ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Αν η Κοκκινοσκουφίτσα… · 2017-07-31 · ΑΝ Η...

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Αν η Κοκκινοσκουφίτσαhellip

Η Κοκκινοσκουφίτσα ξεκινά τη διαδρομή της ως γραπτό κείμενο τον 17ο αιώνα με τον Περώ (1697) που διαμορφώνει μέσα από μια πλού-σια προφορική παράδοση τη δική του γραπτή εκδοχή για το παραμύ-θι Το κορίτσι με το κόκκινο σκουφάκι αποδείχθηκε ιδιαίτερα λαοφι-λές παρά το κακό του τέλος που έρχεται ακριβώς στο σημείο όπου ο λύκος την καταβροχθίζει Η ιστορία ακολουθείται από έμμετρο δί-δαγμα που αναφέρεται στους κινδύνους τους οποίους αντιμετωπί-ζουν τα κορίτσια όταν εμπιστεύονται άγνωστους κυρίους που όσο πιο ευγενικοί παρουσιάζονται τόσο πιο επικίνδυνοι είναι

Η μικρή με την κόκκινη κάπα παρέμεινε μέσα στην κοιλιά του λύ-κου μέχρις ότου οι αδελφοί Γκριμ (1812) έστειλαν για να τη σώσει μια πατρική φιγούρα τον κυνηγόξυλοκόπο δίνοντάς της μια δεύτερη ευκαιρία (δες για τη δική τους παραλλαγή το εικονογραφημένο βι-βλίο των εκδόσεων Νεφέλη σε μετάφραση Μαρίας Τοπάλη 2011) Απαλλαγμένη από οποιονδήποτε σεξουαλικό υπαινιγμό για παθήμα-τα επιπόλαιων δεσποινίδων η νέα εκδοχή τελειώνει με ένα διαφορε-τικό δίδαγμα που εστιάζει στην ανάγκη παραμονής στο μονοπάτι και συμβουλεύει να μην εγκαταλείπεται ποτέ γιατί κάτι τέτοιο οδηγεί στη συντριβή

Από την εποχή του Περώ και των αδελφών Γκριμ η Κοκκινοσκου-φίτσα γνώρισε πάρα πολλές εκδόσεις κυκλοφόρησε σε άπειρες πα-ραλλαγές αποτέλεσε το αναγνωρίσιμο μοτίβο πλήθους αφηγήσεων σε όλα τα μέσα εικονογραφήθηκε με αναρίθμητες μορφές και εξα-σφάλισε ένα ταξίδι χωρίς τέλος στις σελίδες των βιβλίων και στις καρ-διές των αναγνωστών μικρών και μεγάλων Γιατί ως παραμύθι η Κοκκινοσκουφίτσα δεν περιορίστηκε ποτέ μόνο σε ανήλικο κοινό αλ-

28 ΤΟΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΒΙΒΛΙΟΣΤΗΝΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

λά εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να κυκλοφορεί σε νέες εκδοχές αποκλειστικά για ενηλίκους Στις μέρες μας αφθονούν τα σχετικά πα-ραδείγματα όπως η Ματωμένη κάμαρα της Άντζελας Κάρτερ (Εκδό-σεις Χατζηνικολή 2001) μια συλλογή αφηγήσεων βασισμένων στα παλιά παραμύθια που σκοπό έχουν να ανατρέψουν την πατριαρχική ιδεολογία των παραδοσιακών κειμένων επιτρέποντας στο μικρό laquoανήμποροraquo κορίτσι να ενηλικιωθεί και σπάζοντας τον φαύλο κύκλο του φόβου να διεκδικήσει ότι του ανήκει

Είναι φανερό ότι η ηρωίδα του Περώ εξελίχθηκε σε μια πολύ αγα-πημένη φιγούρα παιδιών και ενηλίκων και συχνά μνημονεύεται ο Ντίκενς να ομολογεί ότι η Κοκκινοσκουφίτσα ήταν η πρώτη του αγά-πη που αν την είχε παντρευτεί σίγουρα θα γνώριζε κοντά της την πραγματική ευτυχία Προφανώς οι ενήλικοι δεν μπορούν να ξεχά-σουν την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας που διεκδικεί τον τίτλο του πιο αναγνωρίσιμου παραμυθιού στον δυτικό κόσμο Γιrsquo αυτό και ανα-φορές στο κορίτσι με τα κόκκινα συναντώνται σήμερα σε όλο το εύρος της κουλτούρας από τη διαφήμιση και τη μόδα μέχρι τις εικαστικές τέχνες και τον κινηματογράφο Μάλιστα τον τελευταίο καιρό παρα-τηρείται μια έντονη τάση αναβίωσης παλιών παραμυθιών στη μεγά-λη οθόνη για ενήλικο κοινό ενώ κάποιες από τις φιλμικές εκδοχές του παραμυθιού διαμορφώνονται ως σκληρές και σκοτεινές

Μια εκδοχή-θρίλερ φιλοξενείται στο μυθιστόρημα Κοκκινοσκου-φίτσα των Μπλάκλι-Καρτράιτ και Τζόνσον (Σύγχρονοι ορίζοντες 2011) το οποίο αργότερα έγινε κινηματογραφική ταινία (Cathrine Hardwicke Κοκκινοσκουφίτσα 2011) Εδώ το κορίτσι με την κόκκινη κάπα λέγεται Βάλερι ο λύκος είναι ένας λυκάνθρωπος που τριγυρνάει στο δάσος τρομοκρατώντας και αιματοκυλώντας ενώ ένας ιερέας- κυνηγός λυκανθρώπων συμπληρώνει την πρωταγωνιστική ομάδα Το μυθιστόρημα και η ομώνυμη ταινία που βασίστηκε σε αυτό απηχούν θρύλους και παραδόσεις προηγούμενων εποχών και περιγράφουν τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα και το τέλος της εφηβείας

Για ένα παραμύθι που το συναντάμε σε διάφορες εκφάνσεις του πολιτισμού και που έχει βρεθεί στις πιο απίθανες και μη αναμενόμε-νες θέσεις σίγουρα δεν αποτελεί έκπληξη η εμφάνισή του στους τίτ-λους διαφόρων βιβλίων που μόνο ως παραμύθια δεν μπορούν να πε-

ΑΝΗΚΟΚΚΙΝΟΣΚΟΥΦΙΤΣΑhellip 29

ριγραφούν Αρκεί να αναφέρουμε το βιβλίο του Αντώνη Λιάκου Η επιστροφή της Κοκκινοσκουφίτσας Η Αριστερά και πώς να την σκε-φτούμε σε κρίσι-μους καιρούς (Νεφέλη 2014) που αποτελεί μια συλ-λογή πέντε πολιτικών δοκιμίων για τη θέση της Αριστεράς τον 21ο αιώ-να Η αναφορά στην Κοκκινοσκουφίτσα ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι η μελέτη κινείται σταθερά μέσα στο δίπολο παραμύθι-πραγματι-κότητα αλλά και στο ότι επιχειρείται μια νοσταλγική ανάγνωση της σημερινής εποχής με όρους του rsquo73 Από την άλλη την Κοκκινοσκου-φίτσα μαζί με είκοσι τέσσερα ακόμη παραμύθια τη βρίσκουμε και στο βιβλίο Η Κοκκινοσκουφίτσα και το management (Mayer και Mayer 2002) που αποτελεί μια προσπάθεια μετάδοσης μέσω της εφαρμογής αρχών διοίκησης στον παραμυθικό κόσμο μιας τεχνογνωσίας που αφορά στρατηγικές πωλήσεων επιχειρηματικό προγραμματισμό και μυστικά της επιχειρησιακής μηχανής

Η Κοκκινοσκουφίτσα λοιπόν έχει αποδειχθεί όχι μόνο προσαρμό-σιμη σε νέες πολιτισμικές εφαρμογές αλλά και απίστευτα ευέλικτη και δεκτική σε καινούριες προσεγγίσεις και ερμηνείες ndash πολλές μελέ-τες είναι αφιερωμένες αποκλειστικά σε αυτό το παραμύθι (Beckett 2002 2008 2014 Chalou 2002 Dundes 1989 Orenstein 2002 Zipes 1983 1986) Για την Κοκκινοσκουφίτσα έχουν προταθεί ποικίλες ανα-γνώσεις που καλύπτουν μια τεράστια γκάμα διαφορετικών ερμηνειών και προσεγγίσεων ξεκινώντας από την ανθρωπολογική που θεωρεί ότι η μικρή κόκκινη όπως το ηλιακό φως αντιπροσωπεύει τη νέα μέ-ρα την οποία διαρκώς καταβροχθίζει το σκοτάδι της νύχταςκακός λύκος για να ξαναγεννηθεί το πρωί πηδώντας ολοζώντανη μέσα από τα σπλάχνα του ερέβους Φυσικά δε λείπουν ούτε οι ακραιφνείς θεο-λογικές και χριστιανικές ερμηνείες που βλέπουν στο περιεχόμενο του καλαθιού της το γλυκό ψωμί (κέικ) και το κρασί ένα σύμβολο της Θείας Ευχαριστίας στο δάσος τον κήπο της Εδέμ και στον λύκο τον σατανά που τη βάζει σε πειρασμό (βλ την προτροπή laquoβγες από το μο-νοπάτι και δες τα λουλούδιαraquo) σε μια προσέγγιση που εντοπίζει πολ-λές αναλογίες ανάμεσα στο κορίτσι με το κόκκινο σκουφάκι και στην Εύα όπως και στην πτώση και των δύο (Murphy 2000 67-84)

Από την άλλη η ψυχαναλυτική ανάγνωση του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας (Μπετελχάιμ 1995) θα έβλεπε σε αυτό την πρώ-


τη σεξουαλική επαφή του κοριτσιού Η μικρή φορώντας κόκκινα (χρώμα που συμβολίζει το ερωτικό πάθος) εγκαταλείπει το σπίτι της και παρά τις σαφείς οδηγίες της μητέρας της που επιθυμεί να την προστατεύσει (αναγνωρίσιμες επιταγές του υπερεγώ) πηγαίνει στο δάσος (έναν χώρο όπου ατονούν οι ανθρώπινοι κανόνες και κυριαρ-χούν τα ένστικτα) και συναντά τον λύκο (πλάσμα laquoαπολίτιστοraquo laquoακα-τέργαστοraquo ενσάρκωση της γενετήσιας ορμής) Ποθώντας να αποπλα-νηθεί του υποδεικνύει το σπιτάκι του δάσους και πηγαίνει με την κρυ-φή ελπίδα να τον βρει εκεί Μετά τον γνωστό διάλογο στο κρεβάτι για τα διάφορα σωματικά του χαρακτηριστικά δέχεται επίθεση από τον λύκο ο οποίος την τρώει ολόκληρη ndash μια ποιητική μετεγγραφή της σε-ξουαλικής πράξης που απηχεί συγχρόνως και την αντίληψη των παι-διών για τη συνουσία ως πράξη βίας

Παρόμοιες ερμηνείες είναι φανερές και στην εικονογράφηση της ιστορίας (για μια εκτενέστερη ανάλυση δες Zipes 1983 1986 Γιαννι-κοπούλου 2008 159-160 και Γιαννικοπούλου 2011) που αρχικά κά-τω από την καταλυτική επίδραση του Gustave Doreacute και την κλασική πλέον σκηνή του κρεβατιού διαμορφώθηκε ως μια ιστορία για άπει-ρα αλλά καθόλου αθώα κοριτσάκια τα οποία πέφτουν εκουσίως θύ-ματα των κακών λύκων που καιροφυλακτούν Μια εικονογραφική εκ-δοχή laquoδευτέρου βαθμούraquo σύμφωνα με τη ζενέττεια ορολογία (Gen-ette 1997) που μεταφέρει ατόφια την εικονογραφική παράδοση της Κοκκινοσκουφίτσας αποτελεί εκείνη του Beni Montresor Μια πρώτη ματιά δίνει την εντύπωση μιας πιστής laquoαντιγραφήςraquo αφού παρά την προσθήκη χρώματος κάποιες φορές αναπαράγονται επακριβώς οι γνωστές εικόνες του Doreacute (πχ η σκηνή του κρεβατιού) μια ομοιότη-τα που επαναφέρει στην επιφάνεια τη μάλλον ξεχασμένη στις μέρες μας παράδοση του παραμυθιού Μετά τις στρατιές των ήπιων και laquoαπονήρευτωνraquo κοριτσιών με το κόκκινο σκουφάκι που συνήθως κα-τέληγαν στην ανάγκη για υπακοή στη μητέρα η εικονογράφηση του Montresor (Beckett 2002 44) μάλλον επιστρέφει σε μια ψυχαναλυτι-κή θεώρηση του παραμυθιού Από την εικόνα όπου ένας ευτυχισμέ-νος λύκος παρουσιάζεται στο κρεβάτι ενώ μέσα στην κοιλιά του (δια-νοητικός ρεαλισμός) αναπαύεται η Κοκκινοσκουφίτσα-άγγελος με λευκό μακρύ φόρεμα δίνει αφορμή για μια λιγότερο παιδιάστικη ανά-


γνωση που μάλλον εναρμονίζεται με την άποψη του Έριχ Φρομ (Fromm 1951 241) για μια σκηνή που φανερώνει τον φθόνο του αρ-σενικού απέναντι στην εγκυμοσύνη Άλλωστε τόσο η ευτυχία που εί-ναι ζωγραφισμένη στο πρόσωπο του laquoκυοφορούντοςraquo λύκου ο οποίος για πρώτη φορά εγκαταλείπει το ραβδί του ένα καθαρώς φαλλικό σύμβολο όσο και η εμβρυακή απεικόνιση της Κοκκινοσκουφίτσας θα μπορούσαν να συνηγορήσουν υπέρ ενός λύκου που ονειρεύεται την ευλογία της μητρότητας Γιrsquo αυτό και τιμωρείται όπως του ταιριάζει με μια κοιλιά γεμάτη πέτρες το κατεξοχήν σύμβολο της στειρότητας

Όμως ακόμη και όταν οι παλιότερες εκδοχές δεν παίρνουν τη μορφή αναγνωρίσιμων εικονογραφικών μοτίβων όπως συνέβη με την Κοκκινοσκουφίτσα του Montresor πάλι και σύμφωνα πάντα με τη ζε-νέττεια ορολογία (Genette 1997) το νέο οπτικό laquoυπερ-κείμενοraquo απο-καλύπτει το laquoπαλίμψηστοraquo των προηγούμενων laquoυπο-κειμένωνraquo πά-νω στα οποία στηρίχθηκε Στην ασπρόμαυρη φωτογραφική Κοκκινο-σκουφίτσα της Sara Moon η αντικατάσταση του σκηνικού του δάσους με το σύγχρονο αστικό τοπίο της μικρής Κοκκινοσκουφίτσας με μια σημερινή μαθήτρια και του λύκου με τη διπλή απειλητική εικόνα του αρσενικού ως σκοτεινής σκιάς θηρίου και ως αθέατου οδηγού ενός μαύρου αυτοκινήτου σε συνδυασμό με τη σοκαριστική τελική σκηνή ενός άδειου ανακατωμένου κρεβατιού μάλλον παραπέμπουν στη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών Η επιλογή του μέσου minusαποκλειστι-κά ασπρόμαυρες φωτογραφίεςminus εκφράζει μετωνυμικά την πάλη ανά-μεσα στο καλό και το κακό ισχυροποιεί το εφιαλτικό σκηνικό του φό-βου και τονίζει την επικαιρότητα της αντρικής βίας και της σεξουαλι-κής καταπίεσης Τη διαχρονικότητα μιας τέτοιας ανάγνωσης τονίζει και η πολλαπλή παρουσία ενός ρολογιού που καταγράφει τη διάρ-κεια των γεγονότων από το βράδυ μέχρι το ξημέρωμα και από τις 5 μμ έως τις 6 πμ παρουσιάζοντας το ρεπορτάζ του τρόμου μιας συ-νάντησης που μοιάζει διαρκώς επίκαιρη Από την άλλη επειδή το μαύρο αυτοκίνητο με τον αθέατο οδηγό-κυνηγό παραπέμπει στη να-ζιστική Γερμανία το παλίμψηστο εμπλουτίζεται και με άλλες ακόμη νωπές αναφορές τρόμου (Beckett 2002 49-53)

Διαφορετικές παραλλαγές σίγουρα προβάλλουν διαφορετικές ερ-μηνείες ή διανθίζουν τα παραμυθικά γεγονότα με παντός είδους τρο-


ποποιήσεις που οδηγούν σε διαφορετικές αναγνώσεις της ίδιας ιστο-ρίας Μέσα από τις καινούριες αναδιηγήσεις του παλιού παραμυθιού τα παραμυθικά γεγονότα δεν παραμένουν πανομοιότυπα αλλά με-ταβάλλονται συνεχώς φανερώνοντας τις γενικότερες αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στη θεώρηση της λογοτεχνίας την αλλαγή του εί-δους την αντίληψη για το παιδί και τις ιδεολογικές συνισταμένες του σήμερα (πχ οικολογικά μηνύματα) Άλλωστε το παραμύθι της Κοκ-κινοσκουφίτσας γνώρισε τις πιο πολλές επαναφηγήσεις αφού πλήθος καλλιτεχνικών ή ιδεολογικών τάσεων βρήκαν ως πεδίο εφαρμογής την αγαπημένη ιστορία του κοριτσιού με το κόκκινο σκουφάκι

Ενδεικτικά αναφέρουμε το κίνημα της πολιτικής ορθότητας που μεταφέρθηκε και στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας (Κανατσούλη 2000 207-219) και έθεσε στο μικροσκόπιό του την ιστορία της μικρής Κοκκινοσκουφίτσας σημειώνοντας τα ιδεολογικά ατοπήματα που επιτελέστηκαν σε παλαιότερες εκδοχές και προσθέτοντας στο σώμα των διαφορετικών παραλλαγών μια νέα πολιτικώς ορθή επαναφή-γηση (Γκάρνερ 2006 21-26) η οποία στόχο έχει να εξαλείψει όλα τα αμφιλεγόμενα σημεία του κλασικού παραμυθιούbull Το υποκοριστικό ως τρόπος αναφοράς συγκεκριμένων κατηγοριών

ανθρώπων (πχ παιδιά γυναίκες) εκφράζει υποτίμηση και θεωρεί-ται μειωτικό ndash γιrsquo αυτό και το όνομα της κεντρικής ηρωίδας άλλα-ξε σε Κοκκινοσκούφα

bull Η μαμά ζητάει από τη μικρή να πάει στη γιαγιά της φανερώνο-ντας ότι η φροντίδα των μελών της οικογένειας που έχουν ανάγκη είναι καθαρώς γυναικεία υπόθεση ndash σεξιστικό στοιχείο

bull Στο καλαθάκι της γιαγιάς υπάρχει ένα μπουκάλι με κρασί το οποίο τώρα πλέον μετατρέπεται σε μεταλλικό νερό Αξίζει να ση-μειωθεί ότι το 1990 δύο σχολεία στην περιοχή της Καλιφόρνιας αφαίρεσαν το βραβευμένο βιβλίο της Hyman από τα ράφια γιατί στο καλαθάκι της Κοκκινοσκουφίτσας διακρινόταν το μπουκάλι με το κρασί Η δικαιολογία ότι κάτι τέτοιο θα συνήθιζε τους μι-κρούς μαθητές στονhellip αλκοολισμό εγκαινίασε την τάση να εικονο-γραφούνται καλαθάκια με καπάκι ή πανάκι ώστε να μην αποκα-λύπτεται το περιεχόμενό τους Το περιστατικό μάλιστα έδωσε αφορμή και για τη δημιουργία εκ μέρους μιας οργάνωσης γονέων


(Moms demand action) μιας αφίσας κατά της οπλοκατοχής στην Αμερική Η αφίσα παρουσιάζει δύο παιδιά εκ των οποίων το ένα κρατάει όπλο και το άλλο το βιβλίο της Κοκκινοσκουφίτσας και συνοδεύεται από την ερώτηση-πρόκληση laquoΈνα παιδί κρατάει κά-τι που έχει απαγορευτεί στην Αμερική προκειμένου να προστα-τευτεί Μάντεψε ποιο είναιraquo

bull Ο κακός λύκος τρώει τη γιαγιά Αυτό αποτελεί περιστατικό αναί-τιας βίας και προσβολή εναντίον της τρίτης ηλικίας που θεωρεί-ται παροπλισμένη και ανίκανη να προστατεύσει τον εαυτό της Σε αυτό το κλισέ αντιτάσσεται χιουμοριστικά και διαφήμιση τονωτι-κού ποτού (Red Bull Red Riding Hood 2012) που δείχνει μια για-γιά στο κρεβάτι και από πάνω της να κρέμονται βαλσαμωμένα κε-φάλια λύκων οι οποίοι κάποια στιγμή επιβουλεύτηκαν αυτήν και την εγγονή της

bull Ο λύκος φοράει το νυχτικό της γιαγιάς και ξαπλώνει στο κρεβάτι ndash αυτή τη φορά στο στόχαστρο βρίσκονται οι άντρες που αρέσκο-νται να φορούν γυναικεία ρούχα (crossdressing)

bull Η Κοκκινοσκουφίτσα σχολιάζει αρνητικά και με μεγάλη αγένεια την εμφάνιση του λύκου minusμύτη μάτια δόντιαminus προσβάλλοντας βάναυσα κάποιον για ιδιαιτερότητες για τις οποίες ο ίδιος δεν ευ-θύνεται

bull Ο άντρας ξυλοκόπος επεμβαίνει και σώζει δύο γυναίκες τη γιαγιά και την Κοκκινοσκουφίτσα ndash γνωστό κλισέ και κλασικό δείγμα σε-ξισμού στα παραμύθια όπου σχεδόν πάντοτε οι γυναίκες χρειά-ζονται έναν άντρα-σωτήρα

bull Ο λύκος τιμωρείται άγρια ndash η εξόντωση του λύκου αποτελεί οικο-λογική αστοχία

bull Ο λύκος και η Κοκκινοσκουφίτσα ανταγωνίζονται φριχτά ο ένας τον άλλο σε μια κοινωνία χωρίς συνοχή που οργανώνεται γύρω από το μότο laquoο θάνατός σου η ζωή μουraquoΚαθίσταται μάλλον σαφές ότι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο αναφο-

ρικά με την Κοκκινοσκουφίτσα είναι η δυνατότητα που δίνει το παρα-μύθι για συνεχείς αλλαγές και επαναφηγήσεις εμπλουτίζοντας την παλιά μυθοπλασία με νέες αναγνώσεις

Όσον αφορά τις ελληνικές εκδόσεις αξίζει να αναφερθεί το πολύ


ενδιαφέρον εικονογραφημένο Μη φοβάσαι Κοκκινοσκουφίτσα σε κεί-μενο Βασίλη Κουτσιαρή και εικονογράφηση Θέντας Μιμηλάκη (Κόκ-κινη Κλωστή Δεμένη 2014) Το βιβλίο αρχικά δίνει την αίσθηση μιας αναμενόμενης επαναδιήγησης της γνωστής ιστορίας με μοναδική καινοτομία την αλλαγή αφηγητή ndashαντί ενός τριτοπρόσωπου ετεροδιη-γητικού επιλέγεται o ομοδιηγητικός η ίδια η Κοκκινοσκουφίτσαndash και τη μετατόπιση της έμφασης από την εξέλιξη των γεγονότων στους φόβους της ηρωίδας απέναντι σε ένα πεπρωμένο που φαντάζει ανα-πόφευκτο Μέσα σε αυτό το κλίμα η ενθαρρυντική προστακτική του τίτλου Μη φοβάσαι Κοκκινοσκουφίτσα ερμηνεύεται ως έκφραση μιας κανονιστικής παράδοσης που απαιτεί τη συμμόρφωση κάθε νέας εκδοχής με την αρχική ιστορία Καθώς η Κοκκινοσκουφίτσα αναλαμβάνει απρόθυμα να επανενεργοποιήσει το παλιό παραμύθι όπου ο κακός λύκος παραμονεύει ο απόηχος του τίτλου επαναλαμ-βάνεται σε κάθε σελίδα ως μια πανίσχυρη κινητήριος δύναμη για να προχωρήσει η υπόθεση και να τελειώσει η ιστορία

Και σε αυτό το σημείο συμβαίνει η ανατροπή Σε μια ενδιαφέρου-σα μείξη των τεχνών το παραμύθι γίνεται θέατρο η αναδιήγησή του ανέβασμα παράστασης και η διάσημη Κοκκινοσκουφίτσα η μικρή πρωταγωνίστρια που αρνείται να τη φάει ο λύκος Ο αναγνώστης πλέον αντιλαμβάνεται ότι δεν πρόκειται για την αφήγηση μιας ιστορίας αλ-λά για μια σχολική παράσταση όπου το θεατρικό έργο με θέμα την Κοκκινισκουφίτσα διασκευάζεται από τον δάσκαλο-σκηνοθέτη-σε-ναριογράφο για να τελειώσει όπως θα ήθελε η μικρή που κρατάει τον κεντρικό ρόλο∙ με τον λύκο να δραπετεύει από το παράθυρο προτού φάει την ίδια και τη γιαγιά της Η Κοκκινοσκουφίτσα της σχολικής πα-ράστασης έρχεται αντιμέτωπη με τους φόβους της τους ομολογεί στον εαυτό της και στους άλλους και έτσι καταφέρνει να τους ξεπερά-σει Τώρα πλέον ο αναγνώστης κατανοεί ότι ο τίτλος δε λειτουργεί ελε-γκτικά ως συμμόρφωση της διασκευής με την αρχική νόρμα της ιστο-ρίας αλλά αφορά τη μικρή της σχολικής παράστασης και συνεκδοχι-κά όλα τα παιδιά-αναγνώστες προτρέποντάς τα να μη φοβούνται όχι μόνο τον λύκο του παραμυθιού αλλά κυρίως τον ίδιο τον φόβο που θεριεύει όταν δεν κατονομάζεται και όσο δεν αντιμετωπίζεται

Και έχει πραγματικά ενδιαφέρον πώς ένα βιβλίο που μιλάει για


την πραγματικότητα των παιδικών φόβων επιλέγει να το κάνει μέσω τεχνών που τηρούν σαφείς αποστάσεις από την laquoαλήθειαraquo όπως εί-ναι η μυθοπλασία η εικονογράφηση και το θέατρο Στήνοντας το χάρ-τινο σκηνικό ενός φανταστικού κόσμου η Κοκκινοσκουφίτσα των Κουτσιαρή και Μιμηλάκη αναφέρεται στην αλήθεια των παιδικών συναισθημάτων και με αφορμή μια παράσταση παραμυθιού δηλαδή μια διπλή απομάκρυνση από την πραγματικότητα καταφέρνει να μι-λήσει για ότι αληθινά βασανίζει τα παιδιά Μια διττή εξωτερική κα-τασκευή ένα παραμύθι για μια κόκκινη κάπα και η σύμβαση της πα-ράστασης όπου το κόκκινο δομεί τώρα την αυλαία μιας θεατρικής σκηνής μετατοπίζει την έμφαση στη γνησιότητα των συναισθημάτων και σε μια εσωτερική πραγματικότητα που παραμένει αληθινή ακό-μη και όταν υιοθετεί στοιχεία εξωτερικά και παραμυθικά όπως την απειλή ενός κακού λύκου

Ο φόβος των παιδιών μοιάζει με τον λύκο στην Κοκκινοσκουφί-τσα τον οποίο έφτιαξε η Μιμηλάκη ενώ φαίνεται να παραμονεύει μέ-σα σε ένα άγριο δάσος μια προσεκτικότερη ματιά αποκαλύπτει ότι εκείνος είναι πολύ πιο κοντά της Η Κοκκινοσκουφίτσα τον κουβαλά μέσα της∙ πάνω στο λευκό της φόρεμα που τόσο μοιάζει με τη δική του γούνα και στα μαύρα της μαλλιά που είναι ίδια και απαράλλα-χτα άλλοτε με την ουρά του και άλλοτε με την τρομερή μουσούδα η οποία με την οπτική δισημία του λευκού αριθμού σελίδας σε θέση απειλητικού ματιού φαντάζει πρόσωπο άγριου θηρίου Ακόμη και στο δάσος μια αντανάκλαση του ταραγμένου τοπίου της ψυχής της είναι φανερή η παρουσία του λύκου∙ πάνω στη λυκίσια γούνα των δέ-ντρων και στο σπιτάκι της γιαγιάς ενώ το κόκκινο της κάπας της σφραγίζει ίδια γλώσσα θηρίου τον χώρο των περιπλανήσεών της Και όπως στις ταπετσαρίεςεσώφυλλα του βιβλίου στοιχεία της Κοκ-κινοσκουφίτσας δένονται άρρηκτα με εκείνα του λύκου και του φοβι-κού χώρου σε ένα εκπληκτικό μωσαϊκό χρωμάτων υφών συναισθη-μάτων έτσι και στην ψυχή του μικρού παιδιού ο φόβος αποτελεί τη δι-κή του εσωτερική πραγματικότητα καθώς μεταγράφεται με όρους παραμυθικούς Παραμύθια θεατρικές παραστάσεις και βιβλία όπως το Μη φοβάσαι Κοκκινοσκουφίτσα συντελούν στο να μορφοποιηθούν οι εσωτερικοί φόβοι και σαν λύκοι ταυτόχρονα μέσα και έξω από το


παραμύθι και την παιδική ψυχή να μπορέσουν να καταπολεμηθούν χαρίζοντας το πολυπόθητο laquoκαι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτε-ραraquo όχι μόνο στις ενδοκειμενικές μικρές την ηρωίδα του παραμυθιού και την πρωταγωνίστρια της σχολικής παράστασης αλλά και στο εξωκειμενικό παιδί-αναγνώστη

11 Η Κοκκινοσκουφίτσα στο νηπιαγωγείο

Η κοινή εμπειρία διαβεβαιώνει ότι η Κοκκινυσκουφίτσα αποτελεί ένα παραμύθι που πάντα διαβάζεται στο νηπιαγωγείο ως ένα διαχρονικό ανάγνωσμα της απόλυτης αρεσκείας των παιδιών αγοριών και κορι-τσιών Κάτι τέτοιο μαρτυρεί και το πλήθος των διαφορετικών εκδόσεων που κυκλοφορούν πολλές από τις οποίες συνδυάζουν την αφήγηση του παραμυθιού με παιγνιώδεις δραστηριότητες τις οποίες αγαπούν τα παιδιά Γιrsquo αυτό και στα βιβλιοπωλεία μπορεί κανείς σήμερα να βρει βιβλία με ασπρόμαυρες εικόνες που δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να τις χρωματίσουν με παζλ ή ακόμη και με κύβους με αυτο-κόλλητα με μαγνήτες (όπως τη φιγούρα της Κοκκινοσκουφίτσας του λύκου της γιαγιάς και άλλων σε εικονογράφηση της βραβευμένης Andrea Petrlik) ή με υφασμάτινα κομμάτια (δες την Κοκκινοσκουφί-τσα σε κείμενο Brenda Apslay και εικόνες Jo-Anne Shillian 2010) τα οποία οφείλουν να προσθέσουν στο αντίστοιχο τμήμα της εικονογρά-φησης Με αυτόν τον τρόπο η εμπλοκή των παιδιών δεν περιορίζεται μόνο σε μια απλή ανάγνωση αλλά τους δίνεται συγχρόνως η δυνατό-τητα να ασχοληθούν με ευχάριστα και διασκεδαστικά παιχνίδια

Μάλιστα η ποικιλία των διαφοροποιημένων εκδόσεων δε σταμα-τά εδώ αλλά επεκτείνεται και σε βιβλία όπου τρισδιάστατες εικόνες ξεπηδούν μέσα από αυτά (δες την Κοκκινοσκουφίτσα των Pairman και Page από τις εκδόσεις Άγκυρα 2005) έτοιμα σκηνικά και κούκλες παρέχονται προκειμένου να στηθεί μια θεατρική παράσταση (δες το ομώνυμο βιβλίο από τις εκδόσεις Άγκυρα σε εικονογράφηση Πήτερ Στίβενσον 2004) ενώ δε λείπουν και τα βιβλία σε περίεργα σχήματα όπως για παράδειγμα το Παραμυθένια σπιτάκια Η Κοκκινοσκουφί-τσα (σε εικονογράφηση Jordi Busquets από τις εκδόσεις Susaeta


2005) βιβλίο που είναι διαμορφωμένο σε σχήμα σπιτιού Το συγκεκρι-μένο βιβλίο αξίζει να αναφερθεί κυρίως γιατί με την υλικότητά του δηλαδή με την ασφάλεια που προσφέρει μια συνάντηση που γίνεται στον ελεγχόμενο χώρο του σπιτιού εξουδετερώνει την απειλή που συ-νεπάγεται μια ιστορία η οποία αναφέρεται στη συνύπαρξη ενός μι-κρού κοριτσιού με έναν λύκο (Yannicopoulou 2013) Στην ενίσχυση του εφησυχασμού συντείνει εκτός από το σχήμα του βιβλίου και η ει-κονογράφηση του λύκου ως ακίνδυνου κουταβιού η απόδοση του δά-σους ως ασφαλούς πάρκου με λιμνούλες και κύκνους και τα παλ χρώ-ματα με κυρίαρχη την άσκοπη σπατάλη ενός καθησυχαστικού ροζ

Σαφώς ενταγμένο στον χώρο της προσχολικής εκπαίδευσης το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίσας κάποιες φορές αποτελεί το εύσχη-μο πρόσχημα για να προσεγγιστούν και να αναλυθούν πολλές περι-οχές του αναλυτικού προγράμματος (Γερμανού 2009) Άλλοτε πάλι συνοδεύεται από οδηγίες προς γονείς και εκπαιδευτικούς προκειμέ-νου να τους υποδειχθούν ποικίλες δραστηριότητες οι οποίες συντε-λούν στην ανάπτυξη του προφορικού λόγου και εν γένει στην καλύ-τερη διδακτική αξιοποίηση του βιβλίου (δες την Κοκκινοσκουφίτσα των Faundez και Squillace των εκδόσεων Σαββάλας 2005 που κυ-κλοφορεί στη σειρά βιβλίων Αρχίζω να Διαβάζω) Και βέβαια δε λεί-πουν και οι περιπτώσεις όπου η δημοφιλής φιγούρα της Κοκκινο-σκουφίτσας αναλαμβάνει να μεταδώσει στα παιδιά χρήσιμες γνώσεις και δεξιότητες όπως για παράδειγμα την εκμάθηση της ώρας (Gool 2000) Μια πρακτική που συνεχίζεται και για παιδιά του δημοτικού τότε που η Κοκκινοσκουφίτσα με ελάχιστο κείμενο και ενίοτε με εν-σωματωμένη αφήγηση (δες την Κοκκινοσκουφίτσα με αφήγηση από τις εκδόσεις Ψυχογιός 2012) χρησιμεύει ως άσκηση ανάγνωσης Πα-ρόμοια βιβλία ενταγμένα στη λογική laquoτο τερπνόν μετά του ωφελί-μουraquo υπηρετούν μια χρησιμοθηρική θεώρηση της λογοτεχνίας όπου η ευχαρίστηση την οποία απλόχερα εκείνη προσφέρει ποτέ δεν είναι αυτοσκοπός αλλά ακόμη ένα μέσο για να χρυσωθεί το πικρό χάπι της γνώσης

Από τις πάμπολλες εκδόσεις της Κοκκινοσκουφίτσας σίγουρα δε λείπουν εκδοχές για όλα τα γούστα όπως καλαίσθητες εκδόσεις για μικρούς αναγνώστες (πχ το βιβλίο της Virginie Martins-B των εκδό-


σεων Πατάκη 2012 ή της Σοφίας Ζαραμπούκα από τον Κέδρο 1992) με έντονα ζωντανά χρώματα (πχ των Άμερυ και Καρτράιτ από τον Μίνωα 2005 ή σε εικονογράφηση Γκεοργκίεβ από τις εκδόσεις Πα-παδόπουλος 2006) ακόμη και με κοστούμια εποχής (σε εικονογρά-φηση Σκοτ Γκούσταφσον)

Μάλιστα η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας αποδεικνύεται ένα από τα λίγα παραμύθια που όλα τα παιδιά γνωρίζουν αφού το έχουν ήδη ακούσει στο σπίτι προτού ακόμη έρθουν στο σχολείο Άλλωστε γιrsquo αυτό και το συγκεκριμένο παραμύθι κυκλοφορεί σε εκδόσεις για μωρά με χοντρά εξώφυλλα κινούμενα στοιχεία που επιτρέπουν στους ήρωες να μετακινούνται (Langley 1996) με ήχους (δες την έκδοση του 2013 από τον εκδοτικό οίκο Susaeta) με τμήματα που καλούν το παι-δί να τα χαϊδέψει (δες την Κοκκινοσκουφίτσα του Christian Guibbaud των εκδόσεων Πατάκη 2008) και με ελάχιστο κείμενο Μέχρι και σε βιβλίο-laquoγλυκιά καληνύχταraquo κυκλοφορεί επιτρέποντας στα πολύ μι-κρά παιδιά να το κρατούν αγκαλιά μέχρι να τα πάρει ο ύπνος ndash το ομώνυμο βιβλίο του Tony Wolf (2004) από τις εκδόσεις Σαββάλα τιτ-λοφορείται Παραμύθι στην Πιτζάμα και ντυμένο με μαλακό ύφασμα τοποθετείται στο κρεβάτι κρατώντας συντροφιά στα παιδιά την ώρα της καληνύχτας

Από την άλλη συχνά η γνωστή Κοκκινοσκουφίτσα εμφανίζεται και σε διασκευές σε άλλα είδη όπως για παράδειγμα σε κόμικς ή graphic novels (Red Riding Hood The graphic novel) ακόμη και σε αλ-φαβητάρια (πχ Carmine a Little More Red) Μέχρι και σε εφημερίδα έχει κυκλοφορήσει Σε εφημερίδα που βρίσκεται σε μια πραγματική τσέπη (του γίγαντα) στην τελική ταπετσαρία του βιβλίου Παραμυθέ-νια Νέα (Πατάκης 2005) όπου δημοσιεύονται όλα τα νέα που αφο-ρούν τον κόσμο των παραμυθιών Το κύριο άρθρο που συνοδεύεται και από τη σχετική φωτογραφία έχει τον γαργαλιστικό τίτλο laquoΣτα πράσα ο κακός λύκος Συνελήφθη με νυχτικόraquo

Αν στο σύνολο των βιβλίων προστεθούν και η ποικιλία των ται- νιών κινουμένων σχεδίων οι θεατρικές παραστάσεις οι προφορικές αφηγήσεις και ολόκληρο το μωσαϊκό των διαφορετικών εκδοχών και αναφορών στη μικρή με την κόκκινη κάπα καθίσταται απολύτως σα-φές ότι η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας είναι ήδη γνωστή στα παι-


διά πολύ προτού περάσουν την πόρτα του νηπιαγωγείου Γιrsquo αυτό ορι-σμένες φορές η ανάγνωση της απόλυτης προτίμησης των παιδιών μέ-σα στο σχολείο προκαλεί αντιδράσεις αφού επιμένουν να ακούσουν εκείνη ειδικά την εκδοχή την οποία πρωτάκουσαν στο σπίτι

Παραμύθια όπως η Κοκκινοσκουφίτσα που τελικά φαίνεται να μην μπορούν να αναχθούν σε ένα πρωτογενές κείμενο και σε μια αυ-θεντική εκδοχή μάλλον προσφέρονται για να εξοικειωθούν ακόμη και τα παιδιά του νηπιαγωγείου με την έννοια της διασκευής ακόμη και της διαμεσικής και να αποτελέσουν τη βάση για δημιουργικές ασκήσεις φαντασίας Τα παιδιά συνειδητοποιώντας από το πλήθος των εικονογραφημένων βιβλίων που φιλοξενούν κάθε είδους δια-σκευή της ιστορίας ότι δεν υπάρχει σχεδόν κανένα στοιχείο του πα-ραμυθιού από το όνομα της ηρωίδας μέχρι το σκηνικό ή το τέλος που να μην μπορεί να αλλάξει ενθαρρύνονται να εμπλακούν σε μια σειρά δημιουργικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν μια ιδιαίτερα εκτενή γκάμα από παιγνιώδεις ασκήσεις δημιουργικής φαντασίας μέχρι επαναφηγήσειςεπανακατασκευές του παραμυθιού

Αναπόφευκτα παρόμοιες δραστηριότητες μας γυρνάνε 65 χρόνια πίσω όταν ο πρωτεργάτης του κινήματος της Oulipo (Ouvroir de Lit-teacuterature Potentielle) ελληνιστί Κίνημα Δυνητικής Λογοτεχνίας Ρεϊ-μόν Κενό έγραψε τις Ασκήσεις ύφους (Ύψιλον 1984) βιβλίο που απο-δίδει με 99 διαφορετικούς τρόπους ύφους το ίδιο ακριβώς κείμενο Σε αυτό παρούσα και η Κοκκινοσκουφίτσα με το βιβλίο του Λασκώ Η Κοκκινοσκουφίτσα παντού (Opera 2012) που βασίζεται κυρίως στη συνδυαστική ανάλυση και προβαίνει στην ανασύνθεση των στοιχείων του κειμένου σύμφωνα με μια σειρά κανόνων

Ειδικότερα όμως στον χώρο της εκπαίδευσης οι δραστηριότητες δημιουργικής γραφής με αφορμή το παραμύθι της Κοκκινοσκουφί-τσας μας πηγαίνουν κατευθείαν στον Ροντάρι και στις ασκήσεις φα-ντασίας που εκείνος κατέθεσε ως καρπό πολυετών πειραματισμών μέσα σε πραγματικές αίθουσες διδασκαλίας και με τη συμμετοχή αλη-θινών μαθητών Στο μεγαλειώδες έργο του Γραμματική της Φαντα- σίας (Μεταίχμιο 2003) ο Τζιάνι Ροντάρι εκτός των άλλων προσφέρει και τους μετασχηματιστικούς μηχανισμούς για να ανακατασκευα-στούν τα κλασικά παραμύθια σε νεότευκτα μυθοπλαστικά σύνολα ndash


μάλιστα τους χρησιμοποιεί και ο ίδιος σε συλλογές όπως τα Παραμύ-θια από το τηλέφωνο Και εδώ την τιμητική της έχει η Κοκκινοσκουφί-τσα που χρησιμεύει ως το παραμύθι-παράδειγμα για να εκτεθούν τε-χνικές όπως το laquoΛαθεύοντας τις ιστορίεςraquo όπου λάθη κατά συρροήν (laquoΜια φορά κι έναν καιρό υπήρχε ένα κοριτσάκι που το έλεγαν Κιτρι-νοσκουφίτσαraquo) καταλήγουν στη δημιουργία διαφορετικών παραλλα-γών Οι αναφορές είναι αρκετές αφού ιδέες εκτίθενται και στα κεφά-λαια laquoΗ Κοκκινοσκουφίτσα σε ελικόπτεροraquo όπου σύγχρονες πινελιές αλώνουν τον παραδοσιακό χώρο του παραμυθιού laquoΠαραμύθια από την ανάποδηraquo με το παράδειγμα μιας κακής Κοκκινοσκουφίτσας και ενός καλού λύκου laquoΣαλάτα Παραμυθιώνraquo όπου χαρακτήρες από δια-φορετικές ιστορίες συνωστίζονται στο ίδιο παραμύθι και άλλα πολ-λά και ενδιαφέροντα

Καθώς η δημιουργικότητα και η δημιουργική γραφή τείνουν να καθίστανται το ζητούμενο στην εκπαίδευση (Γρόσδος 2014 Βασιλά-κη και Γιαννακουδάκης 2009) αλλά και εκτός αυτής (Βαρβαρήγος 2013 Νικολαΐδου 2014 Τσιλιμένη και Παπαρούση 2010) το παραμύ-θι της Κοκκινοσκουφίτσας μπορεί να συμβάλει προς αυτήν την κατεύ-θυνση Με βάση τα εικονογραφημένα βιβλία που έχουν ήδη εκδοθεί και αναφέρονται στο γνωστό κοριτσάκι με την κόκκινη κάπα τα παι-διά του νηπιαγωγείου προβαίνουν σε μια σειρά δραστηριοτήτων δη-μιουργικής φαντασίας που σε καμία περίπτωση δεν είναι απαραίτη-το να περιοριστούν μόνο στην ιστορία του κοριτσιού με το κόκκινο σκουφάκι

111 Αν συνέβαιναν αλλιώς τα γεγονότα

Τα στοιχεία του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας στην ουσία εί-ναι εντελώς απλά και θεμελιώδη και ίσως γιrsquo αυτό ιδιαίτερα δυνατά Η δομή πρωταρχική και βασική στην πραγματικότητα περιορίζεται σε μια αρχετυπική σύγκρουση αντιθετικών ζευγαριών του Καλού με το Κακό του Ανθρώπου με το Κτήνος της Γυναίκας με τον Άντρα του Παιδιού με τον Ενήλικο του Πολιτισμού με τη Φύση Το αποτέ-λεσμα της σύγκρουσης δεν είναι δεδομένο αφού στις διαφορετικές παραλλαγές της Κοκκινοσκουφίτσας ακόμη και σrsquo αυτές που κινού-


νται αποκλειστικά στον χώρο του εικονογραφημένου βιβλίου δεν υπάρχει στοιχείο της πλοκής που να μην έχει τροποποιηθεί Κάτι τέ-τοιο δίνει στα παιδιά-αναγνώστες πολλές ιδέες για δημιουργικές δρα-στηριότητες

Αν άλλαζε το τέλος Φαίνεται ότι το τέλος μιας ιστορίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη συνολική πρόσληψή της αφού τα γεγονό-τα ακόμη και τα παραμυθικά συνήθως επανανοηματοδοτούνται όταν διαφοροποιείται το τέλος Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον μύθο του Τζίτζικα και του μέρμηγκα Αν τελειώσει με την τιμωρία του τζί-τζικα υπογραμμίζεται η αξία της εργασίας και αν το μερμήγκι απο-φασίσει να τον βοηθήσει ο μύθος εστιάζει στην αναγκαιότητα επίδει-ξης οίκτου και ελεημοσύνης

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι αναφορικά με το παρα-μύθι της Κοκκινοσκουφίτσας κάποιες φορές η αντίρρηση για ένα τρα-γικό τέλος δε συντελείται στο λεκτικό κείμενο που θεωρεί ότι οφείλει να σεβαστεί τον Περώ ως πρώτο διδάξαντα της ιστορίας αλλά στην εικονογράφηση που προβαίνει στην προσθήκη μιας αντιφατικής ει-κόνας Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα προέρχεται από την Κοκ-κινοσκουφίτσα του Hogrogian (1967) όπου ενώ το λεκτικό κείμενο λέ-ει σαφώς ότι η Κοκκινοσκουφίτσα φαγώθηκε από τον λύκο η εικόνα τη δείχνει να δραπετεύει μακριά του

Στις διαφορετικές εκδόσεις της Κοκκινοσκουφίτσας στη διάρκεια των αιώνων το τέλος έχει αλλάξει αρκετές φορές εκφράζοντας όχι μόνο αισθητικές αλλά και παιδαγωγικές απόψεις Γιατί παρόλο που οι Γκριμ επινοούν τον κυνηγό που θα σώσει τελικά την Κοκκινοσκου-φίτσα και τη γιαγιά της από την κοιλιά του λύκου νεότερες εκδόσεις προτιμούν να τον φέρουν στο σπιτάκι του δάσους λίγο νωρίτερα προ-τού δηλαδή ο λύκος καταβροχθίσει το κορίτσι Και επειδή ακόμη και ο άδικος χαμός της γιαγιάς φαντάζει σκληρός στα μάτια των σημερι-νών παιδιών σε κάποιες εκδόσεις ο λύκος όχι μόνο δεν προλαβαίνει να πειράξει την Κοκκινοσκουφίτσα αλλά δεν τρώει ούτε τη γιαγιά αφού αντί να την καταβροχθίσει αμέσως τη φυλάει στο κελάρι για αργότερα Τώρα ο μόνος που απομένει να ταλαιπωρείται είναι ο λύ-κος που πυροβολείται από τον κυνηγό Όμως η οικολογική ευαισθη-σία των σύγχρονων εκδόσεων αντιτίθεται και σε αυτό Έτσι προτι-


μούν ο λύκος να δραπετεύει από το παράθυρο την ώρα που ο κυνη-γός εμφανίζεται στην πόρτα

Φαίνεται ότι οι διαφορετικές εκδοχές της Κοκκινουσκουφίτσας με την πάροδο του χρόνου εκφράζουν πολύ διαφοροποιημένες από-ψεις όχι μόνο για το παραμύθι και τις ιδέες που εκείνο οφείλει να με-ταδώσει πχ την οικολογική συνείδηση αλλά και για το ίδιο το παι-δί που ως έννοια συλλαμβάνεται διαφορετικά σε κάθε κουλτούρα (για περισσότερα δες Shavit 1989 129-158) Το σημερινό παιδί δείχνει να είναι πολύ πιο ευαίσθητο και εύθραυστο και ως εκ τούτου να χρειά-ζεται πολύ περισσότερη προστασία και φροντίδα απrsquo ότι το παιδί προηγούμενων εποχών

Καθώς στις διαφορετικές εκδόσεις της Κοκκινοσκουφίτσας δια-φαίνεται η αγωνία για ένα laquoευτυχισμένο τέλοςraquo θα είχε ενδιαφέρον να ζητηθεί από τους μικρούς μαθητές του νηπιαγωγείου να δώσουν το τέλος που οι ίδιοι θεωρούν χαρούμενο Τις περισσότερες φορές τα παιδιά εικονογραφούν μια εκδοχή που θέλει τον λύκο να μετανιώνει να μην τρώει καμία από τις δύο γυναίκες και να γίνεται φίλος με τη μι-κρή την οποία περιμένει στο σπιτάκι του δάσους όχι για να την κατα-βροχθίσει αλλά για να παίξουν

Κάποιες άλλες φορές πάλι καθώς εικονογραφούν τη δική τους Κοκκινοσκουφίτσα καταλήγουν να ενσωματώσουν ως ευτυχισμένο τέλος της κάποια από τις έντυπες διαφημίσεις γνωστών προϊόντων που παρουσιάζουν τον λύκο τη γιαγιά και την Κοκκινοσκουφίτσα να τρώνε όλοι μαζί στο ίδιο τραπέζι κάποιο λαχταριστό έδεσμα ndash για πα-ράδειγμα λουκάνικα για την εταιρεία Hallrsquos με το σλόγκαν laquoDinner times even happier ever afterraquo ή χάμπουργκερ για την King Burger με το σλόγκαν laquoItrsquos another storyraquo

Τι γίνεται μετά το laquoΈζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτεραraquo Πάντα έχει ενδιαφέρον όταν βιβλία παρουσιάζουν μια εκδοχή της Κοκκινο-σκουφίτσας που αρχίζει εκεί όπου το συμβατικό παραμύθι τελειώνει ndash στα αγγλικά υπάρχει η σειρά Happily ever after για αρκετά παραμύ-θια συμπεριλαμβανομένης και της Κοκκινοσκουφίτσας (Happily ever after Little Riding Hood takes charge)

Στα ελληνικά κυκλοφορεί σε μετάφραση το βιβλίο Κοκκινοσκου-φίτσα η αληθινή ιστορία (Βιβλιόφωνο 2008) που αρχίζει με ένα γράμ-


μα του λύκου με το οποίο ζητάει από την Κοκκινοσκουφίτσα να ανα-λάβει την εκπαίδευσή του και την ένταξή του στους καλούς του δά-σους Η μικρή με μεγάλη προθυμία δέχεται και θέτει ως πρώτο όρο την αλλαγή της διατροφής του βοηθώντας τον να γίνει χορτοφάγος Όμως καθώς ο λύκος κερδίζει υπερβολική δημοσιότητα και κατακτά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ως ο καλός του δάσους η Κοκκινοσκου-φίτσα η οποία βλέπει να χάνει τη θέση που είχε στην κοινωνία φέρ-νει τον λύκο μπροστά στον απόλυτο πειρασμό ένα σάντουιτς με λου-κάνικο Από εκεί και μετά ο παλιός ξεχασμένος του εαυτός ξανάρ-χεται στην επιφάνεια και ο λύκος καθίσταται πιο άγριος από ποτέ Το σχέδιο της μικρής στέφεται με απόλυτη επιτυχία

Και αυτό δεν είναι το μοναδικό βιβλίο αυτής της λογικής αφού υπάρχει και το βιβλίο των Μπουλώτη και Παπατσαρούχα Οι 12 Κοκ-κινοσκουφίτσες και ο κουρδιστός λύκος (Παπαδόπουλος 2007) το οποίο στο μετά της ιστορίας τοποθετεί τον γάμο της Κοκκινοσκουφί-τσας με τον γιο του κυνηγού που μαζί αποκτούν μια ντουζίνα κορί-τσια δώδεκα Κοκκινοσκουφίτσες οι οποίες επιθυμούν διακαώς να ζήσουν την περιπέτεια της διάσημης μαμάς τους Με τη διαφορά τώ-ρα ότι τα δάση έχουν χαθεί λόγω της αλόγιστης αστικοποίησης και οι Κοκκινοσκουφίτσες junior αναγκάζονται να ζωγραφίσουν ένα και να παραγγείλουν από την Κίνα έναν κουρδιστό λύκο γιατί φυσικά μαζί με την άγρια χλωρίδα έχει εκλείψει και η πανίδα

Στην ευχάριστη πρόκληση laquoτι έγινε μετάraquo τα παιδιά του νηπιαγω-γείου δημιουργούν τις δικές τους παραμυθικές εκδοχές που κάποιες φορές μάλλον ανακυκλώνουν το παλιό παραμύθι χωρίς να μπορούν να ξεφύγουν από τη συνήθη έκβαση των γεγονότων laquoΗ Κοκκινο-σκουφίτσα μεγάλωσε και έκανε μια κόρη που την είπαν Μικροκοκκι-νοσκουφίτσα και έκανε τα ίδια με τη γιαγιά που ήταν η μαμά της Κοκκινοσκουφίτσας Και εκείνη μεγάλωσε και έκανε μια κόρη την Πολυμικροκοκκινοσκουφίτσα που έκανε και αυτή τα ίδιαraquo

Άλλαξέ το Δημιουργείται ένα επιτραπέζιο παιχνίδι όπου τέσσερις διαφορετικές αφετηρίες και διαδρομές καταλήγουν στο κέντρο στο σπιτάκι της Κοκκινοσκουφίτσας Τέσσερα πιόνια η Κοκκινοσκουφί-τσα ο Κυνηγός ο Λύκος και η Γιαγιά τοποθετούνται στις τέσσερις αφετηρίες Τα παιδιά-παίκτες ρίχνουν το ζάρι οδηγώντας τους στο


σπίτι της Κοκκινοσκουφίτσας Εκείνοι τερματίζουν κάθε φορά με διαφορετική σειρά Τότε οι παίκτες παρουσιάζουν τη σειρά των γεγο-νότων με βάση τα νέα δεδομένα Για παράδειγμα Πρώτος φτάνει ο Κυνηγός και μετά ο Λύκος Η έκπληξή του είναι δυσάρεστη Η Κοκ-κινοσκουφίτσα που έρχεται τρίτη είναι απολύτως ασφαλής ενώ η γιαγιά οφείλει να δικαιολογήσει την απουσία της καθώς και το γιατί προφασίστηκε αρρώστια

Πανίσχυρα μοτίβα Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να φανεί πώς τα ίδια μοτίβα επαναλαμβάνονται σε διαφορετικές αφηγήσεις συγκρο-τώντας παράλληλα δομικά σχήματα εύκολα ανιχνεύσιμα ακόμη και από τους μικρούς μαθητές του νηπιαγωγείου Κάποιες φορές μάλιστα τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν έναν πίνακα σημειώνοντας πώς το ίδιο μοτίβο εκδηλώνεται σε μια σειρά από ιστορίες

Αναφορικά με το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας το πανίσχυ-ρο μοτίβο είναι εκείνο της απαγόρευσης της παραβίασής της και της τιμωρίας του ενόχου Γιατί σε όλες τις ιστορίες κάθε φορά που σε κάποιον παραμυθικό ήρωα θα απαγορευτεί κάτι είναι απολύτως βέ-βαιο ότι το αμέσως επόμενο βήμα είναι να παραβιαστεί η εντολή και να υπάρξουν συνέπειες Για το συγκεκριμένο μοτίβο ο σχετικός πί-νακας θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει τις παρακάτω στήλες laquoΠοιος απαγορεύειraquo laquoΣε ποιον απαγορεύειraquo laquoΤι απαγορεύειraquo laquoΤι παθαίνει εξαιτίας αυτούraquo Τα παιδιά συμπληρώνουν τον πίνακα κολ-λώντας σε κάθε στήλη ζωγραφιές τους ή φωτοτυπία του βιβλίου που μόλις διάβασαν Έτσι με βάση το προηγούμενο σχήμα είναι αυτο-νόητο ότι εκείνη που απαγορεύει είναι η μαμά εκείνη που δέχεται την απαγόρευση η Κοκκινοσκουφίτσα η απαγόρευση αφορά το δά-σος και η τιμωρία είναι η δυσάρεστη περιπέτεια της γιαγιάς και της μικρής

Καλό είναι να συμπληρώνεται ο πίνακας καθrsquo όλη τη διάρκεια της χρονιάς αφού πλήθος ιστοριών στηρίζονται στο ίδιο σχήμα Έτσι εκτός από τα παραμύθια όπως αυτό της Χιονάτης με την απαγόρευ-ση των νάνων να πάρει οτιδήποτε από οποιονδήποτε ή των επτά κα-τσικιών που ανοίγουν την πόρτα του σπιτιού τους παρά την απαγό-ρευση της μαμάς ο πίνακας συμπληρώνεται και με ελληνικούς μύ-θους όπως με τον ασκό του Αιόλου και το κουτί της Πανδώρας ή με


ιστορίες από τη Βίβλο όπως εκείνη του Αδάμ και της Εύας και του δι-κού τους αμαρτήματος

Μάλιστα ενδεικτική της κατανόησης εκ μέρους των παιδιών του νηπιαγωγείου του συγκεκριμένου δομικού σχήματος είναι η αναδιή-γηση του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας με παράλληλη αλλα-γή της απαγόρευσης Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες από τις οποίες η μία απαγορεύει και η άλλη δίνει την καινούρια εκδοχή της παλιάς ιστορίας Έτσι όταν η μαμά απαγορεύει στη μικρή της κόρη να κοιτάξει μέσα στο καλάθι εκείνη το ανοίγει και βρίσκει μέσα μιαhellip βόμβα την οποία έβαλε η μητέρα της για την προστασία της ηλικιωμέ-νης γυναίκας που ζει μόνη της στο δάσος Η βόμβα όμως εκρήγνυται στα χέρια του περίεργου κοριτσιού με δυσάρεστες συνέπειες γιrsquo αυ-τήν αλλά και για τον λύκο

Συναντήσεις στο φιλόξενο περιβάλλον της κοιλιάς Ένα άλλο δη-μοφιλές παραμυθικό μοτίβο είναι ηhellip προσωρινή παραμονή του ήρωα στην κοιλιά ενός ζώου χερσαίου ή θαλάσσιου Έτσι η κοιλιά του ψαριού και συγκεκριμένα της φάλαινας φιλοξένησε τον βιβλικό Ιωνά αλλά και τον Πινόκιο ενώ από την κοιλιά του λύκου πέρασαν εκτός από την Κοκκινοσκουφίτσα και τα επτά κατσικάκια Τι θα γι-νόταν αν όλοι αυτοί συναντιούνταν στην ίδια κοιλιά

Τα παιδιά του νηπιαγωγείου χαίρονται να περιγράφουν το απόλυ-το αδιαχώρητο που δημιουργείται στην κοιλιά του λύκου όταν η για-γιά και η Κοκκινοσκουφίτσα πρέπει να στριμωχθούν για να χωρέσουν και τα έξι κατσικάκια που καταβρόχθισε ο ίδιος λύκος Και μάλιστα σε έναν χώρο που ήταν ήδη περιορισμένος αφού φιλοξενούσε ήδη laquoτα φαγητά που έτρωγε ο λύκος και τα άντερά τουraquo

Και άλλες συναντήσεις Φαίνεται ότι οι αφηγήσεις που εμπλέκουν ήρωες από διαφορετικές ιστορίες είναι πολύ δημοφιλείς και αρκετά βιβλία οικοδομούνται πάνω σε αυτό το σχήμα Έτσι εκτός από ιστο-ρίες όπως η Goldilocks and the wolf όπου συμπρωταγωνιστούν η Χρυ-σομαλλούσα και η Κοκκινοσκουφίτσα ενδιαφέροντα εγχειρήματα όπως ο Καραγκιόζης η Κοκκινοσκουφίτσα και ο κατηραμένος λύκος που μεταφέρει στο γνωστό σκηνικό του θεάτρου σκιών τη δημοφιλή ηρωίδα διαρκώς πολλαπλασιάζονται στον χώρο του βιβλίου παιδι-κού και ενήλικου


Μάλιστα για γερές δόσεις σαλάτας παραμυθιών ndashο όρος είναι γνωστός και από τον Ροντάρι και τη Γραμματική της φαντασίας (Ρο-ντάρι 2003 83-85)ndash στο νηπιαγωγείο ενδέχεται να δημιουργήσουν μια μακέτα δάσους ή ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με ζάρι όπου τα μονο-πάτια μπλέκονται και δημιουργούν έναν λαβύρινθο που φιλοξενεί αρκετά από τα γνωστά παραμυθικά πρόσωπα όπως τη μάγισσα του Χάνσελ και της Γκρέτελ τον γίγαντα του Κοντορεβιθούλη ακόμη και τα τρία γουρουνάκια πάνω στα οποία ενδέχεται να πέσει η Κοκκινο-σκουφίτσα Κάθε συνάντηση αναδιαμορφώνει το παλιό παραμύθι με νέα στοιχεία που τα παιδιά ενσωματώνουν στην αφήγησή τους

laquoΟ λύκος πηγαίνει στο σπίτι της γιαγιάς και την τρώει Μετά ξα-πλώνει στο κρεβάτι και περιμένει την Κοκκινοσκουφίτσα Η Κοκκι-νοσκουφίτσα μπερδεύεται και παίρνει το μονοπάτι που βγάζει στο σπίτι τού ενός από τα τρία γουρουνάκια Εκεί το γουρουνάκι την κα-λοδέχεται και η Κοκκινοσκουφίτσα το βοηθά να χτίσει το σπίτι του Ο λύκος βλέπει ότι η Κοκκινοσκουφίτσα δεν έρχεται και πάει να τη βρει Στον δρόμο συναντά έναν φίλο του και πάνε μαζί να βρουν την Κοκ-κινοσκουφίτσα Όταν φτάνουν στο τούβλινο σπίτι η Κοκκινοσκου-φίτσα μαζί με το γουρουνάκι μπαίνουν μέσα και κλειδώνουν την πόρ-τα Οι δύο λύκοι προσπαθούν να μπουν στο σπίτι Σκέφτονται να μπουν από την καμινάδα Επειδή ο ένας ο λύκος ήταν πολύ βαρύς γιατί είχε φάει τη γιαγιά και είχε φουσκώσει δεν μπορούσε να σκαρ-φαλώσει και σκαρφάλωσε μόνο ο άλλος Όμως η Κοκκινοσκουφίτσα και το γουρουνάκι είχαν ανάψει φωτιά στο τζάκι και είχαν βάλει επά-νω μια κατσαρόλα με νερό που έβραζε Έτσι ο λύκος έπεσε μέσα στην κατσαρόλα με τον κhellip και κάηκε ενώ από το κάψιμο εκσφενδονίστη-κε ουρλιάζοντας από την καμινάδα έπεσε στο ποτάμι που ήταν εκεί κοντά και πνίγηκε Ένας κυνηγός που ήταν στο βουνό και άκουσε τα ουρλιαχτά του λύκου πήγε να δει τι συμβαίνει και μόλις είδε τον λύ-κο με τη φουσκωμένη κοιλιά τον πυροβόλησε στην καρδιά και τον σκότωσε Όμως του φάνηκε περίεργο που η κοιλιά του λύκου ήταν τόσο φουσκωμένη και αποφάσισε να την ανοίξει Τότε από μέσα βγή-κε η γιαγιά της Κοκκινοσκουφίτσας και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτεραraquo

Ενδοπαραμυθική επικοινωνία Καθώς έχει πάντα ενδιαφέρον πα-


ραμυθικοί ήρωες να προσγειώνονται αναπάντεχα σε ένα διαφο- ρετικό παραμύθι ενδέχεται να ζητηθεί από τα παιδιά του νηπιαγω-γείου να ζωγραφίσουν έναν λύκο να τον κόψουν και να τον κολλή-σουν σε μια φωτοτυπημένη σελίδα από κάποιο γνωστό παραμύθι Μετά διηγούνται την καινούρια ιστορία

Ο λύκος και η Σταχτοπούτα laquoΟ λύκος μπαίνει στο σπίτι της Στα-χτοπούτας χωρίς να κάνει θόρυβο Μόλις τον βλέπει η Σταχτοπούτα αρχίζει να τρέχει για να σωθεί Όπως τρέχει πατάει την άκρη της κουρτίνας και η κουρτίνα πέφτει ολόκληρη πάνω στον λύκο και τον παγιδεύει Τότε η Σταχτοπούτα παίρνει τηλέφωνο τον κυνηγό που φτάνει στο σπίτι γρήγορα σαν Φεράρι Ο κυνηγός πυροβολεί με το όπλο του και κάνει μια τρύπα στην κουρτίνα χωρίς να πετύχει τον λύ-κο Μετά πυροβολεί ξανά και κάνει μια τρύπα στο πάτωμα και ο λύ-κος πέφτει στο υπόγειο Η Σταχτοπούτα έβαλε καινούριο ξύλο στο πάτωμα και ο λύκος παγιδεύτηκε στο υπόγειο Όμως ο λύκος ήτανε γυναίκα (λύκαινα) και έψαχνε τροφή για τα παιδάκια του και είπε στη Σταχτοπούτα να την ελευθερώσει Εκείνη τη λυπήθηκε και της άνοι-ξε την πόρτα του υπογείου για να φύγει Η λύκαινα έφυγε και πήγε στα παιδάκια της και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτεραraquo

Ο Χάνσελ η Γκρέτελ και ο λύκος laquoΟ λύκος αφού έφτασε στο σπί-τι με τα ζαχαρωτά είδε τον Χάνσελ και την Γκρέτελ και ήθελε να τους φάει Όμως εκείνη τη στιγμή η κακιά μάγισσα τους έριχνε στον φούρ-νο για να τους ψήσει και να τους φάει κι εκείνοι φώναζαν να τους αφή-σει να ζήσουν Αλλά ο Χάνσελ και η Γκρέτελ κρατήθηκαν από την άκρη του φούρνου και δεν έπεσαν στη φωτιά Ο λύκος τότε τους λυ-πήθηκε και πήγε πίσω από τη μάγισσα που έσκυβε για να δει μέσα στον φούρνο της έριξε μια κλοτσιά την πέταξε μέσα στον φούρνο για να καεί και βοήθησε τα παιδιά να βγουν έξω Τότε τα παιδιά γύρισαν στο σπίτι τους και ο λύκος έμεινε στο σπιτάκι με τα ζαχαρωτά που το έκανε δικό του σπίτι Και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτεραraquo

Ως από μηχανής θεός Τα παιδιά διαβάζουν το εικονογραφημένο Ο Χάρης και ο μοβ μαρκαδόρος (Καστανιώτης 2003) και ξεφυλλίζουν το βιβλίο του Anthony Browne Bear Hunt (Puffin Books 1994) το οποίο διηγείται την ιστορία ενός μικρού αρκουδιού που σώζεται από τους κυνηγούς χάρη σε ένα μαγικό μολύβι με το οποίο ζωγραφίζει και


υλοποιεί διάφορους τρόπους διαφυγής πχ ένα εμπόδιο για να σκο-ντάψουν οι κυνηγοί

Στη συνέχεια και σε μια φωτοτυπία της κλασικής σκηνής της συ-νάντησης του λύκου και της Κοκκινοσκουφίτσας στο δάσος τα παι-διά εφοδιάζονται με ένα laquoμαγικόraquo μολύβι για να ζωγραφίσουν κάτι που θα σώσει τη μικρή ηρωίδα Οι εκδοχές ποικίλλουν από μπανανό-φλουδα για να γλιστρήσει φίμωτρο για τον λύκο και μια αγκαλιά μπαλόνια ή ένα αερόστατο για να πετάξει στον ουρανό μέχριhellip καρ-δούλες που δείχνουν ότι ο λύκος άλλαξε γνώμη και αγάπησε την Κοκ-κινοσκουφίτσα

Αν ήσουν κι εσύ εκεί Στο βιβλίο Interrupting chicken του David Ez-ra Stein (Candlewick Press 2011) ένας πατέρας-κόκορας προσπαθεί να διαβάσει στο παιδάκι του-κοτοπουλάκι του κάποια από τα γνω-στά κλασικά παραμύθια Όμως καθώς εκείνο πετάγεται και κυριο-λεκτικά χώνεται μέσα στην ιστορία επειδή πάντα γνωρίζει τη συνέ-χεια καταφέρνει να προειδοποιεί τους παραμυθικούς ήρωες για ότι κακό πρόκειται να συμβεί αποσοβώντας έτσι κάθε δυσάρεστο γεγο-νός Όμως μετά την παρέμβαση του μικρού το παραμύθι είναι αδύ-νατο να εξελιχθεί με τον συνήθη τρόπο και ο πατέρας-κόρακας είναι υποχρεωμένος να διακόψει το διάβασμά του και να προχωρήσει σε κάποια άλλη ιστορία Όμως πάλι θα γίνουν ακριβώς τα ίδια το κοτο-πουλάκι θα αποκαλύψει στοιχεία της εξέλιξης στους ήρωες και ακό-μη μία φορά η ομαλή ροή της πλοκής θα διαταραχθεί και η ανάγνωση θα διακοπεί

Την ίδια τακτική καλούνται προς μεγάλη τους χαρά να εφαρμό-σουν και τα παιδιά του νηπιαγωγείου όταν σε μια σκηνή της δικής τους επιλογής κολλούν τη φωτογραφία τους και αντιμετωπίζουν την πρόκληση laquoτι θα γίνει τώρα που είσαι εσύ μέσα στην ιστορίαraquo Ανα-φορικά με το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας φάνηκε ότι ανεξάρ-τητα από την εικόνα που θα επιλέξουν ο ρόλος τους είναι από απλώς προειδοποιητικός μέχρι ενεργά παρεμβατικός Έτσι στην πρώτη σκηνή όπου η μαμά ζητάει από τη μικρή να πάει στο δάσος το παιδί παρεμβαίνει για να πει ότι στο δάσος παραμονεύει ο λύκος γιrsquo αυτό θα ήταν καλύτερο laquoνα πάνε όλοι μαζί στη γιαγιά με το αυτοκίνητο και με κλειστά τα παράθυραraquo Από την άλλη υπήρξαν και περιπτώσεις


όπου ο μικρός αναγνώστης έδωσε τη λύση Για παράδειγμα στη σκη-νή του κρεβατιού εκείνος έριξε πάνω στον λύκο ένα δίχτυ και τον εγκλώβισε καθιστώντας τον ανίσχυρο να απειλήσει γιαγιά και εγγονή

112 Αν οι χαρακτήρες ήταν διαφορετικοί

Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι κατά μία θεώρηση μάλλον δαρβινική η επαναδιήγηση των παραμυθιών εξασφαλίζει την επιβίωσή τους μέσω της εξέλιξής τους (Eisfeld 2014 9) Γιατί ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο τα παλιά παραμύθια εξακολουθούν να υπάρχουν μέσα στους αιώνες είναι και η ευελιξία τους να προσαρμόζονται μέσω των επα-ναδιηγήσεών τους στα δεδομένα κάθε εποχής Με αυτόν τον τρόπο οι ιστορίες καταφέρνουν να συμβιβάσουν αλληλοαποκλειόμενες πα-ραδοξότητες Από τη μία ως παραδοσιακές διηγήσεις με ενσωματω-μένες κοινωνικές δομές και επιταγές μεταβιβάζουν στο παρόν αξίες του παρελθόντος Από την άλλη μέσα από τη διαδικασία των επανα-διηγήσεων που τους στερεί την παγίωση και τους επιτρέπει μια διαρ-κή αλλαγή εξασφαλίζουν ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις και-νούριες συνθήκες Γιατί ανάμεσα στα παραμυθικά στοιχεία που πα-ραμένουν σταθερά και τις παραδοσιακές ιδεολογικές δομές παρεισ-δύουν και άλλα που μεταβάλλουν το ιδεολογικό προφίλ της ιστορίας με γνώμονα την εποχή στην οποία λαμβάνει χώρα η επαναδιήγηση (Stephens και McCallum 1998)

Αυτή η κατηγορία των δραστηριοτήτων αφορά αλλαγές στους πα-ραμυθικούς χαρακτήρες επιτρέποντας στα παιδιά περνώντας ευχά-ριστα να συνειδητοποιούν πόσο βασικό είναι κάθε στοιχείο του χα-ρακτήρα από το φύλο και την ηλικία μέχρι το όνομα και την ενδυμα-σία στην εξέλιξη της πλοκής Αλλαγή καθενός από αυτά μας φέρνει αντιμέτωπους με μια καινούρια ιστορία

Ομιλούντα ονόματα Τα παιδιά του νηπιαγωγείου έρχονται σε επαφή με τα ομιλούντα ονόματα των παραμυθιών και προσπαθούν να συγκεντρώσουν και να καταρτίσουν μια λίστα με όσο το δυνατόν περισσότερα από αυτά Έτσι μιλούν για την Πεντάμορφη που φυσι-κά δε θα μπορούσε ποτέ να είναι άσχημη τη Σταχτοπούτα που ζει στις στάχτες τη Χιονάτη που είναι λευκή σαν το χιόνι τον Κοντορε-


βιθούλη που το ύψος του δεν ξεπερνά το ύψος του ρεβιθιού και φυ-σικά για την Κοκκινοσκουφίτσα με το κόκκινο σκουφάκι Γρήγορα συνειδητοποιούν ότι τα ομιλούντα ονόματα δίνουν άμεσες και έγκυ-ρες πληροφορίες για τον ήρωα που τα φέρει

Στη συνέχεια η τάξη βρίσκεται αντιμέτωπη με την πρόκληση laquoΑν δεν την έλεγαν Κοκκινοσκουφίτσα πώς αλλιώς θα μπορούσαν να τη λένε ώστε το όνομά της να δείχνει κάτι γιrsquo αυτήνraquo Καθώς τα παιδιά εμπλέκονται σε ένα λεκτικό παιχνίδι φαντασίας οι προτάσεις είναι άκρως ενδιαφέρουσες και δεν περιορίζονται μόνο στα χαρακτηριστι-κά της εμφάνισής της πχ Κοκκινορουχίτσα και Κοκκινοπαπουτσί-τσα αλλά φανερώνουν και στοιχεία συμπεριφοράς πχ Ατακτουλί-τσα και Κακοπαιδάκη ενώ δε λείπουν και εκείνα τα ονόματα που έχουν θέση προεξαγγελτικής παράθεσης φανερώνοντας εξαρχής την εξέλιξη της ιστορίας πχ Λυκοφαγούλα

Αν άλλαζαν τα χρώματα πώς θα rsquoταν τα ονόματα Ερευνώντας το εύρος των παραλλαγών της Κοκκινοσκουφίτσας παρατηρούμε ότι εκτός από τη γνωστή μας Κοκκινοσκουφίτσα υπάρχουν η Πρασινο-σκουφίτσα μαζί με τη Σταχτοσκουφίτσα της Σταυρούλας Κάτσου-Κα-ντάνη ή η Πράσινη Σκουφίτσα της Ιουλίτας Ηλιοπούλου και η Χαλκο-σκουφίτσα (σκιαθίτικη παραλλαγή δες Ρήγας 1962) αλλά και η Ασπροπαπουτσίτσα της Σμαράγδας Μανταδάκη και η Κοκκινοσορ-τσίτσα (Little Red Running Shorts) των Joh Scieszka και Lane Smith στο The Stinky Cheese Man and Other Fairly Stupid Tales Από την άλ-λη ο Ιταλός Bruno Munari σε συνεργασία με την Enrica Agostinelli έχει δημιουργήσει μια σειρά από Σκουφίτσες σε διάφορα χρώματα όπως πράσινο (Πρασινοσκουφίτσα Cappuccetto Verde) κίτρινο (Κι-τρινοσκουφίτσα Cappuccetto Gialo) μπλε (Μπλεσκουφίτσα Cappuc-cetto Blu) και λευκό (Ασπροσκουφίτσα Cappuccetto Bianco) σε ένα βιβλίο (Cappuccetto rosso verde giallo blu e bianco) που επειδή είναι εμπνευσμένο από τον Τζιάνι Ροντάρι είναι αφιερωμένο σε αυτόν (δες Beckett 2003 18-9)

Προκειμένου τα παιδιά να παίξουν με τα χρώματα και τα ονόμα-τα σε χαρτί του μέτρου σχεδιάζεται ένα μεγάλο περίγραμμα της Κοκ-κινοσκουφίτσας και τοποθετούνται τα βασικά της χαρακτηριστικά της όπως μάτια στόμα κτλ Μετά κάθε παιδί επιλέγει ένα χρώμα της


αρεσκείας του και με κλειστά πλέον τα μάτια στο σχέδιο της παρα-μυθικής ηρωίδας αφήνει το αποτύπωμα του χρώματός του σε κάποιο σημείο του σώματός της Όταν ανοίξει τα μάτια αναγνωρίζει το ση-μείο και δίνει στο κορίτσι το όνομα που του ταιριάζει Καφεκεφαλί-τσα Κιτρινοματίτσα Μαυροποδαρίτσα Γαλαζοζωνίτσα Πρασινο-καπίτσα Ροζοκορδελίτσα Πορτοκαλοκαλτσίτσα Κοκκινοκαλαθί-τσα Γκριζοστοματίτσα Μαυροπαπουτσίτσα Κοκκινομουτζουρίτσα Εξωμπλεδίτσα (όταν ο μικρός στόχευσε με γαλάζιο χρώμα εκτός του σχεδίου του κοριτσιού) Μάλιστα όταν τελείωσε η δραστηριότητα και τα παιδιά είδαν το τελικό αποτέλεσμα αποφάσισαν να ακυρώ-σουν όλα τα προηγούμενα ονόματα και να της δώσουν ένα νέο Πολυ-χρωματίτσα

Σκουφάκια και καπέλα για μια γνωστή κοπέλα Συνεχίζοντας τα παιχνίδια με το όνομα Κοκκινοσκουφίτσα τα παιδιά του νηπιαγω- γείου με τη βοήθεια του υπολογιστή και του διαδικτύου ανακαλύ-πτουν τα πιο περίεργα καπέλα και σκουφάκια που φορέθηκαν ποτέ ndash είναι εύκολο να βρεθούν όταν σε μια μηχανή αναζήτησης πληκτρο-λογηθεί η φράση bizarre hats Εκτυπώνουν όποιο τους αρέσει περισ-σότερο το κόβουν το κολλούν σε ένα φύλλο χαρτί και ζωγραφίζουν το πρόσωπο του κοριτσιού που τώρα πλέον λέγεται Δεινοσαυρο-σκουφίτσα Μαϊμουδοσκουφίτσα Παγωτοσκουφίτσα Πιατοσκουφί-τσα Καμηλοπαρδαλοσκουφίτσα Καραμελοσκουφίτσα κά

Αν ήταν πολλέςπολλοί Αρκετά ενδιαφέρουσα και προκλητική φαντάζει η εκδοχή όχι μίας αλλά πολλών ηρωίδων με κόκκινα σκου-φάκια ndash δες για παράδειγμα την ηλεκτρονική διαδραστική ιστορία Η Χιονάτη και οι Επτά Κοκκινοσκουφίτσες Όμως και το εικονογραφη-μένο παιδικό βιβλίο έχει υποστηρίξει την πλουραλιστική παρουσία της Κοκκινοσκουφίτσας η οποία μάλιστα έφτασε σε αριθμούς που ξεπέρασαν τη δεκάδα ndash δες Οι 12 Κοκκινοσκουφίτσες και ο κουρδι-στός λύκος των Χρήστου Μπουλώτη και Βασίλη Παπατσαρούχα (Πα-παδόπουλος 2007)

Προτού ακόμη διαβαστεί στην τάξη το συγκεκριμένο βιβλίο τα παιδιά του νηπιαγωγείου δημιουργούν τη δική τους ιστορία όπου το καθένα από αυτά συνεισφέρει την εικόνα μιας Κοκκινοσκουφίτσας Οι μικροί μαθητές ζωγραφίζουν από μία ηρωίδα την κόβουν και την


κολλούν πάνω σε ένα κανσόν χαρτί που θα αποτελέσει και το εξώ-φυλλο του δικού τους βιβλίου Μετά γράφουν τα ονόματά τους στη θέση των συγγραφέων και αφού μετρήσουν τις ηρωίδες είναι σε θέ-ση να προσθέσουν και τον τίτλο Οι δεκαεπτά Κοκκινοσκουφίτσες και ο λύκος Αυτή η καινούρια ιστορία θα φέρει αντιμέτωπο τον παραμυ-θικό λύκο με πλήθος μικρών κοριτσιών

Όμως από τη στιγμή που τα παιδιά έδωσαν τον τίτλο στο νέο τους παραμύθι αμέσως εντόπισαν την αδικία του πολλαπλασιασμού μό-νο της Κοκκινοσκουφίτσας και όχι του λύκου Πιστεύοντας ότι το πα-ραμύθι έχει νόημα μόνο όταν ο ρόλος του ήρωα και εκείνος του αντι-ήρωα αντιπροσωπεύονται από τον ίδιο αριθμό προσώπων με δική τους πρωτοβουλία επανέλαβαν τη διαδικασία και αναφορικά με τον λύκο και στρίμωξαν στην εικόνα του εξωφύλλου δίπλα στις Κοκκινο-σκουφίτσες ισάριθμους λύκους Μετά τις νέες προσθήκες η ιστορία πλέον τιτλοφορείται Οι δεκαεπτά Κοκκινοσκουφίτσες και οι δεκαε-πτά λύκοι

laquoΟι Κοκκινοσκουφίτσες έφυγαν από το σπίτι για να πάνε να δουν τις πολλές γιαγιάδες τους Η κάθε μία πήγε και σε μία γιαγιά Το δά-σος ήταν πολύ μεγάλο και έτσι όλοι μπορούσαν να κρυφτούν Οι Κοκ-κινοσκουφίτσες δε συναντιόντουσαν στο δάσος αλλά επειδή έμοια-ζαν πολύ οι λύκοι μπερδευόντουσαν και μιλούσαν συνέχεια στην ίδια Κοκκινοσκουφίτσα Τότε οι Κοκκινοσκουφίτσες κατάλαβαν Άρχι-σαν να ψάχνουν η μία την άλλη Όταν βρέθηκαν είπαν να στήσουν μια παγίδα Να σκάψουν το χώμα πολύ βαθιά και πάνω από την τρύ-πα να βάλουν φύλλα Οι λύκοι μόλις πάταγαν θα έπεφταν μέσα Το σχέδιο έπιασε και οι Κοκκινοσκουφίτσες σώθηκαν και έσωσαν τις γιαγιάδες τους από τους λύκους Και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς κα-λύτεραraquo

Αν οι καλοί ήταν κακοί και τούμπλαλιν ή καλύτερα αν ο λύκος ήταν καλός Είναι τόσο πολλές οι διαφορετικές παραλλαγές και ανα-διηγήσεις του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας που το δίπολο καλός-κακός γνωρίζει όλες τις δυνατές διανομές Γιrsquo αυτό και φαίνε-ται να μην υπάρχει εκδοχή ακόμη και η λιγότερο πιθανή που να μην έχει μυθοπλαστικά διερευνηθεί

Σε κάποιες αναδιηγήσεις του γνωστού παραμυθιού που δείχνουν


ότι οι παραδοσιακές βεβαιότητες δεν έχουν θέση στη σημερινή επο-χή ακόμη και η μητέρα έχει υποδειχθεί ως ο λιγότερο καλός της ιστο-ρίας σε μια προσπάθεια αναζήτησης του πραγματικού ενόχου της τραγωδίας που συντελείται στο δάσος Στην παραλλαγή της Χαράς Γιαννακοπούλου (κείμενο) και του Βασίλη Παπατσαρούχα (εικονο-γράφηση) (Μεταίχμιο 2007) η Κοκκινοσκουφίτσα πηγαίνει μόνη της στο δάσος για να συναντήσει την άρρωστη γιαγιά της Φοβάται όμως το μεγάλο σκοτεινό δάσος και όταν επιτέλους συναντά τον λύκο βρί-σκει στο πρόσωπό του κάποιον να μοιραστεί τον φόβο της αλλά και την οργή για τη μητέρα της που όχι μόνο αναγκάζει την ίδια να τρι-γυρνά μόνη της σε τόσο επικίνδυνα μέρη αλλά εγκαταλείπει αβοήθη-τη στη μοναξιά της και την άρρωστη γιαγιά της Έτσι όταν μαζί με τον λύκο φτάνουν στο σπιτάκι της γιαγιάς οι δύο γυναίκες επειδή λυ-πούνται το πεινασμένο θηρίο που είναι αδύνατο να χορτάσει με ότι υπήρχε στο καλάθι πηδούν μόνες τους μέσα στην άδεια του κοιλιά Μια πράξη για την οποία ποτέ δε μετανιώνουν αφού μέσα σε αυτήν σαν σε προστατευτική μήτρα αισθάνονται ασφαλείς απολαμβάνο-ντας ασυνείδητες εμβρυακές μνήμες και τη γαλήνη και τη θαλπωρή που γεννά η συντροφικότητα

Έχει ενδιαφέρον ότι τα παιδιά του νηπιαγωγείου αντιδρούν έντο-να σε υποδείξεις που τους ζητούν να μετατρέψουν τους καλούς της ιστορίας σε κακούς Κι ενδεχομένως να συμφωνήσουν να δημιουργή-σουν μια παραλλαγή όπου η Κοκκινοσκουφίτσα είναι κακή πάντα όμως με την έννοια του άτακτη σε καμία περίπτωση όμως δεν υπο-στηρίζουν αφηγήσεις όπου οι κακοί αναζητούνται στο οικογενειακό περιβάλλον του κοριτσιού

Αντίθετα δέχονται πολύ πρόθυμα ιστορίες με καλούς λύκους που εγγυώνται την ασφάλεια της μικρής Κοκκινοσκουφίτσας Μάλιστα επειδή ένα έντονο οικολογικό ιδεώδες έχει παγιωθεί στις μέρες μας τα παιδικά παραμύθια που αναπαράγουν το στερεότυπο του κακού λύκου συχνά θεωρούνται υπεύθυνα μιας εναντίον του εχθρότητας η οποία μάλλον δεν επιτρέπει την ανάπτυξη συμπάθειας για ένα είδος που περισσότερο κινδυνεύει από τον άνθρωπο παρά συνιστά απειλή εναντίον του Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η έκδοση μιας σειράς δια-σκευών της Κοκκινοσκουφίτσας όπου ο λύκος είναι καλός Καθώς


αποτελεί το αθώο θύμα άλλοτε μιας βαθιά εδραιωμένης στερεοτυπι-κής εικόνας και άλλοτε των παραδοσιακά laquoκαλώνraquo χαρακτήρων του παραμυθιού οι νέες διασκευές παρουσιάζουν έναν λύκο συμπαθητι-κό πολλές φορές φοβισμένο και ανήμπορο να αντιμετωπίσει την εχθρό-τητα των ανθρώπων ενώ αγωνίζεται σκληρά για την επιβίωσή του

Η νέα αντίληψη για μια Κοκκινοσκουφίτσα-πρόβλημα είναι εμφα-νής και στον τίτλο ορισμένων βιβλίων όπως το Η Δεσποινίςhellip Τρέξε αν θέλεις να σωθείς (Παπαδόπουλος 1997) και το Ρεντ Μπελάς στο δάσος (Καστανιώτης 2012) που σκιαγραφούν την προσωπικότητα μιας άτακτης Κοκκινοσκουφίτσας η οποία βασανίζει το σύνολο των ζώων και φυσικά τον λύκο Το άτυχο ζωντανό φαίνεται να κινδυνεύει από ένα σκληρό κορίτσι που βρίσκει χαρά μόνο στην κακοποίηση των ζώων και στην καταστροφή της φύσης Σε αυτήν την περίπτωση το ευτυχισμένο τέλος επιτυγχάνεται με τη μεταστροφή της κεντρικής ηρωίδας η οποία από κυνηγός των άτυχων ζώων μεταλλάσσεται σε σωτήρα τους ndash δες για παράδειγμα τα βιβλία Στρογγυλοσκουφίτσα (Παπαδόπουλος 2004) και Ρεντ Μπελάς στο δάσος στα οποία η κε-ντρική ηρωίδα αποφασίζει να γίνει κτηνίατρος και να περιθάλπει άρ-ρωστα ζώα

Από την άλλη δε λείπει και το βιβλίο που συνεπές στο οικολογι-κό μήνυμά του επαναλαμβάνει το μοτίβο του καλού άγριου ζώου και του κακού κυνηγού ο οποίος εντελώς αναίτια θέλει να το εξολοθρεύ-σει Στο εικονογραφημένο Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο τελευταίος λύ-κος (Κέδρος 2002) οι κυνηγοί αποτελούν την απειλή για το είδος των λύκων Σύμφωνα με την υπόθεση η μικρή Λένα βρίσκει έναν λύκο μέ-σα στο πάρκο της πόλης της και ενώ αναμένει κάποιον να τη σώσει καταλαβαίνει ότι εκείνος που πραγματικά κινδυνεύει δεν είναι η ίδια αλλά ο λύκος ο οποίος στην πραγματικότητα δεν είναι κακός αλλά ανυπεράσπιστος Ο τελευταίος λύκος καταφέρνει τελικώς να σωθεί με τη βοήθεια των παιδιών που αναλαμβάνουν να τον προστατεύ-σουν από την εξολοθρευτική μανία των κυνηγών Η ίδια ιδέα συνα-ντάται και σε αφίσα της WWF όπου η Κοκκινοσκουφίτσα αφήνει κά-τω το καλαθάκι της και στέκεται μπροστά σε έναν τρομοκρατημένο λύκο προκειμένου να τον προστατεύσει από το όπλο του κυνηγού που τον σημαδεύει


Αφού τα παιδιά του νηπιαγωγείου διαβάσουν τις ιστορίες όπου ο λύκος αποτελεί το θύμα μελετούν τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώ-νεται η εικόνα του στα αντίστοιχα βιβλία Προσπαθούν δηλαδή να βρουν και να αναλύσουν όλα τα εικονογραφικά στοιχεία που αμφι-σβητούν το οπτικό στερεότυπο του κακού λύκου και συμβάλλουν στο να είναι αλλά και να φαίνεται καλός και απειλούμενος

Έτσι στο Η Κοκκινοσκουφίτσα και ο τελευταίος λύκος από το εξώ-φυλλο ακόμη η τοποθέτηση του λύκου εκτός του πλαισίου της εικό-νας ενδέχεται να λειτουργήσει ως οπτικός υπαινιγμός μιας ιστορίας όπου ο λύκος κινείται εκτός των ορίων του στερεοτυπικού του ρόλου που τον θέλει κακό και επικίνδυνο Επιπλέον στις περισσότερες αν όχι σε όλες τις εικόνες ο λύκος βρίσκεται σταθερά στο φως άλλοτε στο φωτεινό πεδίο ενός φακού άλλοτε δίπλα σε μια σειρά αναμμένων διακοσμητικών φαναριών και άλλοτε λουσμένος στο φως του φεγγα-ριού Σε αυτές τις περιπτώσεις η εναλλαγή φωτός-σκιάς λειτουργεί συμβολικά και μεταφράζεται σε αξιολογική ένδειξη ενός χαρακτήρα που πλέον έχει εγκαταλείψει τα σκοτάδια της κακίας και κινείται στο φως της καλοσύνης Από την άλλη και στην εικόνα της συνάντησης των κυνηγών με τον λύκο μέσα στο πάρκο ο λύκος προστατεύεται από αυτούς α) από την ασφάλεια που υποβάλλει το τρίγωνο της σύνθεσης έτσι όπως σχηματίζεται από την ομάδα των παιδιών που τοποθετού-νται στη βάση του τριγώνου και τα δέντρα του πάρκου στις υπόλοιπες δύο πλευρές του και β) από το σπάσιμο της εικόνας σε δύο μέρη με την παρεμβολή μιας λευκής λωρίδας μιας λεπτής γραμμής αρνητικού χώρου που κρατάει χωριστά τους κυνηγούς με τα προτεταμένα όπλα και τον λύκο που κινδυνεύει από αυτούς Το βιβλίο Η Κοκκινοσκουφί-τσα και ο τελευταίος λύκος συνιστά μια αμφισβήτηση των στερεοτυπι-κών κλισέ των αφηγήσεων του χθες όπου ο λύκοςη φύση συνιστούσε απειλή για τον άνθρωπο και του τώρα της οικολογικής καταστροφής όπου ο άνθρωπος θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την άγρια πανίδα

Ενδεχομένως οι παραπάνω παρατηρήσεις να είναι δυσνόητες για τα παιδιά του νηπιαγωγείου Στη λίστα που εκείνα καταρτίζουν προ-κειμένου να δείξουν πώς επιτυγχάνεται εικονογραφικά η καταστρα-τήγηση του προφίλ ενός άγριου λύκου κυρίαρχη θέση καταλαμβά-νουν σημεία όπως


α Η έκφραση του προσώπου του λύκου ο οποίος όπως είναι φανε-ρό στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζεται αξιολύπη-τος και κατατρεγμένος ndash χαρακτηριστική η απελπισία του όταν στο βιβλίο Η Δεσποινίς τρέξε αν θέλεις να σωθείς κρατώντας ένα σκαμνί προσπαθεί να προστατευτεί από μια μικρή με το ομιλούν έστω και περιφραστικό όνομα Τρέξε αν θέλεις να σωθείς

β Η θέση στην οποία τοποθετείται ο λύκος Τοποθετείται πάντα μα-ζί με τους καλούς ndash πχ ανάμεσα στα παιδιά στο Η Κοκκινοσκου-φίτσα και ο τελευταίος λύκος

γ Οι διατροφικές του συνήθειες ndash πχ εικονογραφείται να τρώει κα-ρότα στο Ρεντ Μπελάς στο δάσος

δ Η προσθήκη συμβόλων ndash πχ το πορτρέτο του λύκου σε σχήμα καρδιάς ή η παρουσία τόσο πολλών πολύχρωμων πεταλούδων στο Ρεντ Μπελάς στο δάσος

ε Οι αντισυμβατικές δραστηριότητες στις οποίες επιδίδεται ndash πχ ο λύκος κρατάει το νήμα για να μαζέψει η γιαγιά το κουβάρι στη Στρογγυλοσκουφίτσα ή παίζει χαρτιά με τη γιαγιά στην Αληθινή ιστορία της ΚοκκινοσκουφίτσαςΜετά από όλες αυτές τις συζητήσεις τα παιδιά προσπαθούν να ζω-

γραφίσουν έναν πολύ καλό λύκο Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγο-νός ότι από τις δικές τους εικόνες απουσιάζουν τα δόντια του λύκου αφού η μη απεικόνισή τους συνιστά οιονεί εξουδετέρωση της τερά-στιας απειλής που αυτά αντιπροσωπεύουν Επίσης συχνά ο λύκος πα-ρουσιάζεται να κλαίει ή ακόμη και να γελάει καθώς και οι δύο αυτές αντιδράσεις θεωρούνται δείγματα μιας ευαίσθητης ψυχής

Αν ο λύκος είχε οικογένεια Ο λογοτεχνικός στερεοτυπικός χαρα-κτήρας του λύκου περιορίζεται στον κακό της ιστορίας ο οποίος σχε-δόν ποτέ δεν έχει όνομα οικογένεια και κάποιους να τον αγαπούν Εξετάζοντας το σύνολο των εικονογραφημένων βιβλίων που ασχο-λούνται με λύκους κακούς και μη διαπιστώνουμε ότι η απομόνωσή τους από το κοινωνικό σύνολο και τη συλλογική κουλτούρα και η απουσία κάποιου που να τους αγαπά ή καλύτερα που να τον αγα-πούν εκείνοι φαίνεται να ευθύνονται για όλους τους κακούς της λογο-τεχνίας αν όχι και της ζωής (Γιαννικοπούλου 2001 Γιαννικοπούλου 2002) Γιrsquo αυτό αποτελεί μεγάλη πρόκληση ο αποικισμός του παραμυ-


θικού σύμπαντος με λύκους που έχουν φίλους οικογένεια (πχ στο Γεύμα των Λύκων) ή αγαπημένες (πχ στο Λύκε λύκε σrsquo αγαπώ)

Αν ζητηθεί από τα μικρά του νηπιαγωγείου να επαναδιηγηθούν την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας η οποία πλέον συναντά στο δά-σος έναν λύκο σύζυγο και πατέρα το γνωστό παραμύθι τροποποιεί-ται αναφορικά με ένα κυρίως σημείο τα κίνητρά του γεγονός όμως που συμπαρασύρει τη συνολική πορεία της ιστορίας Καθώς ο λόγος για τον οποίο εκείνος πλησιάζει τη μικρή ηρωίδα δεν είναι εγωιστι-κός η δική του πείνα αλλά η φροντίδα της οικογένειάς του για την οποία άλλωστε είναι υπεύθυνος ο ρόλος του κακού παύει να του ται-ριάζει Ο λύκος γίνεται πλέον περισσότερο ευαίσθητος ελεήμονας και διαλλακτικός Χωρίς να είναι στις προθέσεις του να φάει γιαγιά και εγγονή αυτός ο νέος λύκος σύμφωνα με τις απόψεις των παιδιών του νηπιαγωγείου δε διστάζει να εξηγήσει την κατάστασή του στο μι-κρό κορίτσι και με τη βοήθεια άλλοτε της γιαγιάς άλλοτε των γονιών της βρίσκεται μια λύση επιβίωσης Έτσι το παραμύθι αποκτά ένα κα-λό τέλος για όλες και όλους laquoΗ μαμά τού έδωσε σκυλοτροφή και χορ-τάσανε τα παιδιά του Και δεν έφαγε τη γιαγιά και την Κοκκινοσκου-φίτσα Τις είχε φίλες και έφερε τα παιδιά του να παίξουν με την Κοκ-κινοσκουφίτσαraquo

Αν η Κοκκινοσκουφίτσα ήταν δυναμική Στην επαναδιήγηση της Κοκκινοσκουφίτσας κατά Θέρμπερ ο αναγνώστης βρίσκεται αντιμέ-τωπος με μια αντισυμβατική εκδοχή του παραμυθιού Όταν το κορί-τσι βλέπει τον λύκο στο κρεβάτι να προσποιείται τη γιαγιά βγάζει από το καλαθάκι του ένα περίστροφο και τον γαζώνει Ακολουθεί το επιμύθιο laquoΔεν είναι εύκολο να ξεγελάς κοριτσάκια την σήμερον ημέ-ρα όπως ήτο παλαιότεραraquo

Παρόμοια και η συμπεριφορά της Κοκκινοσκουφίτσας στην ιστο-ρία του Νταλ έτσι όπως εμφανίζεται στη συλλογή έμμετρων παραμυ-θιών με γενικό τίτλο Τα παραμύθια ανάποδα (Ποταμός 2004) Μόνο που αυτή η ιστορία δεν τελειώνει αμέσως όταν θανατώνεται ο λύκος Αντίθετα συνεχίζει με τα μετέπειτα γεγονότα όταν μέρες μετά η Κοκ-κινοσκουφίτσα εντοπίζεται ξανά να κάνει βόλτα στο δάσος Μόνο που αυτήν τη φορά δε φορά εκείνη την ανόητη κάπα με την κόκκινη κουκούλα αλλά ένα μακρύ γούνινο παλτό από δέρμαhellip λύκου


Στον χώρο του εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου για μικρότε-ρα παιδιά μια Κοκκινοσκουφίτσα που υπερασπίζεται τον εαυτό της από έναν λύκο που ειδικά γιrsquo αυτήν την αναδιήγηση γνωρίζει καρά-τε συναντούμε στο Ninja Red Riding Hood Έτσι παρόλο που ο λύκος θεωρεί ότι έχει να κάνει με ένα εύκολο θήραμα που θα το εξουδετερώ-σει με την πρώτη λαβή βρίσκεται αντιμέτωπος με μια Κοκκινοσκου-φίτσα που συχνάζει σε σχολές νίντζα και ήδη είναι κάτοχος μαύρης ζώνης Επιπλέον όλα τα χτυπήματα ανάμεσα στο κορίτσι και τον λύ-κο προσδίδουν στο βιβλίο μια κινηματογραφική αισθητική και δη- μιουργούν ευχάριστες σκηνές δράσης για μικρούς αναγνώστες που αγαπούν την περιπέτεια

Από την άλλη μια δυναμική Κοκκινοσκουφίτσα που λύνει μόνη της τις διαφορές της με τον λύκο χωρίς όμως να χρησιμοποιεί βία βρίσκει τη θέση της στο βιβλίο της Claudia Davila Super Red Riding Hood Σε αυτό η μικρή Ρουμπίνη (Rubi) λατρεύει το κόκκινο χρώμα και κυρίως την κατακόκκινη κάπα της και τις άλικες μπότες της που όταν τις φορέσει μεταμορφώνεται σε μια σύγχρονη υπερηρωίδα Με τόση δύναμη δεν είναι δυνατόν να μην τα καταφέρει να σταθεί χωρίς να πανικοβληθεί μέσα στο μεγάλο ανεξερεύνητο δάσος και δίπλα σε έναν τεράστιο πεινασμένο λύκο Σε αυτήν την ιστορία το ευτυχές τέλος δεν έρχεται επιθετικά ως υπεροχή δύναμης ενός εκ των δύο αντιπάλων αλλά μέσω της πραότητας που υποβάλλει η φιλική προ-σέγγιση δύο πλασμάτων τα οποία αντί να συγκρουστούν προτι-μούν να συμφιλιωθούν και να αντιμετωπίσουν από κοινού τα προ-βλήματά τους

Όπως εξομολογείται η συγγραφέας και εικονογράφος του βι- βλίου εμπνεύστηκε την ιστορία από ένα αληθινό περιστατικό που αφορούσε την κόρη της η οποία κάθε φορά που δραματοποιούσε το παραμύθι ως Κοκκινοσκουφίτσα αρνούνταν πεισματικά να φοβηθεί τον λύκο Αντίθετα έβρισκε πάντα τρόπους όπως την κόκκινη μπέρ-τα που την έκανε ατρόμητη για να παραμένει η δυνατή της ιστορίας Σε ένα βιβλίο που συνδυάζει το κλασικό παραμύθι άλλων εποχών με τις ιστορίες για σύγχρονους υπερήρωες το παιδί μαθαίνει να αντιμε-τωπίζει τους φόβους του και να βρίσκει φίλους ανάμεσα στους πλέον παρεξηγημένους Η κόκκινη μπέρτα μετέτρεψε τη μικρή Ρουμπίνη σε


ηρωίδα της κάθε μέρας που μολονότι δεν έκανε μεγάλα κατορθώμα-τα κατάφερε να νικήσει τους φόβους της και να προσεγγίσει όσους την έχουν ανάγκη Σε αυτήν την αναδιήγηση όχι μόνο το παραμύθι εμπλουτίζεται με άρωμα σύγχρονης μυθοπλασίας μετατοπίζοντας το ιδεολογικό του βάρος αλλά και οι σημερινές ιστορίες για υπερήρωες καθώς αναβαπτίζονται μέσα στην παραδοσιακή λογοτεχνία μετακι-νούνται από το πρότυπο της παντοδυναμίας ενός ατρόμητου ήρωα προς τον ηρωισμό των απλών πραγμάτων της κάθε μέρας και προς τον άθλο της αγάπης

Στην ίδια πρόκληση μιας δυναμικής Κοκκινοσκουφίτσας που λύ-νει μόνη της τα προβλήματά της μακριά από την ενήλικη κανονιστική παρέμβαση τα παιδιά του νηπιαγωγείου προτείνουν λύσεις

Άλλοτε σκληρέςbull laquoΝα τον μαχαιρώσει εκατό φορέςraquobull laquoΝα τον θάψει σε έναν λάκκο ζωντανό και να βάλει από πάνω μια

μπουλντόζα να τον λιώσειraquoΆλλοτε λιγότερο βίαιες

bull laquoΝα κρεμάσει ένα δίχτυ στο ταβάνι και τραβώντας ένα σκοινί να πέσει πάνω του για να τον παγιδεύσειraquo

bull laquoΝα ρίξει κάτω μια μπανανόφλουδα ώστε να γλιστρήσειraquobull laquoΝα ρίξει κόλλα στο πάτωμα ώστε να μην μπορεί να κουνηθεί ο λύ-

κοςraquobull laquoΝα ρίξει φαγητό με μπόλικο αλάτι στο πάτωμα για να τσούξειraquo

Άλλοτε ειρηνικές και αμυντικέςbull laquoΝα πάει η Κοκκινοσκουφίτσα στη σκεπή ώστε να γλιτώσειraquobull laquoΝα πάρει τηλέφωνο τον κυνηγόraquo

Αλλά και πολύ γενναιόδωρες μολονότι όχι πάντοτε εντελώς ανι-διοτελείςbull laquoΝα του δώσει πολύ φαγητό Μετά δε θα θέλει να τη φάειraquo

Αν ο κύριος ήταν κυρία πώς θα ήταν η ιστορία Τα παιδιά καλού-νται να παρατηρήσουν τις εικονογραφήσεις του λύκου και να καθο-ρίσουν το φύλο του Είναι προφανές ότι παντού εκείνος είναι γένους αρσενικού Μετά από αυτό η νηπιαγωγός τους ζητά να ξαναδιηγη-θούν το παραμύθι με τη διαφορά ότι τώρα πλέον εκείνος θα αλλάξει φύλο και δε θα είναι λύκος αλλάhellip λύκαινα Με αυτόν τον τρόπο τα


παιδιά εκφράζουν τις απόψεις τους όχι τόσο αναφορικά με το παρα-μύθι όσο σχετικά με τις έμφυλες ταυτότητες

Έτσι όταν ο λύκος γίνει λύκαινα και άρα αυτομάτως μητέρα ο κα-κός της ιστορίας χάνει κάθε όρεξη να απειλήσει ένα αθώο κορίτσι και να κάνει τη μανούλα του να κλαίει γιrsquo αυτό Θυμίζοντας το βιβλίο των Ρόντι και Γιανγκ Όχι ακόμα κυρία λύκαινα (Άγκυρα 2000) στο οποίο η λύκαινα μάταια προσπαθεί να φάει ένα μικρό παπάκι αφού τα συναι-σθήματά της ώρα με την ώρα εξελίσσονται σε λιγότερο άγρια και περισ-σότερο μητρικά οι ιστορίες των παιδιών απαλλάσσουν τη λύκαινα-μη-τέρα από οποιανδήποτε ανθρωποφαγική διάθεση αφού πριν πλησιά-σει απειλητικά το κορίτσι η λύκαινα σκέφτεται το δικό της παιδί σκέ-ψη που αυτομάτως την αποτρέπει από οποιανδήποτε φρικτή πράξη

Απομακρυσμένη από την εικόνα του μεγάλου κακού λύκου των παραμυθιών και πιο κοντά στο πρότυπο της λύκαινας του Ρώμου και του Ρωμύλου ή εκείνης που περιέθαλψε τον μικρό Μόγλη στο Βιβλίο της ζούγκλας του Rudyard Kipling στη λύκαινα της Κοκκινοσκουφί-τσας η μητρότητα υπερνικά τη ζωώδη φύση του θηρίου Κάτι τέτοιο δεν αντιβαίνει στον συμβατικό λογοτεχνικό χαρακτήρα του λύκου ο οποίος δεν έχει μείνει σταθερός διαχρονικά αλλά μάλλον αντιφατι-κός καταφέρνει να συμβιβάσει αντιμαχόμενα προφίλ τον αναίτια κα-κό των ιστοριών από τη μια και το θετικό σύμβολο της μητρότητας από την άλλη Είναι φανερό ότι παρατηρούνται αναφορικά με τον λύκο σημαντικές μετακινήσεις στην εικόνα του καθώς η σύμμειξη αλληλοαναιρούμενων στοιχείων στον λογοτεχνικό του χαρακτήρα απηχεί κοινωνικά πολιτισμικά και επιστημονικά δεδομένα που μετα-φέρουν πληροφορίες και εκφράζουν αντιλήψεις όχι μόνο για τους λύ-κους αλλά κυρίως για τους ανθρώπους τις αδυναμίες και τις αρετές τους (Mitts-Smith 2010)

Από την άλλη οι αλλαγές φύλου θα μπορούσαν να μην περιορι-στούν στον λύκο αλλά να συμπεριλάβουν και άλλα πρόσωπα του πα-ραμυθιού όπως για παράδειγμα τον κυνηγό Θα ήταν ίδιο το τέλος αν ο κυνηγός ήταν γυναίκα Σε αυτήν την περίπτωση ενδιαφέρον παρου-σιάζουν όχι μόνο οι (αντι)σεξιστικές απόψεις που εκφράζονται άμε-σα αλλά και τα υφέρποντα μηνύματα που ελλοχεύουν στις απαντή-σεις των παιδιών Άλλωστε το ίδιο συμβαίνει και με τα βιβλία που φι-


λοξενούν το παραμύθι και κάποιες φορές ενώ σε ένα πρώτο επίπεδο φαντάζουν φεμινιστικά εμμέσως αναπαράγουν μια σεξιστική ιδεολο-γία και μια πατριαρχική τάξη πραγμάτων

Για παράδειγμα στην εκδοχή του Langley ο άντρας κυνηγός δεν προσφέρει τη λύση της ιστορίας σώζοντας τις δύο γυναίκες Τη θέση του παίρνει η μητέρα που εισβάλλει στο σπιτάκι του δάσους και κα-τατροπώνει τον κακό λύκο Στην τελευταία μάλιστα εικόνα οι τρεις γυναίκες εικονογραφούνται όρθιες να παρατηρούν από ένα ψηλότε-ρο σημείο τον λύκο που κείτεται νικημένος στα πόδια τους λειτουρ-γώντας ενδεχομένως ως μια οπτική μετωνυμία θλιβερών πατριαρχι-κών στερεοτύπων Το παραμύθι δείχνει να έχει προσεγγιστεί ως μια καθαρώς γυναικεία υπόθεση με αίσιο τέλος Όμως αξίζει να παρατη-ρηθεί ότι το φονικό όπλο της μητέρας είναιhellip το τηγάνι και οι απώλειες για τον λύκοhellip ένα μεγάλο καρούμπαλο Έτσι ενώ η λύση δίνεται από τις γυναίκες εντούτοις τα έμφυλα στερεότυπα φαίνεται να είναι τόσο ισχυρά ώστε να (περι)ορίζουν τον τρόπο της παρέμβασής τους σε κα-θαρώς γυναικείες συμπεριφορές

Φυσικά οι προκλήσεις μπορούν να ακολουθήσουν και την αντίθε-τη κατεύθυνση φέρνοντας τα παιδιά αντιμέτωπα με το ενδεχόμενο τα γυναικεία πρόσωπα του παραμυθιού και κυρίως η Κοκκινοσκουφί-τσα να αντικατασταθούν με αντρικά Άλλωστε τον Κοκκινοσκουφί-τσο τον συναντούμε και σε εικονογραφημένα παιδικά βιβλία αφού εκδόσεις όπως το μεταφρασμένο Ο Λάκης Λυκάκης και η Κοκκινο-σκουφίτσα (Βιβλιόφωνο 2008) ή το Little Red A fizzingly good yarn (Pavilion Childrenrsquos Book 2007) των Lynn Roberts και David Roberts παρουσιάζουν ένα αγόρι με κόκκινα να αντιμετωπίζει τον λύκο Μια πιο μακρινή σχέση ανάμεσα στο κλασικό παραμύθι και στο κεντρικό αγόρι με τα κόκκινα παρατηρείται και στο βιβλίο του Anthony Browne Into the Forest (Walker Books Ltd 2005) όπου με άξονα το παλιό πα-ραμύθι απεικονίζεται το άγχος που προκαλούν οι τσακωμοί των γο-νιών κι η αποχώρηση του πατέρα από το σπίτι

Όταν τα παιδιά κληθούν να αναδιηγηθούν τη laquoνέαraquo ιστορία που προκύπτει με την αλλαγή φύλου της κεντρικής ηρωίδας είναι εντυ-πωσιακή η δύναμη των έμφυλων στερεοτύπων που διασφαλίζουν για τον μικρό πρωταγωνιστή έναν νέο δυναμικό ρόλο


laquoΟ Κοκκινοσκουφίτσος θα έδενε με ένα σχοινί ένα τσεκούρι και θα το έβαζε σε ένα δέντρο και όταν θα περνούσε ο λύκος θα άφηνε το τσεκούρι να πέσει από το δέντρο και θα έκοβε το κεφάλι του λύκουraquo

laquoΟ Κοκκινοσκουφίτσος θα έτρεχε γρήγορα για να ξεφύγει από τον λύκο και θα φώναζε τον κυνηγό για να τον σκοτώσουν μαζί και να βγάλουν τη γιαγιά από την κοιλιά του λύκουraquo

laquoΟ Κοκκινοσκουφίτσος μοιάζει με τον Άγιο Βασίλη Γιrsquo αυτό θα έκανε πολλά δώρα στον λύκο και πολλά φαγητά κι έτσι δε θα έτρωγε τη γιαγιάraquo Η τελευταία απάντηση που βρίσκει ομοιότητες ανάμεσα σε δύο πρόσωπα με κόκκινα θυμίζει στιγμιότυπο του Αρκά όπου όταν ο πατέρας του πουλιού φοράει στολή Άγιου Βασίλη για να του φέρει δώρα ο μικρός παρατηρεί ότι είναι η ωραιότερη στολή Κοκκι-νοσκουφίτσας που είδε ποτέ

Ντύσε τον λύκο Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απεικόνιση του λύκου αναφορικά με την ένδυσή του δηλαδή την επιλογή ή όχι ανθρώπινων ενδυμάτων Καθώς οι διάφορες εκδόσεις της Κοκκινοσκουφίτσας κα-λύπτουν όλη την γκάμα από τον laquoγυμνό τε και ανυπόδητοraquo λύκο που θυμίζει πολύ το πραγματικό θηρίο των δασών μέχρι την εκδοχή ενός ανθρωποποιημένου ζώου ντυμένου με ανθρώπινα ρούχα διαφόρων στιλ και εποχών παρέχεται μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για παρατή-ρηση και σχολιασμό εκ μέρους των μικρών μαθητών Τα παιδιά κα-λούνται να εκφράσουν τις προτιμήσεις τους αναφορικά με την ένδυ-ση ή μη του λύκου και συνήθως ακούγονται αντιφατικά σχόλια όπως laquoΚαλύτερα χωρίς ρούχα Είναι πιο άγριοςraquo αλλά και laquoΚαλύτερα με τα ρούχα του Όλοι φοράνεraquo Φυσικά υπάρχουν και εκείνα που θεω-ρούν ότι όπως και να είναι ο λύκος είναι πάντα ντυμένος αφού laquoφο-ράει τις τρίχες τουraquo

Στη συνέχεια θα μπορούσαν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της ένδυσης του λύκου για την επίτευξη κάποιου συγκεκρι-μένου στόχου ndash πχ να γίνει πιο άγριος ή το ακριβώς αντίθετο λιγό-τερο απειλητικός Μάλιστα αναφορικά με το δεύτερο παρατηρήθηκε εκ μέρους των παιδιών μια σαφέστατη τάση εκθηλυσμού του Καθώς οι μικροί και οι μικρές του νηπιαγωγείου προσπαθούσαν μέσω της επιλογής ενδυμάτων και αξεσουάρ να απογυμνώσουν τον λύκο από κάθε αγριότητα έντυσαν τους λύκους με φούστες κλαρωτές τους φό-


ρεσαν ψηλοτάκουνα και τους στόλισαν με μεγάλους φιόγκους και ροζ γυαλιά Η επιλογή αποκλειστικά γυναικείων ρούχων αποκαλύπτει πόσο βαθιά ριζωμένες είναι μέσα τους όχι μόνο οι ρατσιστικές ιδέες που αφορούν το ντύσιμο ανδρών με γυναικεία ρούχα (crossdressing) αλλά και οι σεξιστικές που θέλουν το γυναικείο φύλο ανίσχυρο και ανυπεράσπιστο και χωρίς δύναμη να απειλήσει Φαίνεται ότι παρά τη διαβεβαίωση της γνωστής παροιμίας ότι laquoτα ράσα δεν κάνουν τον παπάraquo τα ρούχα μπορούν να εξευτελίσουν τον παραδοσιακά κακό μετατρέποντάς τον σε αξιοθρήνητη καρικατούρα του παλιού του εαυτού που μόνο γέλιο μπορεί να προκαλέσει

Ντύσε την Κοκκινοσκουφίτσα Έναυσμα γιrsquo αυτήν τη δραστηριό-τητα έδωσε το βραβευμένο βιβλίο Η Κοκκινοσκουφίτσα (Ελληνικά Γράμματα 2003) της Αργυρώς Κοκορέλη με την εκπληκτική εικονο-γράφηση του Βασίλη Παπατσαρούχα όπου η μικρή ηρωίδα φοράει ως ρούχο το ίδιο της το παραμύθι Με φόρεμα φτιαγμένο από τις σελίδες του βιβλίου της ως οπτικός υπαινιγμός της πραγματικής της φύσης ως λογοτεχνικής κατασκευής η ηρωίδα του Παπατσαρούχα κατακτά τον αναγνώστη-θεατή και αποτελεί την αφορμή για παραμυθικούς ήρωες φτιαγμένους αποκλειστικά με λέξεις

Σε ένα παιχνίδι συνειρμών τα παιδιά του νηπιαγωγείου ζωγραφί-ζουν ή κόβουν από φωτοτυπία το κεφάλι ενός παραμυθικού ήρωα και στη συνέχεια δημιουργούν καρτέλες με όσες λέξεις τούς έρχονται στο μυαλό όταν ακούσουν το όνομά του Με αυτές σχηματίζουν το σώμα του ήρωα που είναι συγχρόνως υλικό αφού αποτελεί το κορμί του αλλά και άυλο αφού είναι το σύνολο των ιδιοτήτων του και των συμπεριφορών του (πχ για την Κοκκινοσκουφίτσα καλή άτακτη φοβισμένη κά)

Αν ήσουν εσύ η Κοκκινοσκουφίτσα Ενδιαφέρον παρουσιάζει όχι μόνο για την παραμυθική αφήγηση αλλά κυρίως για τη μελέτη της πα-γίωσης των έμφυλων στερεοτύπων η ενθάρρυνση των παιδιών να επαναδιηγηθούν τη γνωστή ιστορία με τη διαφορά ότι αυτήν τη φο-ρά εκείνοιες θα είναι το κεντρικό πρόσωπο Και ενώ σχεδόν το σύνο-λο των παιδιών κατέληξε ότι σε αυτήν την εκδοχή η Κοκκινοσκουφί-τσα σώζεται και σώζει και τη γιαγιά της παρατηρήθηκε διαφορά ανά-μεσα στις απαντήσεις κοριτσιών και αγοριών


λά εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να κυκλοφορεί σε νέες εκδοχές αποκλειστικά για ενηλίκους Στις μέρες μας αφθονούν τα σχετικά πα-ραδείγματα όπως η Ματωμένη κάμαρα της Άντζελας Κάρτερ (Εκδό-σεις Χατζηνικολή 2001) μια συλλογή αφηγήσεων βασισμένων στα παλιά παραμύθια που σκοπό έχουν να ανατρέψουν την πατριαρχική ιδεολογία των παραδοσιακών κειμένων επιτρέποντας στο μικρό laquoανήμποροraquo κορίτσι να ενηλικιωθεί και σπάζοντας τον φαύλο κύκλο του φόβου να διεκδικήσει ότι του ανήκει

Είναι φανερό ότι η ηρωίδα του Περώ εξελίχθηκε σε μια πολύ αγα-πημένη φιγούρα παιδιών και ενηλίκων και συχνά μνημονεύεται ο Ντίκενς να ομολογεί ότι η Κοκκινοσκουφίτσα ήταν η πρώτη του αγά-πη που αν την είχε παντρευτεί σίγουρα θα γνώριζε κοντά της την πραγματική ευτυχία Προφανώς οι ενήλικοι δεν μπορούν να ξεχά-σουν την ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας που διεκδικεί τον τίτλο του πιο αναγνωρίσιμου παραμυθιού στον δυτικό κόσμο Γιrsquo αυτό και ανα-φορές στο κορίτσι με τα κόκκινα συναντώνται σήμερα σε όλο το εύρος της κουλτούρας από τη διαφήμιση και τη μόδα μέχρι τις εικαστικές τέχνες και τον κινηματογράφο Μάλιστα τον τελευταίο καιρό παρα-τηρείται μια έντονη τάση αναβίωσης παλιών παραμυθιών στη μεγά-λη οθόνη για ενήλικο κοινό ενώ κάποιες από τις φιλμικές εκδοχές του παραμυθιού διαμορφώνονται ως σκληρές και σκοτεινές

Μια εκδοχή-θρίλερ φιλοξενείται στο μυθιστόρημα Κοκκινοσκου-φίτσα των Μπλάκλι-Καρτράιτ και Τζόνσον (Σύγχρονοι ορίζοντες 2011) το οποίο αργότερα έγινε κινηματογραφική ταινία (Cathrine Hardwicke Κοκκινοσκουφίτσα 2011) Εδώ το κορίτσι με την κόκκινη κάπα λέγεται Βάλερι ο λύκος είναι ένας λυκάνθρωπος που τριγυρνάει στο δάσος τρομοκρατώντας και αιματοκυλώντας ενώ ένας ιερέας- κυνηγός λυκανθρώπων συμπληρώνει την πρωταγωνιστική ομάδα Το μυθιστόρημα και η ομώνυμη ταινία που βασίστηκε σε αυτό απηχούν θρύλους και παραδόσεις προηγούμενων εποχών και περιγράφουν τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα και το τέλος της εφηβείας

Για ένα παραμύθι που το συναντάμε σε διάφορες εκφάνσεις του πολιτισμού και που έχει βρεθεί στις πιο απίθανες και μη αναμενόμε-νες θέσεις σίγουρα δεν αποτελεί έκπληξη η εμφάνισή του στους τίτ-λους διαφόρων βιβλίων που μόνο ως παραμύθια δεν μπορούν να πε-
























































































































































































ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Αν η Κοκκινοσκουφίτσα… · 2017-07-31 · ΑΝ Η...

Documents

Transcript of ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Αν η Κοκκινοσκουφίτσα… · 2017-07-31 · ΑΝ Η...