Δημιουργός: eva-edu

Ο Κωστής και ο Αλέξηςλέξεις. Κάθε παιδί λέει λέξειςΓίνεται πολύ φασαρία γιατί

Ποιά παιδιά παίζουν το παιχνίδι

.............................................................................................................................

Τι παιχνίδι παίζουν;.........................................................................................................

Γιατί γίνεται φασαρία; .....................................................................................

.............................................................................................................................

xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής

και ο Αλέξης , η Υβόνη και ο Φάνης παίζουν ένα παιχνίδιπαιδί λέει λέξεις που αρχίζουν από Α ή Β ή ∆φασαρία γιατί τα παιδιά µιλάνε όλα µαζί και γελάνε

παιχνίδι;...................................................................................................

...................................................................................................................................................

;.........................................................................................................

; ................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

Βιβλίο ∆ώρο

ΧΑ ΧΑ

Μερικές φορές λέµε λόγια που δεν είναιδεν µπορούν να γίνουν δηλαδή µιλάµε

µεταφορικά

Θέλω να φάω την Εύα επειδή την αγαπάωΟΜΩΣ ∆εν µπορώ να φάω την Εύα µε

µου. Η Εύα δεν είναι φαγητό

Μερικές φορές λέµε λόγια που είναικαι µπορούν να γίνουν δηλαδή

κυριολεκτικά

Θέλω να φάω ψωµί

Το ψωµί µπορώ να το φάω µε το

Χρήστος Χαρμπής

παίζουν ένα παιχνίδι µε Α ή Β ή ∆ ή Ρ ή Μ. µαζί και γελάνε δυνατά.

;...................................................................................................

.............................

;.......................................................................................................................

...........................

............................

που δεν είναι αλήθεια και γίνουν δηλαδή µιλάµε

επειδή την αγαπάω πολύ. φάω την Εύα µε το στόµα

είναι φαγητό.

λόγια που είναι αλήθεια γίνουν δηλαδή µιλάµε

φάω ψωµί.

το φάω µε το στόµα µου

δασκάλα ΒΜ ∆΄τάξη

Κυριολεξία και µεταφορά

Ξαναθυµάµαι τι είναι κυριολεξία και τι µεταφορά

Κυριολεξία έχουµε όταν χρησιµοποιούµε µια λέξη ή φράση µε τη βασική, την πραγµατική της σηµασία.

Πχ Κόβω το κρέας σε µικρά κοµµάτια.

Ζεστή σούπα

Μεταφορά έχουµε όταν χρησιµοποιούµε µια λέξη ή φράση µε διαφορετική από την πραγµατική της σηµασία. Με τις µεταφορές κάνουµε το λόγο µας πιο ζωντανό, πιο παραστατικό.

Κόβει το µυαλό της (είναι έξυπνη)

Ζεστή καρδιά

Χωρίζω τις παρακάτω φράσεις

Χρυσό σκουλαρίκι, γλυκιά καραµέλα, σιδερένια πόρτα, σκληρό χαρτόνι, σκληρή κριτική, χρυσός άνθρωπος, γλυκό µωρό, σιδερένια θέληση, νόστιµα γεµιστά, νόστιµο κορίτσι, µαύρη ζωή ,πικρός καφές, πικρή ζωή, µαύρη µπλούζα,

ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

Μετατρέπω τις παρακάτω κυριολεξίες σε µεταφορές κάνοντας όποιες αλλαγές είναι απαραίτητες

ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

Σιδερένια κάγκελα

Μέθυσα από κρασί

Πέτρινος τοίχος

Ανοίγω το παράθυρο

Το φως του ήλιου

Έχασα τη γόµα µου

209

∆È ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÔÈ Ï¤ÍÂȘ;EENNOOTTHHTTAA 1188

√√ÈÈ ÛÛËËÌÌ··ÛÛ››Â˜ ÙÙˆÓÓ ÏϤ¤Í͈ÓÓ

∏ Ô˘Ú¿ Ù˘ ··ÏÏÂÂÔÔ‡‡˜ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜

Â›Ó·È ÌÌ··‡‡ÚÚËË.

∂ÁÒ ÛÙÔ ’¯· ÂÈ,∫·Ú·ÁÎÈfi˙Ë. ªËÓ ÙÔÓ

ÂÌÈÛÙ‡ÂÛ·È ÙÔÓ ¡ÈfiÓÈÔ.∂›Ó·È ··ÏÏÂÂÔÔ‡‡.¢ÂÓ ·ÓÙ¤¯ˆ È·! ∏

˙ˆ‹ ÌÔ˘ Â›Ó·È ÌÌ··‡‡ÚÚËË! ¶¿ÏÈÓËÛÙÈÎfi˜ ı· Ì›ӈ.

1188..11 ∫∫˘ÚÚÈÈÔÔÏÏÂÂÍÍ››·· -- ªªÂÂÙÙ··ÊÊÔÔÚÚ¿¿

∫˘ÚÈÔÏÂÍ›· ¤¯Ô˘Ì fiÙ·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ٷ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο, Ù· ›ıÂÙ·, Ù· Ú‹Ì·Ù·, Ù· ÂÈÚÚ‹Ì·-Ù· Î·È ÙȘ ÌÂÙÔ¯¤˜ Ì ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·Û›·.

ªÂÙ·ÊÔÚ¿ ¤¯Ô˘Ì fiÙ·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ÌÈ· ϤÍË Ì ·ÏÏ·Á̤ÓË ÛËÌ·Û›·, Ë ÔÔ›· fï˜ Û˘Ó-‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ Ù˘ ÛËÌ·Û›·.

¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∞ 40 ™Â ÔȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ¤¯Ô˘Ì ΢ÚÈÔÏÂÍ›· Î·È Û ÔȘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿;

1. ¢ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· Ȉ ·˘Ùfi ÙÔ Ê¿ÚÌ·ÎÔ. ∂›Ó·È Ôχ ÈÎÚfi.2. ª¿ÙˆÛ·Ó Ù· fi‰È· ÙÔ˘ ÛÙȘ ÛÎÏËÚ¤˜ ¤ÙÚ˜.3. ªÂ ÙÔ ÍË̤ڈ̷ ÈÎÚ¿ Ó¤· ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙÔ ÓËÛ›.4. ™Ù·Ì¿Ù· Ó· ÌÈÏ¿˜ fiÙ·Ó ÙÚˆ˜ Î·È Ì¿Û· ηϿ ÙÔ Ê·ÁËÙfi ÛÔ˘.5. ¢ÂÓ Î·Ù¿Ï·‚· ÙÈ Â›Â. ª·ÛÔ‡Û ٷ ÏfiÁÈ· ÙÔ˘.6. ∆ÔÓ ·Ú·Î¿ÏÂÛ· Ó· Ì ‚ÔËı‹ÛÂÈ, ·ÏÏ¿ ›¯Â ÛÎÏËÚ‹ ηډȿ Î·È Ì ·ÁÓfiËÛÂ.

Κυριολεξία και µεταφορά Όταν οι λέξεις µιας πρότασης χρησιµοποιούνται µε την πραγµατική τους σηµασία, τότε έχουµε κυριολεξία. Όταν όµως οι λέξεις δε χρησιµοποιούνται µε την πραγµατική τους σηµασία, αλλά αποδίδουν µια ιδιότητα διαφορετική, που δεν υπάρχει στην πραγµατικότητα, τότε έχουµε µεταφορά. Παράδειγµα κυριολεξίας Μέθυσε από το πολύ κρασί. Αγόρασε ένα χρυσό δαχτυλίδι. Στα παραπάνω παραδείγµατα έχουµε κυριολεξία, δηλαδή έχουµε κάτι πραγµατικό, γιατί πράγµατι µπορεί κάποιος να µεθύσει από κρασί ή να αγοράσει ένα χρυσό δαχτυλίδι. Παράδειγµα µεταφοράς Μέθυσε από ευτυχία. Ο Τάκης έχει χρυσή καρδιά. Στα παραπάνω παραδείγµατα έχουµε µεταφορά, διότι η ευτυχία δεν είναι κρασί για να µεθύσει κάποιος ούτε µπορεί κάποιος να έχει χρυσή καρδιά. Απλώς χρησιµοποιούµε τη λέξη αυτή για να δείξουµε τη µεγάλη ευτυχία ή πόσο καλός είναι κάποιος. Με τη µεταφορά µπορούµε να αποδώσουµε πιο έντονα κάποια συναισθήµατα κι έτσι να κάνουµε το λόγο µας πιο ζωντανό.

Παραδείγµατα κυριολεξίας και µεταφοράς

Κυριολεξία Μεταφορά

Ο αετός πετάει µε τα φτερά του ανοιγµένα και ακίνητα. Σήµερα η οµάδα πετάει

Η Ελένη έριξε κάτω τα πράγµατα που κρατούσε. Ρίξε µια µατιά σε αυτό το βιβλίο.

Ράβει το κουµπί στο παντελόνι της. Βρήκε το κουµπί του και τον κάνει ότι θέλει.

Γελάσαµε µε το ανέκδοτο που µας είπε ο κύριός µας. Απ’ τη χαρά του γελάνε και τα µουστάκια του.

1. Να σηµειώσεις δίπλα σε κάθε πρόταση Κ για κυριολεξία ή Μ για µεταφορά.

α. Το άλογο τρέχει. ( ) στ. Έφαγα µια τούµπα. ( ) β. Έβαλε τα κλάµατα. ( ) ζ. Βάζω τα ρούχα στην ντουλάπα. ( ) γ. Ταξιδεύει µε τρένο. ( ) η. Έχει σιδερένια θέληση. ( ) δ. Ο Νίκος φουσκώνει το µπαλόνι. ( ) θ. Τι κολόνια φορά; ( ) ε. Πού ταξιδεύει ο νους σου; ( ) ι. Θα έρθεις στην εκδροµή; ( )

2. Να γράψεις τις φράσεις στη σωστή στήλη. (το πουλί πετάει, έχασε το κουράγιο της, τον έστρωσε στη δουλειά, η φαντασία του καλπάζει, έχασε την τσάντα της, τα άλογα καλπάζουν, πετάει η οµάδα, στρώνει το σεντόνι, µασάει τα λόγια του, το µωρό δε µασάει ακόµα)

Κυριολεξία Μεταφορά

Τάξη Γ΄ Όνοµα______________________ Επώνυµο__________________

3. Να γράψεις µια µεταφορική φράση για καθεµιά από τις παρακάτω κυριολεξίες.

α. Τρώει όλο το φαγητό του. Τον τρώει η ζήλια. β. Η µητέρα έπεσε από το κρεβάτι. …………………………………………………………………………….. γ. Το φως άναψε. …………………………………………………………………………….. δ. Έσπασε δύο ποτήρια. …………………………………………………………………………….. ε. Ο ήλιος λάµπει. ……………………………………………………………………………... 4. Να γράψεις µια κυριολεξία για καθεµιά από τις παρακάτω µεταφορές. α. Μπήκε γρήγορα στο νόηµα. Ο πατέρας µπήκε στο σπίτι. β. Τα τελευταία χρόνια κολυµπάει στο χρήµα. ……………………………………………………………………………... γ. Αντάλλαξαν βαριά λόγια. ……………………………………………………………………………... δ. Σκέφτεται µε καθαρό µυαλό. ……………………………………………………………………………... ε. Κάθεται σε αναµµένα κάρβουνα. ……………………………………………………………………………... 5. Να βάλεις κόµµα στις παρακάτω προτάσεις. Μέσα στο µαγαζί υπήρχαν κούκλες αυτοκινητάκια µπάλες ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Μαρία µάζεψε τα πράγµατά σου. Κάθε µέρα κάναµε µπάνιο παίζαµε στην αµµουδιά µαζεύαµε κοχύλια ψαρεύαµε µε τη βάρκα και κάναµε βόλτες.

Πήγαινε Σίµο να ανοίξεις την πόρτα. Άρχισε να βγάζει από την τσάντα της βιβλία τετράδια µολύβια µπογιές παιχνίδια και χαρτιά.

Η µητέρα του είναι νέα ψηλή όµορφη και αδύνατη. 6. Να βάλεις στο παρακάτω κείµενο κόµµα, όπου χρειάζεται. Ο Νικήτας ο θείος του Παναγιώτη ζει στο εξωτερικό. Γεννήθηκε στην Κρήτη µεγάλωσε σπούδασε και κάποια στιγµή αποφάσισε να πάει στην Αµερική. Εκεί τα πράγµατα δεν ήταν εύκολα. ∆εν ήξερε τη γλώσσα δεν είχε κανένα γνωστό ήταν δύσκολο να βρει δουλειά και τα χρήµατα ήταν λιγοστά. Τώρα όµως ζει καλά µαζί µε την οικογένειά του. Συχνά νοσταλγεί την πατρίδα του την Ελλάδα γι’ αυτό ο πατέρας του Νικήτα του στέλνει καφέ τσίπουρο λουκούµια και ό,τι άλλο ξέρει ότι του αρέσει πολύ. files.eleytheriekfrasi.webnode.gr

ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

Να διαβάσεις τις παρακάτω προτάσεις και δίπλα από κάθε πρόταση να βάλεις ένα Κ αν είναι κυριολεξία ή ένα Μ αν είναι µεταφορά.

Το παιχνίδι κόπηκε στη µέση. ―

Ο Νίκος βούτηξε βαθιά µέσα στο νερό. ―

Πήγε η καρδιά του στον τόπο της . ―

Άρχισαν να τραγουδούν µε όλη την ψυχή τους. ―

Ο Γιώργος κοιµήθηκε βαθιά. ―

Κάθησε ο καθένας στον τόπο του. ―

Το µολύβι κόπηκε στα δυο. ―

Άρχισαν να τραγουδούν µε όλη την φωνή τους. ―

Ο Θανάσης παλεύει µε τον Κώστα. ―

Η καρδιά του είναι πέτρα. ―

Αρρώστησε βαριά. ―

Έχει κορµί λαµπάδα. ―

Ο Γιώργος πάλευε τρεις ώρες µε τα πελώρια κύµατα. ―

Καληµέρα, είπε µε ζεστή φωνή. ―

Τα παιδιά κρεµάστηκαν από τα χείλη του. ―

Τα σιδερένια αντικείµενα είναι σκληρά. ―

Μασά τα λόγια του. ―

Στα ψηλά βουνά ο χειµώνας είναι βαρύς. ―

Λιάππης Β.

ΟΝΟΜΑ:________________________________________________________________

94

ΕΕννόόττηητταα 1100

ΛΛέέξξεειιςς φφττεερροουυγγίίζζοουυνν ππέέρραα

ττααξξιιδδεεύύοουυνν σσττοονν ααγγέέρραα

ΠΠααιιχχννίίδδιιαα µµεε ττιιςς λλέέξξεειιςς

Κυριολεξία κα ι µετα

φορά

Όταν µια λέξη ή φράση χρησιµοποιείται µε την κανονική, την πραγµατική

της σηµασία, λέµε ότι χρησιµοποιείται κυριολεκτικά.

Τότε έχουµε κυριολεξία.

π.χ. Μας κέρασε γλυκό ποτό που το έφτιαξε µόνη της.

Όταν µια λέξη ή φράση δεν χρησιµοποιείται µε την κανονική, την

πραγµατική της σηµασία αλλά µε διαφορετική, λέµε ότι χρησιµοποιείται

µεταφορικά.

Τότε έχουµε µεταφορά.

π.χ. Μου ήρθε µια γλυκιά νύστα καθώς έβλεπα τηλεόραση.

Στην κυριολεκτική φράση το ποτό είναι όντως γλυκό, ενώ στη µεταφορική

φράση η νύστα δεν είναι ούτε µπορεί να είναι γλυκιά. Με τη δεύτερη έκφραση

θέλουµε απλώς να δώσουµε στη νύστα ένα επιπλέον χαρακτηριστικό.

95

Ασκήσεις

1. Να γράψεις στην παρένθεση Κ για την κυριολεξία και Μ για τη

µεταφορά.

α) Αγόρασε µια δερµάτινη ζώνη. (………)

β) Μια πύρινη ζώνη περικύκλωσε το σπίτι. (………)

γ) Μην παίζεις µαζί του. (………)

δ) Μην τσακίζεις τις σελίδες τον βιβλίου. (………)

ε) Οι στρατιώτες µας τσάκισαν τις δυνάµεις του εχθρού. (………)

στ) Οι κυνηγοί σκότωσαν ένα αγριογούρουνο. (………)

ζ) Σκοτώνεται κάθε µέρα στη δουλεία. (………)

2. Να γράψεις µια µεταφορική φράση δίπλα στην κυριολεκτική φράση.

Κυριολεξία Μεταφορά

α) Σήκωσε βαρύ κιβώτιο. …………………………………………………………………………………….

β) Κλείνω τα µάτια. …………………………………………………………………………………….

γ) Καταπίνω δύσκολα το χάπι. ………………………………………………………………………………….

3. Να γράψεις µια κυριολεκτική φράση δίπλα σε κάθε µεταφορική φράση.

Μεταφορά Κυριολεξία

α) ∆εν παίρνει από λόγια. …………………………………………………………………………………….

β) Έχασε το χρώµα της. …………………………………………………………………………………….

γ) Τα νιάτα φεύγουν γρήγορα. ………………………………………………………………………………….