμαθητήμεαναπηρίαπουέχουνστοσχολείο.Υπήρχεμίαελλιπήςεκπροσώπησητωνίδιωντωνανθρώπωνμεαναπηρίασεαυτέςτιςομάδες.Υπήρχανκάποιοιαλλάήτανπολλοίλίγοι,κάτιπουείναιαξιοσημείωτογιατίάραγεδενρωτήθηκανήαπλάδενυπάρχουν;

Η δική μου εμπειρία για την αρχή της συνεκπαίδευσης ξεκινάει με μία πολύ προσωπικήιστορία. Πρόκειται για την κόρη μου, 23 ετών, η οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε μεανθρώπουςμεαναπηρία.Δουλεύονταςσεένακέντροκοινωνικήςφροντίδαςήδηστα5τηςείχε ταξιδέψει τουλάχιστον δέκα φορές στο εξωτερικό και άλλες τόσες στην Ελλάδα,περνώνταςατέλειωτεςώρεςμέσαστην«Εστία»πουεργάζομαι.Άρα,μέσααπόαυτήντηςτηνεπαφήαναμένουμεότιείναιέναάτομοπουμεγαλώνειαρκετάευαισθητοποιημένο,μεαποδοχή. Όταν πήγε στην Α΄ Δημοτικού πήγα την δεύτερη μέρα να την πάρω από τοσχολείο.Μόλιςτηνέβαλαστοαυτοκίνητο,τηςέδεσατηνζώνηκαιξεκίνησεναμουλέειτανέα της ενθουσιασμένη τα νέα της ως συνήθως κάνουν τα παιδιά. Στην πορεία, μουαναφέρει «Α, μπαμπά! Δεν σου είπα… έχουμε ένα χαζό παιδάκι στην τάξη.» Βάζω στηνάκρητοαυτοκίνητοκαιξεκινάωτηνσυζήτηση:

− Μυρτώείναιδυνατόνναλεςκάτιτέτοιο;− Ναιβρεμπαμπά,έχουμεέναπαιδάκι τοοποίοδενμπορείναμιλήσει, του τρέχουντα

σάλιατου,είναιτελείωςχαζόσουλέω.− Έχεις σκεφτεί ότι μπορεί να είναι σαν ένα από τα παιδιά με τα οποία δουλεύει ο

μπαμπάς;− Α,όχι…(ηπρώτημουαποτυχία)− Κιεσείςτικάνατεότανείδατετοπαιδάκι;− Τοφτύναμε,τοσπρώχναμε..

«Οικογενειακόπένθος»κηρύχτηκε,ηκόρηηδικήμουνασκέφτεταιέτσι;Όχι!

Την επόμενηημέρα τοπρωίπήγαστοσχολείο τηςΜυρτώς ζήτησα τηνδασκάλα της καιακολούθησεοπαρακάτωδιάλογος:

− ΚαλημέραείμαιοΒασίληςΚασιμάτης.− Καλημέρα,έχετεέναεξαίρετοπαιδί.− Ευχαριστώ. Μου είπε η Μυρτώ ότι έχετε ένα παιδί το οποίο δεν μπορεί να μιλήσει,

που…− Μην ανησυχείτε κύριε Κασιμάτη. Το κανονίσαμε. Δεν σας πήραν από τον Σύλλογο

Γονέων;− Όχι,τιέγινε;− Μαζέψαμευπογραφέςκαιτοδιώξαμε.Δενθαέρθεισήμερα.

Εκεί πήρα το πρώτο μου μάθημα για τη συνεκπαίδευση στην Ελλάδα. Αυτή ήταν ησυνεκπαίδευσηστηνΕλλάδαπριν15-20χρόνια.

98

Μεπείραξεαυτότοσυμβάνπολύ,γιατίμέσαμουείχαμίαακόμαπαλιότερηιστορία,μίαιστορία που αρχίζει 40 χρόνια πριν, στα Κύθηρα. Είναι μία ιστορία που πρώτη φοράμοιράζομαιδημόσια.ΔενείχασυναντήσειτότεποτέμουάνθρωπομεαναπηρίαμέχριτηνΑ’ ΓυμνασίουόπουγνώρισατονΝίκο,ένανάνθρωπομενοητικήυστέρησηκαιπρόβλημαακοής, φορούσε ακουστικό. Προερχόταν από μία πολύ φτωχή οικογένεια, θυμάμαι σαντώρα, φορούσε ένα παλιό μάλλινο καφέ-μαύρο σακάκι. Ξέρετε ποια ήταν η αντίδρασήεμάςτωνμαθητώνόταντονσυναντήσαμε;Τονφτύναμε,τονσπρώχναμε,τονκοροϊδεύαμε.ΟΝίκοςστηνπορείαεκείνηςτηςχρονιάςέγινεφίλοςμου.Ότανμεδειτώραμεαγκαλιάζεικαι με φιλάει. Όμως η πρώτη μου αντίδραση ήταν η απόρριψη. Και σκέφτομαι τελικά οκοινωνικόςαποκλεισμόςκαιηπεριθωριοποίησηαναπαράγεταιαπόγενιάσεγενιά;Και τικάνουμεγιααυτό;Αυτόήταντοοικογενειακόμουδράμασεδύοφάσεις.

Ένα άλλο, μεγάλο μάθημα που πήρα για την δουλειά που κάνω ήταν ότι πίστευα πάραπολύστηνκοινωνικήένταξη.Πίστευαπωςοιάνθρωποιπρέπειναβγουνέξωκαιέλεγαπωςαυτό είναι ένα νέο κομμάτι της επιστήμης μας. Πολλά χρόνια πριν μου έκαναν δώρο τοβιβλίο «Ανώμαλα και Καθυστερημένα Παιδία», από την μεγάλη διδασκάλισσα ΡόζαΙμβριώτη.Είναιηαποτίμησητουπρώτουχρόνουλειτουργίαςτουπρώτουειδικούσχολείου,«ΑνωμάλωνκαιΗλιθίωνΠαίδων»παρακαλώ,στηνΑθήνα.Όταντοδιάβασαήτανένααπότα πιο σοφά και επιστημονικά κείμενα που έχουν έρθει στα χέρια μου. Τι λέει; Δυοπράγματα που είναι χαρακτηριστικά για όλη την κατοπινή μου ζωή. Λέει « Έχωπαρατηρήσει ότι όταν τα παιδιά μένουν μέσα στην τάξη δεν έχουν να κερδίσουν πολλά.Είναικαλύτεραόταντουςβγάζουμεέξωστηνγειτονιάκαιπηγαίνουμεστηνπλατείαόπουσυναντάνε άλλα παιδιά. Αυτό γράφτηκε το 1938, ογδόντα χρόνια μετά χρειάζεται νακάνουμεΣυνέδριοστοΖάππειογιαναπούμεταίδιαπράγματα.Είμαστε80χρόνιαστοίδιοσημείο,δενέχουμεπάειούτεέναβήμαμπροστά.

Συμμετέχωως εθελοντής 28 χρόνια στα Special Olympics.Μέσααπό την συμεμτοχή μουκατέληξαπωςυπάρχουνπολύκαλάεκπαιδευτικάεργαλείαγιανακάνειςκοινωνικήένταξη.Καιαυτάταεργαλείαείναιοαθλητισμός,οπολιτισμός,οιδράσειςστηνφύση,adventureactivities, περιβαλλοντικά προγράμματα… Έγινα μεγάλος θιασώτης όλων αυτών τωνπρογραμμάτων.Απότο1998μέχρικαισήμεραταξίδεψαμενέουςμενοητικήυστέρησησεόλοτονκόσμο,απότηνΚίναμέχριτιςΗνωμένεςΠολιτείες,απότηνΒόρειαΕυρώπηωςτηνΚύπρο, υλοποιώντας κάθε είδους δραστηριότητες.Η εμπειρία μουπήρε και επιστημονικήβάσηότανπαρακολούθησαέναlongtermtrainingcourseστοΣυμβούλιοτηςΕυρώπηςγιατονενταξιακόρόλοδραστηριοτήτωνμητυπικήςεκπαίδευσης,(nonformaleducation).Τότεκατάλαβα πως οι δραστηριότητες αυτές είναι σημαντικές για τον χώρο μας. Κάθε χρόνοδιοργανώνουμεπάνωαπό20τέτοιες,μικρά,βραχυχρόνιασχέδια(projects)ταοποίαείναισχεδιασμέναεκπαιδευτικά,μεστόχους,μεεκπαιδευτικόπεριεχόμενοκαιαποτέλεσμα,μεαξιολόγηση.Έτσικάναμεμερικάβήματαμπροστά.

Γύρωστο2010κατάλαβαότιηδουλειάμαςήτανκαλήκαιαποδεκτήαπόόλους,όμωςτοτελικόαποτέλεσμαδενενέτασσετουςανθρώπους.Απλάδουλεύαμεμέσαστακέντραμας,μέσα στου συλλόγους, μέσα στα Special Olympics. Είχαμεφανταστικά προγράμματα πουόμως δεν ήταν ενταξιακά, απλά ενίσχυαν την συμμετοχή του ατόμου. Η ενίσχυσησυμμετοχήςείναιπολύσημαντικήαλλάδενείχεκανέναάλλοαποτέλεσμα.Μετάτο2010αποφασίσαμεπωςέπρεπεναέχουμεεπαφέςμετογενικόπληθυσμό.Ανοίξαμετιςπόρτεςμαςκαιμαςεπισκέπτοντανδεκάδεςσχολεία.Έρχοντανεπίσκεψηήκάναμεκάποιαημέραμαζί.

99

Περνούσανταχρόνια,κάναμεκαμπάνιεςπχγιατοδικαίωματηςμετακίνησηςμεταΜΜΜ.Όλοι αναγνώριζαν την δουλειά μας και ήταν πάρα πολύ όμορφο. Όμως, και πάλι, όπωςπεριέγραψεηκυρίαΜόττη,αλλάζειηνοοτροπία,μένειόμωςκάτισεβάθοςχρόνου;Κιανναιείναιαυτόαρκετό;ΕίμαιπολύπερίεργοςκαΜόττηανκάνετεπάλιαυτήτηαξιολόγησηέναχρόνομετάανθαέχειμείνεικάτισταπαιδιά.Πιστεύωπωςθαέχειμείνεικάτι, είναιέναςσπόρος,όμωςκαιπάλιδενκαλύπτομαι.

Σκεπτόμενοςόλα ταπαραπάνωαναρωτιέμαι, έχει γίνειπιο ενταξιακήη κοινωνίαμας;Οιπολιτικέςενισχύουντηνκοινωνικήένταξη;Πρινμερικάχρόνιαάκουσαμίασυνέντευξητουπροέδρου Ομπάμα. Όταν τελείωσε η πρώτη του θητεία, έδωσε μία συνέντευξη για τιςδαπάνεςστηνκοινωνικήένταξη.Τουανέφερανπωςταχρήματαπουέδωσεωςκυβέρνησηγια την κοινωνική ένταξη είναι πάρα πολύ λίγα. «Και τα διπλά να δίναμε, πάλι οι ίδιεςανάγκεςθαυπήρχαν,γιατίηίδιακοινωνίααναπαράγειτονκοινωνικόαποκλεισμό»ήτανηαποστομωτικήτουαπάντηση.

Ηπορείατωνχρόνωνμαςδείχνειότιτηντελευταίαπενταετίαπάμεσεέναάλλομοντέλο,πιο ενταξιακό, που θέλει να δουλεύουμε περισσότερο με την άλλη πλευρά, με τηνκοινωνία. Συμμετέχοντας σε ένα Ευρωπαϊκό project για την ανάπτυξη της ενταξιακήςεκπαίδευσης,ντράπηκαότανδιαπίστωσαπωςηΠορτογαλίαέχεινόμοπουαπαγορεύειταειδικάσχολεία,το ίδιοκαιπολλάάλλαΕυρωπαικάκράτη.Είμαστετομόνοκράτοςσεμίαμεγάλη σύμπραξη που ακόμα είμαστε πολύ πίσω σε αυτό, δεν είμαστε το μόνο αλλάείμαστεπολύπίσω.ΘασυμμετέχωεπίσηςσεέναΔιεθνέςΣυνέδριογιαταunifiedschools.Έχεινακάνεικαιαυτόμετηνενταξιακήεκπαίδευση.Όχιμόνοτοσχολείοαλλάκαιόληηκοινωνία πώς γίνεται ενταξιακή. Για παράδειγμα γιατί να μην υπάρχουν πολιτικές,προσαρμογέςκαιπροσβασιμότηταώστενασυμμετέχουμεόλοιμαζίσεαθλητικάσωματείαπαράυπάρχουνξεχωριστά,δράσεις,σωματείακλπγιαανθρώπουςμεαναπηρία;

Στην πορεία των χρόνων έχω αλλάξει οπτική και όταν ένα σχολείο ζητάει να επισκεφτείστην«Εστία»αντιπροτείνω«ναέρθουμεεμείς;»Γιατίναμηνπάμεεμείςκαιναέρχονταιεκείνοι;Καιτελικάτουςπροτείνωνακάνουμεκάτιμαζί,κάτικοινό.

ΘαέχειπέσειστηναντίληψησαςτοπερίφημοIB(ΔιεθνέςΑπολυτήριοΜπακαλορεά) πουκάνουν οι μαθητές της Β’ Λυκείου. Κάθε χρόνο στα πλαίσια των υποχρεώσεων τουςβγαίνουνέξωκαιζητάνενακάνουνεθελοντισμό.Έχετεσκεφτείπόσοόμορφοprojectείναιαυτό και πόσο εμείς, ως λαός, το έχουμε υποβιβάσει λόγω του βεβαρυμμένουπρογράμματοςτωνπαιδιώνμεφροντιστήρια,πίεσηκλπ;

Έρχομαι να προτείνω εντελώς το αντίθετο τώρα, αυτό που κάνει ο Σ.Κ.Ε.Π. Ο Σ.Κ.Ε.Π.ξεκίνησεμετηνεπαφή,δέκαχρόνιαπριν,έφερνεμαθητέςμεκαιχωρίςαναπηρίαμαζίκαιπλέονμπαίνειστασχολεία,στουςοργανισμούςμέσαγιαναμιλήσειγιατηναναπηρία.Πως;Με μη τυπική εκπαίδευση, οργανωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με εκπαιδευτή καιστόχους.Αυτόείναιπιστεύωτομέλλονγια ταεπόμεναχρόνια.Προγράμματαμη τυπικήςεκπαίδευσης υλοποιούμενα από μαθητές με και χωρίς αναπηρία σε χώρους ενταξιακούςκαιόχιμεσυνθήκεςδιαχωρισμού(separation).

ΚλείνονταςθέλωναδούμεμαζίέναμικρόβίντεομετηνκαλήμουφίληΜαρία.

«Καλημέρακαιαπόεμένα,μελένεΜαρίαΚώττη,γεννήθηκαμεσύνδρομοDown,καιθασαςμιλήσω για τα δικαιώματαμου. Είμαστε όλοι ίσοι, για ναμπορέσω να ενταχτώστηνκοινωνίαέχωταίδιαδικαιώματαμεεσάς,είμαιίσημεεσάς».

Σαςευχαριστώ.

100

ΑΝΔΡΕΑΣΝ.ΖΕΡΓΙΩΤΗΣΔρ.ΣχολικήςΨυχολογίαςΕΚΠΑ,τ.ΣχολικόςΣύμβουλοςΔ.Ε.Αττικής

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

ΤΑΑΝΘΡΩΠΙΝΑΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑΔΕΝΕΙΝΑΙΠΑΝΤΑΑΥΤΟΝΟΗΤΑ

Τίείναιταανθρώπιναδικαιώματα;

https://www.youtube.com/watch?v=Stig0-ZcNEY

Ταανθρώπιναδικαιώματαστηνεποχήμας

• Οβαθμόςσεβασμούτωνανθρωπίνωνδικαιωμάτωνείναιίσωςσήμερατοασφαλέστεροκριτήριο της γενικότερης ποιότητας ζωής αλλά και του «βαθμού συνοχής» για κάθεσύγχρονηκοινωνία.

• Μιασυνεκτική,συμμετοχικήκαιδημοκρατικήκοινωνίαπρέπειναεξασφαλίζεισεόλαταμέλητηςτηνισότιμηπρόσβασησεόλουςτουςθεσμούς,προστατεύονταςταυτόχροναταπιοαδύναμααπόαυτάμεεξειδικευμένεςπαρεμβάσειςθεσμικούχαρακτήρα.

• Χρέος τελικά της κάθε κοινωνίας,ωςσυνόλου, είναι ο σεβασμός, ηαναγνώριση και ηπροστασία των δικαιωμάτων όλων τωνανθρώπωνπουμε οποιαδήποτε ιδιότητα ζουνμέσασεαυτή.

Ταανθρώπιναδικαιώματαωςατομικήδιαδικασίαενσυναίσθησης

• Εκτόςόμωςαπότιςκοινωνίες,ωςσυλλογικότητες,οκάθεάνθρωποςκαιατομικάοφείλεινασέβεταιτονσυνάνθρωπότουστοβαθμόπουκαιοίδιοςθαήθελενατονσεβαστούν,κάνοντας πράξη αυτό που πολύ εύστοχα είπε κάποτε ο Καζαντζάκης: «Αγάπα τονάνθρωπο,γιατίείσαιεσύ».

• Ανδηλαδήοκαθέναςαπόμαςβλέπειμέσαστονάλλοάνθρωποτονίδιοτουτονεαυτό,τότε είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι απολύτως σεβαστά και κανείς δεν θαδιανοείταιναταπαραβιάσει.

• Στην πράξη, ωστόσο, δεν συμβαίνει πάντοτε αυτό και γι' αυτό υπάρχουν άπειραιστορικά αλλά και σύγχρονα παραδείγματα όπου τα ανθρώπινα δικαιώματακαταπατώνταικαιμάλισταβάναυσαπολλέςφορές.

Ηαναπηρίαωςκοινωνικόφαινόμενο

• Η αναπηρία είναι ένα κοινωνικό ζήτημα μείζονος σημασίας, το οποίο με βάση τοκοινωνικό μοντέλο θεωρείται ως η απώλεια ή ο περιορισμός των ευκαιριών ενόςατόμου, λόγω φυσικών αλλά και κοινωνικών εμποδίων ώστε να μπορεί αυτό νασυμμετέχειισότιμαστηνκανονικήζωήμιαςκοινότητας(Barnes,1994).

• Με βάση το μοντέλο αυτό η αναπηρία δεν θεωρείται πλέον ως ένα μεμονωμένοπρόβληματουατόμου,αλλάπρωτίστωςένακοινωνικόζήτημαπουπροκαλείταιαπότιςπολιτικές που υιοθετούν και εφαρμόζουν τα σύγχρονα κράτη, τις πρακτικές, ή/και τοπεριβάλλον.

• Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, καθώς και το ΠροαιρετικόΠρωτόκολλοπουτησυνοδεύει,ψηφίστηκαναπότηνΟλομέλειατηςΓενικήςΣυνέλευσης

101

τωνΗνωμένωνΕθνώνστις13Δεκεμβρίουτου2006καιτέθηκανσεισχύστις3Μαΐουτου2008.

• Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία είναι η πρώτη σύμβασηανθρωπίνων δικαιωμάτων η οποία είναι ανοικτή για υπογραφή από οργανισμούςπεριφερειακής ολοκλήρωσης (βλ. Άρθρο 44) και η Ευρωπαϊκή Ένωση κύρωσε τηΣύμβασηστις23Δεκεμβρίου2010.

• Στις 10 Απριλίου 2012, η Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής και στην Ελλάδακύρωσε τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία καθώς και τοΠροαιρετικόΠρωτόκολλοτηςΣύμβασης.

• Το Άρθρο 1 της Σύμβασης, εισάγοντας την οπτική της αλληλεπίδρασης ανάμεσα σταάτομα με αναπηρία και τα εμπόδια του περιβάλλοντος, συνιστά μια ολιστικήπροσέγγιση για τον ορισμό της αναπηρίας, ενώ απομακρύνεται από το ιστορικάκυρίαρχοιατρικόμοντέλογιατηνπροσέγγισητηςαναπηρίας,εισάγονταςτηνκοινωνικήδιάσταση.

• ΣτοΆρθρο1,πιοσυγκεκριμέναορίζεταιότι:• «Στα άτομα με αναπηρία συμπεριλαμβάνονται άτομα με μακροχρόνιες σωματικές,

νοητικές, πνευματικές ή αισθητηριακές βλάβες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση μεδιάφορα εμπόδια δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματικήσυμμετοχήτουςστηνκοινωνίασείσηβάσημετουςάλλους.»

ΗαναπηρίαστηνΕυρωπαϊκήΈνωση

• Άνθρωποιμεαναπηρίεςαντιστοιχούντουλάχιστονστο16%τουσυνόλουτωνατόμωνσεπαραγωγικήηλικίαμέσαστηνΕυρωπαϊκήΈνωση(Πηγή,gr.ettad.eu).

• ΗΕΕ,υιοθετώνταςπλήρωςτοκοινωνικόμοντέλο,θεωρείτηναναπηρίααποτέλεσματηςδυναμικής αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός προσώπου και του περιβάλλοντός του,συμπεριλαμβανομένων και των κοινωνικών κατασκευών, οι οποίες οδηγούν στηδιάκρισηκαιτοστιγματισμό.

• Είναι, επομένως, το περιβάλλον που πρέπει να προσαρμοστεί σε κάθε μεμονωμένοπρόσωπο,συμπεριλαμβανομένωνκαιτωνανθρώπωνμεαναπηρίες,μετηνκατάργησηόλωναυτώντωνεμποδίων(Goelen,2005).

Ισότηταδενσημαίνειαπαραίτηταδικαιοσύνη

«Δενυπάρχειτίποταπιοάνισοαπότηνίσημεταχείρισητωνάνισων»

Αριστοτέλης

ΈΛΕΝΑΣΟΥΚΑΚΟΥPh.D.,ΕπισκέπτριαΚαθηγήτρια,ΕπίτιμηΕρευνητικήΣυνεργάτης,UniversityofRoehampton,SchoolofEducation,ΛονδίνοΗνωμένοΒασίλειο.

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΠΡΟΩΘΩΝΤΑΣΤΗΝΑΠΟΔΟΧΗΤΗΣΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣΣΤΟΣΧΟΛΕΙΟ:

TΡΕΙΣΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

ΓιατίναΠροωθήσουμετηΔιαφορετικότηταστοΣχολείο;

102

Ηέρευναπαρουσιάζειμεγάλοεύροςαπόθετικάμαθησιακάαποτελέσματαγιαπαιδιάμεκαι χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, που περιλαμβάνουν σημαντικά οφέλη για τηνκοινωνικήκαισυναισθηματικήτουςανάπτυξη.(NationalProfessionalDevelopmentCenteronInclusion,2011,Odom,Buysse,&Soukakou,2011)

ΤίΓνωρίζουμεγιατηνΑποδοχήτηςΔιαφορετικότηταςαπότουςΠαιδαγωγούς;

• Οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών μπορεί να αποτελέσουν ένα από τα μεγαλύτεραεμπόδιαγιατηνυποστήριξηπαιδιώνμεδιαφορετικάμαθησιακάπροφίλ(Orr,2009).

• Οιαντιλήψειςτωνεκπαιδευτικώνσυνδέονταιστενάμεπαράγοντεςόπως:αντίληψητηςαυτοαποτελεσματικότητας;Ησχέσητουςμετηδιοίκησηκαιηυποστήριξηπουέχουν,ηεπαγγλεματικήεμπειρία(MacFarlane&Woolfson,2013;Hwand&Evans,2011).

• Έναμεγάλοποσοστόπαιδαγωγώνδηλώνουναπροετοίμαστοιναυποστηρίξουνμαθητέςμεμαθησιακέςκαιαναπτυξιακέςδιαφορέςστηντάξη.

• Η παροχή επαγγελματικής ανάπτυξης με τη μορφή pre-service and in-service trainingεπηρεάζειτηναντίληψητουςσχετικάμετηναναπηρία(Letherman&Niemeyer,2005).

«Τοπώςσκέπτονταιοιεκπαιδευτικοίεπηρεάζειτίκάνουν,αλλάκαιαπότηνάλλημεριά,τίκάνουμεγιανα τουςπροετοιμάσουμεκαι να τουςστηρίξουμεδιαμορφώνει τηναντίληψητουςγιατοτιμπορούννακάνουν....»

Προετοιμάζονταςτοσχολείοναυποστηρίξειτηδιαφορετικότητα

Στόχος πρέπει να είναι η προετοιμασία ολόκληρης της σχολικής κοινότητας, για νααντιμετωπίζειτηδιαφορετικότητα,διαφορετικά.Νακοιτάζειτιςατομικέςδιαφορέςθετικά,και να αναγνωρίζει ότι η καλλιέργεια τωνατομικών διαφορών έχει σημαντικά οφέλη γιατηνσφαιρικήανάπτυξηόλωντωνπαιδιών.

ΠροςΈναΕνιαίοΜοντέλοΕπαγγελματικήςΑνάπτυξης

Μοντέλογιατηνένταξητηςδιαφορετικότηταςστοσχολικόπλαίσιο.ΧρησιμοποιείταιστηνΑμερική για την βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Για να είναι αποτελεσματικάυποστηρικτικόωςπροςτηνπροώθησητηςδιαφορετικότηταςακολουθούμετοτρίπτυχο:

• ΠΟΙΟΣ• ΤΙ• ΠΩΣ

ΠοιονΠρέπειναΠεριλάβουμε;

• ΔιοίκησηΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτων• Παιδαγωγοί• Βοηθητικόεκπαιδευτικόπροσωπικό• ΣύμβουλοιεπαγγελματικήςΑνάπτυξης• Ειδικοίπαιδαγωγοί/Επαγγελματίες• Μαθητές

103

• Οικογένεια

ΤιΧρειάζεταιναΑναπτύξουμε;

• Νέεςιδέες,γνώση,καιδεξιότητες• Διαφορετικέςεκπαιδευτικέςπρακτικές

• Διαφορετικάμοντέλασυνεργασίας

ΜεΠοιοΤρόπο;

• Μεαποτελεσματικάπρογράμματαεπαγγελματικήςανάπτυξης• Χρησιμοποιούνμεθόδουςπουσυνδιάζουντηδιάχυσηπληροφοριών(information-based

training)μεπρακτικήκαθοδήγηση(guidedpracticemethods)• Διετελούνταιμεσααποσχέσησυνεργασίαςπουστηρίζεταιστηνεμπιστοσύνη• Είναισυνεχή,τακτικά,καισυστηματικά

• Συνδέουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση με την υποστήριξη κατά την επαγγελματικήδραστηριότητα(pre-service&in-servicetraining)

(Winton,Snyder&Goffin,2016)

Ότανταπαιδιάπαρατηρούντιςδιαφορέςτους:

https://www.youtube.com/watch?v=1MJrRvpjB1I

Βιβλιογραφία

• DEC/NAEYC.(2009).Earlychildhoodinclusion:A jointpositionstatementoftheDivisionfor Early Childhood (DEC) and the National Association for the Education of YoungChildren (NAEYC).ChapelHill:TheUniversityofNorthCarolina,FPGChildDevelopmentInstitute

• JaneM.Leatherman&JudithA.Niemeyer(2005)Teachers’AttitudesToward Inclusion:Factors Influencing Classroom Practice, Journal of Early Childhood Teacher Education,26:1,23-36

• Hwang,Yoon-Suk&Evans,David(2011)Attitudestowardsinclusion:gapsbetweenbeliefandpractice,InternationalJournalofSpecialEducation,26(1),pp.136-146.

• Odom, S. L., Buysse, V., & Soukakou, E. (2011). Inclusion for young children withdisabilities:Aquartercenturyofresearchperspectives.JournalofEarlyIntervention,33,344-356.

• Orr, A.C. (2009). New special educators reflect about inclusion: Preparation and K-12currentpractice.JournalofEthnographic&QualitativeResearch,3(4),228-239.

ΤιΕίδουςΠρακτικέςΠροωθούντηΔιαφορετικότηταστηνΠροσχολικήΕκπαίδευση;

*(…)practicesthatsupporttherightofeveryinfantandyoungchildandhisorherfamily,regardless of ability, to participate in a broad range of activities and contexts as full

104

membersoffamilies,communities,andsociety.Thedesiredresultsofinclusiveexperiencesforchildrenwithandwithoutdisabilitiesandtheirfamiliesincludeasenseofbelongingandmembership,positivesocialrelationshipsandfriendships,anddevelopmentandlearningtoreachtheirfullpotential.Thedefin-ingfeaturesofinclusionthatcanbeusedtoidentifyhighqualityearlychildhoodprogramsandservicesareaccess,participation,andsupports.

(DEC/NAEYC,2009)

ΜΕΝΕΛΑΟΣΤΣΑΟΥΣΗΣΔιοικητής&ΠρόεδροςΔ.Σ.ΚΕΑΤ

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΠΡΟΩΘΗΣΗΤΗΣΕΝΤΑΞΗΣΜΑΘΗΤΩΝΜΕΑΝΑΠΗΡΙΑΣΤΗΝΟΡΑΣΗΣΤΑΣΧΟΛΕΙΑΤΥΠΙΚΗΣ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΜΕΣΩΤΗΣΧΡΗΣΗΣΤΗΣΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣΕΚΤΥΠΩΣΗΣΩΣΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΕΡΓΑΛΕΙΟ

Το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ) είναι Νομικό ΠρόσωποΔημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), λειτουργεί στην Αθήνα ως Κεντρική Υπηρεσία και στηΘεσσαλονίκηωςΠεριφερειακήΔιεύθυνση-Παράρτημακαικαλύπτει τιςανάγκεςτωννέωνκαιενήλικωνατόμωνμεαναπηρίαόρασηςσεεθνικόεπίπεδο.

ΚύριοςκαιπρωταρχικόςστόχοςτουΚέντρουείναιηανεξαρτησίατωνατόμωνμεαναπηρίαόρασηςκαιηπλήρηςένταξήτουςστοκοινωνικόσύνολο.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην εκπαίδευση και στήριξη των μαθητών. Προωθείται ηπνευματική, ηθική, κοινωνική και πολιτιστική τους καλλιέργεια σε ένα περιβάλλονσεβασμούπροςτοάτομο.Μετηναμοιβαίασυνεργασία,τηνεξειδικευμένηεκπαίδευσηκαιτηνπρόσβασηστιςνέεςΤεχνολογίες,ταπαιδιάμαςμπορούνναπετύχουνό,τιθέλουνστηζωήτους.

Ένας από τους κύριους στόχους μας είναι η κάλυψη και αντιμετώπιση εκπαιδευτικών,επαγγελματικών και πνευματικών αναγκών των ατόμων με αναπηρία όρασης και ηεφαρμογή σύγχρονων μεθόδων και προγραμμάτων εκπαίδευσης με τη χρήση καιχορήγησηυποστηρικτικήςτεχνολογίας.

Στα πλαίσια αυτού του στόχου το ΚΕΑΤ σε συνεργασία με το Συμβούλιο ΕκπαίδευσηςΈρευνας και Πολιτισμού της Βαλένθια της Ισπανίας το οποίο είναι υπεύθυνο γιαπερισσότερα από 2000 σχολεία προσχολικής, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιαςεκπαίδευσηςστιςτέχνεςτηνεπαγγελματικήκατάρτισηκαιτηνειδικήεκπαίδευσηεκπονείπρόγραμμα στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus+ «Προώθηση τηςένταξης μαθητών μέσω της χρήσης τριασδιάστατης εκτύπωσης» “Promoting inclusionthrough educational 3D Printing” . Το πρόγραμμα το οποίο και θα σας παρουσιάσω ωςπρόταση για χρήση σύγχρονων και καινοτόμων εκπαιδευτικών εργαλείων στην ενταξιακήεκπαίδευση γίνεται επίσης σε συνεργασία με την οργάνωση Τυφλών της Λετονίας, τοΕθνικόΊδρυμαγιαάτομαμεαναπηρίαόρασηςτηςΙσλανδίας,τηνεταιρίαMundoReaderSLπου παράγει εξοπλισμό τρισδιάστατης εκτύπωσης και εκπαίδευση της Ισπανίας και δύοσχολέια τυπικής εκπαίδευσης της περιοχής της Βαλένθια και τριών σχολείων τυπικήςεκπαίδευσηςστηνΑθήναταοποίαείναιτο3οΓυμνάσιοΚηφΙσιάς,το4οΔημοτικόΣχολείοΠεύκης και η Ελληνοαγγλική Αγωγή. Όπως φαίνεται λοιπόν, για την εκπόνηση ενόςανάλογου καινοτόμου ενταξιακού προγράμματος εκπαίδευσης συνεργάζονται φορείς οι

105

οποίοι αντιπροσωπεύουν γεωγραφικά χώρες της Βόρειας και Νότιας Ευρώπης αλλά καιΦορείς τυφλότητας, διευθύνσεις εκπαίδευσης, σχολεία και ιδιωτική εταιρία παροχήςυψηλήςτεχνολογίας.

Οι μαθητές με αναπηρία στην όραση συνιστούν μία ομάδα με το ρίσκο του κοινωνικούαποκλεισμού. Πέρα από τν αυστηρό ορισμό της αναπηρίας στην όραση ή του ποσοστούαπώλειαςόρασηςτουκάθεμαθητή,ηκατάλληληεκπαίδευσηείναι ζωτικήςσημασίαςγιατηνπλήρηκοινωνικήτουένταξη.Ενημερώνονταςτουςδασκάλουςκαιτηνκοινωνίαγιατιςιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες του συγκεκριμένου πληθυσμού, απαιτούνται και οιαντίστοιχεςεκπαιδευτικέςπαρεμβάσειςπροςαυτήτηνκατεύθυνση.

Η εισαγωγή νέων τεχνολογιώνόπωςοι τρισδιάστατες εκτυπώσεις, έχειανοίξει ένα εύροςεκπαιδευτικών δυνατοτήτων και υπηρεσιών που μπορούν να εξαλείψουν τιςπροαναφερθείσες δυσκολίες ένταξης ή ανισότητες και να βοηθήσουν στην ένταξη τωνμαθητώναυτών.

Ο κύριος στόχος αυτού του προγράμματος είναι να εντάξει ομαλά τους μαθητές μεαναπηρίαστηνόρασηστημαθησιακήδιαδικασίατηςτυπικήςεκπαίδευσηςπροσφέρονταςστα σχολεία που συμμετέχουν σε πιλοτική φάση τα εκπαιδευτικά εργαλεία μέσω τωντρισδιάστατωνεκτυπώσεωνκαιοστόχοςαυτόςυλοποιείταιμέσααπότρείςάξονες:

1) Ενταξιακήεκπαίδευσημέσωτηςμεθοδολογίαςservicelearning(κοινωνικήδιάστασητηςμάθησης). Η μεθοδολογία αυτή προάγει την ευαισθητοποίηση για τις ανάγκες τηςσυγκεκριμένης ομάδας και την εκπαιδευτική ανάπτυξη δεξιοτήτων τους με τιςτρισδιάστατεςεκτυπώσεις.Τατρισδιάστατααντικείμεναμπορούνναδιευκολύνουντηνκαθημερινότητακαι τηναντίληψηκαικατανόησητουπεριβάλλοντοςτους.Οιμαθητέςαναμένεταινααποκτήσουνδεξιότητεςγιατησυνεργατικήμάθηση,τηλήψηαποφάσεωνκαι την επίλυσηπροβλημάτων, νααναγνωρίζουν τους κινδύνουςκαι ναδιαχειρίζονταιαλλαγέςπουσυμβαίνουνκαινααναγνωρίζουντορόλοπουδιαδραματίζουνσεαυτέςτιςαλλαγές. Δίνεται έμφαση σε μεθόδους που προωθούν την προσωπική και κοινωνικήχρήσητηςγνώσης,τονενεργόρόλοστομαθητήκαιτηνεμπλοκήτωνπαιδιώνωςάτομακαι ως μελών ομάδων σε projects, σε διερευνήσεις, σε πειραματισμούς σεεφαρμοσμένες καταστάσεις, στη λήψη αποφάσεων και στο σχεδιασμό projects πουέχουναντίκτυποκαιείναιχρήσιμαστοκοινωνικόσύνολο.

Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα αυτό πετυχαίνεται με την προώθηση της ενταξιακήςεκπαίδευσης μέσω του μαθήματος π.χ. της τεχνολογίας, με την ενδυνάμωση τωνμαθητών με αναπηρία στην όραση και τη συμμετοχή τους στην εκτύπωσητρισδιάστατων αντικειμένων και την ενημέρωση των μαθητών χωρίς αναπηρία για τιςεκπαιδευτικέςανάγκεςτωνμαθητώνμεαναπηρίαστηνόραση.

2) Τηνεκπαίδευσητωνδασκάλων.

Παρέχεται στους δασκάλους ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης 30ωρών πουπεριλαμβάνει:

− Γενικέςκαιπαιδαγωγικέςπλευρέςτηςμεθοδολογίαςservicelearning− Χαρακτηριστικά και εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία στην όραση και

στρατηγικέςένταξης

106

− Νέεςτεχνολογίεςωςεργαλείαένταξηςκαιορόλοςτωννέωντεχνολογιώνστηνένταξητωνμαθητώνμεαναπηρίαστηνόραση

Επίσης παρέχεται στους δασκάλους ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα 30 ωρών πουπεριλαμβάνειτοτεχνικόμέρος,δηλαδή:

− Γενικέςπληροφορίεςγιατητρισδιάσταστηεκτύπωση− Τρίασχεδιαστικάπρογράμματακαιηχρήσητους− Τεχνικέςπροδιαγραφέςπροτερήματακαιμειονεκτήματατωνδιαφόρων

τριασδιάστατωνεκτυπώσεωνγιαεκπαιδευτικούςσκοπούς− Διδακτικήχρήσητωντρισδιάστατωνεκτυπώσεωνκαι− Ποιοτικόςέλεγχοςτηςτρισδιάστατηςεκτύπωσηςώστεναεπιτευχτείημέγιστη

δυνατήεκτύπωσηγιααπτικήχρήση− Ανάπτυξηκαιεπεξεργασίαενόςδιδακτικούεγχειριδίουσχετικάμετηντρισδιάστατη

εκτύπωσηπουσυνδέεταιμετηνκοινωνικήδιάστασητηςμάθησηςκαιπεριλαμβάνειένανοδηγόγιατονδάσκαλοκαιέναμικρόβοήθημαγιατονμαθητή.

Όλοτοεκπαιδευτικόπακέτογιατουςδασκάλουςθαπαρέχεταικαισεon line έκδοσημεστόχο να ενημερωθούν και να εκπαιδευτούν και οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί που θαενδιαφερθούννααξιοποιήσουντααποτελέσματατουπιλοτικούπρογράμματος

3) Αφούολοκληρωθείηεκπαίδευσηστοτέλοςτασχολείαπουσυμμετέχουνκαλούνταιναεφαρμόσουνπιλοτικάτοδικότουςπρόγραμμαστασχολείατουςμαζίμετουςμαθητέςτουςτοοποίομπορείνααφορά:

− Σχεδιασμό και παραγωγή απτικών χαρτών των χώρων του σχολείου, νοσοκομείων,σταθμών μετρό, ή χαρτών της περιοχής τους με τη χρήση της τρισδιάστατηςεκτύπωσης δράση η οποία θα γίνει στις τάξεις με τους μαθητές οι οποίοι θαβοηθήσουνστοσχεδιασμό,τηνπαραγωγήκαιαξιολόγησητωναντικειμένωνκαιστησυνέχεια θα τα διαθέσουν στην κοινότητα των ατόμων με αναπηρία στην όραση.Ανάλογαμετοναριθμόκαιτηνποιότητατωνπαραγόμενωνπροϊόντων,θαδιατεθούνσταχαρτογραφημένασημείαόπωςνοσοκομεία,μουσεία,δήμους,σχολείαήμετρό.

Οαναμενόμενοςαντίκτυποςγιαταάτομαμεαναπηρίαστηνόρασηαλλάκαιστοκοινωνικόσύνολο είναι ξεκάθαρος. Θα επιδράσει τόσο στην ενημέρωση σχετικά με την αναπηρίαστηνόρασηστουςεκπαιδευτικούςκαιμαθητέςπουσυμμετέχουν,όσοκαιστηνβελτίωσητηςκαθημερινότηταςτωντελικώνχρηστών.

Όλα τα απαραίτητα μέσα διάχυσης του προγράμματος θα χρησιμοποιηθούνως εγγύησηγιατηχρησιμότητατου.Ηβιωσιμότητάτουδιασφαλίζεταιγιατίταπαραγόμεναπροϊόνταθαέχουνδιάρκειαμακράςχρήσηςκαιαπευθύνονταισεευρύτερομέροςτηςσυγκεκριμένηςκοινωνικήςομάδαςκαιπέρααπόταόριατηςσχολικήςτάξης.Στοτέλοςτουπρογράμματοςπουθα είναι τον Ιούλιο του 2019θα γίνει τελική έκθεση τωνυλικώνπουθαπαραχθούνστηνΙσπανίαόπουκαιθαγίνειητελικήαξιολόγησητουπιλοτικούαυτούπρογράμματος.

Ελπίζουμεμέσααπότηνπαρουσίασητουπρογράμματόςμαςναδώσαμεερεθίσματαστηνεκπαιδευτικήκοινότητακαιστουςφορείςγια τηνδημιουργίααντίστοιχωνπρογραμμάτωνστασχολειάμαςμετησυνεργασίαόλων.

107

Άλλωστεμηνξεχνάμεότιοστόχοςτουσυνεδρίουαυτούείναι:

Ένασχολείοχωρίςετικέτες…ηαρχήμιαςκοινωνίαςχωρίςπροκαταλήψεις.

BRIGITTERENNΔιευθύντριαΕλληνογαλλικήςΣχολής"ΕυγένιοςΝτελακρουά"

&ΓΕΩΡΓΙΑΓΟΥΝΑΡΗΥπεύθυνη διαχείρισης φακέλων μαθητών με αναπτυξιακές και εκπαιδευτικές ανάγκες,ΕλληνογαλλικήΣχολή"ΕυγένιοςΝτελακρουά"

ΗΕλληνογαλλικήσχολήΕυγένιοςΝτελακρουά,στηνΑγίαΠαρασκευή,είναιεξορισμούένα σχολείο συμπερίληψης. Στις εγκαταστάσεις του, φοιτούν 1770 μαθητέςδιαφορετικώνεθνικοτήτων,απότονηπιαγωγείομέχριτοΛύκειο.Μεδυοτμήματα,τοΓαλλικό και το Ελληνογαλλικό, δυο επιβλέπουσες αρχές, το Γαλλικό και το ΕλληνικόυπουργείοΠαιδείαςκαιμεμαθητέςαπόολεςτιςκοινωνικέςτάξεις,χάρηστοσύστημαυποτροφιών από το Γαλλικό κράτος. Η ένταξη των μαθητών, με σεβασμό στημοναδικότητα τουκαθενόςαπ’αυτούςαποτελείμιααπό τιςθεμελιώδειςπροκλήσεις,ανόχιένααπόταουσιαστικάκίνητραγιατηλειτουργίατουσχολείου.

Τα πρωταρχικά ερωτήματα που τίθενται σε μια συζήτηση για την ένταξη, αφορούνστονορισμότηςένταξηςαυτήςκαθαυτήςκαικατάσυνέπειαστονορισμότωνεννοιώνπουαφορούνστηνένταξη:Τιθέλουμεαπότοσχολείοτου21ουαιώνα;τιεννοούμεμετον όρο αναπηρία ή διαφορετικότητα ή ειδικές ανάγκες; Εν τέλει, για ποιο λόγοχρειάζεταιενέτει2018ναμιλάμεγιαένα“σχολείογιαόλους”;

«Αριστεία---Συνέργεια---Ακτινοβολία:Excellence---Partage---Rayonnement»

Θέλουμεένασχολείοτοοποίονααγκαλιάζειόλουςτουςμαθητές,νατουςκαλλιεργείτοπνεύμακαιτοσώμα,νατουςγεννάερωτήματαγιατονκόσμογύρωτουςκαιγιατηζωή.Ναβοηθάτουςμαθητέςναανακαλύπτουνκαινακαταλαβαίνουν.Νακαλλιεργείδεξιότητεςπουθατουςείναιχρήσιμεςγιατημετέπειταζωήτους.Ναοξύνειτηνκριτικήσκέψη. Να προωθεί την αυτονομία και τη συμβίωση. Θέλουμε τέλος ένα σχολείο τοοποίοναενθαρρύνεικάθεμαθητήνακατακτήσειτηναριστείαπουδικαιούταιμεβάσητην προσωπικότητά του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Εννοούμε εδώ τηναριστείαόχιωςμια«ελιτίστικη»έννοιαπουπροωθείτονανταγωνισμόμετουςάλλους,αλλάως κάτιπουαξίζει καιπουδικαιούται κάθεμαθητής, τηναριστείαδηλαδήπουαξίζειστονκαθένα,θέτονταςτοδυναμικότουσεπλήρηλειτουργία.Σ’αυτότοσχολείοχωράνεόλοι.

Σ’ ένα σχολείο της συμπερίληψης υπάρχει όχι μόνο χώρος, αλλά και έναπροετοιμασμένοπεριβάλλονγιαόλους.Καιάνθρωποιμετηνπροσήκουσακατάρτιση.Υπάρχειέναπλαίσιοπουεξασφαλίζειίσεςευκαιρίεςγιαόλους.Όπουόλοιαισθάνονταιασφαλείς. Και τότε μόνο μπορούν όλοι οι μαθητές να προοδεύσουν. Οι μαθητές μεκινητικές, αισθητηριακές, γνωστικές ή ψυχολογικές δυσκολίες, οι μαθητές κάθεσεξουαλικούπροσανατολισμού,μαθητέςμεαναπτυξιακέςδιαταραχές,μεκάθετύπουνοητικόδυναμικό.

Αςκοιτάξουμεαπλώςπίσω,μεμιαιστορικήπροοπτική.ΣτηνΕλλάδα,πριναπόμερικέςδεκαετίες, όχι πολλές, ένα αυτιστικό παιδί, ένα παιδί με κινητικές δυσκολίες, δεν θαμπορούσε να φοιτήσει στο σχολείο. Δεν υπήρχε ούτε υποδομή, ούτε η εκπαίδευση

108

ώστεναενταχθείσεμια“κανονική τάξη”,πόσομάλλονηαποδοχή. Συνεπώς, είτεθαέμενεστοσπίτι,είτε,ανήταν“τυχερό”,θαβρισκότανσ’ένα“ειδικόσχολείο”.Αλλάγιατα δεδομένα στην Ελλάδα, φαντάζομαι πως θα μιλήσουν/μίλησαν άλλοι, πιοκαταρτισμένοιαπόεμέναστοθέμααυτό.

Τοποθετούμενοιόμωςσ’έναιστορικόπλαίσιο,είμαστεσεθέσηναδούμεπιοκαθαράτοπούβρισκόμαστεκαιτοπόσοαπέχειαυτόαπόεκείπουθέλουμεναβρισκόμαστε.Επίτουπαρόντος,υπάρχειένανομοθετικόπλαίσιο-καιγι’αυτόθασαςμιλήσωεγώσήμερα-τοοποίοέχειωςπρόθεσητοναεξασφαλίσειτηνένταξηόλωντωννέωνστοσχολείο.

Ποια είναι η κατάσταση στη Γαλλία και πιο συγκεκριμένα στα γαλλικά σχολεία;Σήμερα,φοιτούν στα γαλλικά σχολεία, σύμφωναμε ένα δελτίο τύπου του ΓαλλικούυπουργείουΠαιδείας,της4ηςΔεκεμβρίου2018,300.000μαθητέςμεαναπηρία;57%εξαυτώνστοΔημοτικό,33%στοΓυμνάσιοκαι10%στοΛύκειο,γενικόήτεχνικό.

Ο νόμος της 11ης Φεβρουαρίου του 2005 ήταν το μεγάλο βήμα για το γαλλικόεκπαιδευτικό σύστημα. Κι αυτό γιατί με τον νόμο αυτό, πλαισιώθηκαν καιενοποιήθηκανόλαταεπίμέρουςβήματαπουγίνοντανστηνειδικήαγωγήκαθώςκαιδιαμορφώθηκεοορισμόςτηςαναπηρίας.

«Καθιστά αναπηρία, σύμφωνα με τον παρόντα νόμο, κάθε περιορισμόςδραστηριότηταςήπεριορισμόςσυμμετοχήςστηνκοινωνικήζωήτονοποίουφίσταταιστο περιβάλλον του ένα άτομο εξ αιτίας μιας σημαντικήςδιαφοροποίησης/μεταβολής σε διαρκή ή οριστική βάση μιας ή περισσότερωνφυσικών, αισθητηριακών, νοητικών, γνωστικών, ή ψυχικών λειτουργιών, μιαςπολυαναπηρίαςήμιαςδιαταραχήςτηςυγείαςπουκαθιστάκάποιονανίσχυρο».

Ο νόμος του 2005 λοιπόν, θέτει την αρχή μιας δικαιωματικής πρόσβασης στηνεκπαίδευση, η οποία παρέχεται ει δυνατόν στο πιο κοντινό στην κατοικία σχολικόίδρυμα(καιεδώδενμιλάμεγιακάποιοειδικόσχολείο).Εξασφαλίζειδετηνσυνέχειαμιας πορείας η οποία είναι προσαρμοσμένη στις ικανότητες και στις ανάγκες τουκάθεμαθητή.

Στο πλαίσιο του νόμου του 2005, συντάχθηκαν και θεσμοθετήθηκαν τέσσεραπρωτόκολλα τα οποία χρησιμοποιούνται για την εξατομικευμένη καταγραφή καικάλυψη των αναγκών του μαθητή, για την πληροφόρηση του προσωπικού τουσχολείου, για να εξασφαλιστεί μια συνέχεια και μια ομοιομορφία στη φοίτησημαθητώνπουχρήζουναντισταθμιστικώνμέτρων.

Πρωτόκολλαυποδοχήςμαθητώνθεσμοθετημέναστοπλαίσιοτουνόμουτου2005:

PAI:ΕξατομικευμένοΣχέδιοΥποδοχής

• Ένασχέδιοεσωτερικήςχρήσηςγιατοσχολικόίδρυμα.• Προβλέπει διευθετήσεις της φοίτησης, ιατρική φροντίδα, πρωτόκολλα

έκτακτηςανάγκης.• Εξασφαλίζειθεραπείες,ειδικέςδίαιτες,γενικότερατηνασφάλειατουμαθητή.• Διευκρινήσεις ως προς τη φοίτηση μαθητών κατά τη νοσηλεία τους ή την

παραμονήτουςστοσπίτι.

109

• Οιγονείςήτοσχολείοζητούντηνεφαρμογήτου.Συντάσσεταιαπότονσχολικόγιατρόκαιυπογράφεταιαπότονδιευθυντήτουσχολείου.

Γιαποιους:

Για τους μαθητές που έχουν ανάγκη θεραπειών, ιατρικής φροντίδας.Μαθητές μεχρόνιεςασθένειεςόπωςτοάσθμα,αλλεργίες,δυσανεξία.

Παραδείγματα:

− ΜαθήτριαμεσύνδομοΤέρνερ,ηοποίαφεύγεινωρίτερααπότομάθημα,ώστεναπαρακολουθήσεισυνεδρίεςπαιγνιοθεραπείας.

− Μαθητήςμεαυτοάνοσο,οοποίος,λόγωκαθετηριασμού,μπαίνειαπόάλληείσοδοστο σχολείο, ώστε να αποφευχθούν τραυματισμοί. Ορισμένο πρωτόκολλο γιαπερίπτωσηπρώτηςανάγκης(κλήσησεσυγκεκριμένογιατρό/νοσοκομείο)

− Διαβητική μαθήτρια η οποία επισκέπτεται σε ορισμένο χρόνο τους νοσοκόμουςτουσχολείουγιαμετρήσεις.

PPS:ΠροσωποποιημένοΣχέδιοΦοίτησης

Σχέδιο το οποίο εμπίπτει στη δικαιοδοσία του Διαμερισματικού Οίκου Ατόμων μεΑναπηρία,τουφορέαπουδιαχειρίζεταιτουςφακέλουςτωνατόμωνμεαναπηρίαστηΓαλλία, έχει συμβουλευτικό ρόλο και μέσω της Επιτροπής Δικαιωμάτων καιΑυτονομίαςτωνατόμωνμεΑναπηρία,εξασφαλίζειπαροχές(οικονομικές,υλικέςκλπ)καιδιασφαλίζειτηνεφαρμογήτωναποφάσεων.

Προβλέπει τον προσανατολισμό ή τη συνοδεία του μαθητή, διευθετήσεις ήσχολικές προσαρμογές, παράλληλη στήριξη, διάθεση προσαρμοσμένουπαιδαγωγικούυλικού.

• Προσανατολισμός:Μονάδεςένταξης,κανονικήτάξη,μαθήματακατ’οίκον.• Διευθετήσεις της φοίτησης για παρακολούθηση θεραπειών (λογοθεραπεία,

παρακολούθησηαπόψυχολόγο)εκτόςσχολείουσεώρεςμαθήματος.• Παιδαγωγικές προσαρμογές: Ελάφρυνση των σχολικών εργασιών, οδηγίες,

φωτοτυπίατωνσημειώσεωντουμαθήματος,διευθετήσειςγιαταδιαγωνίσματακαιτιςεξετάσεις(επιπλέονχρόνος,γραμματέας).

• Μέτρα για τη συνοδεία: Παράλληλη στήριξη, SESSAD---επαγγελματίες πουπροσφέρουνκατ’οίκονυπηρεσίες,λογοθεραπεία.

ΗοικογένειαέρχεταισεεπαφήμετονΔιαμερισματικόΟίκοΑτόμωνμεΑναπηρίακαιστησυνέχειαηπολυεπιστημονικήομάδαεκπονείτοΣχέδιοτοοποίοδιαβιβάζειστηνΕπιτροπήΔικαιωμάτωνκαιΑυτονομίαςτωνατόμωνμεΑναπηρία(CDAPH).

Γιαποιούς;

Μαθητές με πιστοποιημένη αναπηρία από την Επιτροπή Δικαιωμάτων καιΑυτονομίας: αυτισμός, κινητικές και άλλες δυσκολίες, συνδυασμός μαθησιακώνδυσκολιών.

110

Παραδείγματα:

− Μαθητής με δυσκολίες στην όραση, στου οποίου τη διάθεση τίθεται είτεσυνοδός, είτε βιβλία σε γραφή Braille, είτε υπολογιστής με προσαρμοσμέναλογισμικά.ΤαθέματατωνεξετάσεωνδιατίθενταισεBrailleήσεμεγενθυμένεςγραμματοσειρές.

− Μαθήτριαμεπολλαπλέςμαθησιακέςδυσκολίεςηοποίαέχειστηδιάθεσήτηςπαράλληληστήριξη---γραμματέαγιατηντάξηκαιτιςεξετάσεις.

− Μαθητής στο φάσμα του Αυτισμού για τον οποίο η παράλληλη στήριξη στιςεξετάσειςερμηνεύειτιςμεταφορικέςέννοιεςκαιτουςιδιωματισμούς,εξηγείταθέματα.

− Μαθητήςμεδυσπραξίαοοποίοςέχειστηδιάθεσήτουυπολογιστήήτάμπλετμελογισμικόαναγνώρισηςφωνής,ώστεναγράφει.

− Αυτιστικός μαθητής, ο οποίος παρακολουθεί τα μαθήματα μέχρι το μεσημέρι καιστησυνέχεια,μαζίμετηνπαράλληληστήριξη,κατευθύνεταιμεταξίστοχώροόπουκάνει τις συνεδρίες λογοθεραπείας, εργοθεραπείας και κατά τη λήξη τωνθεραπειώνοδηγείταιστοσπίτι.

− Μαθητήςμενοητικέςδυσκολίες:Παρακολούθησησεεξειδικευμένεςμονάδεςμέσαστο σχολείο, οι οποίες προωθούν την αυτονομία του. Ο μαθητής περνά χρόνοκάνονταςθεραπείεςαλλάκαιμετουςσυμμαθητέςτου.

PAP:Πλάνοπροσωποποιημένηςσυνοδείας

Ένασχέδιοεσωτερικήςχρήσηςγιατοσχολικόίδρυμα.

Σταθμισμένο, πρόκειται για ένα ενιαίο έγγραφο με μεγάλο αριθμό προτάσεων γιαδιευθετήσεις και τροποποιήσεις στο οποίο «τσεκάρει» κανείς το ανάλογο κουτάκι.Καλύπτει όλα τα χρόνια της σχολικής φοίτησης. Μπορεί με τον τρόπο αυτό ναπαρακολουθηθεί η πορεία ενός μαθητή και να χρησιμοποιηθεί και σε περίπτωσηαλλάγήςσχολείουγιατηνεξασφάλισητηςσυνέχειας.

Προβλέπειδιευθετήσειςκαιπαιδαγωγικέςπροσαρμογές.

Ελάφρυνση των σχολικών εργασιών, οδηγίες, φωτοτυπία των σημειώσεων τουμαθήματος, διευθετήσεις για τα διαγωνίσματα, χρήσηΗ/Υ (με δυνατότητα παροχήςαπότοκράτοςγιατηχρήση).

Δεν προβλέπει μερική φοίτηση, επιτρέπει όμως την παρακολούθηση θεραπειών(λογοθεραπεία,παρακολούθησηαπόψυχολόγο)εκτόςσχολείουσεώρεςμαθήματος.

Προτείνεται από το σχολείο ή από την οικογένεια. Με τη σύμφωνη γνώμη τουΣχολικού Γιατρού, εκπονείται από την «παιδαγωγική ομάδα», μαζί με τους γονείςκαιτουςσχετικούςεπαγγελματίες.

Η παιδαγωγική ομάδα συγκροτείται ανάλογα με τις ανάγκες του μαθητή καιγίνονταιπρογραμματισμένεςσυναντήσειςστηδιάρκειατουσχολικούέτους.

Γιαποιούς;

Μαθητές που παρουσιάζουν σχολικές δυσκολίες οι οποίες έχουν διάρκεια λόγωμαθησιακών δυσκολιών. Για παράδειγμα δυσλεξία, δυσαριθμησία, δυσπραξία,δυσορθογραφίακαιάλλα.

111

Παραδείγματα:

− Μαθητής με δυσλεξία: Δυνατότητα επιπλέον χρόνου στα τεστ/διαγωνίσματα,δυνατότητα να λαμβάνεται υπόψη η κόπωσή του, δυνατότητα να λαμβάνει τιςσημειώσειςτουμαθήματοςείτεσεφωτοτυπία/μέιλαπότονκαθηγητή,είτεαπόένανορισμένοσυμμαθητή.

− Μαθήτρια με δυσλεξία: επιλογή από τον εκπαιδευτικό βιβλίων τα οποίαδιατίθενται και ηχογραφημένα, χρήση τάμπλετ με ειδικό λογισμικό για τηνανάγνωσηβιβλίων.

PPRE:ΠροσωποποιημένοΠρόγραμμαΣχολικήςΕπιτυχίας

Ένα σχέδιο εσωτερικής χρήσης για το σχολικό ίδρυμα (αποκλειστικάπαιδαγωγικό).

Προβλέπει ένα σύνολο συντονισμένων δράσεων, οι οποίες επισημοποιούνται μέσωενός εγγράφου, ώστε να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες που συναντά ένας μαθητής.Εξασφαλίζεταιείτεμιαδιαφοροποιημένηπαιδαγωγικήσυνοδείαμέσαστηντάξηαπότους εκπαιδευτικούς του μαθητή είτε εξειδικευμένες ή συμπληρωματικές βοήθειες,όπωςηεξατομικευμένηδιδασκαλία.Οιστόχοιπουτίθενταιείναιπολύσυγκεκριμένοικαι διατυπωμένοιμε ξεκάθαρο τρόπο και η διάρκεια τουπρογράμματος είναι μικρή,ώστεναεξασφαλιστείηεπιτυχία.

Με πρωτοβουλία των παιδαγωγικών ομάδων, το Πρόγραμμα αυτό οργανώνει τηνεστιασμένη μάθηση σε συγκεκριμένες ανάγκες του μαθητή. Υποβάλλεται στηνοικογένειαπριντεθείσεεφαρμογήκαιυπογράφεταιαπότοσχολείο,τηνοικογένειακαιτονμαθητή.

Γιαποιούς;

− Μαθητές με σχολικές δυσκολίες που ενδέχεται να μην κατακτήσουν ορισμένεςγνώσειςκαιδεξιότητεςπουαπαιτούνταιστοτέλοςτουκύκλουσπουδών.

− Μαθητέςπουχρειάζονταικινητοποίηση,ενθάρρυνση,οργάνωση.− Χαρισματικούςμαθητές.

Στοσημείοαυτόαξίζεινααναφερθείορόλοςτουεκπαιδευτικούαναφοράς,οοποίοςκατέχει τον ρόλο του συνομιλητή και διαμεσολαβητή μεταξύ της οικογένειας, τουσχολείου,τωνεπαγγελματιώνπουπαρέχουνυπηρεσίεςστονμαθητήκαιτωνκρατικώνυπηρεσιών.Οεκπαιδευτικόςαυτόςέχειυπ’ευθύνητουσυγκεκριμένοαριθμόμαθητώνανάσχολείοήανάδιαμέρισμα,παρέχειπληροφορίες,οργανώνειτιςσυναντήσειςκαιεπιβλέπειτηνεφαρμογήτωνπλάνωνπουέχουνεγκριθεί.

Μετουςπαραπάνωτρόπουςοιμαθητέςπροχωρούνκαιπροοδεύουν.Τίθεταιλοιπόντοερώτημα, για το τι κάνει το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα όταν οι μαθητές αυτοίφτάνουνστιςεπίσημεςεξετάσεις.Υπάρχουντρειςεπίσημεςεξετάσεις, τοDNBστηνΓ’Γυμνασίου,οιεξετάσειςστηΒ΄Λυκείου(1ère)καιτοBaccalauréat.

Οιγονείςαιτούνταιδιευθετήσεωνγιατιςεξετάσειςαυτές,υποβάλλονταςένανφάκελοπροςτηνΑκαδημαϊκήαρχήπουπιστοποιεί τιςβοήθειες.Ανάλογαμετονμαθητήκαιμετουςλόγουςγιατουςοποίουςαιτείταιδιευθετήσεων,προβλέπονται,μεταξύάλλων:

112

• Άδεια χρήσης υπολογιστή, λογισμικών για τη διόρθωση κειμένου, για τησύνταξηεγγράφωνμεφωνητικήυπαγόρευση,γιατηχάραξησχημάτωνκ.α

• ΈκδοσητωνθεμάτωνμεμεγενθυμένουςχαρακτήρεςήσεBraille.• Δυνατότητα συνοδείας από Παράλληλη στήριξη, ή από έναν καθηγητή του

σχολείου είτε για κινητικέςδυσκολίες, είτε γιαανάγνωση τωνθεμάτων, είτεγια επεξήγηση τωνθεμάτων, είτε για γραμματειακήυποστήριξη τουμαθητήκ.α.

• Προσαρμοσμένηεξέτασητηςορθογραφίας• Επιπλέονχρόνος(1/3τουχρόνου)• ΑποθήκευσητωναπαντήσεωνσεUSB• Επανάληψηστιςακροάσειςτωνηχογραφημένωνθεμάτων• Περιγραφήτουχάρτηαντίχάραξης• Απαλλαγήαπότηνεξέτασηορισμένωνμαθημάτων• Τοποθέτησηαυτοκόλλητουμεταονόματατωνχρωμάτων

Σεπανεπιστημιακόεπίπεδο,καθώςοιμαθητέςπουφοίτησανσεσχολικέςμονάδεςμετον νόμο του 2005 αρχίζουν να εγγράφονται στα Ανώτατα Ιδρύματα, υπάρχουνανάλογεςδιευθετήσεις,οιοποίεςσταδημόσιαιδρύματαείναισεεξέλιξη.

Τέλος, προβλέπονται στα σχολεία δράσεις ευαισθητοποίησης και αποδοχής τηςδιαφορετικότητας, μέσω της επιτροπής εκπαίδευσης για τηνυγεία και την ιθαγένεια.Παράλληλα,αξίζεινααναφερθείπωςστηΓαλλίαδιαπιστώθηκεπωςτο«Σχολικόκλίμα»έχεισημαντικόαντίκτυποστουςμαθητέςτου.Τοσχολείοείναιένασύστημακαιμέσασ’αυτόοφείλουμεναπαρατηρούμεκάθεδείγμα,κάθεσύμπτωμαπουμαςυποδεικνύειπως το σύστημα πάσχει. Ενθαρρύνεται λοιπόν η πρόληψη, μεταξύ άλλων, μέσα απόδράσειςδιαβούλευσηςγιατηνεπίλυσηπροβλημάτωνήδράσειςενάντιαστονσχολικόεκφοβισμό.

Βρισκόμαστεαυτήτηστιγμήστοδέκατοτρίτοέτοςαπότηνεφαρμογήτουνόμου.Τασυμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν είναι πως η πλαισίωση των μέτρων απόέναν νόμο – η σχετική εγκύκλιος αποστέλλεται κάθε χρόνο στην αρχή του σχολικούέτους--- μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει. Φυσικά χρειάζεται χρόνος,ωστόσο είναι σημαντικό να ξεκινήσει κανείς με τη θεσμοθέτηση του συνολικούπλαισίουκαιναμηναναλωθείσεεπίμέρουςδράσεις.Πρέπειναείμαστεφιλόδοξοιστον σχεδιασμό για να έχουμε τα ανάλογα αποτελέσματα. Η ένταξη όλων τωνμαθητώνστοσχολείο, η δημιουργία ενός σχολείου το οποίο θαμπορεί να επιδείξειτον«πλούτοόλωντωνπαιδιώντου»είναιμόνοκέρδοςγιαμιακοινωνία.

Στην Ελλάδα είμαστε στην αρχή, δεν είναι η στιγμή να επαναπαυθούμε. Τα πρώταβήματαέχουνγίνει,όμωςχρειάζονταιχρόνιαμέχριοιαλλαγέςαυτέςναφτάσουναπότη νομοθεσία στη συνείδηση του κάθε ανθρώπου, του κάθε πολίτη, ώστε να μηνσυζητάμε για τοπωςθαενταχθούν ταπαιδιάμαςστοσχολείοαλλάκάτι τέτοιο ναθεωρείταιδεδομένο.

Πηγές

CommuniquédePresseMEN,lundi4Décembre2017

113

http://www.education.gouv.fr/cid123838/permettre---a---l---ecole---de---la---republique---d---etre---pleinement---inclusive.html

Νόμοςτου2005https://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000809647&categorieLien=id

ΙστοσελίδατουONISEPhttp://www.onisep.fr/Formation---et---handicap

ΠηγέςυλικούτεκμηρίωσηςτηςAEFEhttp://www.aefe.fr/scolarite/ecole---inclusive/ressources---en---ligne---sur---lecole---inclusive

ΧΡΙΣΤΙΝΑΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥΥπεύθυνηΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτων,ΊδρυμαΩνάση

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑΙΔΡΥΜΑΤΟΣΩΝΑΣΗ-ΚΑΛΕΣΠΡΑΚΤΙΚΕΣΕΝΤΑΞΗΣ,

ΕΦΑΡΜΟΣΙΜΕΣΣΤΟΣΧΟΛΕΙΟΤΗΣΓΕΙΤΟΝΙΑΣ

• ΗΜΟΥΣΙΚΗΑΓΑΠΑΕΙΤΟΝΑΥΤΙΣΜΟ• BOARDINGPASSΣΤΟΝΑΥΤΙΣΜΟ• ΤΟΒΙΒΛΙΟΩΣΕΡΓΟΤΕΧΝΗΣ• iDANCE• ΗΤΕΧΝΗΤΗΣΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ• ΖΩΗΣΑΝΑΝΟΙΧΤΟΒΙΒΛΙΟ• ΕΛΑΚΙΕΣΥΖΩΓΡΑΦΙΖΩΜΟΥΣΙΚΗ!• ΜΙΚΡΟΙΡΟΒΙΝΣΩΝΕΣΕΝΠΛΩ• ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΜΙΑΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗΤΣΑΝΤΑ

ΗΜΟΥΣΙΚΗΑΓΑΠΑΕΙΤΟΝΑΥΤΙΣΜΟ

Μουσικοκινητικό εργαστήρι που περιλαμβάνει διαφόρων ειδών ερεθίσματα (ακουστικά,οπτικά,σωματοαισθητικά)καιδομημένεςμουσικέςδραστηριότητες,οιοποίεςστοσύνολότους ενθαρρύνουν την κοινωνικοποίηση και την ψυχαγωγία, μέσα από τη δύναμη τηςμουσικής.

• Ξεκίνησετο2013στηΣτέγητουΙδρύματοςΩνάση• Απότο2014έχειταξιδέψεισε34πόλειςσεόλητηνΕλλάδα• Συμμετοχήαπό1357παιδιάμεΔΑΦ(453σεπόλειςεκτόςΑθηνών)• ΒιωματικάεργαστήριαΕκπαιδευτικών:803άτομα

Διαδρομή

114

Παιδί&ΓονέαςàΦίλοι&ΑδέλφιαàΣχολικήΤάξη

• Διαχείριση,κατανόησηκαιέκφρασητουσυναισθήματος• Δημιουργίασυνθήκεςψυχαγωγίας

Περιεχόμενο

• Δυαδικήσχέσηγονέαπαιδιού• Χρήση της μουσικής για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων (τραγούδια που

πραγματεύονταιτηφιλία,τηδιαχείρισητουσυναισθήματος,οπτικήεπαφή,αγκαλιά)• Μουσικέςοδηγίεςοργάνωσηςτηςομάδας• Σταθερήκαιεπαναλαμβανόμενηδομή(μεπροσθήκεςπροσδιοριζόμενεςαπότοεπίπεδο

λειτουργικότηταςτηςομάδας)• Παιχνίδιααναμονής&ενίσχυσηςτηςαυτοπεποίθησης• ΣυμμετοχήόλωντωνπαιδιώνμεΔΑΦανεξαρτήτουεπιπέδουλειτουργικότητας• Εφαρμογήσεσχολείαγενικής&ειδικήςαγωγής(συνεργασία):αφορμήπαιδιάμεΔΑΦ

ναπάρουνπρωταγωνιστικόρόλο

ΔημιουργίαΕκπαιδευτικούΥλικού

Χρήσητηςμουσικήςγιατηνανάπτυξηκοινωνικώνδεξιοτήτων

ΔημιουργίαCD«έναπαράθυρομικρό»

Μουσική:ΔημήτρηςΠαπαδημητρίου

Στίχοι:ΜιχάληςΓκανάς&συμμετοχήσυνεργατώνεργαστηρίου

‘‘Σηκώνω το κεφάλι, σου λέω «κοίτα με», πες μου καλημέρα και πάρε με αγκαλιά’’‘‘«Γεια σου» λέω και απλώνω το ‘να χέρι μου σ’ εσένα«Γειασου»λεςκιεσύσεμένακαιαπλώνειςτοδικόσου’’

Download:www.onassis.org

Εφαρμογήστηνσχολικήτάξη

• ΕκπαίδευσηΕκπαιδευτικών&ενεργήσυμμετοχή• Πλάνοδραστηριοτήτων• Ενδεικτικόρεπερτόριο• ΧρήσηεκπαιδευτικούCD

ΒΟΑRDINGPASSΣΤΟΝΑΥΤΙΣΜΟ

ΕκπαιδευτικόΠρόγραμμαπουδημιουργήθηκεαπότοΊδρυμαΩνάση,σεσυνεργασίαμετονΔιεθνή Αερολιμένα Αθηνών, τελεί υπό την επιστημονική αιγίδα του Εθνικού καιΚαποδιστριακούΠανεπιστημίουΑθηνώνκαιέχειτηνυποστήριξητηςAegeanAirlines.

Ομάδεςκοινού

Εκπαιδευτικόπρόγραμμαπροσομοίωσηςτηςδιαδικασίαςενόςαεροπορικούταξιδιούπουαπευθύνεταισε3ομάδεςκοινού:

115

• Οικογένειεςπαιδιών/εφήβωνμεΔΑΦ:ολοκληρωμένοπρόγραμμααπευαισθητοποίησηςστις πτήσεις με αεροπλάνο (8 συναντήσεις: Στέγη, αεροδρόμιο / check in points καιεπιβίβασησεαεροσκάφος).

• Εκπαίδευση προσωπικού του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών και της ευρύτερηςαεροδρομικήςκοινότητας.

• Εκπαίδευση ειδικών παιδαγωγών – θεραπευτών (εξατομικευμένη χρήση τουεκπαιδευτικού εγχειριδίου κοινωνικών ιστοριών μέσω της συγγραφής ενδεικτικήςκοινωνικήςιστορίαςαπότουςσυμμετέχοντες).

Συνταξιδεύονταςμετοναυτισμό

• ΕγχειρίδιαμεκοινωνικέςιστορίεςγιαθεραπευτέςκαιγονείςπαιδιώνμεΔΑΦ(9Κ.Ι.γιαπαιδιάδιαφορετικήςλειτουργικότητας)

• Ενημερωτικάέντυπαγιακάθεταξιδιώτη(διαθέσιμασεstandτουαεροδρομίου)

Download:www.onassis.org

ΧριστίναΠαναγιωτάκου(MSc)ΥπεύθυνηΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτωνΙδρύματοςΩνάση

ΔΡ.ΈΛΕΝΑΓΙΟΥΡΟΥΚΟΥMSc,Ph.D.,Ψυχολόγος,ΕπιστημονικήΣυνεργάτης,ίδρυμαΑικατερίνηςΛασκαρίδη

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑSYNERGY

ΒΑΣΙΚΕΣΑΡΧΕΣ,ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣΚΑΙΠΛΑΙΣΙΟΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Ενδυνάμωσηεκπαιδευτικώνγιατηνδιαχείρισηπροβλημάτωνσυμπεριφοράςτωνπαιδιώνμεκοινωνικέςκαιεπικοινωνιακέςδυσκολίεςστηντάξη.

Φορείςπουσυμμετέχουνστοπρόγραμμα

• ΊδρυμαΑικατερίνηςΛασκαρίδηΕπιστημονικήΥπεύθυνη:ΚατερίναΛασκαρίδη

• ATAutism,ΕθνικήΕταιρείαΑυτισμού,ΜεγάληΒρετανίαΕπιστημονικόςΥπεύθυνος:RichardMills

• Aspire,ΜάλταΕπιστημονικήΥπεύθυνη:DoreenMercieca

• ΠανεπιστήμιοBond,Αυστραλία

Στόχοςτουπρογράμματος

• Η επιμόρφωση και η εποπτεία εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης πουδιδάσκουνπαιδιάστοφάσματουαυτισμού

• Η ανάπτυξη ενός ενδοσχολικού προγράμματος υποστήριξης της επικοινωνίας και τηςσυμπεριφοράςτωνπαιδιών

116

Τοπρόγραμμαστηνπράξη

• Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς που έχουν 1 ή 2 μαθητές με προβλήματασυμπεριφοράςμέσαστηντάξη

− Επιθετικήσυμπεριφορά− Διασπαστικήσυμπεριφορά− Καταστροφικήσυμπεριφορά− Αυτοτραυματικήσυμπεριφορά

*Συμπεριλαμβάνονταιπαιδιάμεδιάγνωσηστοφάσματουαυτισμού,παιδιάμεΔΕΠ-Υ,αλλά και παιδιά που παρουσιάζουν τα παραπάνω προβλήματα συμπεριφοράς, χωρίςαπαραίτηταναέχουνδιαγνωστεί.

• ΈναμέλοςτηςομάδαςSynergyσυνεργάζεταιμετουςεκπαιδευτικούςενόςσχολείουσεσταθερήβάση.

• Επίσκεψηστοσχολείοσεεβδομαδιαίαβάσηγιαδύοχρόνιακαισεμηνιαίαβάσηγιαένατρίτοχρόνο.

• Παρατήρησημέσαστηντάξηγιατηνυποστήριξητωνεκπαιδευτικών.• Επιστημονικήεποπτείαγιατηνεπίλυσηπροβλημάτων.• Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σχετικά με την αντιμετώπιση των προβλημάτων

συμπεριφοράς(κύκλοςσεμιναρίων)• Το πρόγραμμα είναι έτσι δομημένο, ώστε να διαχέεται η γνώση μέσα στο σχολικό

πλαίσιο: ο εκπαιδευτικός που συμμετέχει, αναλαμβάνει να επιμορφώσει δυοσυναδέλφουςτου.

• Δενγίνεταιπαρέμβασησταίδιαταπαιδιά.• Χωρίςεπιβάρυνσητουσχολείου.

Το πρόγραμμα χαρακτηρίζεται από ευελιξία – κάποια σχολεία συμμετέχουν με μία τάξη,άλλαμεπερισσότερες.ΚάθεσχολείοθαέχειέναΔάσκαλο-Μέντορα(Δάσκαλο-Σύνδεσμο),ο οποίος θα αναλάβει στη συνέχεια καθοδηγητικό ρόλο ως προς την εκπαίδευση τωνσυναδέλφωντουσυνεπικουρούμενοςαπότονΕπόπτη-ΕκπαιδευτήτουΙδρύματος.

Αξιολόγηση&Ανατροφοδότηση

Εργαλείααξιολόγησης:

• Γιατοπαιδί(StrengthsandDifficultiesQuestionnaire–SDQ)• Γιατοσχολείο(Ερωτηματολόγιο:«Προβληματισμοίκαιβήματαμπροστά»)• Εβδομαδιαίεςγραπτέςαναφορέςτουεκπαιδευτικού• ΕβδομαδιαίεςγραπτέςαναφορέςτουΜΙ

Μέχρισήμερα

• 4οςχρόνοςλειτουργίας• 18σχολεία

ΠοιεςανάγκεςκαλύπτειτοSynergy;

117

ΔιαταραχήΑυτιστικούΦάσματοςDSM-V(2013)

− Ελλείμματαστηνκοινωνικήεπικοινωνίακαιτηνκοινωνικήαλληλεπίδραση− Περιορισμένες,επαναλαμβανόμενεςσυμπεριφορές,ενδιαφέρονταήδραστηριότητες

≈1στα100παιδιά

Η έννοια του φάσματος αποδίδει το εύρος ως προς τη βαρύτητα και την ποιότητα τωνσυμπτωμάτωναλλάκαιτηνμεγάληποικιλομορφίαστοφαινότυποτηςδιαταραχής.

Στηνπράξητισυναντάμεστασχολεία

ΣενάριοΑΠαιδιάδιαγνωσμένα,μεήχωρίςπαράλληληστήριξηστηντάξη

ΣενάριοΒ

Παιδιάχωρίςδιάγνωση,εκδηλώνουνδυσκολίαστηνπροσαρμογήστοσχολείο,μαθησιακέςδυσκολίεςκαιπροβλήματασυμπεριφοράς:

Ø ΣηκώνονταιμέσαστηντάξηØ ΜέσαστηντάξηλένεπράγματαεκτόςτόπουØ ΔενακούντηνδασκάλαØ ΕνοχλούντουςσυμμαθητέςτουςØ Δενσημειώνουνταμαθήματα

Πώςλειτουργείτοπρόγραμμα

«Τοκάνειεπίτηδες,γιαναπροκαλέσει»«Αυτήείναιχειριστικήσυμπεριφορά»«Είναιτεμπέλης»«Είναικακομαθημένος»«Είναιγιαειδικόσχολείο»

Ταπροβλήματασυμπεριφοράςφυσικάκαιαφορούναρνητικέςσυμπεριφορές,ωστόσοδενπρέπει να πέφτουμε στην παγίδα να θεωρούμε ότι το παιδί οδηγείται στη συμπεριφοράεπίτηδεςήεπειδήθέλειναπροκαλέσει.

• Αυτέςοιερμηνείεςδενπεριγράφουνσωστάτακίνητρατηςσυμπεριφοράςτουπαιδιούμεαυτισμό

• Αποδίδουμεπροθέσειςστοπαιδίπουφυσικάκαιδενέχει• Αυτήηερμηνείαεπηρεάζειτοπώςνιώθουμεκαιτοπώςαντιδράμε

οιεκπαιδευτικοί:

• Δενγνωρίζουντοναυτισμό• Δενγνωρίζουνπώςνασυνεργαστούνμεέναμαθητήμεαυτισμό

Βασικέςαρχές

118

• Προβλήματασυμπεριφοράςμπορείναεκδηλώνονταιόταν:

− Δεναναγνωρίζουμετιενοχλείκαιπροκαλείάγχος− Δενκαταλαβαίνουμεότιτοπαιδίενοχλείταιήέχειάγχος− Παρερμηνεύουμετιςαιτίεςενόχλησηςήάγχους− Δενπαίρνουμετασωστάμέτρα− Παίρνουμελάθοςμέτρα

• Επομένως,πιστεύουμεότιπρέπειναεπικεντρωθούμεστοπωςθααλλάξουμεεμείς

− Εμείςμπορούμενααλλάξουμε− Εμείςχρειάζεταινασυμπεριφερθούμεδιαφορετικά− Εμείςχρειαζόμαστευποστήριξηπροκειμένουνααναπτύξουμετηνκατανόησημαςκαι

τιςδεξιότητέςμας

• Αντιμετώπισητηςσυμπεριφοράςαποφεύγονταςτηνσύγκρουση• Η προσέγγιση προϋποθέτει ότι ο δάσκαλος θα επικεντρωθεί στον τρόπο που ο ίδιος

ανταποκρίνεταικαισυμπεριφέρεταικαιόχιμόνοστησυμπεριφοράτουπαιδιού• Κάθε συμπεριφορά εξυπηρετεί ένα σκοπό και αποτελεί ένα τρόπο επικοινωνίας

επομένως, και τα προβλήματα συμπεριφοράς είναι ένας τρόπος επικοινωνίας τουπαιδιού

• Έχει σημασία να αναζητούμε που οφείλεται μια αρνητική συμπεριφορά ώστε να τηντροποποιήσουμεπιο εύκολαή έστω να τη διαχειριστούμε,. Λάθος ερμηνείες οδηγούνκαισελανθασμένουςχειρισμούς

ΕπίπεδαΆγχους&Στρες

Σύγκρισηεπιπέδωνάγχουςπαιδιώνμεαυτισμόκαινευροτυπικώνπαιδιών

Συνεπώς τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να φτάσουν σε επίπεδο κατάρρευσης πολύ πιοεύκολααπόότιτανευροτυπικάπαιδιά

• Πολλές από τις ακατάλληλες συμπεριφορές είναι «φυσιολογικές» για ένα παιδί μεαυτισμό(πχστερεότυποήαισθητηριακόπαιχνίδι)

• Κάποιες συμπεριφορές εξυπηρετούν την αυτό-ρύθμιση του παιδιού και πρέπει ναείμαστεπροσεκτικοίναμηνπροσπαθούμενατιςσταματήσουμε(πχότανκρύβεταικάτωαπότοθρανίο)

119

Οεκπαιδευτικόςγίνεταιπιοπαρατηρητικός:

ΕρέθισμαΤιπροηγείται Συμπεριφοράτουπαιδιού Συνέπειασυμπεριφοράς

Ολοκλήρωσημαθήματοςαριθμητικήςκαιέναρξη

γλώσσαςΠετάειβιβλίαστοπάτωμα Δενπαρακολουθείτο

μάθημα

• Σημασίατηςπρόληψης:αποφυγήσυνθηκώνπουξέρουμεότιπυροδοτούνπροβλήματασυμπεριφοράς

• Την ώρα της κρίσης: δεν προσπαθούμε να παρέμβουμε, παρά αφήνουμε το παιδί ναηρεμήσεικαιναεπανακτήσειτονέλεγχο(φροντίζονταςφυσικάγιατηνασφάλειατου)

• Δενυπάρχουνέτοιμεςλύσεις• Συνεργατική προσέγγιση στην εξεύρεση λύσεων για την αντιμετώπιση προβλημάτων

συμπεριφοράςστηντάξη.• Δεν χρειάζεται «ειδικός» για την υποστήριξη των παιδιών με προβλήματα

συμπεριφοράς• Οίδιοςοδάσκαλοςμπορεί–καιχρειάζεται–ναμπορείναβρίσκειλύσεις

Δεξιότητεςτουδασκάλουμέντορα

ΕνεργητικήΑκρόαση

− Στοχαστικήακρόαση− Θετικήστάση/όχικριτική

Ενδυνάμωσητουεκπαιδευτικού

− Όχιεπίλυσηπροβλημάτων

Θεωρητικόυπόβαθρο

Η Εθνική ΕταιρείαΑυτισμούόρισε 5άξονες για την κατανόηση και τηνανταπόκρισηστιςανάγκεςτωνατόμωνμεαυτισμό

Πρόκειταιγιαέναπλαίσιοπου

• Ορίζειπρακτικές• Θέτειαρχέςδεοντολογίας

Δενπρόκειταιγιασυγκεκριμένηθεραπευτικήπροσέγγιση,αλλάγιαέναπλαίσιοαναφοράς,κατανόησηςκαιανταπόκρισηςστοναυτισμό

SPELL

Έναπλαίσιογιατηνκατανόησηκαιτηνανταπόκρισηστιςανάγκεςτωνπαιδιώνμεαυτισμό.

StructurePositiveApproachesandExpectationsEmpathy

120

LowArousalLinks

Structure

• Ηδόμησηκάνειτονκόσμοτουπαιδιούπιοπροβλέψιμο• Εξυπηρετείτηναυτονόμηση• Τοπεριβάλλον και οι διαδικασίες τροποποιούνται έτσιώστε ο μαθητής να γνωρίζει τι

πρόκειταιναακολουθήσεικαιτιπρέπεινακάνει• Καλλιεργεί την ευελιξία, στηρίζεται στην ανάγκη του παιδιού να έχει τάξη και στην

οπτικήοργάνωση

Παραδείγματα:

− Έγκαιρηπροειδοποίησηγιατοτιακολουθεί− Υποστήριξηκατάτηδιάρκειαδραστηριοτήτων(πχοπτικήυπενθύμιση)− Οπτικήυποστήριξητωνλεκτικώνεντολών− Ξεκάθαρεςκαισυγκεκριμένεςπροσδοκίες− σταθερόπρόγραμματουπαιδιού− οπτικοποιημένοπρόγραμμα(μεφωτογραφίεςήκείμενο)− δόμησηδραστηριοτήτων(πχγιατοδιάλειμμα)

Βοηθά το παιδί να οργανώσει και να προβλέψει τι θα συμβεί στη συνέχεια.Βοηθάτιςμεταβάσεις/αλλαγές.

Positiveapproachesandexpectations

• Καλήαξιολόγησηκαικαλήγνώσητουπαιδιού• Ανίχνευσηκαιαναγνώρισητων«δυνατών»σημείωντουπαιδιού• Θετικήκινητοποίησητουπαιδιού• Ενθάρρυνσηκαιστήριξητουπαιδιού• Ενίσχυσηθετικήςαλληλεπίδρασηςμεσυνομήλικους• Εποικοδομητικήκαιυποστηρικτικήδιαχείρισηπροκλητικώνσυμπεριφορών• Ο αυτισμός δεν είναι «αρρώστια» αλλά ένας διαφορετικός τρόπος επεξεργασίας

πληροφοριών

Empathy

• Βλέπωτονκόσμομέσααπόταμάτιατουπαιδιούμεαυτισμό• Προσπαθώνακατανοήσωτοπαιδίμεαυτισμό• Δείχνωσεβασμόκαιενδιαφέρον,έχωωςστόχοναστηρίξωτοπαιδίκαινατοβοηθήσω

ναμηνέχειάγχος• Παιδίκαιδάσκαλος:συνεργάτες

121

LowArousal

• Αισθητηριακά ερεθίσματα: :Ήσυχος χώρος, χωρίς πολλά διασπαστικά ερεθίσματα,χαμηλόςφωτισμός,χωρίςθόρυβο

• Η συμπεριφορά του δασκάλου: χωρίς ένταση, θετική στάση, ανταποκρίνεται σταπροβλήματασυμπεριφοράςμεηρεμία,χωρίςνααγχώνεταιήναθυμώνει

Links

• Συνεργασίαμεοικογένεια• Θεραπευτικόπλαίσιο• Συνεργασία προσωπικού σχολείου: στα πλαίσια του προγράμματος ο εκπαιδευτικός

γίνεται μέντορας και μοιράζεται τις εμπειρίες και τις δεξιότητές του με άλλουςσυναδέλφους

Οιμεταβάσειςμπορείναδυσκολεύουντοπαιδίμεαυτισμό...

− Απόμάθημασεμάθημα.− Απόδιάλειμασεμάθημα.− Αναμονήσεσειρά.− Απότηναυλήστητάξη.− Απότημίαδραστηριότηταστηνάλλη.− Απότημίαβαθμίδαεκπαίδευσηςστηνάλλη− Ηοπτικήσηματοδότησητηςέναρξης&τέλουςδραστηριοτήτωνβοηθάειπολλάπαιδιά

ναπροετοιμάζονταικαιναοργανώνονταιγιατιςμεταβάσειςαυτές

Ποιοιείναιοιστόχοιτουπρογράμματος

• Ηευαισθητοποίησητουεκπαιδευτικού

− Ναμπειστηθέσητουπαιδιούμεπροβλήματασυμπεριφοράς− Ναμπορείναδιερευνήσειπιθανέςαιτίεςπουοδηγούνσεαυτέςτιςσυμπεριφορές− Ναπαρατηρείκαιναπροσαρμόζειτηδικήτουσυμπεριφορά

• Ο εφοδιασμός του με εργαλεία που του επιτρέπουν τη διαχείριση προβλημάτωνσυμπεριφοράς

− Δόμησηπρογράμματος− Οπτικοποίησηπληροφοριών

ΑΜΑΛΙΑΚΑΡΑΛΗMSc, Εκπαιδευτική Τεχνολογία και Ανάπτυξη Ανθρωπίνων Πόρων, Εκπαιδευτικός, 30οΔημοτικόΣχολείοΑχαρνών

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑSYNERGY-ΗΟΠΤΙΚΗΕΝΟΣΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

122

Διεθνές ερευνητικόπρόγραμμαεπιμόρφωσηςεκπαιδευτικώνγια τηνυποστήριξηπαιδιώνμεπροβλήματασυμπεριφοράςστηντάξη.

Γιατίνασυμμετάσχω;

• Ελλιπείςγνώσεις• Έλλειψηυποστηρικτικώνδομών• Εσωστρέφεια• Αίσθημαανεπάρκειας-μοναξιάς

Ζητούμενο:

• Επιμόρφωση• Επικοινωνίαμεειδικούςκαισυναδέλφους• Ενίσχυσηαυτοπεποίθησης• Βελτίωσηεκπαιδευτικούέργου

è Υποστήριξημαθητών

Εμπειρίασυμμετοχήςστοερευνητικόπρόγραμμα

• Καινοτομία:Στόχοςτουπρογράμματοςείναιοδάσκαλος

• Επιμόρφωση(θεωρίακαιπράξη)

• Παρατήρηση-Καθοδήγησηστηντάξη

• ΕπιστημονικήΕποπτεία

è Δάσκαλοςμέντορας

ΟφέληθεσμούΔάσκαλου-Μέντορα

1. Οφέληγιαμέντορααυτοεκτίμηση,ενσυναίσθηση,αναγνώριση,εμβάθυνσηγνώσεων2. Οφέληγιακαθοδηγούμενουςμοίρασμα,υποστήριξη,νέεςγνώσεις-στρατηγικές3. Οφέλη για πλαίσιο διάχυση γνώσης, αμοιβαιότητα, συνεργασία, υποστηρικτική δομή,

ευχάριστομαθησιακόκλίμα,υποστήριξημαθητών

Συμπεράσματα

• Νέεςγνώσεις• Κατανόηση• Ανταλλαγήεμπειριώνμεσυναδέλφους• Ενίσχυσηαυτοπεποίθησης

Αλλαγήστρατηγικώνκαιαλλαγήστάσης

è Αποδοχή-Σεβασμός–Ένταξη

123

ΑΘΗΝΑΚΡΗΤΙΚΟΥΙδρύτριακαιΠρόεδρος,Σ.Κ.Ε.Π.-ΣύνδεσμοςΚοινωνικήςΕυθύνηςγιαΠαιδιάκαιΝέους

ΤΙΤΛΟΣΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ"ΜΑΘΑΙΝΩΝΑΒΛΕΠΩΤΟΝΑΝΘΡΩΠΟ"

Τισυμβαίνειότανσυναντάμεένανάνθρωπομεαναπηρίαστονδρόμο; Συνήθωςγυρνάμετηνπλάτηκαιδενκοιτάμε.

Εμείς στον Σ.Κ.Ε.Π., εκπαιδεύουμε 20.000 μαθητές ετησίως να κάνουν ακριβώς τοαντίθετο…Νακοιτάξουν,ναρωτήσουν,ναμάθουν…

Ο Σ.Κ.Ε.Π. – Σύνδεσμος Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους, είναι σωματείο μηκερδοσκοπικούχαρακτήρα.ΙδρύθηκεστηνΑθήνα,το2008.

Τα 10 τελευταία χρόνια, κάθε σχολική εβδομάδα, υλοποιούμε 8 έως 10 “ΕκπαιδευτικάΠρογράμματα Ενημέρωσης & Εξοικείωσης με την Αναπηρία” σε σχολεία ΓενικήςΕκπαίδευσηςκαισεδιδακτικήώρα.

ΤοΠρόγραμμα:

• ΤελείυπότηνέγκρισητουΥπουργείουΠαιδείας• ΥλοποιείταιαπόστελέχητουΣ.Κ.Ε.Π.μεαναπηρία• Παρέχεταιδωρεάν

ΑναλυτικήΠεριγραφήτουΕκπαιδευτικούΠρογράμματος:

Μέσωενόςανοιχτούδιαλόγουενημέρωσης&αφύπνισης,απόεμψυχωτές/ομιλητέςμεαναπηρία,τοΕκπαιδευτικόΠρόγραμμαεπιδιώκεινααλλάξειτοβλέμματωνμαθητώνωςπροςτηνδιαφορετικότητακαινατουςεισαγάγειστηνέννοιατηςκοινωνικήςαποδοχήςκαιισότητας.

Συγκεκριμένατοπρόγραμμαεστιάζειστην:

1. Εξοικείωσητωνμαθητώνμετηνεικόνατηςαναπηρίας2. Κατανόησητωνκαθημερινώνεμποδίωνπουαντιμετωπίζουνοιάνθρωποιμε

αναπηρίααλλάκαιστηνσυνειδητοποίησητωνδυνατοτήτωντους3. Διευκόλυνσητηςεπικοινωνίαςτωνμαθητώνγενικήςεκπαίδευσηςμενέουςμε

αναπηρία4. Ενεργοποίηση"αντανακλαστικών"κοινωνικήςσυλλογικότητας,αλληλεγγύης&

ευθύνηςγιατηνδημιουργίαμελλοντικώνσυνειδητοποιημένωνπολιτών

ΣτόχοιτουΕκπαιδευτικούΠρογράμματος

1. Ηάρσητωνπροκαταλήψεων&τουαποκλεισμούτωννέωνμεαναπηρίαμέσωτηςαφύπνισηςκαιαλλαγήςστάσηςτουγενικούπληθυσμού

2. Ηενσωμάτωσητωνατόμωνμεαναπηρίαστηνκαθημερινότητα,μεσκοπότηνκοινωνικήτουςένταξη

124

Δευτερογενήοφέλη

Παράλληλα,τοΕκπαιδευτικόΠρόγραμμασυνεισφέρειστηνενδυνάμωσητηςπροσωπικότηταςτουμαθητήκαιστηνψυχοκοινωνικήτουανάπτυξη,δίνονταςτουτηνδυνατότηταναδειτηνκοινωνία&τονεαυτότουυπόάλλοπρίσμα.

1. Ακούγονταςαληθινέςιστορίεςανθρώπωνπουκατάφερανναξεπεράσουντιςδυσκολίες,τοπαιδίαισθάνεταιπιοσίγουρογιατονεαυτότου&γιατιςικανότητεςτουνααντιμετωπίσειταεμπόδια.

2. Ηεπαφήμετηνδιαφορετικότητα&ηαλληλεπίδρασηκαλλιεργούντηνενσυναίσθηση.Ηεμπειρίααυτήδίνειστονμαθητήτηνδυνατότηταναλειτουργήσειωςδυναμικόςμοχλόςαλλαγήςμέσαστοκοινωνικόσύνολο.

ΗσημασίατουΕκπαιδευτικούΠρογράμματοςστοσχολικόπλαίσιοΣύμφωναμετηνμελέτητηςΕυρωπαϊκήςΕπιτροπής-DiscriminationintheEuropeanUnion-2006,76%τωνΕλλήνωνπιστεύουνότιτοσχολείοπαίζεισημαντικόρόλοστηνκαταπολέμησητωνδιακρίσεων.Οιδιακρίσειςστηρίζονταισεβαθιάριζωμένεςπεποιθήσεις.Τηνκοινωνίαμαςχαρακτηρίζουνπροκαταλήψειςκαιστερεοτυπικέςαντιλήψειςγιατηνδιαφορετικότητακαιτηναναπηρία.ΌλεςοιέρευνεςπουπραγματοποιήθηκανστηνΕυρωπαϊκήΈνωσηεπισημαίνουνότιηαπουσίαπρογραμμάτωνευαισθητοποίησηςτωνμαθητών,αλλάκαιγενικάενόςευρύτερουσυνόλου,απέναντισταάτομαμεαναπηρία:-Διαιωνίζειταστερεότυπακαιτιςπροκαταλήψεις-Ισχυροποιείτονστιγματισμόκαιτηνπεριθωριοποίηση

Ηαλληλεπίδρασηευπαθώνκοινωνικώνομάδωνμετηνευρύτερηομάδατωνμαθητώνείναιβασικήπροϋπόθεσηγιατηναλλαγήστάσηςκαινοοτροπίαςσχετικάμετηνδιαφορετικότητακαιτηναναπηρία.Αφυπνίζονταςτουςμαθητέςγενικήςαγωγήςκαικατ’επέκτασητοάμεσοκαιέμμεσοπεριβάλλοντους,δημιουργούνταιοικατάλληλεςπροϋποθέσειςευαισθητοποίησης&συνειδητοποίησηςτουευρύτερουπληθυσμού,μεαπώτερομελλοντικόσκοπό,τηνδιασφάλιση&απόδοσητωνβασικώνδικαιωμάτωντωνανθρώπωνμεαναπηρία.Ηαφύπνιση,μέσωβιωματικήςμάθησης,στοσχολικόπλαίσιοστοχεύειστην:

• Κατανόησητωνμαθητώνγενικήςεκπαίδευσηςκαιτουγενικούπληθυσμούγιατηνπραγματικότητατηςδιαφορετικότητας:"Ενημερώνομαι,Εξοικειώνομαι,Συνειδητοποιώ,ΣκέφτομαιΑλλιώς,ΑλλάζωΣτάση"

• Κοινωνικήένταξηόλωντωννέωνμεαναπηρίασεόλαταεπίπεδατηςκοινωνίας:"Μεβλέπουν,Συνειδητοποιούντιςδυνατότητεςπουέχω,αλλάκαιταεμπόδιαπουαντιμετωπίζω,Μεσκέφτονται,ΑλλάζουνΣτάση"

Σεμιασύγχρονηκοινωνία,οευαισθητοποιημένος&ενημερωμένοςμαθητήςσήμεραδημιουργείτιςκατάλληλεςπροϋποθέσειςγιαένανσυνειδητοποιημένοπολίτηαύριο.

ΤοΕκπαιδευτικόΠρόγραμμα"Μαθαίνωναβλέπωτονάνθρωπο"δίνειτηνδυνατότηταστουςμαθητέςναπροσεγγίσουντηνκαθημερινότηταενόςνέουμεαναπηρία,μέσααπόέναναυθόρμητοκαιειλικρινήδιάλογο.Ακούνεπραγματικέςιστορίεςανθρώπωνπουβρήκανλύσειςσταδικάτουςεμπόδια&τρόπουςγιανανικήσουντιςαντιξοότητες.Πέρα

125

απότηνεξοικείωσημετηναναπηρία,είναιέναμάθημαζωήςπουδιαμορφώνειένακαινούργιοκώδικαεπικοινωνίας,χτίζονταςμέσααπότηνβιωματικήδιαδικασία,σχέσειςκατανόησης,σεβασμούκαιαποδοχής.Επίσηςενδυναμώνειτηνέννοιατουκοινωνικούσυνόλου,τηςσυντροφικότηταςκαιτηςσυνείδησης,ενώταυτόχροναπροωθείτηνεμπιστοσύνηστονεαυτόμας&στουςάλλους.Σεποιούςαπευθύνεται(άμεσα-έμμεσα)-Παιδιάκαινέοισεαντίξοεςσυνθήκεςδιαβίωσης-ΜαθητέςΠρωτ.καιΔευτ.Εκπαίδευσης-φοιτητές-Γονείς&Σύλλογοιγονέωνπαιδιώνγενικήςκαιειδικήςαγωγής-Εκπαιδευτικοί-Κοινωνικοίλειτουργοί-Ψυχολόγοι-Εργοθεραπευτέςκλπ-Γενικότεροςπληθυσμόςπουσυμμετέχειστιςδράσειςμας

ΜεθοδολογίαΤοΕκπαιδευτικόΠρόγραμμασχεδιάστηκεμεγνώμονατιςηλικιακέςομάδεςμαθητώνκαικατ'επέκτασητιςδιαφορετικέςανάγκεςπροσέγγισηςκαιενημέρωσηςπουπροκύπτουν.

ΤοπρόγραμμααπευθύνεταιστηνΠρωτοβάθμια&ΔευτεροβάθμιαΕκπαίδευση.

• ΥλοποιείταιαπόέναΣυντονιστή&ένανήδύοΟμιλητές(μεήχωρίςαναπηρία)• Απευθύνεταισε1ή2τάξεις,υπότηνπρουπόθεσηότιοαριθμόςτων

συμμετεχόντωνμαθητώνδενξεπερνάειτους80• Πραγματοποιείταισεμιαήδύοδιδακτικέςώρες

Α.ΠρωτοβάθμιαΕκπαίδευση:ΕκπαιδευτικόΠρόγραμμα"Προσεγγίζονταςτηνδιαφορετικότητα"

Μεέναντρόποαπλό&κατανοητόγιατιςπιομικρέςηλικιακάομάδεςμαθητών,δίνεταιέμφασηαπότουςεμψυχωτέςστηνενημέρωσηκαιπεριγραφήτωνσυνθηκώνκαιτηςκαθημερινότηταςτωνανθρώπωνμεαναπηρία,στηχώραμας.Αποτελείουσιαστικά,μιαεισαγωγήστηνέννοιατηςδιαφορετικότητας.

Χωρίζεταισε2ενότητες:α/1ηΕνότητα:Ομιλία/ενημέρωσηαπότουςεμψυχωτέςμεαναπηρία-Οομιλητήςμεαναπηρίαεξηγεί&περιγράφειτηνδικήτουπραγματικότητασχετικάμετηναναπηρίατου,όπως:καθημερινότητα-προσβασιμότητα-εμπόδιαπουαντιμετωπίζειαλλάκαιδυνατότητεςπουέχει.-Στιςπεριπτώσειςόπουτοσχολείομαςζητήσεικαι2ηδιδακτικήώραενημέρωσης,οΣυντονιστήςμαζίμετονΟμιλητήυλοποιούντοΒιωματικό/ΔιαδραστικόΕργαστήριΕξοικείωσηςμετηνΔιαφορετικότητα«ΣκέψουΑλλιώς»:Στόχοςτου,οιμαθητέςμέσααπόβιωματικάπαιχνίδιαναανακαλύψουντουςκαθημερινούςπεριορισμούςπουθέτουμεσταάτομαμεαναπηρίαταυτόχροναμετιςλύσειςπουυπάρχουν.β/2ηΕνότητα:Ανοιχτόςδιάλογοςμετουςμαθητές

Β.ΔευτεροβάθμιαΕκπαίδευση:ΕκπαιδευτικόΠρόγραμμα"Ηαναπηρίαωςπρόκληση:Εμπόδια&λύσεις"

Τοσυγκεκριμένοπρόγραμμααπευθύνεταισεηλικιακάμεγαλύτερουςμαθητές.Μεέναντρόποανθρώπινο,απλό,προσωπικό&ζωντανό,ηαλληλεπίδρασημεάτομαμεαναπηρία

126

προσφέρειστουςμαθητέςτηδυνατότηταναπροσεγγίσουνκαινασυνειδητοποιήσουντιςέννοιεςτηςδιαφορετικότητας,τηςκοινωνικήςαποδοχήςκαιισότητας,βελτιώνονταςταυτόχρονατηνατομικήκαικοινωνικήανάπτυξητους.

Χωρίζεταισε2ενότητες:

α/1ηΕνότητα:Διεξαγωγήσυνδυαστικώνθεματικώνομιλιώνγιαευρύτερηδιάχυσητηςενημέρωσης&συνειδητοποίησης:

1/«ΗΑναπηρίαωςΠρόκληση:Γίνεεσύηαφορμήνααλλάξειηκοινωνίαμας».ΒιωματικήΟμιλίααπόστελέχημαςμεαναπηρία,μετηνενεργήσυμμετοχήτωνμαθητών.

2/«Πεςτοαλλιώς»:Πιάσετο"νόημα"τηςΕλληνικήςΝοηματικήςΓλώσσας:Εισαγωγήκαιδιαδραστικήπροσέγγισηαπόστέλεχοςμας(εκπαιδευόμενηδιερμηνέαςΕλληνικήςΝοηματικήςΓλώσσας).

3/«Δεςτοαλλιώς»:ΒιωματικόΔιαδραστικόΕργαστήριμεστόχοτηνσυνειδητοποίησητωνκαθημερινώνεμποδίωνπουαντιμετωπίζουνοιάνθρωποιμεπρόβλημαόρασηςκαιτηνπροσέγγισηλύσεων.

β/2ηΕνότητα:Ανοιχτόςδιάλογοςμετουςμαθητές

ΤΙΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ;ΤηνεπέκτασητουΕκπαιδευτικούΠρογράμματοςσεεκπαιδευτικούς&γονείς/συλλόγουςγονέων,εντόςή/καιεκτόςσχολικούπλαισίου&τηνπραγματοποίησητουπιλοτικάσε3πειραματικάσχολείατηςΑττικής.

ΕυρύτεροιΣτόχοιτουΕκπαιδευτικούΠρογράμματος:

• Ενισχύειτονρόλοτωνμαθητώνγενικήςεκπαίδευσης&τουςδημιουργείτιςκατάλληλεςπροϋποθέσειςώστε να λειτουργήσουν μελλοντικάως συνειδητοποιημένοι πολίτες καιωςδυναμικόςμοχλόςαλλαγήςμέσαστοκοινωνικόσύνολο

• Καλλιεργεί την έννοια της οικειότητας, αποδοχής, συνειδητοποίησης, αλληλεγγύης,ανεκτικότητας

• Προωθείτονεθελοντισμό• Κινητοποιείτηντοπικήκοινωνία

127

ΑΦΙΞΗΤΟΥΠΡΟΕΔΡΟΥΤΗΣΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΠροσφώνησητηςΠροέδρουτουΙδρύματος"ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη"κυρίαςΜαριάνναςΒ.Βαρδινογιάννη

Εξοχότατεκ.ΠρόεδρετηςΔημοκρατίας,

Με ιδιαίτερη χαρά σας υποδεχόμαστε στο 1ο Διαδραστικό Συνέδριο «Προωθώντας τηναποδοχή της διαφορετικότητας στα σχολεία», που συνδιοργανώσαμε σήμερα με τηναγαπητήμουφίληκαΑθηνάΚρητικούκαιτονΣύνδεσμοΚοινωνικήςΕυθύνηςγιαΠαιδιάκαιΝέους.

Θαήθελανασαςεκφράσωτιςθερμότατεςευχαριστίεςμουγιατηνπαρουσίασας,ηοποίαμας τιμά ιδιαίτερα και για την Αιγίδα σας που δίνει ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα στηνπροσπάθεια μας και εμβέλεια στα μηνύματα που εκπέμπουμε σήμερα από αυτόν τονιστορικό χώρο του Ζαππείου, προς όλη την Ελλάδα. Μηνύματα για ένα εκπαιδευτικόσύστημααλλάκαιγιαμιακοινωνίαχωρίςδιακρίσεις,χωρίςαποκλεισμούς.

ΚύριεΠρόεδρε,έχετεπεράσειέναμεγάλομέροςτηςζωήςσαςσταπανεπιστημιακάέδρανακαιωςφοιτητήςκαιωςΚαθηγητής.Καιείμαισίγουρηότιπίσωαπότηνάμεσηαποδοχήτηςπρόσκλησηςσαςαπότηνπλευράσαςκαιμετηνσημερινήσαςπαρουσίαβρίσκεταιηβαθιάσας ευαισθησία, οι ανεξάντλητες γνώσεις σας για τα εκπαιδευτικά δρώμενα και ησυμπαράσταση σας σε μια προσπάθεια δύσκολη. Όπως δύσκολη είναι η αλλαγή τηςνοοτροπίας σε κάθε πτυχή της ζωής μας και ειδικά όταν αφορά σε ένα τόσο ευαίσθητοτομέα όπως αυτός της γενικής εκπαίδευσης. Στην προσπάθεια μας αυτή η συμβολή σαςείναιπραγματικάανεκτίμητη.

Αφετηρία μας είναι η πεποίθηση πως το σχολείο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο και,παράλληλα,ημικρογραφίατηςκοινωνίαςόπουταπαιδιάμπορούννασυνειδητοποιήσουνπωςόλοιμας,μικροίκαιμεγάλοι,ανεξάρτητααπότοχρώμα,τηθρησκεία,τηνπροέλευση,τη γλώσσα, τη σωματική μας διάπλαση, τις κινητικές μας ικανότητες ανήκουμε στην ίδιαανθρώπινη οικογένεια. Για το λόγο αυτό συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ, ώστε ναοδηγηθούμε στην καρδιά του προβλήματος και να κάνουμε ορισμένα βήματα μπροστά,έχοντας κοντά μας, εκλεκτούς επιστήμονες, καθηγητές και ειδικούς σε εκπαιδευτικάζητήματα ενώ νωρίτεραακούσαμε εξαιρετικούς μαθητές αλλά και εμψυχωτές, λαμπρούςνέουςμεκαιχωρίςαναπηρίαπουυπερέβησανδυσκολίεςκαιπέτυχαντουςστόχουςτους.

Εύχομαι πραγματικά η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου και η διαφορετικότητα ωςπλούτοςτηςανθρωπότηταςναβρουντησωστήτουςθέσημέσασταελληνικάσχολεία,ωςέννοιες, ως νοοτροπία και ως πρακτική που θα αγκαλιάσουν όλα τα παιδιά και δεν θααφήσουνκανέναναμείνειπίσω.

Το Ίδρυμά μας, μαζί με το Σ.Κ.Ε.Π, θα κάνουν ότι μπορούν για να γίνει αυτό το όραμαπραγματικότητα.

Σαςευχαριστώπολύ!

128

ΧαιρετισμόςαποτηνΑ.Ε.τονΠρόεδροτηςΔημοκρατίας,κύριοΠροκόπιοΠαυλόπουλοΜε ιδιαίτερη ικανοποίηση κηρύσσω την έναρξη του Διαδραστικού Συνεδρίου με θέμα«Προωθώντας την αποδοχή της διαφορετικότητας στα σχολεία – Εκπαιδευτικέςπροσεγγίσειςγιατηνκοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία.Κατ’αρχάς,οφείλωναεξάρωτηνενγένεικοινωνικήπροσφορά, ιδίωςδετηνπροσφοράστοπεδίοτουΚοινωνικούΚράτουςΔικαίου, του Ιδρύματος «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη» και του «Συνδέσμου ΚοινωνικήςΕυθύνηςγιαΠαιδιάκαιΝέους».

Ηόλητουςπροσφοράμπορείνασυμπυκνωθείστοεξήςπαράδειγμα:Τιθαείχεσυμβείανζούσε στην Ελλάδα ο Στίβεν Χόκινγκ; Αναλογιστείτε πόσο άλλες κοινωνίες μπορούν να‘βγάζουν’απότονάνθρωποαυτόπουέχειμέσατουκαιμπορείναδώσει,όχιμόνογιατηνχώρα του αλλά για τον κόσμο ολόκληρο. Και τι σημαίνει όταν χώρες έχουν τέτοιουςανθρώπουςαλλάόχιμόνοδενμπορούννατουςαξιοποιήσουν,αλλάτουςμεταχειρίζονταισανναβρίσκονταιστοπεριθώριοέχονταςανάγκηαπότηνελεημοσύνημας.Πολλώμάλλονότανηπροσφοράαυτήσυντελείταιμέσαστηνκοινωνικήκαιοικονομικήκρίσηπουακόμηπλήττει τονΤόπομαςκαι τηνΚοινωνίαμας, και έχειπολλαπλώςαπειλήσει τονκοινωνικόιστόκαιτηνκοινωνικήσυνοχή.Επιπλέον,ηπροσφοράαυτή,μεσ’απότηνστήριξητωννέωνμε αναπηρία, τονώνει τον ίδιο τον πυρήνα της Κοινωνίας μας, ήτοι την Οικογένεια.Περαιτέρω δε, η δράση αυτή του Ιδρύματος «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη» και του«Συνδέσμου Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους» έρχεται να κάνει πράξη τιςδιατάξειςτουενγένειθεσμικούπλαισίουστηνΧώραμας,τοοποίοοργανώνεικαιεγγυάταιτηνπροστασίατωννέωνμεαναπηρία.

Επισημαίνω, ότι το θεσμικό αυτό πλαίσιο συνθέτει ο συνδυασμός των διατάξεων τουάρθρου21παρ.3και6 τουΣυντάγματόςμας,ερμηνευμένωνυπότοφωςτωνδιατάξεωντων άρθρων 2 παρ. 1, 4 παρ. 1 και 5 παρ. 1 του Συντάγματός και των διατάξεων, απόπλευράςτουΔιεθνούςΔικαίουτουΟργανισμούΗνωμένωνΕθνών,αφενόςτης«ΔιακήρυξηςτωνΔικαιωμάτωντουΠαιδιού»του1959και,αφετέρου,της«ΣύμβασηςγιαταΔικαιώματατουΠαιδιού»του1989,ηοποίατέθηκεσεισχύμετον.2101/1992.

Επιτρέψτεμουναεπιμείνωπερισσότεροστηνπαρατήρηση,τηνοποίαέκανα,καισύμφωναμε την οποία κάθε αποτελεσματική δράση, όπως η δράση του Ιδρύματος «Μαριάννα Β.Βαρδινογιάννη» και του «Συνδέσμου Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους», πουενισχύει την κοινωνική ένταξη νέων με αναπηρία ανταποκρίνεται στο γράμμα και τοπνεύματωνδιατάξεωναυτούτούτουτουΣυντάγματος.Καιγιαναγίνωσαφέστερος:

Α.Οιδιατάξεις τηςπαρ. 1 τουάρθρου21 τουΣυντάγματοςορίζουν,μεταξύάλλων,ότιηπαιδική ηλικία γενικώς τελεί υπό την προστασία του Κράτους. Ειδικότερο πλαίσιοπροστασίαςθεσπίζουνοιδιατάξειςτουάρθρου21παρ.3και6τουΣυντάγματοςγιατουςνέουςμεαναπηρία,μετοναορίζουνταεξής:

1. Στηνπαρ.3:«ΤοΚράτοςμεριμνάγιατηνυγείατωνπολιτώνκαιπαίρνειειδικάμέτραγιατηνπροστασίατηςνεότητας,τουγήρατος,τηςαναπηρίαςκαιγιατηνπερίθαλψητωναπόρων».

2. Στηνπαρ.6:«Ταάτομαμεαναπηρίεςέχουνδικαίωμανααπολαμβάνουνμέτρωνπουεξασφαλίζουντηναυτονομία,τηνεπαγγελματικήένταξηκαιτησυμμετοχήτουςστηνκοινωνική,οικονομικήκαιπολιτικήζωήτηςΧώρας».

129

Β.Όπωςήδηεξέθεσα,οιωςάνωδιατάξειςτουΣυντάγματοςερμηνεύονταιυπότοφωςτωνγενικώνρητρώντουΣυντάγματος,τιςοποίεςθεσπίζουν:

1. Οι διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1, σύμφωνα με τις οποίες: «Ο σεβασμός και ηπροστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση τηςΠολιτείας».

2. Οι διατάξεις του άρθρου 4 παρ. 1, σύμφωνα με τις οποίες: «Οι Έλληνες είναι ίσοιενώπιοντουνόμου».

3. Οιδιατάξειςτουάρθρου5παρ.1,σύμφωναμετιςοποίες:«Καθέναςέχειδικαίωμανααναπτύσσειελεύθερατηνπροσωπικότητάτουκαινασυμμετέχειστηνκοινωνική,οικονομικήκαιπολιτικήζωήτηςΧώρας,εφόσονδενπροσβάλλειταδικαιώματατωνάλλωνκαιδενπαραβιάζειτοΣύνταγμαήταχρηστάήθη».

Γ. Προωθώντας λοιπόναποτελεσματικές δράσεις για την ομαλή και αποδοτική κοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία,στηρίζουμετουςνέουςμεαναπηρίαώστε,υπόόρουςσεβασμούτα αξίας τους και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους, να συμμετέχουνισοτίμως στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Και τούτο διότι υπό τις συνθήκες αυτές, οι νέοι μεαναπηρίαμπορούν,κατάτοδυνατόν,ναξεκινούναπότηνίδιααφετηρίακαιναέχουνίσεςευκαιρίεςμετουςάλλουςνέους,προκειμένουνασυμμετέχουνενεργώςκαιισοτίμωςστηνκοινωνική,οικονομικήκαιπολιτικήζωήτηςΧώρας.

Μετιςσκέψειςαυτέςσαςσυγχαίρωκαιπάλι,εύχομαικάθεεπιτυχίαστοΣυνέδριόσαςκαισαςδιαβεβαιώότιθαείμαι,σταθερά,αρωγόςκαισυμπαραστάτηςκαιστιςμελλοντικέςσαςανάλογεςπρωτοβουλίες.

130

ΓΕΝΟΤΗΤΑ–ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΚΑΙΚΑΤΑΓΡΑΦΗΠΡΟΤΑΣΕΩΝΓΙΑΕΝΑΣΧΟΛΕΙΟ"ΧωρίςΕτικέτες"

ΤοΣυνέδριοσηματοδότησετηνέναρξηενόςκύκλουεργασιώνπουθαεστιάσειστηνσημασίαεφαρμογήςκαικαθιέρωσηςνέωνεκπαιδευτικώνεργαλείων,μέσααπόταοποία:

.Θαπροετοιμάζεταιομαθητήςστηναποδοχήτηςδιαφορετικότητας

.Θααναδεικνύεταιησημασίατηςμοναδικότηταςτουκαθενός

ΑπώτεροςσκοπόςείναιηθέσπισηπιλοτικούπρογράμματοςστοσχολικόπλαίσιοτηςευρύτερηςπεριφέρειαςτηςΑττικής.ΤοπιλοτικόαυτόπρόγραμμαθακατατεθείστοΥπουργείοΠαιδείας,ΈρευναςκαιΘρησκευμάτωνκαιστοΙνστιτούτοΕκπαιδευτικήςΠολιτικής(ΙΕΠ)τοπρώτοτρίμηνοτου2019.

Γιατηνκαταγραφήσυμπερασμάτωνκαιτηνεπιλογήνέων,εναλλακτικώνεκπαιδευτικώνεργαλείων,ορίστηκεΣυντονιστικήΕπιτροπήυπεύθυνηναπαρακολουθήσειτηνεξέλιξητωνανεδειγμένωνεκπαιδευτικώνεργαλείωνκαιτηνκατάθεσήτουςστοΥπουργείοΠαιδείας,ΈρευναςκαιΘρησκευμάτων.Ησυντoνιστικήεπιτροπήαπαρτίζεταιαπόεκπαιδευτικούς,κοινωνιολόγους,ειδικούςπαιδαγωγούς,ψυχολόγους,διδάκτορες,εκπρόσωπουςθεσμικώνκαιιδιωτικώνφορέωνμεστόχοτηνκαταγραφήκαιαποτύπωσητωνεκπαιδευτικώνεργαλείωνπουπροτάθηκανστοΣυνέδριο.

131

ΔΕΝΟΤΗΤΑ–ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ–ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Hοπτικήτωννέωνσεένακλίμαχαλαρόκαιμεπολύχιούμορ.

ΧαιρετισμόςαπότηνΑ.Ε.τονΠρόεδροτηςΔημοκρατίαςκ.ΠροκόπιοΠαυλόπουλο.

132

ΟΓενικόςΓραμματέαςτηςΠροεδρίαςτηςΔημοκρατίαςκοςΓεώργιοςΓεννηματάς,ηΠρόεδροςτουΙδρύματος«ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη»καΜαριάνναΒαρδινογιάννη,ησύζυγοςτουΠροέδρουτηςΔημοκρατίαςκαΣίσσυΠαυλοπούλου,ηΠρόεδροςτουΣ.Κ.Ε.Π.

καΑθηνάΚρητικούκαιοXρυσόςΟλυμπιονίκηςκοςΝίκοςΚακλαμανάκης.

ΗκαΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννηαπευθύνειχαιρετισμό.

133

ΗκαΣίσσυΠαυλοπούλουαπευθύνειχαιρετισμό.

ΗεισήγησηγιατουςστόχουςτουΣυνεδρίουαπότηνΑθηνάΚρητικού.

134

Οιεισηγητέςτηςπρώτηςενότητας:ΣτέλιοςΚυμπουρόπουλος,ΣτέφανοςΒούρος,ΠαναγιώτηςΠιτσίνιαγκας,ΚωνσταντίνοςΣαμαράςκαιΈφηΒλάμημαζίμετονΧρυσό

ΟλυμπιονίκηΝίκοΚακλαμανάκη.

ΟΓιώργοςΣτάθης,απότοπρακτορείοδιερμηνέωνΕλληνικήςΝοηματικήςΓλώσσαςHandsUp,ενώραδιερμηνείας.

135

ΗΜισελίναΛεμησίουσυντονίζειτιςεισηγήσειςτωνμαθητώνκαιμαθητριώναπόδώδεκασχολείαΠρωτοβάθμιαςκαιΔευτεροβάθμιαςεκπαίδευσηςτηςΠεριφέρειαςΑττικής.

ΟΠαναγιώτηςΠιτσίνιαγκας,ηΈφηΒλάμη,οΣτέφανοςΒούρος,οΒαγγέληςΑυγουλάςκαιοΣτέλιοςΚυμπουρόπουλοςμαζίμετιςκυρίεςΜαριάνναΒ.ΒαρδινογιάννηκαιΑθηνά

Κρητικού.

136

ΚατάμεστοΖάππειοκατάτηνδιάρκειατηςπρώτηςενότηταςτουΣυνεδρίου.

ΗιδρύτριακαιΠρόεδροςτουΣ.Κ.Ε.Π.καΑθηνάΚρητικούπλαισιώνεταιαπότηνΥπεύθυνηΕπικοινωνίαςμετηνΓενικήΕκπαίδευσηκαιτηνΕιδικήΑγωγή,ΕιρήνηΤρομπέτα,τηνΔιευθύντριαΕπικοινωνίας,ΙλεάναΒασδέκη,τονΔιευθυντήτουΚέντροΚοινωνικής

ΦροντίδαςΑτόμωνμεΑναπηρία«Εστία»,ΒασίληΚασιμάτηκαιτονπαραγωγόΑντρέαΖουπάνο.

137

ΆφιξητηςΑ.Ε.τουΠροέδρουτηςΔημοκρατίαςκ.ΠροκοπίουΠαυλοπούλουστοΖάππειο.

ΗκαθηγήτριακαΦρόσωΜόττηΣτεφανίδη,PhD,ΤμήμαΨυχολογίαςτουΕθνικούκαιΚαποδιστριακούΠανεπιστημίουΑθηνών.

138

ΗκαΠηνελόπηΓαβράκαιοκοςΓιάννηςΠολίτηςσυντονίζονταςτοΣυνέδριο.

ΟικυρίεςΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη,ΣίσσυΠαυλοπούλουκαιΑθηνάΚρητικού.

139

ΗεπιστημονικήενότηταέλαβεμέροςτοαπόγευμαστηναίθουσασυνεντεύξεωντουΖάππειου.

ΣτιγμιότυποαπότηνεπιστημονικήενότητατουΣυνεδρίου.

140

ΗκαΑθηνάΚρητικούκαιηκαΣίσσυΠαυλοπούλουστηνεπιστημονικήενότητατουΣυνεδρίου.

ΟκοςΠαναγιώτηςΚασιανός,ΔιευθυντήςΕιδικήςΑγωγήςΥπουργείουΠαιδείας,ΈρευναςκαιΘρησκευμάτων.

141

ΗκαΜαρίαΗλιοπούλου,ΑντιδήμαρχοςγιατοΠαιδί,ΔήμοςΑθηναίων.

ΗκαΝεκταρίαΠαλαιολόγου,ΑναπληρώτριαΚαθηγήτριαΔιαπολιτισμικήςΕκπαίδευσης,ΠανεπιστήμιοΔυτικήςΜακεδονίας,ΠαιδαγωγικήΣχολήΦλώρινας,ΤμήμαΝηπιαγωγών.

142

ΟκοςΣτέφανοςΓ.Κούτρας,ΔιδάκτωρΕιδικήςΑγωγής-Ψυχομετρίας,ΠανεπιστήμιοΙωαννίνων.

ΟκοςΒασίληςΚασιμάτης,ΔιευθυντήςστοΚέντροΚοινωνικήςΦροντίδαςΑτόμωνμεΑναπηρία"Εστία".

143

ΟκοςΑνδρέαςΝ.Ζεργιώτης,Δρ.ΣχολικήςΨυχολογίαςΕΚΠΑ,τ.ΣχολικόςΣύμβουλοςΔ.Ε.Αττικής.

ΠροσφώνησητηςΑ.Ε.τουΠροέδρουτηςΔημοκρατίαςκυρίουΠροκοπίουΠαυλοπούλου.

144

ΗκαΈλεναΣουκάκου,Ph.D.,ΕπισκέπτριαΚαθηγήτρια,ΕπίτιμηΕρευνητικήΣυνεργάτης,UniversityofRoehampronSchoolofEducation,SchoolofEducation,ΛονδίνοΗνωμένο

Βασίλειο.

ΟκοςΜενέλαοςΤσαούσης,Διοικητής&ΠρόεδροςΔ.Σ.ΚΕΑΤ.

145

ΗκαΓεωργίαΓούναρη,Υπεύθυνηδιαχείρισηςφακέλωνμαθητώνμεαναπτυξιακέςκαιεκπαιδευτικέςανάγκες,ΕλληνογαλλικήΣχολή"ΕυγένιοςΝτελακρουά"

ΗκαΧριστίναΠαναγιωτάκου,ΥπεύθυνηΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτων,ΊδρυμαΩνάση.

146

ΗκαΑμαλίαΚαραλή,MSc,ΕκπαιδευτικήΤεχνολογίακαιΑνάπτυξηΑνθρωπίνωνΠόρων,Εκπαιδευτικός,30οΔημοτικόΣχολείοΑχαρνών.

ΗΔρ.ΈλεναΓιουρούκου,MSc,Ph.D.,Ψυχολόγος,ΕπιστημονικήΣυνεργάτης,ίδρυμαΑικατερίνηςΛασκαρίδη.

147

ΟικυρίεςΑθηνάΚρητικούκαιΙνώΚωνσταντοπούλου.

ΑθηνάΚρητικού,ΕιρήνηΤρομπέτακαιΙλεάναΒασδέκη.

148

ΗκαΜαριάνναΒ.ΒαρδινογιάννημετηνΜαρίαΛιάσκου.

ΝίκηΡηγάκου,ΑθηνάΚρητικούκαιΈφηΚαρακίτσου.

149

ΟκοςΝίκοςΚακλαμανάκης,ΧρυσόςΟλυμπιονίκης.

ΤοπρόγραμματουΣυνεδρίου.

150

ΣτιγμιότυποαπότηνεπιστημονικήενότητατουΣυνεδρίου.

ΣτιγμιότυποαπότηνεπιστημονικήενότητατουΣυνεδρίου.

151

ΣτιγμιότυποαπότηνπρώτηενότητατουΣυνεδρίου.

ΣτιγμιότυποαπότηνπρώτηενότητατουΣυνεδρίου.

152

ΗΧριστίναΖουπάνου,ηΕιρήνηΤρομπέτακαιηΑιμιλίαΒακουφάρη,συνεργάτιδεςκαιστελέχητουΣ.Κ.Ε.Π.καλωσορίζουντουςσύνεδρους.

153

ΕΕΝΟΤΗΤΑ–ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ&ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ

154

155

ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ–ΠΡΟΦΙΛΔΙΟΡΓΑΝΩΤΩΝΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΙΔΡΥΜΑΜΑΡΙΑΝΝΑΒ.ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ

Το “Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη” είναι κοινωφελές ίδρυμα, ανθρωπιστικού καικοινωνικούχαρακτήρα,πουυπάγεταιστοΙδιωτικόΔίκαιο.

Είναι Mη Kυβερνητικός Oργανισμός [ Μ.Κ.Ο.] με Ειδικό Συμβουλευτικό Καθεστώς στοΟικονομικόκαιΚοινωνικόΣυμβούλιοτουΟργανισμούΗνωμένωνΕθνών[ECOSOC].

Iδρύθηκε το 1997 από την Πρέσβυ Καλής Θελήσεως της UNESCO, κυρία Μαριάννα Β.Βαρδινογιάννη και μέχρι το 2012 ονομαζόταν “ίδρυμα για το Παιδί και την Οικογένεια”.ΗέδρατουβρίσκεταιστηνΑθήνα.

ΣΚΟΠΟΣΤΟΥΙΔΡΥΜΑΤΟΣ

Σκοπός του “Ιδρύματος Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη” είναι η προώθηση θεμάτων πουαφορούντηνπροστασίατωνανθρωπίνωνδικαιωμάτων,καιειδικότερατουπαιδιού,καθώςκαιηβελτίωσητωνσυνθηκώνζωήςτωνπαιδιώνκαιτωνοικογενειώντους.

Μέσααπότηνπολυδιάστατηδράσητουπουεπικεντρώνεταιστηνπαιδεία,τηνειρήνη,τηνυγεία, την ασφάλεια, την κοινωνική αλληλεγγύη, την ανθρωπιστική προσφορά και τονπολιτισμό,επιδιώκειναφωτίσεικάθεπτυχήτηςζωήςτωνπαιδιών,ευαισθητοποιώνταςκαιενημερώνοντας την ελληνική και διεθνή κοινή γνώμη, επισημαίνοντας αδυναμίες καιπαραλείψειςκαισυμβάλλονταςστηλύσηπροβλημάτωνκαιστηνκάλυψηαναγκών.

ΟιδραστηριότητεςτουΙδρύματοςεστιάζονταισε7βασικούςστόχους:

1. Στηνπροστασίατωνανθρωπίνωνδικαιωμάτων.2. ΣτοχτίσιμοτηςΕιρήνης.3. ΣτηνενδυνάμωσητουΔιαλόγου,τηςΑνεκτικότηταςκαιτηςΚατανόησηςανάμεσαστους

διαφορετικούςπολιτισμούς.4. Στηπροστασίατωνπαιδιώναπότηνκακοποίησηκαιτηνεκμετάλλευση.5. Στην ανάπτυξη και ενίσχυση των οικογενειακών και κοινωνικών θεσμών ώστε να

διασφαλίζονταιοιόσοτοδυνατόνκαλύτερεςσυνθήκεςγιατηνευημερίατωνπαιδιών.6. Στην αύξηση των ευκαιριών για πολύπλευρη ανάπτυξη των νέων εν όψει των

προκλήσεωντουσύγχρονουκόσμου.7. Στηνπροστασίατηςπολιτιστικήςκαιφυσικήςκληρονομιάς.

Το“ΊδρυμαΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη”συμμετέχειστουςδιεθνείςαγώνεςκατάτηςβίας,της φτώχειας, των διακρίσεων, με έμφαση στην αντιμετώπιση προβλημάτων όπως ηεμπορικήεκμετάλλευσητωνπαιδιών,ηκακοποίησητωνπαιδιών,σεξουαλικήκαιάλλη,ηπαιδοφιλία στο internet, η εμπορία των ανθρώπων, η χρήση παιδιών ως στρατιώτες, ταπαιδιάθύματαπολέμου,ταπαιδιάτουδρόμου,κ.ά.

Μέσα από ημερίδες, συνέδρια, διεθνή φόρα και ειδικές εκστρατείες προβάλλει θέματαόπωςοσεβασμόςκαιητήρησητηςΔιεθνούςΣύμβασηςγιαταΔικαιώματατουΠαιδιού,ηανάγκητηςπροστασίαςτηςαθωότηταςσεκίνδυνο,οΠολιτισμόςΕιρήνης,οιΑναπτυξιακοίΣτόχοιτωνΗνωμένωνΕθνώνγιατηΧιλιετία,κ.ά.

156

Παράλληλα το «Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη» ενθαρρύνει και επιβραβεύει τηνέρευνα, τις πρωτοβουλίες και τις προσπάθειες πουυπηρετούν ταανθρώπινα ιδεώδη καιδίνουνπαραδείγματακοινωνικήςαλληλεγγύης.

Σ.Κ.Ε.Π.-ΣΥΝΔΕΣΜΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣΕΥΘΥΝΗΣΓΙΑΠΑΙΔΙΑΚΑΙΝΕΟΥΣ

ΠΟΙΟΙΕΙΜΑΣΤΕΟ Σ.Κ.Ε.Π. – Σύνδεσμος Κοινωνικής Ευθύνης για Παιδιά και Νέους, είναι σωματείο μηκερδοσκοπικούχαρακτήρα.ΙδρύθηκεστηνΑθήνα,το2008.

ΣΚΟΠΟΣΜια Κοινωνία για Όλους:Η κοινωνική ένταξη των νέων με αναπηρία, στο πλαίσιο ενόςπεριβάλλοντοςίσωνδικαιωμάτων&ευκαιριών.

ΟΡΑΜΑΜιακοινωνίαμέσαστηνοποίαόλοιανεξαιρέτωςθααισθάνονταιαποδεκτοίκαιχρήσιμοι.

ΣΤΟΧΟΙ− Η άρση των προκαταλήψεων & του αποκλεισμού των νέων με αναπηρία μέσω της

αφύπνισηςκαιαλλαγήςστάσηςτουγενικούπληθυσμού− ΗκοινωνικοποίησητωννέωνμεαναπηρίαΤΙΚΑΝΟΥΜΕΑ.ΕκπαιδευτικάΠρογράμματαΕνημέρωσης&ΕξοικείωσηςμετηνΑναπηρίαΗπολύχρονηεμπειρίαμαςκαιτααποτελέσματαερευνώντόσοστοεξωτερικόόσοκαιστηνΕλλάδα,μαςέχουνοδηγήσειστηνκαθιέρωσηΣυστηματικώνΠρογραμμάτωνΕνημέρωσης&ΕξοικείωσηςμετηνΑναπηρία.

ΕφαρμόζονταςτηνΒιωματικήΜάθησηωςμεθοδολογία,συνδυάζουμε2βασικούςάξονες:§ Ενημέρωση - Αφύπνιση:«Εκπαιδευτικά Προγράμματα Ενημέρωσης & Εξοικείωσης με

τηνΑναπηρία,στασχολεία»-«ΠρογράμματαΕνημέρωσηςγιατοΕυρύτεροΚοινό»§ Αλληλεπίδραση:«Αποτυπώματα»-«ΔράσηστουςΔρόμους»-«Δεςτοαλλιώς»

ΤαΠρογράμματατουΣ.Κ.Ε.Π.:§ ΤελούνυπότηνέγκρισητουΥπουργείουΠαιδείας§ ΣυντονίζονταιαπόστελέχηκαισυνεργάτεςτουΣ.Κ.Ε.Π.,με&χωρίςαναπηρία§ Υλοποιούνταιμετηνσυμμετοχήνέωνμε&χωρίςαναπηρίααπόσχολεία,ειδικάσχολεία

καικοινωνικούςφορείς§ ΈχουνΠανελλαδικήεμβέλεια§ Παρέχονταιδωρεάν§ Στηρίζονται σεδωρεές και χορηγίεςπουπροσφέρουν εταιρείες, ιδρύματα, οργανισμοί

καιιδιώτες§ ΔενλαμβάνουνοικονομικήενίσχυσηαπότοΕλληνικόΔημόσιο

157

Β.Συνηγορία− Εκπαίδευσηπυρήναεμψυχωτών/motivationalspeakersμεαναπηρία-πραγματοποιείται

απόεκπαιδευμέναστελέχητουΣ.Κ.Ε.Π.,οιίδιοιμεαναπηρία− Εκπαίδευση σταθερού πυρήνα ενεργών εθελοντώνμε & χωρίς αναπηρία (μαθητών,

φοιτητών,καθηγητών,γονέωνκλπ),μεστόχοτηνπροώθησητηςκοινωνικήςσυμμετοχήςκαιτηςσυλλογικήςευθύνης

Γ.Εθνική&ΔιεθνήΔικτύωση− Ενεργή Συμμετοχή σε διεθνή, πανευρωπαϊκά, εθνικά προγράμματα, συνέδρια και

εκδηλώσεις− Συνεργασίαμεδιεθνείς,πανευρωπαϊκούςκαιεθνικούςθεσμικούςήιδιωτικούςφορείς

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΕΡΓΟΥΤατελευταία10χρόνιαοΣ.Κ.Ε.Π.:• Ενημερώνει,προασπίζεικαιπροωθείταδικαιώματακαιτιςίσεςευκαιρίεςτωννέων(με

καιχωρίςαναπηρίακαισεαντίξοεςσυνθήκεςδιαβίωσης).• Καλλιεργεί την έννοια της οικειότητας, αποδοχής, συνειδητοποίησης, αλληλεγγύης,

ανεκτικότητας.• Ενισχύειτηνένταξη,συνεργασίακαικοινωνικοποίησητωνατόμωνμεαναπηρία.• Ενδυναμώνει την έννοια της καλής πρακτικής, της ενεργής συμμετοχής και της

ανάπτυξηςικανοτήτων.• Προωθείτονεθελοντισμό.• Ενισχύειτονρόλοτωνμαθητώνγενικήςεκπαίδευσης.• Κινητοποιείτηντοπικήκοινωνία.• Δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις στους μαθητές ώστε να λειτουργήσουν

μελλοντικάωςσυνειδητοποιημένοιπολίτεςκαιωςδυναμικόςμοχλόςαλλαγήςμέσαστοκοινωνικόσύνολο.

Το έργο μας αξιολογείται τόσο μέσω της αποδοτικότητας του όσο και μέσω τηςαποτελεσματικότηταςτου.

Α.ΟΣ.Κ.Ε.Π.σεετήσιουςαριθμούς• Υλοποίηση10ΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτωνκάθεσχολικήεβδομάδα• Αφύπνιση&ενημέρωση20.000μαθητώνγενικήςεκπαίδευσης• Αλληλεπίδραση2.500νέωνμεαναπηρίαμεμαθητέςγενικήςεκπαίδευσης• Πανελλαδική συνεργασίαμε250θεσμικούς, δημόσιους & ιδιωτικούς φορείς, σχολεία

γενικής&ειδικήςαγωγής• ΟσυνολικόςαριθμόςεπωφελούμενωναπόταπαραπάνωπρογράμματαστηνΕλλάδα&

στο εξωτερικό (ευρύτερος πληθυσμός αποτελούμενος από: μαθητές, εκπαιδευτικούς,κοινωνικούς λειτουργούς, οικογένειες, μέλη Τοπικής Αυτοδιοίκησης κτλ) ανέρχεταιστους35.000

Β.Αποτελεσματικότηταέργουα. Με πρωτοβουλία του Σ.Κ.Ε.Π. εκπονήθηκε η πιλοτική έρευνα:«ΗΕπίδρασητηςΕπαφήςκαιτηςΔιαδραστικήςΣυνεργασίαςμεΝέουςμεΑναπηρίεςστη

158

Στάση των Μαθητών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης». Η έρευναδιεξήχθη σε συνεργασία με την Καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού καιΚαποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κα Φρόσω Μόττη-Στεφανίδη, στην Αθήνα, τονΙούνιοτου2015.

ΠερίληψηΗ έλλειψη της απαραίτητης γνώσης σχετικά με την αναπηρία καθώς και ευκαιριώναλληλεπίδρασης με άτομα με αναπηρίες είναι εκείνα που συχνά αποτελούν την αιτίαδιαμόρφωσης αρνητικών στάσεων. Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν να εξεταστούν οιστάσεις των εφήβων χωρίς αναπηρία απέναντι στα άτομα με αναπηρία και ο βαθμόςαμηχανίαςπουαναφέρουνότανέρχονταισεεπαφήμεαυτάταάτομα.Ταερωτηματολόγιατης Αυτοεκτίμησης, των Πέντε Παραγόντων, καθώς και οι Κλίμακες Αλληλεπίδρασης μεΆτομαμεΑναπηρία και των Στάσεωναπέναντι σεΠαιδιάμεΑναπηρίες, χορηγήθηκανσεένα δείγμα μαθητών(Ν=296)που φοιτούσαν στις τάξεις γυμνασίου και λυκείου, απόιδιωτικάκαιδημόσιασχολεία.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μετά την έκθεση των μαθητών στις συμπράξεις οι στάσειςτουςήτανθετικότερεςκαιανέφερανλιγότεραεπίπεδααμηχανίαςαπέναντισταάτομαμεαναπηρίες. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται η σημασία των συμπράξεων στηνκαταπολέμησητωναυθαίρετωνπροκαταλήψεων.

Μεθοδολογία

Συμμετέχοντες

Τοδείγμααποτελείτοστοσύνολοαπό296μαθητέςεκτωνοποίωντο31%αποτελείτοαπόαγόρια και το 69% από κορίτσια. Ο μέσος όρος της ηλικίας των μαθητών είναι 16,34,γυμνάσιοκαιλύκειομαζίκαιαπόδημόσιοή ιδιωτικόσχολείοτηςευρύτερηςπεριφέρειαςΑττικής.ΗπλειοψηφίατωνμαθητώνπουσυμμετείχανήτανΈλληνες(94,6%),ενώμόλιςτο5,4%ήτανπαιδιάμεταναστών.Όσοναφορά το επίπεδο εκπαίδευσης τουπατέρα και τηςμητέρας των παιδιών το μεγαλύτερο ποσοστό και των δυο είχαν αποφοιτήσει απόιδρύματαανώτερηςκαιανώτατηςεκπαίδευσης(66,9%και72,6%αντίστοιχα).

Τααποτελέσματαδείχνουνότιμετάτηνέκθεσήτουςστησύμπραξηκαιτηναλληλεπίδρασήμε νέους με αναπηρίες, το δείγμα των 296 μαθητών που συμμετείχε στα διαδραστικάεικαστικά & αθλητικά εργαστήρια του Σ.Κ.Ε.Π. "Αποτυπώματα" εμφάνισε,με στατιστικάσημαντικήδιαφορά,χαμηλότεραεπίπεδααμηχανίαςκαιθετικότερηστάσηαπέναντιστηναναπηρία.

β. Ποιοτική Ανάλυση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος "Μαθαίνω να βλέπω τονάνθρωπο":Παρατήρησηστοσχολικόπλαίσιο»

Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2017-2018 ο Σ.Κ.Ε.Π. αξιολόγησετην επίδραση τουεκπαιδευτικού προγράμματος "Μαθαίνω να βλέπω τον άνθρωπο"στους μαθητές, με τηνπραγματοποίησημιαςποιοτικήςανάλυσης,σεσχολείαΠρωτοβάθμιας&ΔευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσηςστηνευρύτερηπεριφέρειαΑττικής,μέσω:− Ongoing συνεργασίας και feedback με τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στο

πρόγραμμα− Feedbackτωνμαθητώνπάντασεσυνεργασίαμετοσχολικόπλαίσιο

159

− Συλλογής - επεξεργασίας στοιχείων σεσυνεργασία με την Καθηγήτρια του ΤμήματοςΨυχολογίας, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κα ΦρόσωΜόττη-Στεφανίδη

ΤοΕκπαιδευτικόΠρόγραμμαπραγματοποιήθηκεστοσχολικόπλαίσιοκαικατάτηδιάρκειαδιδακτικήςώρας.Σχεδιάστηκεμεγνώμονατιςηλικιακέςομάδεςμαθητώνκαικατ'επέκτασητιςδιαφορετικέςανάγκεςπροσέγγισηςκαιενημέρωσηςπουπροκύπτουν.

Η ποιοτική ανάλυση είχεως στόχο να καταγράψειτην επιρροή του προγράμματος σεμαθητέςΠρωτοβάθμιαςκαιΔευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσης.Μέσααπότιςπαρατηρήσειςκαιτην καταγραφή συναισθημάτων στο οικείο περιβάλλον της τάξης των μαθητών και τωνκαθηγητών που παρακολούθησαν το πρόγραμμα, προέκυψανσυμπεράσματα τα οποίααποτύπωσαντηνεπίδρασητουεκπαιδευτικούπρογράμματοςστοσχολικόπλαίσιο.

ΣυμπερασματικάτοεκπαιδευτικόπρόγραμματουΣ.Κ.Ε.Π.φαίνεταιαπόταποσοστάότι:

1. Ανακίνησεσκέψειςκαισυναισθήματασταπαιδιάσχετικάμετηναναπηρία:Ταπαιδιάεξέφρασαν περισσότερα θετικά από ότι αρνητικά συναισθήματα σχετικά με τηνεμπειρία αυτή και συνειδητοποίησαν μέσω κοινωνικής σύγκρισης ότι οι άνθρωποι μεαναπηρίαέχουνανάγκες,δυσκολίεςκαιικανότητεςόπωςόλοςοκόσμος.

2. Συνέβαλεστηνκατανόησητωνκαθημερινώνεμποδίωνπουαντιμετωπίζουνοιάνθρωποιμεαναπηρίααλλά καιστη συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων τους: Ταπαιδιά δώσανέμφασηστηνψυχικήανθεκτικότητατουομιλητή

3. Συνέβαλε στην αναθεώρηση και στην αλλαγή στάσεων, αντιλήψεων, συναισθημάτωνσχετικάμετηναναπηρίασεσημαντικόποσοστότωνπαιδιών

4. Έπαιξεσημαντικόρόλο,στηνδιεργασίααυτή,ηπροσωπικότητατου ίδιουτουομιλητήπουκάνει τηνπαρέμβαση: Σταπαιδιά έκανε εντύπωσηηανοιχτότητα τουομιλητήωςπροςτηναναπηρίατου,οχαρακτήραςκαιηψυχικήανθεκτικότητατου.

Ενκατακλείδι:Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Σ.Κ.Ε.Π. φαίνεται ότι συνεισφέρει στην εξοικείωση τωνμαθητώνμετηνπραγματικότητατηςαναπηρίας.Θεωρούμεότιηπαρέμβασηαυτήμπορείνα αποτελέσει το έναυσμα για την δημιουργία ενός σχολείου ως πλαίσιο ισότηταςευκαιριών και ένταξης σε ένα κοινωνικό σύνολο. Ένα σχολείο που θα προωθεί τηνενσυναίσθηση,τονδιάλογο,τηνσυνύπαρξη,τηναποδοχή,τηναλληλεγγύηκαιτονσεβασμόστηνμοναδικότητατουκαθενός.

Τα συμπεράσματαπαρουσιάστηκαν από τηνΚαθηγήτρια του Τμήματος Ψυχολογίας, τουΕθνικούκαιΚαποδιστριακούΠανεπιστημίουΑθηνών,καΦρόσωΜόττη-Στεφανίδη,στο1οΔιαδραστικό Συνέδριο "Προωθώντας την Αποδοχή της Διαφορετικότητας στα Σχολεία" -Εκπαιδευτικέςπροσεγγίσειςγιατηνκοινωνικήένταξηνέωνμεαναπηρία,πουδιοργάνωσαντοίδρυμα"ΜαριάνναΒ.Βαρδινογιάννη"καιοΣ.Κ.Ε.Π.,τηνΠαρασκευή30Νοεμβρίου2018,στοΖάππειο.

EΠΩΦΕΛΟΥΜΕΝΕΣΟΜΑΔΕΣ− Παιδιάκαινέοιμεαναπηρία:κινητική,αισθητηριακή,νοητική− Παιδιάκαινέοισεαντίξοεςσυνθήκεςδιαβίωσης− ΜαθητέςΠρωτοβάθμιαςκαιΔευτεροβάθμιαςΕκπαίδευσης

160

− Φοιτητές− Γονείς&Σύλλογοιγονέωνπαιδιώνγενικήςκαιειδικήςαγωγής− Εκπαιδευτικοί-ΚοινωνικοίΛειτουργοί-Ψυχολόγοι-Εργοθεραπευτέςκλπ− Γενικότεροςπληθυσμόςπουσυμμετέχειστιςβιωματικέςενημερώσεις&δράσεις

161

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ1-SYNOPSIS

1stInteractiveConferenceon"PromotingRespectandAcceptanceofDiversityinSchools"Educationalapproachesforthesocialinclusionofyouthwithdisabilities

TheMariannaV.VardinoyannisFoundationandSKEP-AssociationofSocialResponsibilityforChildrenandYouthorganizedthe1stInteractiveConferenceon“PromotingRespectandAcceptanceofDiversityinSchools",onFriday30November2018attheZappeionMegaron,inAthens,Greece.TheConferencewasheldundertheauspicesofH.E.thePresidentoftheHellenicRepublicMr.ProkopiosPavlopoulos.

OBJECTIVESThe Conference emphasized the role and importance of schools as institutions for thesocializationofyoungpeopleandasadynamicleveragetoinstilldemocraticconscience. Itmarked the beginning of a series of meetings focusing on the significance of theimplementationofneweducationaltoolswiththeaimof:

• Preparingstudentstoacceptandembracediversity

• Emphasizingtheimportanceoftheuniquenessofeveryindividual

TheultimategoalwillbetointroduceapilotprograminthegreaterAtticaarea,withintheschool curriculum.Thispilotprogram, thatwillbe submitted to theMinistryofEducation,Research and Religious Affairs and to the Institute of Educational Policy (IEP) in the firsttrimesterof2019,willserveasthesparkforthecreationofaschoolofequalopportunitiesandsocialinclusion.

The conference was attended by representatives of public and private institutions,University professors, elementary and high school teachers, students from mainstreamschools,youthwithdisabilitiesandundergraduates.

Representativesfrom12publicandprivateschoolsfromthegreaterAtticaareaparticipatedintheconferenceandpresented,inaresourcefulandinnovativeway,alltheinitiativestheyhadundertakeninrelationtoSKEPsactivitieswithintheirschools.

Thetwelveparticipatingschoolswerethefollowing: 2ndPrimarySchoolofAcharnes,NeaGenia Ziridis, Ecole Franco- Hellénique “Saint Joseph”, Experimental Lyceum of Anavryta,21st Lyceum of Athens, 5th Junior High School of Korydallos, 2nd Junior High School ofNikaia,2ndExperimental JuniorHighSchoolofAthens,2ndLyceumofGerakas,1st JuniorHighSchoolofVoula,SivitanidiosSchool,LycéeFranco-HelléniqueEugèneDelacroix.

Aschoolwithoutlabelsmarksthebeginningofasocietywithoutprejudice!

JournalistsPenelopeGavraandGiannisPolitisactedascoordinators.

162

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ2-AFEWWORDSABOUTTHECONFERENCE

1stInteractiveConferenceon"PromotingRespectandAcceptanceofDiversityinSchools"Educationalapproachesforthesocialinclusionofyouthwithdisabilities

Inviewoftheinteractivenatureoftheconference,journalistsPenelopeGavraandGiannisPolitis urged the audience to participate in an interactive experience. They asked theaudience to formgroupsof8, introducethemselves toeachother, share their reasons forattending this conference and nominate one representative per group. Then, PenelopeGavrainvitedtherepresentativesofeachgrouptostandupwhiletherestremainedseated.So1in8stoodupwhiletherestremainedintheirseats.

Thisanalogyof1in8peopleisunfortunatelythepercentageofpeoplewithdisabilitieswhohaveaccesstoeducation,i.e.15%.ThatwasasimulationoftheterrifyingrealityoccurringinGreecetoday.It’sadiresituationthatneedstobedealtwithimmediatelyasthemajorityofyouthwithdisabilitiesisexcludedfromtheeducationalsystem.

H.E. the President of the Hellenic Republic, Mr. Prokopios Pavlopoulos, greeted theconferenceproceedingsandemphasizedtheimportanceofsocialinclusionforpeoplewithdisabilities. Inhis speechhesaid that:“Bypromotingeffectiveactions for thesmoothandrewarding social inclusion of youth with disabilities, we support young people withdisabilitiessotheycanparticipateequally insociety,whilerespectingtheirpersonalworthand growth. Because only under those circumstances can young people with disabilitiesbeginfromthesamestartingpointandhaveequalopportunitieswiththerestofthepeopleinordertoactivelyparticipateinthesocial,economicandpoliticallifeofthecountry”.

Greetings were also extended by the President of the "Marianna V. VardinoyannisFoundation"andGoodwillAmbassadorofUNESCO,Mrs.MariannaV.Vardinoyannis,thePresident and founder of SKEP - Association of Social Responsibility for Children andYouth,Mrs.AthenaKritikou,andthespouseofthePresidentoftheHellenicRepublic,Mrs.SissyPavlopoulou.

Mrs. Sissy Pavlopoulou, underlined the importance of such initiatives for the inclusion ofpeople with disabilities: “I am truly happy to be able to participate in this initiative. TherealizationofthisparticularconferenceisasignificantcauseforthoughtandskepticismandIamsurethatwewillallleavefeelingenriched”.

Onanothernote,Mrs.MariannaV.Vardinoyannisstressedtheimportanceofeducationinshapingasocietythatembracesdiversitywithrespect.“Westruggletoraiseawarenessandencourageempowerment inour fellowhumanbeings,especially theyounggeneration, sothey can realize their ability to create change, to defend their legitimate rights andfreedoms,whileatthesametimefulfill theirdreamswiththepowerofknowledge. Inthisprocess, education plays a primary role and no one should be left behind”, said Mrs.Vardinoyannis,amongotherremarks.

Inheraddress,Mrs.AthenaKritikoupledgedthatallviewsexpressedintheconferencebystudents,youthwithdisabilities,professorsandeducatorswillberecorded,astheultimategoaloftheConferencewastheadoptionofapilotprogramforschoolsinthegreaterAttica

163

area. “This pilot program will be the trigger to create a school that fosters equalopportunities and social inclusion. A school that will promote empathy, dialogue,coexistence,acceptance,solidarityandrespectfortheuniquenessofeachoneofus”.

Olympic GoldMedalist Nikos Kaklamanakis, greeted the first session of the conference“TheVoiceofYouth”and inspiredbothstudentsandeducatorswithhisspeech.Hespokeabouthispersonalstruggletoovercomeobstaclesandchallenges.“Tobedifferent iswhatmakesadifferenceandonlybyhelpingotherscanwechangetheworld.Ineverychallengeliesopportunity”concludedMr.Kaklamanakis.

Afterwards, 6 young people with disabilities took the stage and showed, through theirpersonalstories,thatnothingisimpossibleinlife.Theyspokeabouttheirownreality,theirexperiencesandchallengeswithcourageandhumorandexplainedhowtheir familiesandtheir education played a key role in their personal development. These young men andwomen were: Efi Vlami, Wheelchair Fencing Athlete and Executive in “Orama ElpidasAssociation",EvangelosAvgoulas, Lawyer,RegularRepresentative inGreeceof theVIEWSInternational Organization for the visually impaired, Dr. Stelios Kympouropoulos, MSc,Consultant Psychiatrist, ATTIKON University General Hospital, Panagiotis Pitsiniagkas,Experiential Activities Coordinator, Motivational Speaker, SKEP, Stefanos Vouros, SeniorDigital Copywriter, DigitalWise&Motivational Speaker, SKEP andKonstantinos Samaras,Educator,MotivationalSpeaker,SKEP.

Followingashort recess, representatives frompublicandprivateschoolspresented, inaresourcefulandinnovativeway,alltheinitiativestheyhadundertakeninrelationtoSKEPsactivities within their schools. These presentations were coordinated by psychologistMiselinaLemisiou.Thetwelveparticipatingschoolswerethefollowing:2ndPrimarySchoolof Acharnes, Nea Genia Ziridis, Ecole Franco- Hellénique “Saint Joseph”, ExperimentalLyceumofAnavryta,21stLyceumofAthens,5thJuniorHighSchoolofKorydallos,2ndJuniorHigh School of Nikaia, 2nd Experimental Junior High School of Athens, 2nd Lyceum ofGerakas, 1st Junior High School of Voula, Sivitanidios School, Lycée Franco-HelléniqueEugèneDelacroix.

ThestudentshadpreparedaseriesofproposedEducationalToolsforthesocialinclusionofyoungpeoplewithdisabilities.Theseincludededucationalvisits inandoutofschool,sportactivities,educationalgames,artisticworkshops,educationalprojects,events,e-platforms,clubsandsocietiesforresearchandinformationandchangesinthecurriculum.Thechangescouldalsoincludeincorporationofsignlanguage,Braillemethodandpsychologicalsupporttodealwithpotentialnegativefeelings.

In the second part of the conference, after a short break for lunch and the departure ofstudents, the closed session began concerning Best Practices and Scientific Findings.Professor Dr. Frosso Motti-Stefanidi, Faculty of Psychology, National and KapodistrianUniversityofAthens,actedaschairand13renownedpresenterssharedresearchdataandother findings. This closed session was attended by educators of all levels andrepresentatives from various institutions in order to exchange views concerning bestpracticestoimplementneweducationaltoolswiththeaimof:

• Preparingstudentstoacceptandembracediversity

164

• Emphasizingtheimportanceoftheuniquenessofeveryindividual

Dr Motti-Stefanidis, acting chair, presented the findings of a study she undertook, incollaborationwithSKEP,measuringthechangeinattitudeofstudentsfollowingattendanceofmotivationalspeechesandotherprogramsthatSKEPdeliveredintheirschools.

Thepresenters inthissessionwerebyorderofappearance:PanagiotisKassianos,Headofthe Special Education Directorate, Hellenic Ministry of Education, Research & ReligiousAffairs,Maria Iliopoulou, ViceMayor for the Child, City of Athens,Nektaria Palaiologou,AssociateProfessorof InterculturalEducation,DepartmentofEarlyChildhoodEducationofthe School of Education at theUniversity ofWesternMacedonia,Dr StefanosG.Koutras,SpecialandPsychometryEducation,UniversityofIoannina,AlexandrosArgyriadis,AssistantProfessor in Special Needs, Health Promotion and Diversity Studies, School of HealthSciences,FrederickUniversity,Nicosia,Cyprus,VasilisKasimatis,Educator,DirectorofEstia,Social Care Center,Dr Andreas Zergiotis, Special Educator, School Psychologist, p. SchoolAdvisor in Primary Education, Dr Elena Soucacou, Senior Lecturer, Special and InclusiveEducation, University of Roehampton School of Education,Menelaos Tsaousis, CEO andPresidentoftheAdministrativeBoard,CenterforEducationandRehabilitationfortheBlind,Brigitte Renn, Headmaster of LFHED,Georgia Gounari, Coordinator for the StudentswithSpecialNeeds, LFHED,ChristinaPanagiotakou, Educational ProgramsCoordinator,OnassisFoundation,Dr. Elena Giouroukou, Psychologist, Aikaterini Laskaridis Foundation, AmaliaKarali, MSc, Teacher, 30th Primary School of Acharnes, Athena Kritikou, Founder andPresident,SKEP.

Inthethirdsession,“RecordingProposalsandFindingsleadingtoaschoolwithoutLabels”,the coordinating committee responsible for collecting and submitting all proposededucationaltoolstotheMinistryofEducation,ResearchandReligiousAffairswasappointed.The committee consists of educators, sociologists, special educators, psychologists andrepresentatives of public and private institutions in order to record and present theeducationaltoolsthatwereintroducedduringtheconference.

Finally,participantsreceivedCertificatesofAttendance.

AccessibilityInformationThe Agenda of the Conference was available in Braille, large print & QRCode and theConferencehadasimultaneousinterpretationinGreekSignLanguage.

Furthermore,thevenuewaswheelchairaccessibleandhadWCfacilitiesfordisabledpeople.

165

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ3–PROGRAM

1stInteractiveConferenceon"PromotingRespectandAcceptanceofDiversityinSchools"Educationalapproachesforthesocialinclusionofyouthwithdisabilities

09.00-09.30RegistrationConferenceCoordinators-PinelopiGavra&GiannisPolitis-Journalists09.30–10.00WelcomeandOpeningRemarks

Let’ssay“Hello”inaDifferentWay10.00-10.15OpeningKeynoteSpeechMariannaV.VardinoyannisGoodwillAmbassadorofUNESCOPresident,MariannaV.VardinoyannisFoundation AthenaKritikouFounder&President,SKEP-AssociationofSocialResponsibilityforChildrenandYouthSissyPavlopoulouSpouseofthePresidentoftheHellenicRepublic

10.15-13.30SESSIONI:TheVoiceofYouth10.15–10.25Greetings:NikosKaklamanakis,OlympicGoldMedalist10.25-11.15Youthwithdisabilities:challengesandthewayforward

Presenters• EfiVlami,Executive,“ORAMAELPIDASASSOCIATION",WheelchairFencingAthlete• EvangelosAvgoulas,Lawyer,RegularRepresentativeinGreeceoftheVIEWS

InternationalOrganizationforthevisuallyimpaired• Dr.SteliosKympouropoulos,MSc,ConsultantPsychiatrist,ATTIKONUniversity

GeneralHospital• PanagiotisPitsiniagkas,ExperientialActivitiesCoordinator,MotivationalSpeaker,

SKEPStefanosVouros,SeniorDigitalCopywriter,DigitalWise&MotivationalSpeaker,SKEP

• KonstantinosSamaras,Educator,MotivationalSpeaker,SKEP

11.15-11.30Break

11.30-13.30Mainstreamstudents:raisingawarenessinschoolsCoordinator:MiselinaLemisiou,MSc,Psychologist

166

Presentersfromthefollowingmainstreamschools:2ndPrimarySchoolofAcharnes,NeaGeniaZiridis,EcoleFranco-hellenique“SaintJoseph”,ExperimentalLyceumofAnavryta,21stLyceumofAthens,5thJuniorHighSchoolofKorydallos,2ndJuniorHighSchoolofNikaia,2ndExperimentalJuniorHighSchoolofAthens,2ndLyceumofGerakas,1stJuniorHighSchoolofVoula,SivitanidiosSchool,LycéeFranco-HelléniqueEugèneDelacroix.13.30-14.15LunchBreak14.15-17.00SESSIONII:SharingResearchData/FindingsandGoodPracticesChairProfessorDr.FrossoMotti-Stefanidi,Ph.D.,FacultyofPsychology,NationalandKapodistrianUniversityofAthens

Presenters:

• PanagiotisKassianos,HeadoftheSpecialEducationDirectorate,HellenicMinistryofEducation,Research&ReligiousAffairs

• MariaIliopoulou,Vice–MayorfortheChild,CityofAthens• NektariaPalaiologou,AssociateProfessorofInterculturalEducation,Departmentof

EarlyChildhoodEducationoftheSchoolofEducationattheUniversityofWesternMacedonia

• StefanosG.Koutras,Ph.D.,SpecialandPsychometryEducation,UniversityofIoannina

• AlexandrosArgyriadis,AssistantProfessorinSpecialNeeds,HealthPromotionandDiversityStudies,SchoolofHealthSciences,FrederickUniversity,Nicosia,Cyprus

• VasilisKasimatis,Educator,DirectorofEstia,SocialCareCenter• AndreasZergiotis,Ph.D.,SpecialEducator,SchoolPsychologist,p.SchoolAdvisorin

PrimaryEducation• ElenaSoucacou,Ph.D.,SeniorLecturer,SpecialandInclusiveEducation,Universityof

RoehamptonSchoolofEducation• MenelaosTsaousis,CEOandPresidentoftheAdministrativeBoardCenterfor

EducationandRehabilitationfortheBlind• BrigitteRenn,HeadmasterofLFHED• GeorgiaGounari,CoordinatorfortheStudentswithSpecialNeeds,LFHED• ChristinaPanagiotakou,EducationalProgramsCoordinator,OnassisFoundation• Dr.ElenaGiouroukou,MSc,Ph.D.,Psychologist,AikateriniLaskaridisFoundation• AmaliaKarali,MSc,Teacher,30thPrimarySchoolofAcharnes• AthenaKritikou,Founder&President,SKEP

16.45ArrivalofthePresidentoftheHellenicRepublicAddressbythePresidentofthe"MariannaV.VardinoyannisFoundationMrsMariannaV.VardinoyannisΑddressbyH.E.thePresidentoftheHellenicRepublic,Mr.ProkopiosPavlopoulos

167

17.00-17.15Break17.00-18.30SESSIONIII:RecordingEducationalModelsleadingtoaNo-LabelSchool

18.30ClosingSession:DrawingConclusionsforaNewBeginning