1

Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1919-1922)

Χρονολόγιο γεγονότων

Δεκέμβριος 1918 (μεταπολεμικό συνέδριο ειρήνης Παρισίων): ο Ελευθέριος Βενιζέλος

υποβάλλει επίσημα τις ελληνικές εδαφικές διεκδικήσεις: βόρειο Ήπειρο, Θράκη (δυτική και

ανατολική), παράλια Μικράς Ασίας, νησιά ανατολικού Αιγαίου (Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Σάμο,

Ικαρία, Ίμβρο, Τένεδο, Σαμοθράκη). Τη βόρειο Ήπειρο σύντομα θα την εγκαταλείψει ως άπιαστο

και ήσσονος σημασίας στόχο (οι Ιταλοί πιέζανε να αποδοθεί στην Αλβανία), προκειμένου να

ρίξει όλο το βάρος του στην Ιωνία (Μικρά Ασία).

Μάρτιος-Ιούλιος 1919: ελληνικό εκστρατευτικό σώμα συμμετέχει στην επονομαζόμενη

«ουκρανική εκστρατεία», μία αποτυχημένη απόπειρα των Αγγλο-γάλλων και Πολωνών να

αποβιβάσουν στρατό στην Κριμαία για να χτυπήσει τους Μπολσεβίκους. Είναι ένα αντάλλαγμα

που δίνει ο Βενιζέλος προκειμένου να μας δώσουν μετά οι σύμμαχοι Αγγλο-γάλλοι τη Σμύρνη.

Μάιος 1919: ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στη Σμύρνη και αρχίζει να δημιουργεί γύρω της

μία «ασφαλή ζώνη» απωθώντας τους Τούρκους αντάρτες και τους Ιταλούς, που κατείχαν την

όμορη (δηλ. συνορεύουσα) περιοχή του Αϊδινίου (βλ. χάρτη, σ. 91).

Αύγουστος 1920: υπογράφεται η περιώνυμη Συνθήκη των Σεβρών στο ομώνυμο προάστιο του

Παρισιού (για τις προβλέψεις της βλ. σ. 85 σχολικού βιβλίου). Η Μεγάλη Ιδέα δείχνει να

πραγματώνεται.

Νοέμβριος 1920: ο Βενιζέλος κάνει εκλογές, βέβαιος πως θα τις κερδίσει, και όμως… τις χάνει!

Στην κυβέρνηση ανεβαίνουν οι αντίπαλοί του (Λαϊκό Κόμμα), που επαναφέρουν με νόθο

δημοψήφισμα το γερμανόφιλο βασιλιά Κωνσταντίνο, ξεκινώντας παράλληλα μία αυτοκτονική

προέλαση στα βάθη της Μικράς Ασίας (βλ. χάρτη σ. 91), παρά τις (ανεπίσημες) προεκλογικές

υποσχέσεις τους για ειρήνη.

Οι σύμμαχοι (Άγγλοι-Γάλλοι-Αμερικανοί), χρησιμοποιώντας ως πρόφαση την επάνοδο του

Κωνσταντίνου, στην πράξη όμως για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα,

εγκαταλείπουν την Ελλάδα αβοήθητη, τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά-πολιτικά, στον

αγώνα της εναντίον του Κεμάλ και του διαρκώς ογκούμενου κινήματός του. Ο ελληνικός

στρατός, εξουθενωμένος και απομονωμένος, χωρίς γραμμές ανεφοδιασμού και εφεδρείες,

συνεχίζει την αδιέξοδη προέλασή του ως τη γραμμή Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ κι ακόμη

παραπέρα (βλ. χάρτη σ. 91). Στόχος του, η κατάληψη της Άγκυρας(!;)

Αύγουστος 1922: στα μέσα του μήνα οι Τούρκοι αρχίζουν την αντεπίθεσή τους. Μέσα σε 15

μέρες φτάνουν στη Σμύρνη, όπου και επιδίδονται σε μαζικές σφαγές αμάχων Ελλήνων και σε

λεηλασίες. Η πόλη πυρπολείται. Όσοι Έλληνες γλιτώνουν από τις ξιφολόγχες και τον πνιγμό

διαμετακομίζονται όπως-όπως στα κοντινά ελληνικά νησιά. Ως το Σεπτέμβρη θα έχουν χαθεί

περίπου 600.000 ψυχές (συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτών και των Ποντίων, που θα

δούμε στη συνέχεια), ενώ άλλες 1.220.000 θα έχουν έρθει στην Ελλάδα ως πρόσφυγες.

Σεπτέμβριος-Νοέμβριος 1922: βενιζελικοί στρατιωτικοί που επιστρέφουν στην Ελλάδα, με

επικεφαλής το Νικόλαο Πλαστήρα, ανατρέπουν την κυβέρνηση και επιβάλλουν δικτατορία.

Δικάζουν έξι μέλη των απελθόντων βασιλικών κυβερνήσεων (τρεις πρωθυπουργούς, δύο

υπουργούς και έναν αρχιστράτηγο) και τους εκτελούν ως υπεύθυνους για την εθνική τραγωδία

(πρόκειται για τη γνωστή «δίκη των εξ»). Ανασυντάσσουν τη στρατιά του Έβρου, προκειμένου

2

να αποφευχθεί εισβολή των Τούρκων στη Δυτική Θράκη και αναθέτουν σ το Βενιζέλο (που ζει

απογοητευμένος στο Παρίσι) να διαπραγματευτεί εξ ονόματος της Ελλάδας τη συνθήκη της

Λωζάννης (βλ. σ. 88).

Οι στρατηγοί θα παραμείνουν στην εξουσία ως τα 1924, οπότε και θα προκηρύξουν εκλογές, με

τις οποίες θα επανέλθουν στην κυβέρνηση οι Φιλελεύθεροι, αυτή τη φορά όμως χωρίς το

Βενιζέλο, που εξακολουθεί να διαβιεί το Παρίσι.

Παράλληλη εξέλιξη: το ποντιακό ζήτημα (βλ. σχολικό βιβλίο)