Ε Ο 16 Ν Τ Η Τ Α -...

Γραμμένη στην τελική της μορφή το 300 μ.Χ. βάσει πηγών που φτάνουν μέχρι και στην πρώιμη ελ-

ληνιστική εποχή, η Μυθιστορία του Αλεξάνδρου, ιστορικό έργο άγνωστου δημιουργού που αποδίδε-

ται ψευδώς στον Καλλισθένη, δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο λόγω της αξίας της ως ιστορικής

πηγής όσο για την επίδραση που άσκησε στις φιλολογίες διαφόρων λαών με τις αμέτρητες μεταφρά-

σεις και διασκευές που γνώρισε. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε ο Αλέξανδρος ανακοινώνει με

επιστολή του στα γυναικεία μέλη της περσικής βασιλικής οικογένειας το θάνατο του ∆αρείου Γ΄.

ΕΕ ΝΝ

ΤΤ ΗΗ ΤΤ

ΑΑ

1166 ΟΟ

ΜΜεε γγ αα λλ όό ψψ υυ χχ ηη σσ ττ άά σσ ηη

ΕΕΕΝΝΝΟΟΟΤΤΤΗΗΗΤΤΤΑΑΑ 111 666

4

Βασιλεύς Ἀλέξανδρος Στατείρᾳ καί Ῥoδῷ καί Ῥωξάνῃ τῇ ἐμῇ γυναικί χαίρειν.

Ἀντιταξάμενον ἡμῖν ∆αρεῖον οὐκ ἠμυνάμεθα, εἰ μή τοὐναντίον, ηὐχόμην γάρ ἐγώ ζῶντα

ὑπό τά ἐμά σκῆπτρα ἔχειν ἐλαχίστως δέ ἔχοντος ἐπί τῷ πνεύματι αὐτοῦ τοῦτον κατέλα-

βον ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἀναπνοῇ, ὅν ἐλεήσας τῇ ἐμαυτοῦ χλαμύδι περιέστειλα. Ἐπυθόμην δέ

παρ’ αὐτοῦ τι ἀκοῦσαι περί τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ. Ὁ δέ μοι εἶπεν «παρακαταθήκην ἔχε τήν

ἐμήν θυγατέρα Ῥωξάνην καί συμβιώσει σοι». […] Τούς μέν αἰτίους τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ

ἠμυνάμην ἀξιοπρεπῶς […]. Προσέταξα δέ ἡρῷον αὐτῷ γενέσθαι παρά τούς πατρῴους αὐτῷ

ἥρωας καί ὑμεῖς δέ τῆς λύπης αὐτοῦ παύσασθε ἐγώ γάρ ὑμᾶς ἀποκαταστήσω εἰς τά ἴδια

βασίλεια […]. Κατά γοῦν τάς διατάξεις ∆αρείου Ῥωξάνην τήν ἐμήν γυναῖκα σύνθρονόν μου

εἶναι βούλομαι, ἐάν δέ καί ὑμεῖς μοι συμπνεύσητε, προσκυνεῖσθαι αὐτήν ὡς Ἀλεξάνδρου

γυναῖκα βούλομαι καί κελεύω. Ἔρρωσθε.

Ψευδο- Καλλισθένης, Μυθιστορία Ἀλεξάνδρου, Παραλλαγή γ, 22

Ο βασιλιάς Αλέξανδρος εύχεται στη Στατείρα και στη Ροδώ και τη Ρωξάνη τη γυναίκα

μου να είναι καλά. Το ∆αρείο που αντιτάχθηκε σε μένα δεν τον τιμώρησα αλλά αντίθετα

ευχόμουν να τον έχω ζωντανό υπό την εξουσία μου ενώ αυτός ίσα που ανέπνεε, τον

βρήκα στα τελευταία του, τον οποίο επειδή τον συμπόνεσα τον κάλυψα με τη χλαμύδα

μου. Ζήτησα να μάθω από αυτόν κάτι για το χαμό του και εκείνος μου είπε: «σου εμπι-

στεύομαι την κόρη μου τη Ρωξάνη και ας ζήσει μαζί σου». […] Τους υπαίτιους του θανάτου

του τους τιμώρησα όπως τους άξιζε […]. Και πρόσταξα να στηθεί γι’ αυτόν ιερό κοντά

στους πατρικούς του ήρωες και εσείς σταματήστε τη λύπη σας γι’ αυτόν γιατί εγώ θα

σας αποκαταστήσω στα ανάκτορά σας […]. Σύμφωνα λοιπόν με τη διαθήκη του ∆αρείου,

θέλω να είναι η Ρωξάνη, η γυναίκα μου, σύνθρονός μου και αν συμφωνείτε και εσείς θέ-

λω και προστάζω να προσκυνείτε αυτή ως γυναίκα του Αλέξανδρου. Να είστε καλά στην

υγεία σας.

Το κείμενο αυτό είναι επιστολικό είδος και γι’ αυτό διακρίνουμε την

στερεότυπη αρχή της επιστολής «Βασιλέως Αλέξανδρος... χαίρειν (=

εύχεται να είναι καλά)» καθώς και το στερεότυπο τέλος της

«ἔρρωσθε» (= να είστε καλά στην υγεία σας»).

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ


5

Απόδοση

λέξεων και φράσεων του κειμένουστο νεοελληνικό λόγο

χαίρειν (< χαίρω= ευχαριστιέμαι, χαίρομαι) = εύχεται να είναι καλά

ἀντιταξάμενον (< ἀντιτάσσομαι=παρατάσσομαι εναντίον κάποιου) =

που αντιτάχθηκε

οὐκ ἠμυνάμεθα (


6

Ο Αλέξανδρος απευθυνόμενος στις γυναίκες της βασιλικής οικο-γένειας του Πέρση βασιλιά ∆αρείου, στη Στατείρα, τη Ροδώ και τη Ρωξάνη, ανακοινώνει το θάνατο του τελευταίου. Περιγράφει τις τε-λευταίες στιγμές του ∆αρείου, καθώς και τη μεγαλοψυχία που έδει-ξε ο Αλέξανδρος προς αυτόν, τον οποίο όχι μόνο δεν τον τιμώρησε επειδή ήταν εχθρός του, αλλά τον συμπόνεσε και τον σκέπασε με τη χλαμύδα του. Αναφέρει την τελευταία επιθυμία του βασιλιά ∆αρείου που εμπιστεύτηκε την κόρη του Ρωξάνη να ζήσει στο πλευρό του Αλέξανδρου. Ακόμη πληροφορεί τις τρεις γυναίκες ότι τιμώρησε τους υπαίτιους του θανάτου του, καθώς και ότι έστησε ηρώο προς τιμή του νεκρού βασιλιά. Στη συνέχεια, απευθύνεται προσωπικά σε αυτές και τις διαβεβαιώ-νει ότι θα τις αποκαταστήσει στα ανάκτορά τους. Ενώ τη Ρωξάνη, κόρη του ∆αρείου, σύμφωνα με τη διαθήκη του Πέρση βασιλιά, θέλει να την κάνει και συμβασιλέα και προστάζει όλους να την προσκυ-νούν. Έτσι κλείνει την επιστολή του και εύχεται να είναι καλά στην υγεία τους.

Μετά το θάνατο του ∆αρείου ο Αλέξανδρος γράφει επιστολή

προς τις γυναίκες της βασιλικής οικογένειας. Τις ενημερώνει για τις τελευταίες στιγμές του ∆αρείου και τα διάφορα μέτρα που έλαβε για αυτόν. Στη συνέχεια, τις διαβεβαιώνει ότι θα τις αποκαταστήσει, σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του Πέρση βασιλιά και ότι θα γίνει γυναίκα του και συμβασιλέας η Ρωξά-νη και διατάζει όλους να την προσκυνούν. Τέλος, κλείνει την επιστολή του ευχόμενος να είναι καλά στην υγεία τους.

Τ Η μεγαλόψυχη στάση του Αλέξανδρου απέναντι στο νεκρό Πέρση βασιλιά ∆αρείο και ο σεβασμός της τελευταίας του επιθυμίας.


7

ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Τα κείμενα που αποδίδονται στον Ψευδο-Καλλισθένη, που είναι άγνω-στος δημιουργός, είναι πολλά και χρονικά καλύπτουν μεγάλη έκταση από τον 3ο π.Χ. αι. ώς τον 16ο μ.Χ. αιώνα. Το ενδιαφέρον τους έγκειται στο πλήθος των ιστορικών, αλλά και μυθολογικών στοιχείων που διασώζουν. Ακόμη και η γλώσσα των κειμένων είναι ενδιαφέρουσα για την πορεία διαμόρφωσης της νεο-ελληνικής. Ο Καλλισθένης, ανιψιός του Αριστοτέλη, ανήκε στην ακολουθία του Μ. Αλεξάνδρου, που είχε αναλάβει τη συγγραφή του ημερολογίου εκστρατείας. Από το πραγματικό του έργο σώθηκαν λίγα μόνο αποσπάσματα. Το όνομά του επέλεξε ο πρώτος συνθέτης του μυθιστορήματος του Μ.Αλεξάνδρου για να κυκλοφορήσει το έργο του «Η Μυθιστορία του Αλεξάνδρου», που έτυχε ευρύτατης διάδοσης στο χρόνο. Ο ψευδο-Καλλισθένης έγραψε το έργο του τον 3ο αι. π.Χ., και έκτοτε αυτό γνώρισε ποικίλες διασκευές, και εκδόσεις. Το συγκεκριμένο χειρόγραφο των Μετεώρων διασώζει μία μορφή του κειμένου που ανήκει στην τελευταία φάση παραγωγής, χρονολογημένο με ακρίβεια στις 27 Ιουλίου 1640. Η εργασία εξετάζει και αξιο-λογεί το κείμενο σε δύο κατευθύνσεις : την πληρότητα του περιεχομένου σε σχέση με άλλες διασκευές και ως προς τη γλωσσική του ιδιομορφία, προκειμένου να διαπιστώσει εξελίξεις στην ελληνική γλώσσα με το πέρασμα του χρόνου. Περιγράφει τον κώδικα του χειρογράφου, καταγράφει τα περιεχόμενά του, συγκρίνει περιεχόμενο και γλώσσα με άλλες διασκευές, προβαίνει σε παρατηρήσεις λεξιλογίου (φωνητική, σύνταξη, μορφολογία).

Μέγας Αλέξανδρος ή Αλέξανδρος Γ' ο Μακεδών, Βασιλιάς της Μακεδονίας, ηγέτης της πανελλήνιας συμμαχίας κατά της Περσικής αυτοκρατορίας, Φαραώ της Αιγύπτου, κύριος της Ασί-ας και βόρειοδυτικής Ινδίας, και ιδρυτής της Ελληνιστικής αυτοκρατορίας. Ένας από τους σπουδαιότερους στρατηγούς της ιστορίας, που έως την ηλικία των 33 ετών είχε κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου (4ος αιώνας π.Χ.). Γεννήθηκε στην Πέλλα της Μακεδονίας το έτος 356 π.Χ.. Γονείς του ήταν ο βασιλιάς Φίλιππος Β' της Μα-

κεδονίας και η πριγκήπισσα Ολυμπιάδα της Ηπείρου. Πέθανε στη Βαβυλώνα, στο παλάτι του Ναβουχοδονόσορα Β' στις 10 Ιουνίου του 323 π.Χ., σε ηλικία 33 ετών. Βασιλιάς της Μακεδονίας, συνέχισε το έργο του πατέρα του, του Φιλίππου Β'. Ο Φίλιππος Β' ήταν ιδιαίτερα

ικανός στρατηγός, πολιτικός και διπλωμάτης, αναμορφωτής του μακεδονικού στρατού και του μακεδονικού κράτους . Ήταν συνετός σαν βασιλιάς, αλλά συχνά παρασυρόταν από βίαια και άγρια πάθη. Ο Αλέξανδρος, ολοκλήρωσε την ενοποίηση των αυτόνομων ελληνικών πόλεων-κρατών της εποχής, και κατέκτησε σχε-δόν όλο το γνωστό τότε κόσμο (Μικρά Ασία, Περσία, Αίγυπτο κλπ), φτάνοντας στις παρυφές της Ινδίας. Ο Αλέξανδρος σηματοδοτεί το τέλος μιας ιστορικής περιόδου και την αρχή μιας καινούριας, των Αλε-

ξανδρινών χρόνων, που είναι περισσότερο γνωστά ως Ελληνιστική περίοδος.

1. Μέγας Αλέξανδρος 2. Φίλιππος Β΄

2. Μ. Αλέξανδρος:

1. Ψευδο-Καλλισθένης:


8

Ο ∆αρείος Γ' ο Κοδομανός υπήρξε ο τελευταίος βασιλιάς (336 π.Χ. - 330 π.Χ.) της περσικής δυναστείας των Αχαιμενιδών. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, γεννήθηκε περίπου το 380 π.Χ. και ανήκε σε έναν παράλληλο κλάδο της βασιλικής οικογένειας της Περσίας, καθώς ο πατέρας του ήταν ανιψιός του Αρταξέρξη Β'. Ανέβηκε στο θρόνο κάτω από αρκετά νεφελώδεις συνθήκες. Ο ∆αρείος Γ' κληρονόμησε μια τεράστια αυτοκρατορία, η οποία απλωνόταν από τις ακτές της Λιβύης ως

τους πρόποδες των Ιμαλαΐων και εξουσίαζε πολυάριθμους λαούς για πάνω από δύο αιώνες. Μια σειρά από εξεγέρσεις, η διαρκώς αυξανόμενη διαφθορά, οι συνεχείς συνωμοσίες, καθώς και κάποιοι ανίκανοι βασιλείς είχαν αποδυναμώσει τις τελευταίες δεκαετίες την Περσική Αυτοκρατορία. Ετσι, ο νέος βασιλιάς μετά την ανάληψη της εξουσίας δεν είχε βρει το χρόνο να αναδιοργανώσει το αχανές κράτος του και να διευθετήσει όλα τα σοβαρά προβλήματα που τον απασχολούσαν, όταν την άνοιξη του 334 π.Χ. ο νεαρός Μακεδόνας βασιλιάς Αλέξανδρος διέσχισε τον Ελλήσποντο, ξεκινώντας την εκστρατεία του κατά των Περσών. Με υπερβάλλουσα αυτοπεποίθηση και χωρίς τις κατάλληλες στρατιωτικές προετοιμασίες, οι δυνάμεις του αντι-μετώπισαν, τον ίδιο χρόνο, τους Ελληνες στο Γρανικό ποταμό, όπου και υπέστησαν μεγάλη ήττα. Την 1η Οκτωβρίου του 331 π.Χ., στην πεδιάδα των Γαυγαμήλων, ο ∆αρείος πολέμησε την τελευταία με-

γάλη του μάχη. Εχοντας, σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών, συγκεντρώσει ένα τεράστιο στράτευμα, το μέγεθος του οποίου κάποιοι ιστορικοί ισχυρίζονται πως ήταν 1.000.000 περίπου άντρες, παρατάσσεται απέ-ναντι στους σαφώς λιγότερους Ελληνες και παθαίνει πανωλεθρία. Κατά τη φυγή του στην Ανατολή καθαι-ρέθηκε και σκοτώθηκε από το σατράπη Βήσσο (Ιούλιος 330 π.Χ.).

ΕΡ

Ε

ΜΗΝ

Ρ

ΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗ ΗΣ ΙΣ

ὅν ἐλεήσας τῇ ἐμαυτοῦ

χλαμύδι περιέστειλα:

Φανερή είναι η φιλάνθρωπη διάθεση και η μεγαλοψυχία του βασι-

λιά Αλέξανδρου. Σέβεται ακόμη και τους αντιπάλους του, καθώς

φροντίζει το νεκρό σώμα του ∆αρείου.

Τούς μέν αἰτίους... τά

ἴδια βασίλεια:

Ο Αλέξανδρος αναλαμβάνει να τιμωρήσει τους δολοφόνους του

∆αρείου Γ΄. Λειτουργεί ως προστάτης και τιμωρός του Πέρση

βασιλιά αλλά και φροντίζει για την αποκατάστασή του και την

απόδοση τιμών προς το πρόσωπό του, καθώς και για την προστα-

σία και αποκατάσταση των γυναικών της βασιλικής οικογένειας.

3. ∆αρείος Γ΄ Κοδομανός:


9

Ερωτήσεις του βιβλίου

1. Ποιο χαρακτηριστικό του Αλεξάνδρου αναδεικνύει η συμπεριφορά του

απέναντι στο Δαρείο και στις αιχμάλωτες πλέον γυναίκες της οικογέ-νειάς του;

Απάντηση Ο Αλέξανδρος μετά το θάνατο του ∆αρείου αποστέλλει προς τις αιχμάλωτες πια

γυναίκες της οικογένειάς του επιστολή, μέσα από την οποία αναδεικνύονται το

βασιλικό του ήθος, η μεγαλοψυχία και η ευγένειά του. Ενημερώνει τα βασιλικά

μέλη για την τιμωρία των δολοφόνων του ∆αρείου, καθώς και την απόδοση τιμών

προς το πρόσωπό του. Επίσης, δηλώνει τη διάθεσή του να σεβαστεί την τελευταία

επιθυμία του Πέρση βασιλιά και να κάνει γυναίκα του τη Ρωξάνη. Με τον τρόπο αυ-

τό δείχνει την καλλιέργειά του και τη μεγαλειώδη προσωπικότητά του.

2. Πέραν της επιθυμίας του Δαρείου, ποια άλλα κίνητρα ώθησαν τον Α-λέξανδρο να συνάψει γάμο με τη Ρωξάνη;Για την απάντησή σας να αξιοποιήσετε τις ιστορικές γνώσεις σας.

Απάντηση Η απόφαση του Αλέξανδρου να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά ∆αρείου Ρωξά-

νη δε στηρίχτηκε μόνο στο σεβασμό της τελευταίας επιθυμίας του Πέρση βασιλιά.

Τα κίνητρα του Αλέξανδρου ήταν κυρίως πολιτικά. Μετά το θάνατο του ∆αρείου

ο σύζυγος της κόρης του Ρωξάνης θα ήταν και ο διάδοχος και συνεχιστής του

περσικού βασιλείου. Επιπλέον, ο Αλέξανδρος με την ιδιότητα αυτή θα μπορούσε

να επιβάλλει την παρουσία των Ελλήνων στην Ανατολή και να εξασφαλίσει την

απαραίτητη για την εδραίωσή του ομαλή συμβίωση των κατοίκων, οι οποίοι δε

διέθεταν ομοιογένεια. Με τον τρόπο αυτό είχε τη δυνατότητα να δημιουργήσει

ένα τεράστιο οικουμενικό κράτος, γεγονός που αποτελούσε και το όνειρό του.

Λίγα λόγια για τη Ρωξάνη

Η Ρωξάνη (στα Βακτριανά Roshanak, μετ. «αστέρι») ήταν η πρώτη σύζυγος του Μεγάλου Αλε-

ξάνδρου. Γεννήθηκε περίπου το 341 π.Χ. στη Βάκτρια (τότε Ανατολική Περσία, τώρα βόρειο

Αφγανιστάν) με πατέρα τον τοπικό άρχοντα Οξυάρτη. Παντρεύτηκε τον Αλέξανδρο το 327 π.Χ.

μετα την κατάκτηση του φρουρίου του πατέρα της από τον Αλέξανδρο. Πιθανώς ο γάμος τους να

είχε πολιτική σκοπιμότητα για τον εξευμενισμό των Βακτρικών Σατραπιών αλλά ο Αλέξανδρος είχε

δηλώσει ερωτευμένος. Η Ρωξάνη τον συνόδευσε στην εκστρατεία του στην Ινδία και γέννησε το

γιο τους Αλέξανδρο ∆' μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα το 323 μ.Χ.. Ο θάνατος του


10

Μεγάλου Αλεξάνδρου άφησε εκτεθειμένους τη Ρωξάνη και το γιο της, οι οποίοι έπεσαν θύματα

δολοφονίας το 309 π.Χ. μετά από διαταγή του Κασσάνδρου, καθώς ο 13χρονος Αλεξανδρος ∆'

ήταν ο μόνος νόμιμος διάδοχος της τεράστιας αυτοκρατορίας.

Ερωτήσεις εκτός βιβλίου

1. Να αναζητήσετε ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που έλαβε

ο Αλέξανδρος στις περιοχές της Ανατολής.

Απάντηση Ο Αλέξανδρος επιδίωξε την ομαλή συμβίωση των Ελλήνων και Περσών στην Α-

νατολή. Γι’ αυτό έλαβε κάποια μέτρα όπως: α) επέτρεψε τους γάμους ανάμεσα σε

Έλληνες αξιωματικούς (στρατιώτες και γυναίκες της Ανατολής), β) σεβάστηκε τα

περσικά έθιμα, γ) διατήρησε τη διοικητική διαίρεση της περσικής αυτοκρατορίας,

δ) χρησιμοποίησε στη φρουρά του επίλεκτους Πέρσες, ε) δημιούργησε το σώμα

των Επιγόνων, που αποτελούνταν από Πέρσες εφήβους οι οποίοι μάθαιναν ελλη-

νικά.

2. Ποια είναι τα γυναικεία πρόσωπα που αναφέρει ο Αλέξανδρος;

Απάντηση Τα γυναικεία πρόσωπα που αναφέρονται στο κείμενο ανήκουν στη βασιλική οι-

κογένεια της Περσίας και είναι:

α) η Στατείρα: αδελφή και σύζυγος του ∆αρείου φημισμένη για την ομορφιά της,

β) η Ροδώ: η μητέρα του ∆αρείου,

γ) η Ρωξάνη: κόρη του ∆αρείου και γυναίκα του Μ. Αλεξάνδρου.


11

Στο κείμενο συναντήσαμε τον τύπο: αἰτίους: αἶτιος = μερίδιο.

Αρχαία Ελληνική Αρχαία /Νέα Ελληνική Νέα Ελληνική

Ομόρριζα

απλά

αἰτιάζομαι [= κατηγορού-

μαι]

τό αἰτίαμα [=η κατηγορία

αἰτίζω [= ζητώ κάποιο

πράγμα]

αἰτῶ

ἡ αἰτία

αἰτιώδης

τό αἴτημα

ἡ αἴτησις (-η)

ἡ αἰτίασις (-η)

αἰτιατική

αἰτιατός

αἰτιῶμαι [= κατηγορώ]

αιτιότητα

σύνθετα

μεταίτιος [= συνένοχος]

ἐπαίτιος [= υπεύθυνος για

κάτι, ένοχος]

αἰτιολογῶ

ἡ αἰτιολογία

ἀναίτιος

ἀναιτιολόγητος

ἀπαιτῶ

ἡ ἀπαίτησις (-η)

ἐπαιτῶ

παραιτοῦμαι

ἡ παραίτησις (-η)

συναίτιος

ὑπαίτιος [= υπεύθυνος]

αιτιοκρατία

αιτιολόγηση

πρωταίτιος

συνυπαίτιος

συνυπαιτιότητα

απαιτητός

απαιτητικός

Σημασία των λέξεων του παραπάνω λεξιλογικού πίνακα

αἰτιάζομαι = κατηγορούμαι

τό αἰτίαμα = η κατηγορία

αἰτίζω = ζητώ κάποιο πράγμα

μεταίτιος = συνένοχος

ἐπαίτιος = υπεύθυνος για κάτι, ένοχος


12

Αρχαία /Νέα Ελληνική

αἰτῶ = (α.ε. και ν.ε.) ζητώ

ἡ αἰτία = (α.ε.) κατηγορία, συμβολή, βοήθεια, υπόληψη, αιτία // (ν.ε.) αιτία (π.χ.

«μία από τις αιτίες των κλιματικών αλλαγών είναι η ρύπανση του περιβάλλο-

ντος»).

αἰτιώδης = (α.ε. και ν.ε.) αυτός που περιέχει ή δηλώνει την αιτία, η σχέση αιτίου -

αποτελέσματος

τό αἴτημα = (α.ε.) παράκληση, απαίτηση / ό,τι δεχόμαστε ως αληθινό χωρίς απόδει-

ξη // (ν.ε.) ό,τι ζητάει κάποιος

ἡ αἴτησις (-η) (ν.ε. αίτηση) = ἡ αἴτησις = (α.ε.) αίτημα // (ν.ε.) ζήτηση, έγγραφο αίτημα (π.χ. «υπέβαλε

αίτηση για έκδοση πιστοποιητικού»).

ἡ αἰτίασις (ν.ε. αιτίαση) = (α.ε. και ν.ε.) κατηγορία, μομφή

αἰτιατική = (α.ε.) η τέταρτη πτώση // η τρίτη πτώση της νέας ελληνικής

αἰτιατός = αυτός που οφείλεται σε κάποιο αίτιο, το αποτέλεσμα

αἰτιῶμαι = (α.ε. και ν.ε.) κατηγορώ

αἰτιολογῶ = (α.ε. και ν.ε.) δικαιολογώ, αναζητώ την αιτία

ἡ αἰτιολογία = (α.ε. και ν.ε.) δικαιολόγηση

ἀναίτιος = (α.ε.) αθώος // (ν.ε.) χωρίς αιτία

ἀναιτιολόγητος = (α.ε. και ν.ε.) αυτός που δεν αιτιολογήθηκε

ἀπαιτῶ = (α.ε. και ν.ε.) ζητώ κάτι

ἡ ἀπαίτησις (-η) = (α.ε. και ν.ε.) η ζήτηση κάποιου πράγματος με επιμονή, η διεκδίκηση

ἐπαιτῶ = (α.ε.) απαιτώ κάτι επιπλέον, ζητιανεύω // (ν.ε.) ζητιανεύω

παραιτοῦμαι = (α.ε.) ζητώ και παίρνω κάτι, αποφεύγω // (ν.ε.) εγκαταλείπω κάτι (π.χ.

«παραιτήθηκε από το αξίωμά του»)

ἡ παραίτησις (-η) (ν.ε. η πα-

ραίτηση)=

(α.ε.) ικεσία, απολογία, συγχώρεση, αίτηση χάριτος // (ν.ε.) εγκατά-

λειψη κάποιας θέσης

συναίτιος = (α.ε.) ο αίτιος μαζί με κάποιον άλλον, συνεργός // (ν.ε.) συνεργός

ὑπαίτιος [= υπεύθυνος] = (α.ε. και ν.ε.) υπεύθυνος

Νέα Ελληνική

αιτιότητα = ύπαρξη αιτίας, σχέση αιτίας - αποτελέσματος

αιτιοκρατία = φιλοσοφική θεωρία κατά την οποία όλα συμβαίνουν με μια αι-

τιώδη σχέση

αιτιολόγηση = εξήγηση αιτίας, δικαιολόγηση


13

συνυπαίτιος = συνυπεύθυνος

συνυπαιτιότητα = συνυπευθυνότητα

απαιτητός = αυτός που μπορεί να απαιτηθεί

απαιτητικός = αυτός που έχει πολλές απαιτήσεις

Ασκήσειςτου βιβλίου

1. Να δηλώσετε τι σημαίνουν (ενέργεια, αποτέλεσμα ενέργειας κ.τλ.) οι

ομόρριζες του ουσιαστικού αἰτία λέξεις του πίνακα: λέξεις κατηγορία στην οποία ανήκουν

αἴτησις

αἰτίαμα

αἴτημα

αἰτίασις

αἰτιώδης

Για να απαντήσουμε σ’ αυτή την άσκηση θα χρειαστεί να ξαναθυμηθούμε πρώτα την ερμηνεία

των παραπάνω λέξεων:

αἴτησις = η ζήτηση, η διεκδίκηση, η έγγραφη αναφορά που υποβάλλεται σε κάποια αρχή για να ζητή-

σουμε κάτι

αἰτίαμα = η κατηγορία

αἴτημα = κάτι που ζητάει κάποιος ή κάτι που δέχεται ως αληθινό χωρίς απόδειξη

(ἡ) αἰτίασις = η κατηγορία, η μομφή

(ὁ) αἰτιώδης = αυτός που περιέχει την αιτία

Στην άσκηση αυτή έχουμε ουσιαστικά (ἡ αἴτησις, τό αἰτίαμα, τό αἴτημα, ἡ

αἰτίασις) και ένα επίθετο (ὁ, ἡ αἰτιώδης, τό αἰτιώδες). Για να βρούμε την κατηγο-

ρία στην οποία ανήκουν θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τις καταλήξεις τους.

ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ! Γνωρίζουμε ότι τα ουσιαστικά που παράγονται από ρήματα όταν έχουν παρα-

γωγική κατάληξη –σις δηλώνουν ενέργεια ή την κατάσταση, όταν έχουν πα-

ραγωγική κατάληξη –μα δηλώνουν το αποτέλεσμα της ενέργειας και όταν

είναι επίθετα και έχουν την κατάληξη –ώδης δηλώνουν πλησμονή, δηλαδή

αφθονία. (δες και το τεύχος της Α΄ Γυμνασίου, Ενότητα 6, σελ.19)


14

Απάντηση

λέξεις κατηγορία στην οποία ανήκουν

αἴτησις ενέργεια, κατάσταση

επειδή η λέξη αἴτησις είναι ουσιαστικό και έχει παραγωγική κατάληξη -σις

αἰτίαμα αποτέλεσμα ενέργειας

επειδή η λέξη αἰτίαμα είναι ουσιασικό και έχει παραγωγική κατάληξη -μα

αἴτημα αποτέλεσμα ενέργειας

επειδή η λέξη αἴτημα είναι ουσιαστικό και έχει παραγωγική κατάληξη -μα

αἰτίασις ενέργεια, κατάσταση

επειδή η λέξη αἰτίασις είναι ουσιαστικό και έχει παραγωγική κατάληξη -σις

αἰτιώδης πλησμονή, αφθονία

επειδή η λέξη αἰτιώδης είναι επίθετο και έχει παραγωγική κατάληξη -ώδης

2. Να σχηματίσετε νοηματικά αποδεκτές φράσεις συνδυάζοντας τις κα-τάλληλες λέξεις. Να χρησιμοποιείτε κάθε λέξη μία φορά.

Απάντηση

αναίτια επίθεση

∆έχτηκε αναίτια επίθεση, καθώς δεν έφταιγε εκείνος

[αναίτια = χωρίς αιτία]

υπαίτιος μιας πράξης

θεωρήθηκε υπαίτιος για την πρόκληση πυρκαγιάς στο εργοστάσιο.

[υπαίτιος = υπεύθυνος]

αναίτια

αιτιώδης κοινό

υπαίτιος μιας πράξης επίθεση

υποβάλλω αιτιατική πτώση

σχέση παραίτηση απαιτητικό


15

αιτιώδης σχέση

Στις ΗΠΑ όποιος υπονοήσει ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση (= σύνδεση /συνάφεια) με-

ταξύ της επίσημης εξωτερικής πολιτικής και των τρομοκρατικών επιθέσεων αντιμε-

τωπίζεται σχεδόν σαν προδότης.

[αιτιώδης = αυτός που περιέχει την αιτία ή τη σχέση αιτίου και αιτιατού, δηλαδή α-

ποτελέσματος]

απαιτητικό κοινό

Το απαιτητικό κοινό της πόλης έκρινε αυστηρά την παράσταση

[απαιτητικός = αυτός που ζητάει κάτι με επιμονή, που απαιτεί, ¨απαιτητικό κοινό¨:

χρησιμοποιείται μεταφορικά όταν θέλουμε να δείξουμε ότι το κοινό είναι καλλιερ-

γημένο και επιδιώκει την ανώτερη ποιότητα].

υποβάλλω παραίτηση

Υπέβαλε την παραίτησή του για λόγους ευθυξίας

[παραίτηση = η εγκατάλειψη δικαιώματος, θέσης, αξιώματος, η εκούσια (=με τη θέ-

ληση κάποιου) εγκατάλειψη]

αιτιατική πτώση

Μία από τις πλάγιες πτώσεις είναι η αιτιατική πτώση

[αιτιατική = η τρίτη πτώση της νέας ελληνικής και η τέταρτη της αρχαίας]

3. Να αναζητήσετε από τις απλές ομόρριζες λέξεις της α.ε. που περιλαμ-βάνονται στο Λεξιλογικό Πίνακα τρία παραδείγματα που να ανήκουν σημασιολογικά σε μία από τις δύο ευρύτερες έννοιες του ρήματος: αἰτῶ α. κατηγορώ, φέρω ευθύνη για κάτι, β. ζητώ, επαιτώ. Συμβουλευτείτε τα λεξικά σας.

αἰτιῶμαι = κατηγορώ αἰτία = κατηγορία, συμβολή / ν.ε. αίτιο αἰτίασις = κατηγορία, μομφή αἴτημα = ό,τι ζητάει κάποιος αἴτησις = ζήτηση, αίτημα αἰτίζω = ζητώ κάποιο πράγμα


16

Απάντηση κατηγορώ, φέρω ευθύνη για κάτι ζητώ, επαιτώ

αἰτιῶμαι αἴτημα

αἰτία αἴτησις

αἰτίασις αἰτίζω

Ασκήσεις εκτός βιβλίου

1. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με τη σημασία του στη στήλη

Β.

Α Β

α. αἰτιῶμαι 1. συνένοχος

β. μεταίτιος 2. ζητώ

γ. ἐπαιτῶ 3. υπεύθυνος

δ. ἐπαίτιος 4. κατηγορώ

ε. αἰτῶ 5. ζητιανεύω

2. Να αναζητήσετε στο Λεξιλογικό πίνακα λέξεις συνώνυμες των λέξεων της νέας ελληνικής που δίνονται:

συνώνυμες

αξίωση

εγκατάλειψη θέσης

υπεύθυνος

ζητιάνος

εξήγηση

Σημείωση Τις απαντήσεις των ασκήσεων εκτός βιβλίου θα τις βρείτε στο τέλος του παρό-ντος τεύχους στη σελ.77.


17

Όταν το α΄ συνθετικό είναι κύρια πρόθεση ή μένει αμετάβλητη ή παθαίνει τις κανονικές φθογγικές παθήσεις (έκθλιψη, αποβολή ή τροπή συμφώνου, συναίρεση κ.ά.), π.χ. κατά + γράφω = καταγράφω

Όταν το α’ συνθετικό είναι επίθετο κανονικά το σύνθετο σχηματίζε-ται από το θέμα του αρσενικού ακόμα και αν το β΄ συνθετικό ή όλη η σύνθετη λέξη είναι γένους θηλυκού ή ουδέτερου, π.χ. ἄκρα + πόλις

= ἀκρόπολις (από το αρσενικό ἄκρος του επιθέτου ἄκρος-ἄκρα-ἄκρον)


1. Να αναλύσετε τις σύνθετες λέξεις στα συνθετικά τους μέρη: σύνθρονος,

προσέταξα, ἀξιοπρεπῶς, ἀντιταξάμενον, περιέστειλα, συμπνεύσητε.

Απάντηση

α΄ συνθετικό β΄ συνθετικό

σύνθρονος σύν +

πρόθεση

θρόνος

ουσιαστικό

Η πρόθεση σύν μένει αμετάβλητη

προσέταξα (


18

του αρσενικού ἄξιος

ἀντιταξάμενοι

(


19

διατάσσω: διατάζω, προστάζω

διάταξις: τοποθέτηση, διευθέτηση/ τμήμα νόμου που αφορά ένα ορισμένο θέμα

διαταγή: εντολή, προσταγή

διάταγμα: διοικητική πράξη που έχει χαρακτήρα νομοθετικό

ἐπιτάσσω: διατάζω, προστάζω

ἐπιταγή: διαταγή, προσταγή / ειδικό έντυπο που χρησιμοποιείται για να δώσουμε εντολή

στην τράπεζα να αποδώσει το ποσό που αναγράφεται στο δικαιούχο

παρατάσσω: αραδιάζω, τοποθετώ σε κανονική σειρά

παράταξις: η τοποθέτηση στη σειρά / ομάδα ατόμων που έχουν τις ίδιες ιδέες

προστάττω: διατάζω, προστάζω, παραγγέλνω επιτακτικά

προσταγή: διαταγή επιτακτική

πρόσταξις: διαταγή, προσταγή

Απάντηση

διατάσσω ἡ διαταγή

ἡ διάταξις

τό διάταγμα

ἐπιτάσσω ἡ ἐπιταγή

παρατάσσω ἡ παράταξις

προστάττω ἡ προσταγή

ἡ πρόσταξις


20

1. Προστακτική βαρύτονων ρημάτων μέσης φωνής

Προστακτική είναι η έγκλιση που παρουσιάζει αυτό που σημαίνει

το ρήμα σαν προσταγή, αξίωση, συμβουλή, παράκληση ακόμα

και ευχή αυτού που μιλάει.

Προστακτική σχηματίζουν ο Ενεστώτας, ο Αόριστος και ο Παρακείμενος.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Σχηματισμός και κλίση προστατικής ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου μέσης φωνής.

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ

Σχηματίζεται από το θέμα του Ενεστώ-

τα και τις καταλήξεις της προστακτικής

Σχηματίζεται από το θέμα του Αορίστου με σ- (ή

–ξ- ή –ψ-) και τις καταλήξεις της προστακτικής

-ου σ-αι

-έσθω σ-άσθω

-εσθε σ-ασθε

-έσθων ή -έσθωσαν σ-άσθων ή –σάσθωσαν

Παράδειγμα

λύ -ου λῦ-σ-αι

λυ -έσθω λυ-σ-άσθω

λύ -εσθε λύ-σ-ασθε

λυ-έσθων ή λυ-έσθωσαν λυ-σ-άσθων ή λυ-σ-άσθωσαν

Η προστακτική, τόσο στην ενεργητική όσο και στη μέση φωνή, δε σχηματίζει α΄ ενικό και α΄ πληθυντικό πρόσωπο.


21

Ο Αόριστος παίρνει αύξηση μόνο στην οριστική, στις υπόλοιπες ε-

γκλίσεις (υποτακτική, ευκτική και προστακτική) δεν παίρνει αύξηση.

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ

Σχηματίζεται με το θέμα του Παρακειμένου

και τις καταλήξεις της προστακτικής:

Παράδειγμα

-σο λέλυ-σο

-σθω λελύ-σθω

-σθε λέλυ -σθε

-σθων ή -σθωσαν λελύ-σθων ή λελύ-σθωσαν

Ο Παρακείμενος δεν παίρνει αύξηση (όπως ο Αόριστος)

αλλά αναδιπλασιασμό τον οποίο διατηρεί σε όλες τις ε-

γκλίσεις (οριστική, υποτακτική, ευκτική και προστακτική).

Παραδείγματα

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ

ΓΡΑΦΟΜΑΙ ΠΡΑΤΤΟΜΑΙ ΠΕΙΘΟΜΑΙ

γέγραψο πέπραξο πέπεισο

γεγράφθω πεπράχθω πεπείσθω

γέγραφθε πέπραχθε πέπεισθε

γεγράφθων ή

γεγράφθωσαν

πεπράχθων ή

πεπράχθωσαν

πεπείσθων ή

πεπείσθωσαν


22

1. Τα ρήματα που έχουν χαρακτήρα κ, γ, χ, ττ (ή σσ) σχηματίζουν τον

Παρακείμενο μέσης φωνής σε –γμαι. Π.χ. πράττομαι πέπραγμαι [πέ-

πραξαι, πέπρακται, πεπράγμεθα, πέπραχθε, πεπραγμένοι εἰσί (ν)]

2. Τα ρήματα που έχουν χαρακτήρα π, β, φ, πτ σχηματίζουν τον Παρακεί-

μενο της μέσης φωνής σε –μμαι. Π.χ. γράφομαι γέγραμμαι [γέγραψαι,

γέγραπται, γεγράμμεθα, γέγραφθε, γεγραμμένοι εἰσί (ν)]

3. Τα ρήματα που έχουν χαρακτήρα τ, δ, θ, ζ σχηματίζουν τον Παρακείμε-

νο της μέσης φωνής σε –σμαι. Π.χ. πείθομαι πέπεισμαι [πέπεισαι, πέ-

πεισται, πεπείσμεθα, πέπεισθε, πεπεισμένοι εἰσί (ν)].

2. Οι κτητικές αντωνυμίες

Κτητικές λέγονται οι αντωνυμίες που δείχνουν τον κτήτορα, δηλαδή σε ποιον ανήκει κάτι. Οι κτητικές αντωνυμίες κλίνονται όπως τα επίθετα της β΄ κλίσης.

Οι κτητικές αντωνυμίες, όπως και όλες οι αντωνυμίες (εκτός

από τη δεικτική οὗτος, αὕτη, τοῦτο) δε σχηματίζουν κλητική.

α) κτητικές αντωνυμίες που αναφέρονται σε έναν κτήτορα

α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο

ἐμός (= δικός μου) σός (= δικός σου) ἑός (=δικός του)

ἐμή (= δική μου) σή (= δική σου) ἑή (=δική του)

ἐμόν (= δικό μου) σόν (= δικό σου) ἑόν (= δικό του)

β) κτητικές αντωνυμίες που αναφέρονται σε πολλούς κτήτορες

α΄ πρόσωπο β΄ πρόσωπο γ΄ πρόσωπο

ἡμέτερος (= δικός μας) ὑμέτερος (= δικός σας) σφέτερος (=δικός τους)

ἡμετέρα (= δική μας) ὑμετέρα (= δική σας) σφετέρα (=δική τους)

ἡμέτερον (= δικό μας) ὑμέτερον (= δικό σας) σφέτερον (= δικό τους)


23

Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί

Οι προσδιορισμοί διακρίνονται σε ομοιόπτωτους (βρίσκονται στην

ίδια πτώση με τον προσδιοριζόμενο όρο) και ετερόπτωτους (βρί-

σκονται σε διαφορετική πτώση από τον προσδιοριζόμενο όρο.

Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί βρίσκονται στις πλάγιες πτώσεις: γενική, δοτική, αιτιατι-

κή.

α) Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε γενική πτώση

γενική κτητική: φανερώνει τον κτήτορα του προσδιοριζόμενου όρου και

προσδιορίζει ουσιαστικά ή επίθετα που δηλώνουν καταγωγή, συγγένεια, φιλία

ή έχθρα. Η γενική κτητική είναι και η γενική κύριων ονομάτων.

Π.χ. Ὁ υἱός τοῦ Φιλίππου (= ο γιος του Φίλιππου)

τοῦ Φιλίππου: γενική κτητική που δηλώνει τον κτήτορα

γενική του δημιουργού: φανερώνει το δημιουργό του προσδιοριζόμενου ό-

ρου

Π.χ. Τά ἔπη τοῦ Ὁμήρου (= ὁ Ὁμηρος ο δημιουργός)

τοῦ Ὁμήρου: γενική του δημιουργού

γενική διαιρετική: φανερώνει το σύνολο από το οποίο μέρος είναι το ουσια-

στικό ή το επίθετο που προσδιορίζει. Η γενική διαιρετική προσδιορίζει συνήθως

λέξεις που δηλώνουν ποσό, αριθμό, επίθετα υπερθετικού βαθμού, επίθετα ή

αντωνυμίες ουδέτερου γένους.

Με επίθετα υπερθετικού βαθμού συντάσσεται και η γενική συγκριτική.

Π.χ. Πολλοί τῶν στρατιωτῶν (=πολλοί από τους στρατιώτες) οι στρατιώτες είναι το

σύνολο και πολλοί (απ’ αυτούς) είναι το μέρος (το τμήμα του συνόλου).

τῶν στρατιωτῶν: γενική διαιρετική


24

γενική της ύλης: φανερώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένος ο

προσδιοριζόμενος όρος.

Π.χ. Ξίφος σιδήρου (= ξίφος από σίδερο)

σιδήρου: γενική της ύλης

γενική του περιεχομένου: φανερώνει το περιεχόμενο του προσδιοριζόμενου

όρου. Η γενική του περιεχομένου προσδιορίζει συνήθως περιεκτικές λέξεις π.χ.

πλῆθος, λαός, στόλος, αριθμός, ἀγέλη κ.ά.

Π.χ. Ταμεῖον σίτου (= αποθήκη με σιτάρι, που το περιεχόμενό της δηλαδή είναι το σιτά-

ρι)

σίτου: γενική του περιεχομένου

γενική της ιδιότητας: συνήθως φανερώνει μέγεθος, ηλικία, κοινωνική τάξη

και συνοδεύεται συνήθως από αριθμητικό ή από επίθετο που δηλώνει ποσό.

Π.χ. Παῖς τριῶν ἐτῶν (= παιδί τριών χρόνων/εδώ φανερώνει ηλικία)

ἐτῶν: γενική της ιδιότητας

γενική της αξίας: φανερώνει την αξία του προσδιοριζόμενου όρου.

Π.χ. Ἀγρός ταλάντου ἄξιος (= αγρός που αξίζει ένα τάλαντο)

ταλάντου: γενική της αξίας

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

γενική της αιτίας: φανερώνει την αιτία για την οποία γίνεται κάτι.

Π.χ. Ὀργή μεγάλων ἀδικημάτων [= οργή για μεγάλα αδικήματα), δηλαδή εξαι-

τίας των ἀδικημάτων (γενική της αιτίας) προκλήθηκε η ὀργή (προσδιοριζόμενος

όρος]

τῶν ἀδικημάτων: γενική της αιτίας

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Με γενική της αιτίας συντάσσονται συνήθως επίθετα αἴτιος, ἀναίτιος, ὑπεύθυνος, ἔνοχος, καθώς και επίθετα που δηλώνουν ψυχικό πάθος π.χ. εὐδαίμων (= ευτυχισμένος), θαυμάσιος και όσα έχουν παρόμοια σημασία.

Με γενική της αξίας συντάσσονται τα επίθετα ἄξιος, ἀνάξιος, ὠνητός (= αγοραστός), τίμιος, ἀτιμος και όσα έχουν παρόμοια σημασία.


25

γενική συγκριτική: φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το οποίο συγκρί-

νεται ο προσδιοριζόμενος όρος.

Π.χ. Ἀλκιβιάδης ἦν νεώτερος Περικλέους (= ο Αλκιβιάδης ήταν νεότερος από

τον Περικλή).

Περικλέους: γενική συγκριτική

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

γενική υποκειμενική ή αντικειμενική: φανερώνει το υποκείμενο ή αντικείμενο

της ενέργειας που εκφράζει ο προσδιοριζόμενος όρος.

Π.χ. ∆ιδάσκαλος τῶν παίδων ἐγένετο [ρηματοποιούμε το ουσιαστικό διδάσκαλος

ρήμα: διδάσκει, ποιος; υποκείμενο: οὗτος αντικείμενο: τούς παῖδας].

τῶν παίδων: γενική αντικειμενική

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Πώς διακρίνουμε τη γενική υποκειμενική και τη γενική αντικειμενική;

Για να διακρίνουμε τη γενική υποκειμενική / αντικειμενική μετατρέπουμε τον όρο

που προσδιορίζει σε ομόρριζο ή συνώνυμο ρήμα (συνήθως ενεργητικής φωνής)

και αν η γενική γίνεται υποκείμενο του ομόρριζου ρήματος τότε η γενική είναι

υποκειμενική αν γίνεται αντικείμενο είναι γενική αντικειμενική. Π.χ.

α) Ἡ νίκη τῶν Ἑλλήνων

τρέπουμε το ουσιαστικό ἡ νίκη σε ομόρριζο

ρήμα: νικῶσιν, οἱ Ἕλληνες: υποκείμενο

άρα τῶν Ἑλλήνων: γενική υποκειμενική

β) Ἡ διάβασις τοῦ ποταμοῦ

τρέπουμε το ουσιαστικό ἡ διάβασις σε ομόρριζο

ρήμα: διαβαίνω, (ἐγώ): υποκείμενο, τόν ποταμό:

αντικείμενο

άρα τοῦ ποταμοῦ: γενική αντικειμενική

Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) που είναι ομόρριζα με ρήματα* που παίρνουν αντικείμε-νο σε γενική. Π.χ. Μνήμων τῶν εὐεργεσιῶν [το επίθετο μνήμων προέρχεται από το ρήμα μιμνῄσκομαι που παίρνει αντικείμενο σε γενική). * Τέτοια ρήματα είναι αυτά που δηλώνουν μνήμη ή λήθη, φρο-ντίδα, επιμέλεια, συμμετοχή, χωρισμό, απομάκρυνση κ.τλ.

Η γενική συγκριτική συντάσσεται: α) με συγκριτικού βαθμού επιθέτα που έχουν συγκριτική σημασία, π.χ. πρότερος, διπλάσιος κ.ά. β) με επίθετα υπερθετικού βαθμού όταν όμως αυτό που συγκρίνεται δεν είναι το μέρος (το τμή-μα) ενός συνόλου που δηλώνει η γενική.


26

β) Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε δοτική πτώση

δοτική αντικειμενική: συντάσσεται με ουσιαστικά και επίθετα ομόρριζα με ρή-

ματα που δέχονται αντικείμενο σε δοτική

Επίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική ή συντακτική είναι όσα σημαίνουν:

1) ωφέλεια ή βλάβη (π.χ. ὠφέλιμος, βλαβερός, ἐπιζήμιος, κ.ά.)

2) φιλία ή έχθρα (π.χ. φίλος, εὔνους, πολέμιος, ἐχθρός, διάφορος, ἐναντίος,

δύσνους, δυσμενής, κ.ά.)

3) ευπείθεια ή υποταγή (π.χ. ὑπήκοος, εὐπειθής, πιστός, κ.ά.)

κάτι που αρμόζει ή πρέπει (π.χ. ἁρμόδιος, πρεπώδης, ἀναρμόδιος, ἀνάρμοστος, ἀπρεπής,

κ.ά. )

4) ταυτότητα ή ομοιότητα (π.χ. ὁ αὐτός (= ο ίδιος), ὅμοιος, ἀνόμοιος, παραπλήσιος, κ.ά.)

5) ισότητα ή συμφωνία και τ’

αντίθετά τους

(π.χ. ἴσος, ἄνισος, σύμφωνος, ὁμόγλωσσος, ἰσόπαλος, κ.ά.)

6) ακολουθία ή διαδοχή (π.χ. διάδοχος, ἀκόλουθος, ἑπόμενος, κ.ά.)

7) προσέγγιση ή μείξη και τ’

αντίθετά τους

[π.χ. γείτων ὅμορος (= γειτονικός), πλησίος (= κοντινός), κ.ά.]

8) πολλά επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν [π.χ. συγγενής (σύν+γένος), σύμφυτος,

ἔμφυτος ( ἐν+φύω), κ.ά.]

Συχνά η δοτική που εξαρτάται από επίθετο σημαίνει: αναφορά ή το κατά τι.

δοτική της αναφοράς: φανερώνει αυτό στο οποίο αναφέρεται ο προσδιοριζό-

μενος όρος. Προσδιορίζει επίθετα όπως ἀσθενής, δυνατός, δειλός, καλός κ.ά.

και μεταφράζεται «ως προς» ή «στο».

Π.χ. Ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς (= πολύ δυνατοί ως προς την ψυχή)

γ) Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε αιτιατική

αιτιατική της αναφοράς: φανερώνει αυτό στο οποίο αναφέρεται ο προσδιορι-

ζόμενος όρος. Μεταφράζεται «ως προς» ή «στο».

Π.χ. Ἀγαθός τά πολεμικά (= καλός στα πολεμικά ή ως προς τα πολεμικά)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Συχνές αιτιατικές της αναφοράς είναι: τόν ἀριθμόν, τό εὖρος, τό πλῆθος, τό ὕψος, τό πλάτος, τό μῆκος, τό μέγεθος και τα παρόμοια.


27

ΣΥΓΚΡΑΤΟΥΜΕ ΟΣΑ ΜΑΘΑΜΕ

ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΙ

Ονοματικοί

Επιρρηματικοί

Ομοιόπτωτοι Ετερόπτωτοι

Ουσιαστικά Επίθετα

Παράθεση Επεξήγηση

επιθετικός κατηγορηματικός

αιτιατική αναφοράς

δοτική 1. αντικειμενική2. αναφοράς

γενική

1. κτητική

2. του δημιουργού

3. διαιρετική

4. της ύλης

5. του περιεχομένου

6. της ιδιότητας

7. της αξίας ή του τιμήματος

8. της αιτίας

9. υποκειμενική

10. αντικειμενική

11. συγκριτική

καταγωγή

συγγένεια


28


1. Παύσασθε οὖν πιστεύοντες τοῖς βαρβάροις καί ψηφίσασθε κατακαῦσαι τάς

ἁμάξας, ἵνα μή ἐμποδών ἡμῖν ὦσι:

Να βρείτε τους τύπους προστακτικής που υπάρχουν στην παραπάνω φράση και να τους κλίνετε στην προστακτική όλων των χρόνων.

Απάντηση παύσασθε: β΄ πληθυντικό πρόσωπο, προστακτικής αορίστου, μέσης φωνής, του ρή-

ματος: παύομαι (ρήμα φωνηεντόληκτο).

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

Ενεστώτας Αόριστος Παρακείμενος Αρχικοί χρόνοι

παύου παῦσαι πέπαυσο

παυέσθω παυσάσθω πεπαύσθω

παύεσθε παύσασθε πέπαυσθε

παυέσθων ή παυσάσθων ή πεπαύσθων ή

Εν.:

Παρ.:

Αόρ.:

Μέλ.:

Παρακ.:

Υπερ.:

παύομαι

ἐπαυόμην

ἐπαυσάμην

παύσομαι

πέπαυμαι

ἐπεπαύμην

παυέσθωσαν παυσάσθωσαν πεπαύσθωσαν

ψηφίσασθε: β΄ πληθυντικό πρόσωπο, προστακτικής αορίστου, μέσης φωνής, του ρή-

ματος: ψηφίζομαι (ρήμα οδοντικόληκτο).


Ενεστώτας Αόριστος Παρακείμενος Αρχικοί χρόνοι

ψηφίζου ψήφισαι ἐψήφισο

ψηφιζέσθω ψηφισάσθω ἐψηφίσθω

ψηφίζεσθε ψηφίσασθε ἐψήφισθε

ψηφιζέσθων ή ψηφισάσθων ή ἐψηφίσθων ή

Εν.:

Παρ.:

Αόρ.:

Μέλ.:

Παρακ.:

Υπερ.:

ψηφίζομαι

ἐψηφισάμην

ἐψηφιζόμην

ψηφιοῦμαι

ἐψήφισμαι

ἐψηφίσμην

ψηφιζέσθωσαν ψηφισάσθωσαν ἐψηφίσθωσαν


29

Τα υπερδισύλλαβα (όσα έχουν δηλαδή πάνω από δύο συλλαβές) ρήματα σε –ίζω σχηματίζουν

τον ενεργητικό μέλλοντα με την κατάληξη –ιῶ και το μέσο μέλλοντα σε –ιοῦμαι και κλίνεται (ο

Μέλλοντας) όπως τα συνηρημένα σε –έω, -ῶ και –έομαι, -οῦμαι που θα τα διδαχθείτε στη

Γ΄Γυμνασίου, π.χ. ψηφίζω μέλλοντας: ψηφιῶ / ψηφίζομαι μέλλοντας: ψηφιοῦμαι

2. Να τοποθετήσετε στη σωστή στήλη τους τύπους προστακτικής που σας δίνονται και να τους μεταφέρετε στους άλλους χρόνους διατηρώ-ντας την έγκλιση, τον αριθμό και το πρόσωπο:

Προστακτική έχουν ο Ενεστώτας, ο Αόριστος και ο Παρακείμενος. Η άσκηση μας ζητά να

συμπληρώσουμε τους τύπους της προστακτικής που μας δίνονται σ’ όλους τους χρόνους στο ίδιο

πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό. Αφού σας δώσουμε τη σωστή απάντηση, στην επεξήγηση κλίνουμε

τις προστακτικές όλων των χρόνων των ρημάτων που μας δίνονται για να καταλάβετε καλύτερα

πως συμπληρώσαμε τον πίνακα της απάντησης.

Ενεστώτας Αόριστος Παρακείμενος

διαπορεύου

κεκόμισθε

κηρύξασθε

θραυσάσθω

θεραπευέσθων

πέμπου

Απάντηση


διαπορεύου διαπορεύου διαπόρευσαι διαπεπόρευσο

κεκόμισθε κομίζεσθε κομίσασθε κεκόμισθε

κηρύξασθε κηρύττεσθε κηρύξασθε κεκήρυχθε

θραυσάσθω θραυέσθω θραυσάσθω τεθραύσθω

θεραπευέσθων θεραπευέσθων θεραπευσάσθων τεθεραπεύσθων

πέμπου πέμπου πέμψαι πέπεμψο


30

Επεξήγηση Το ρήμα διαπορεύομαι είναι β΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρόνου ενε-

στώτα, μέσης φωνής, του ρήματος: διαπορεύομαι.



διαπορεύου διαπόρευσαι διαπεπόρευσο

διαπορευέσθω διαπορευσάσθω διαπεπορεύσθω

διαπορεύεσθε διαπορεύσασθε διαπεπόρευσθε

διαπορευέσθων ή

διαπορευέσθωσαν

διαπορευσάσθων ή

διαπορευσάσθωσαν

διαπεπορεύσθων ή

διαπεπορεύσθωσαν

Το ρήμα κεκόμισθε είναι β΄ πληθυντικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρόνου

παρακειμένου, μέσης φωνής, του ρήματος: κομίζομαι.



κομίζου κόμισαι κεκόμισο

κομιζέσθω κομισάσθω κεκομίσθω

κομίζεσθε κομίσασθε κεκόμισθε

κομιζέσθων ή

κομιζέσθωσαν

κομισάσθων ή

κομισάσθωσαν

κεκομίσθων ή

κεκομίσθωσαν

Το ρήμα κηρύξασθε είναι β΄ πληθυντικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρόνου Αορίστου, μέσης φωνής, του ρήματος: κηρύττομαι και κηρύσσομαι.



κηρύττου κήρυξαι κεκήρυξο

κηρυττέσθω κηρυξάσθω κεκηρύχθω

κηρύττεσθε κηρύξασθε κεκήρυχθε

κηρυττέσθων ή

κηρυττέσθωσαν

κηρυξάσθων ή

κηρυξάσθωσαν

κεκηρύχθων ή

κεκηρύχθωσαν


31

Το ρήμα θραυσάσθω είναι γ΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρόνου Αορί-

στου, μέσης φωνής, του ρήματος: θραύομαι.



θραύου θραῦσαι τέθραυσο

θραυέσθω θραυσάσθω τεθραύσθω

θραύεσθε θραύσασθε τέθραυσθε

θραυέσθων ή

θραυέσθωσαν

θραυσάσθων ή

θραυσάσθωσαν

τεθραύσθων ή

τεθραύσθωσαν

Το ρήμα θεραπευέσθων είναι γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρό-

νου Ενεστώτα, μέσης φωνής, του ρήματος: θεραπεύομαι.



θεραπεύου θεράπευσαι τεθεράπευσο

θεραπευέσθω θεραπευσάσθω τεθεραπεύσθω

θεραπεύεσθε θεραπεύσασθε τεθεράπευσθε

θεραπευέσθων ή

θεραπευέσθωσαν

θεραπευσάσθων ή

θεραπευσάσθωσαν

τεθεραπεύσθων ή

τεθεραπεύσθωσαν

Το ρήμα πέμπου είναι β΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρόνου Ενεστώτα,

μέσης φωνής, του ρήματος: πέμπομαι.



πέμπου πέμψαι πέπεμψο

πεμπέσθω πεμψάσθω πεπέμφθω

πέμπεσθε πέμψασθε πέπεμφθε

πεμπέσθων ή

πεμπέσθωσαν

πεμψάσθων ή

πεμψάσθωσαν

πεπέμφθων ή

πεπέμφθωσαν


32

3. Να μεταφέρετε τους ρηματικούς τύπους των παρακάτω φράσεων στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού διατηρώντας σταθερά την έγκλιση και το χρόνο:

α. Παῦσαι πρίν ὀργῆς κἀμέ μεστῶσαι (= προτού με εξοργίσεις) λέγων.

β. Πεπαύσθω λοιπόν οὗτος, δοῦλος ὤν, θρυπτόμενος κατά δεσποίνης ἰδίας (= να συμπερι-

φέρεται αλαζονικά προς την κυρία του).

γ. Τοιοῦτος γίγνου περί τούς γονεῖς, οἵους ἄν εὔξαιο (= όπως θα ευχόσουν) περί σεαυτόν

γενέσθαι τούς σεαυτοῦ παῖδας.

δ. Τοῖς φρονιμωτάτοις πλησίαζε καί τῶν ἄλλων τούς προθύμους μεταπέμπου (= να καλείς

κοντά σου), καί μηδενός οἴου δεῖν ἀπείρως ἔχειν (= έχε κατά νου ότι τίποτα δεν πρέπει να

αφήνεις αδοκίμαστο).

ε. Μή ψεύδου, σύ γάρ Ὑπερείδου μαθητής ὤν τυγχάνεις.

στ. Ἀλλα’ ἤτοι (= είτε) διαλεγέσθω ἤ εἰπέτω ὅτι οὐκ ἐθέλει διαλέγεσθαι.

ζ. Τοῦτον δέ δή οὖν τόν τόκον τε καί ἔκγονον αὐτοῦ τοῦ ἀγαθοῦ κομίσασθε.

Απάντηση

α. Παῦσαι πρίν ὀργῆς κἀμέ μεστῶσαι λέγων (= Σταμάτα να μιλάς προτού με εξοργίσεις).

Απάντηση: παῦσαι παύσασθε

Επεξήγηση: Το ρήμα παῦσαι είναι στο β΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρό-

νου Αορίστου, του ρήματος: παύομαι. Το μεταφέρουμε στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο

του ίδιου χρόνου που είναι παύσασθε.

Προστακτική Αορίστου

παῦσαι

παυσάσθω

παύσασθε

παυσάσθων / παυσάσθωσαν

β. Πεπαύσθω λοιπόν οὗτος, δοῦλος ὤν, θρυπτόμενος κατά δεσποίνης ἰδίας (= Να σταμα-

τήσει λοιπόν αυτός, που είναι δούλος, να συμπεριφέρεται αλαζονικά προς την κυρία του).

Απάντηση: πεπαύσθω πεπαύσθων / πεπαύσθωσαν

Επεξήγηση: Το ρήμα πεπαύσθω είναι γ΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρό-

νου Παρακειμένου, του ρήματος: παύομαι. Το μεταφέρουμε στο γ΄ πληθυντικό πρό-

σωπο, του ίδιου χρόνου που είναι πεπαύσθων (και πεπαύσθωσαν).


33


πέπαυσο

πεπαύσθω

πέπαυσθε

πεπαύσθων/πεπαύσθωσαν

γ. Τοιοῦτος γίγνου περί τούς γονεῖς, οἵους ἄν εὔξαιο περί σεαυτόν γενέσθαι τούς

σεαυτοῦ παῖδας (= Τέτοιος να γίνεις προς τους γονείς, όπως θα ευχόσουν να γίνουν τα παιδιά

σου προς εσένα).

Απάντηση: γίγνου γίγνεσθε, εὔξαιο εὔξαισθε

Επεξήγηση: Το ρήμα γίγνου είναι β΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης προστακτικής, χρόνου

Ενεστώτα, του ρήματος: γίγνομαι. Το μεταφέρουμε στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο, του

ίδιου χρόνου που είναι γίγνεσθε.

Το ρήμα εὔξαιο είναι β΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης ευκτικής, χρόνου Αορίστου, του ρή-

ματος: εὔχομαι. Το μεταφέρουμε στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο, του ίδιου χρόνου που

είναι εὔξαισθε.

Προστακτική Ενεστώτα Ευκτική Αορίστου

εὐξαίμην

γίγνου εὔξαιο

γιγνέσθω εὔξαιτο

εὐξαίμεθα

γίγνεσθε εὔξαισθε

γιγνέσθων/γιγνέσθωσαν εὔξαιντο

δ. Τοῖς φρονιμωτάτοις πλησίαζε καί τῶν ἄλλων τούς προθύμους μεταπέμπου καί μηδε-

νός οἴου δεῖν ἀπείρως ἔχειν (= Να πλησιάζεις τους πιο φρόνιμους και να καλείς κοντά σου

από τους άλλους τους πρόθυμους και έχε κατά νου ότι τίποτα δεν πρέπει να αφήνεις αδοκίμα-

στο).

Απάντηση: πλησίαζε πλησιάζετε μεταπέμπου μεταπέμπεσθε, οἴου οἴεσθε

Επεξήγηση: Το ρήμα πλησίαζε είναι β΄ ενικό πρόσωπο, χρόνου Ενεστώτα, έγκλισης

προστακτικής, ενεργητικής φωνής, του ρήματος: πλησιάζω. Το μεταφέρουμε στο β΄

πληθυντικό πρόσωπο, του ίδιου χρόνου που είναι πλησιάζετε.

Το ρήμα μεταπέμπου είναι β΄ ενικό πρόσωπο, χρόνου Ενεστώτα, έγκλισης προστακτι-

κής, μέσης φωνής, του ρήματος: μεταπέμπομαι. Το μεταφέρουμε στο β΄ πληθυντικό

πρόσωπο, του ίδιου χρόνου που είναι μεταπέμπεσθε.


34

Το ρήμα οἴου είναι β΄ ενικό πρόσωπο, χρόνου Ενεστώτα, έγκλισης προστακτικής, μέ-

σης φωνής, του ρήματος: οἴομαι (= νομίζω) θα το μεταφέρουμε στο β΄ πληθυντικό

πρόσωπο, του ίδιου χρόνου και θα γίνει οἴεσθε.

Προστακτική Ενεστώτα

πλησίαζε μεταπέμπου οἴου

πλησιαζέτω μεταπεμπέσθω οἰέσθω

πλησιάζετε μεταπέμπεσθε οἴεσθε

πλησιαζόντων και

πλησιαζέτωσαν

μεταπεμπέσθων και

μεταπεμπέσθωσαν

οἴέσθων και

οἴέσθωσαν

ε. Μή ψεύδου, σύ γάρ Ὑπερείδου μαθητής ὤν τυγχάνεις (= Μην ψεύδεσαι, γιατί εσύ τυχαίνει

να είσαι μαθητής του Υπερείδη).

Απάντηση: ψεύδου ψεύδεσθε, τυγχάνεις τυγχάνετε

Επεξήγηση: Το ρήμα ψεύδου είναι β΄ ενικό πρόσωπο, χρόνου Ενεστώτα, έγκλισης

προστακτικής, μέσης φωνής, του ρήματος: ψεύδομαι. Το μεταφέρουμε στο β΄ πληθυ-

ντικό πρόσωπο, του ίδιου χρόνου και γίνεται ψεύδεσθε.

Το ρήμα τυγχάνεις είναι β΄ ενικό πρόσωπο, έγκλισης οριστικής, χρόνου Ενεστώτα, ε-

νεργητικής φωνής, του ρήματος: τυγχάνω. Το μεταφέρουμε στο β΄ πληθυντικό πρό-

σωπο και γίνεται τυγχάνετε.

Προστακτική Ενεστώτα Οριστική Ενεστώτα

τυγχάνω

ψεύδου τυγχάνεις

ψευδέσθω τυγχάνει

τυγχάνομεν

ψεύδεσθε τυγχάνετε

ψευδέσθων/ψευδέσθωσαν τυγχάνουσι (ν)

στ. Ἀλλ’ ἤτοι διαλεγέσθω ἤ εἰπέτω ὅτι οὐκ ἐθέλει διαλέγεσθαι (= Αλλά δηλαδή ας σκεφτεί ή

ας πει ότι δε θέλει να σκέφτεται).

Απάντηση:

διαλεγέσθω διαλεγέσθων/ διαλεγέσθωσαν εἰπέτω εἰπόντων/ εἰπέτωσαν

ἐθέλει ἐθέλουσι

Επεξήγηση: Το ρήμα διαλεγέσθω είναι γ΄ ενικό πρόσωπο, χρόνου Ενεστώτα, έγκλισης

προστακτικής, μέσης φωνής, του ρήματος: διαλέγομαι.

Το μεταφέρουμε στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, του ίδιου χρόνου και γίνεται διαλεγέ-

σθων και διαλεγέσθωσαν.


35

Το ρήμα εἰπέτω είναι γ΄ ενικό πρόσωπο, χρόνου Αορίστου β΄, έγκλισης προστακτικής,

ενεργητικής φωνής, του ρήματος: λέγω.

Το μεταφέρουμε στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, του ίδιου χρόνου και γίνεται εἰπόντων

ή εἰπέτωσαν.

Προσέξτε! Το ρήμα λέγω είναι ανώμαλο και ο αόριστος β΄ που θα τον διδαχθείτε σε επόμενα

μαθήματα είναι εἷπον.

Το ρήμα ἐθέλει είναι γ΄ ενικό πρόσωπο, χρόνου Ενεστώτα, έγκλισης οριστικής, ενερ-

γητικής φωνής, του ρήματος: ἐθέλω. Το μεταφέρουμε στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο,

του ίδιου χρόνου και γίνεται ἐθέλουσι(ν).

Προστακτική Ενεστώτα Προστακτική Αορίστου β΄ Οριστική Ενεστώτα

ἐθέλω

διαλέγου εἰπέ ἐθέλεις

διαλεγέσθω εἰπέτω ἐθέλει

ἐθέλομεν

διαλέγεσθε εἴπετε ἐθέλετε

διαλεγέσθων/ διαλεγέσθωσαν εἰπόντων / εἰπέτωσαν ἐθέλουσι (ν)

ζ. Τοῦτον δέ δή οὖν τόν τόκον τε καί ἔκγονον αὐτοῦ τοῦ ἀγαθοῦ κομίσασθε.

Απάντηση: κομίσασθε κόμισαι

Επεξήγηση: Το ρήμα κομίσασθε είναι β΄ πληθυντικό πρόσωπο, χρόνου Αορίστου, έ-

γκλισης προστακτικής, μέσης φωνής, του ρήματος: κομίζομαι.

Το μεταφέρουμε στο β΄ ενικό πρόσωπο, του ίδιου χρόνου και γίνεται κόμισαι.


κόμισαι

κομισάσθω

κομίσασθε

κομισάσθων/σθωσαν

4. Να γράψετε στα τετραγωνίδια τους τύπους προστακτικής που σας ζητού-

νται. Στην έγχρωμη στήλη θα σχηματιστεί το όνομα αρχαίου θεού.

α.

β.

γ.

δ.


36

α. β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα ρήματος ὀνομάζομαι

β. β΄ πληθυντικό προστακτικής αορίστου ρήματος του ρήματος κηρύττομαι

γ. β΄ ενικό προστακτικής αορίστου του ρήματος ἀνακρούομαι

δ. β΄ ενικό προστακτικής παρακειμένου του ρήματος ἀνασκευάζομαι.

Απάντηση

α. β΄ ενικό πρόστακτικής ενεστώτα ρήματος ὀνομάζομαι: ὀνομάζου

β. β΄ πληθυντικό προστακτικής αορίστου ρήματος του ρήματος κηρύττομαι: κηρύξασθε

γ. β΄ ενικό προστακτικής αορίστου του ρήματος ἀνακρούομαι : ἀνάκρουσαι

δ. β΄ ενικό προστακτικής παρακειμένου του ρήματος ἀνασκευάζομαι: ἀνεσκεύασο.

α. ὀ ν ο μ ά ζ ο υ

β. κ η ρ ύ ξ α σ θ ε

γ. ἀ ν ά κ ρ ο υ σ α ι

δ. ἀ ν ε σ κ ε ύ α σ ο

Το όνομα που σχηματίστηκε είναι ΖΕΥΣ.

Επεξήγηση

Οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων που αναφέρονται είναι:

Ενεστώτας ὀνομάζομαι κηρύττομαι ἀνακρούομαι ἀνασκευάζομαι

Παρατατικός ὠνομαζόμην ἐκηρυττόμην ἀνεκρουόμην ἀνεσκευαζόμην

Μέλλοντας ὀνομάσομαι κηρύξομαι ἀνακρούσομαι ἀνασκευάσομαι

Αόριστος ὠνομασάμην ἐκηρυξάμην ἀνεκρουσάμην ἀνεσκευασάμην

Παρακείμενος ὠνόμασμαι κεκήρυγμαι ἀνακέκρουμαι ἀνεσκεύασμαι

Υπερσυντέλικος ὠνομάσμην ἐκεκηρύγμην ἀνεκεκρούμην ἀνεσκευάσμην

Τα ρήματα ἀνακρούομαι (ἀνά + κρούομαι) και ἀνασκευάζομαι (ἀνά + σκευάζομαι) είναι σύνθετα, γι’ αυτό και παίρνουν εσωτερική αύ-

ξηση: ἀνεκρουόμην, ἀνεσκευαζόμην (παρατατικός),

ἀνεκρουσάμην, ἀνεσκευασάμην (αόριστος), ἀνεκεκρούμην,

ἀνεσκευάσμην (υπερσυντέλικος).


37

Κλίση της προστακτικής των ρημάτων της άσκησης Προστακτική


ὀνομάζου κήρυξαι ἀνάκρουσαι άνεσκεύασο

ὀνομαζέτω κηρυξάσθω ἀνακρουσάσθω άνεσκευάσθω

ὀνομάζετε κηρύξασθε ἀνακρούσασθε ἀνεσκεύασθε

όνομαζόντων /

ὀνομαζέτωσαν

κηρυξάσθων /

κηρυξάσθωσαν

ἀνακρουσάσθων /

ἀνακρουσάσθωσαν

ἀνεσκευάσθων /

ἀνεσκευάσθωσαν

5. Να κλίνετε τις φράσεις : τά ἐμά σκῆπτρα καί τήν ἐμήν θυγατέρα.

Η άσκηση αυτή μας ζητά να κλίνουμε την αντωνυμία ἐμός- ἐμή - ἐμόν στο ουδέτερο και στο

θηλυκό γένος. Κλίνεται ως δευτερόκλιτο επίθετο σε –ος, -η, -ον χωρίς κλητική.

Οι αντωνυμίες δεν έχουν κλητική, εκτός από τη δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, (ὦ οὗτος, ὦ αὕτη).

Προσέξτε!!! Τα ουσιαστικά «τό σκῆπτρον» είναι β΄ κλίσης και «ἡ θυγάτηρ» είναι γ΄ κλίσης.

Απάντηση

Ενικός αριθμός

Ον. τό ἐμόν σκῆπτρον ἡ ἐμή θυγάτηρ Γεν. τοῦ ἐμοῦ σκήπτρου τῆς ἐμῆς θυγατ�

Ε Ο 16 Ν Τ Η Τ Α -...

Documents

Transcript of Ε Ο 16 Ν Τ Η Τ Α -...