ΗΘΗ,ΕΘΙΜΑ,ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ

Πολιτιστικό πρόγραμμα για το σχολικό έτος 2015-2016 από την Α Γυμνασίου Παλαιοχωρίου

ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ:ΚΟΥΡΤΙΔΗΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ ΠΕ 18.28

ΤΣΙΟΥΚΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΕ 02

ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο

•Αρχικά το έλατο που είναι και το παραδοσιακό δέντρο που στολίζουμε, έχει μια ιδιότητα: δεν μαραίνονται τα φύλλα του και δεν πέφτουν ποτέ. Ακόμα και στο βαθύ χειμώνα, είναι καταπράσινο και «ζωντανό».

•Αυτό δεν είναι τυχαίο και συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού.

•Τώρα, αν παρατηρήσετε το σχήμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου -του έλατου- είναι τριγωνικό. Αυτό που συμβολίζεται με αυτόν τον τρόπο είναι η Αγία Τριάδα.

•Πολλές φορές έχουμε το χιόνι που βάζουμε επάνω στο έλατο και γενικά στη φάτνη. Εδώ φαίνεται ότι δεν υπάρχει κάποιος Χριστιανικός συμβολισμός, παρά μόνο ότι είναι βαθύς χειμώνας κατά το χαρμόσυνο αυτό γεγονός.

Τα στολίδια του…Τώρα τα στολίδια επάνω στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο συμβολίζουν κι αυτά διάφορα σχετικά με τη γέννηση του Χριστού. Βάζουμε λαμπάκια (και παλιά που δεν υπήρχε ηλεκτρισμός βάζανε κεριά) για να συμβολίσουμε ότι ο Χριστός είναι το Φως της ζωής.

Αντίστοιχα στην κορυφή του βάζουμε ένα αστέρι που συμβολίζει το φωτεινό άστρο της ανατολής που προσδίδει τη γέννησή Του και οδήγησε τους τρεις μάγους στη φάτνη.

Επίσης, αντί για άστρο βάζουμε έναν άγγελο που συμβολίζει τον άγγελο Κυρίου που ανακοίνωσε στον Ιωσήφ και την Παρθένο Μαρία τη γέννησή Του.

Οι χριστουγεννιάτικες μπάλες που παραδοσιακά είναι κόκκινες, συμβολίζουν τη θυσία του Σωτήρα για όλους εμάς (το κόκκινο συμβολίζει το αίμα στην ουσία).

Οι γιρλάντες που βάζουμε μερικές φορές, συμβολίζουν κάτι χαρμόσυνο και χαρούμενο που δεν είναι άλλο από τη γέννηση του Χριστού.

Τα ζαχαρωτά (σε σχήμα μαγκούρας) συμβολίζουν τη μαγκούρα του βοσκού στην ουσία που χρησίμευε στο να φέρει τα πρόβατα ο βοσκός στο σωστό δρόμο. Αυτό τα Χριστούγεννα στην ουσία συμβολίζει τον Σωσία που ήθελε να φέρει τον κόσμο στο σωστό δρόμο.

Χριστόξυλο • Το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου το έφεραν στην χώρα

μας οι Βαυαροί και στην Ελλάδα για πρώτη φορά στολίστηκε δέντρο στα Ανάκτορα του Όθωνα το 1833.

• Πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα ήταν το παραδοσιακό Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάνζαλος κυρίως στα χωριά της Βορείου Ελλάδος. Κάθε Χριστούγεννα έβαζαν ένα μεγάλο κούτσουρο από άγρια κερασιά, πεύκο ή ελιά στο τζάκι όπου θα έκαιγε για όλο το 12ήμερο των γιορτών από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα. Σύμφωνα με την παράδοση φέρνει καλοτυχία και κυρίως προστατεύει το σπίτι από τους καλικάντζαρους που μπαίνουν από τις καμινάδες και κλέβουν ή κάνουν ζημιές στο νοικοκυριό. Τη στάχτη από αυτό το ξύλο έριχναν γύρω από το σπίτι ή στα χωράφια γιατί πίστευαν ότι φέρνει καλό,

ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Την παραμονή των Χριστουγέννων στα χωριά μας τα παιδιά λένε τα κάλαντα. Γυρνάνε στα

σπίτια κρατώντας μία τσάντα και η κάθε νοικοκυρά τους ευχαριστεί δίνοντάς τους

γλυκά, καραμέλες και χρήματα. Στις μέρες μας καλώς ή κακώς υιοθετήθηκαν ξενόφερτες

συνήθειες όπως το τρίγωνο και η απαγγελία τραγουδιών μη παραδοσιακών.Ακολουθούν τα παραδοσιακά κάλαντα της Βόρειας Χαλκιδικής

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ• Καλήν εσπέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας• Χριστού τη Θεία γέννηση να (μ)πω στ’αρχοντικό σας.• Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη• οι ουρανοί αγάλλονται χαίρε η φύσις όλη.• Εν τω σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων• κι ο Βασιλεύς των ουρανών κι ο Ποιητής των όλων.• Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι το «Δόξα εν Υψίστοις»• και τούτο άξιον εστί η των ποιμένων πίστις.• Εκ της Περσίας έρχονται τρεις Μάγοι με τα δώρα• άστρον λαμπρόν τους οδηγεί χωρίς να λείψει η ώρα.• Φθάσαντες εις Ιερουσαλήμ με πόθον ερωτώσι• πού εγεννήθη ο Χριστός να πα’ να τον ευρώσι.• Δια Χριστόν ως ήκουσε ο βασιλεύς Ηρώδης• αμέσως εταράχτηκε κι έγινε θηριώδης,• ότι πολύ φοβήθηκε διά την βασιλείαν• μη του την πάρει ο Χριστός και χάσει την αξίαν.• Κράζει τους μάγους και ρωτά που ο Χριστός γεννάται• στης Βηθλεέμ ηκούσθηκε ως η γραφή διηγάται.• Τους είπε να υπάγουσι και όπου τον ευρώσι• αφού τον προσκυνήσουσι να πα’ να τον ειπώσι• όπως υπάγει και αυτός για να τον προσκυνήσει.

ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ• Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων κατά τη διάρκεια του

δείπνου κόβεται το χριστόψωμο. Πριν ξεκινήσει το φαγητό η νοικοκυρά ανάβει ένα κερί πάνω στο τραπέζι και θυμιατίζει. Στο τραπέζι υπάρχει επίσης μέλι και νηστίσιμα φαγητά. Βουτάει το μαχαίρι στο μέλι και μ΄αυτό σταυρώνει το χριστόψωμο πριν το κόψει. Στη Βαρβάρα συνηθίζουν τα τσιγαριστά φασόλια ή αλλιώς «παπούδια». Είναι άσπρα φασόλια που μόλις βράσουν τσιγαρίζονται με κρεμμύδι, μαύρο και κόκκινο πιπέρι

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑΦΑΓΗΤΑ

ΤΣΙΓΑΡΙΔΙΑΠαλιότερα η κάθε οικογένεια είχε το δικό της οικόσιτο γουρουνόπουλο που έσφαζαν τα Χριστούγεννα. Αγαπημένο μέρος από το κρέας ήταν και είναι τα τσιγαρίδια ή τσιγαρίδες. Πως γίνεται: κομμάτια χοιρινού κρέατος ,με αρκετό λίπος τοποθετούνται στη φωτιά. Αυτό που λιώνει δηλ. το λίπος το χρησιμοποιούσαν ως βούτυρο. Το υπόλοιπο ψαχνό είναι τα τσιγαρίδια.

ΓΙΑ(Μ)ΠΡΑΚΙΑ

ΓιαπράκιαΥλικά:1 λάχανο σε άρμη1 φλιτζάνι τσαγιού ρύζι 1 φλιτζάνι τσαγιού τραχανά1 φλιτζάνι τσαγιού ντομάτα ψιλοκομμένη (προαιρετικά)3 κρεμμύδια1 φλιτζάνι τσαγιού λίγδα ή ελαιόλαδο 2 ποτήρια νερόΑλάτι, μαύρο και κόκκινο πιπέρι 1 κιλό ξαρμυρισμένη χοιρινή παραμαγούλα σε κομματάκια μεγέθους καρυδιούΗ παραμαγούλα είναι χοιρινό λίπος από την περιοχή του λαιμού το οποίο αφού το αφήσουμε μερικές ώρες σε κρύο νερό που αλλάζουμε να φύγουν τα αίματα, τη στραγγίζουμε και τη διατηρούμε σε χονδρό αλάτι.

Πλένουμε την παραμαγούλα να φύγει το αλάτι, την κόβουμε κομματάκια και τη βάζουμε σε νερό για 24 ώρες να ξαρμυρίσει και το οποίο αλλάζουμε 2-3 φορές. Πριν τη χρησιμοποιήσουμε τη ζεματίζουμε 1-2 φορές και ξεπλένουμε με κρύο νερό.Το ίδιο και το λάχανο το βάζουμε σε νερό από βραδύς να ξαρμυρίσει.Σε ένα βαθύ τηγάνι τσιγαρίζουμε με ελαιόλαδο τα ξαρμυρισμένα κομματάκια παραμαγούλας, προσθέτουμε και το κρεμμύδι να τσιγαριστεί και τέλος τη ντομάτα, 1 φλιτζάνι τσαγιού νερό, το ρύζι πλυμένο, τον τραχανά, αλάτι, κόκκινο και μαύρο πιπέρι, και ανακατεύουμε μερικά λεπτά πάνω στη φωτιά και η γέμιση μας είναι έτοιμη.Ξεπλένουμε το λάχανο με κρύο νερό.Στρώνουμε τον πάτο μιας κατσαρόλας με φύλλα από το λάχανο για να μην κολλήσουν τα γιαπράκια στο βράσιμο.Παίρνουμε κομμάτια λαχανόφυλλου λίγο μεγαλύτερα από την παλάμη μας. Βάζουμε στο καθένα μια κουταλιά γέμιση ενώνουμε τις 2 άκρες, τυλίγουμε και τοποθετούμε τα γιαπράκια στην κατσαρόλα το ένα δίπλα στο άλλο σε στρώσεις.Όταν τελειώσει η γέμιση ρίχνουμε πάνω από τα γιαπράκια το αρμοζούμι ή νερό. Τα σκεπάζουμε από πάνω με ένα πιάτο, κλείνουμε την κατσαρόλα και αφήνουμε να σιγοβράσουν για μία ώρα.

ΜΕΛΟΜΑΚΑΡΟΝΑ

ΚΟΥΡΑΜΠΙΕΔΕΣ

ΚΑΤΑΪΦΙ

ΔΙΠΛΕΣ

ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΠΑΤΣΑ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ

ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

Η πρώτη του Γενάρη είναι για το λαό μας Πρωτοχρονιά. Η μέρα αυτή έχει

ιδιαίτερη σημασία , γιατί τότε γιορτάζεται η μνήμη ενός από τους

μεγαλύτερους Πατέρες της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας,

του Αγίου Βασιλείου.

ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

• Ανήμερα της πρωτοχρονιάς τα παιδιά και πάλι βγαίνουν στους δρόμους για τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς αυτή τη φορά.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ (ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ)• Αρχιμηνιά κι αρχίχρονια ,ψιλή μου δένδρο λίβανια,κι αρχή ,κι αρχή καλός μας χρόνος εκκλησιά .εκκλησιά με

τ'αγιο θρόνος.• Αρχή που βγήκε ο Χριστός ,Αγίος και Πνευμάτικος, στη γή ,στη γη να περπατήσει και να μας ,και να μας (δις)

καλοκαρδήσει.• Άγιος Βασίλης έρχεται και δε μας καταδέχεται ,απο(δις) την Καισαρεία σεις αρχο-,σεις αρχόντισα κυρία.Βαστάει

'κονα και χαρτί ,ζαχαροχάρτη ζυμωτή,χαρτί ,χαρτί και καλαμάρι, δες και με ,δες και με το παλικάρι.• Το καλαμάρι έγραφε ,την μοίρα μου την έγραφε και το,και το χαρτί ομίλει,άσπρε μου,ασπρε μου χρυσε μου

ήλιε.Βασίλη πόθεν έρχεσαι,και δεν μας καταδέχεσαι, και πο-,και πόθεν κατεβαίνειςκαι δε μας,και δε μας συναπαδαίνεις.

• Απο τη μανα μ' έρχομαι ,κι εγώ σας καταδέχομαι ,και στο ,και στο σχολειό ου πάνω,δε μου λε -,δε μου λέτε τι να κάνω.

• Κάτσε να φας ,κάτσε να πιείς ,κάτσε τον πόνο σου να πεις ,κάτσε να τραγουδήσεις ,και να μας,και να μας καλοκαρδήσεις.

• Και να ηξεύρεις γράμματα,πόσες φορές με κλάματα ,πες μας ,πες μας την αλφα-βήτα,πως επε-,πως επέρασες τη νύχτα.

• Χλωρό ραβδί, ξερό ραβδί ,ποτε στην πόρτα σου να βγεί,γερά,χλωρά βλαστάρια πέτα,ροδοκο-΄ροδοκόκκινη βιολέτα.

• Και πάνω στα κλωνάρια της ,και στα περικλωνάρια της ,περδι-,περδικες κελαηδούσαν,μάτια μου ,ματια μου δε μας μιλούσαν.Δεν ήταν μόνο πέρδικες ,γαρυφαλιές λεβέντικες,μον' και ,μον και περιστεράκια ,μαυρα μου,μαυρα μου γλυκά ματάκια.Κατεβηκεν η πέρδικα,πως περπατάει λεβέντικα,να βρε-,να βρέξει το φτερό της,μες το δρο-,μες το δροσερό νερό της.Και βρέχει τον αφέντη μας,το ρήγα,το λεβέντη μας,τον πο-,τον πολυχρονεμένο,και στον κο-,και στον κόσμο ξακουσμένο.

• Και του Χρόνου , Χρόνια Πολλά.

ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ Κατά το ελληνικό έθιμο, το βράδυ της παραμονής της πρωτοχρονιάς, οικογένεια και φίλοι συγκεντρώνονται γύρω από το εορταστικό τραπέζι. Πάνω σε αυτό υπάρχει και μία βασιλόπιτα μέσα στην οποία υπάρχει κρυμμένο ένα φλουρί (νόμισμα, χρυσό όποτε είναι εφικτό). Με τον ερχομό του νέου έτους, ο νοικοκύρης του σπιτιού την κόβει σε τρίγωνα κομμάτια καθένα από τα οποία προσφέρεται στους παρευρισκόμενους, εκτός φυσικά από εκείνα που είναι του Χριστού, της Παναγίας, του φτωχού κλπ. Σε όποιον τύχει το φλουρί, το έθιμο ορίζει πως θα του φέρει τύχη στο νέο έτος.

Το σπάσιμο του ροδιού για το καλό του χρόνου

Το σπάσιμο του ροδιού (που αποτελεί σύμβολο της τύχης και της ευημερίας) το πρωί της Πρωτοχρονιάς, μετά την εκκλησιαστική λειτουργία του Αγίου βασιλείου είναι μια παράδοση που τη συναντάμε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.Ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού φέρει στον εκκλησιασμό μαζί του ένα ρόδι. Όταν η οικογένεια επιστρέφει στο σπίτι, ο νοικοκύρης δεν μπαίνει μέσα μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας και να του ανοίξουν, καθώς δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει το κλειδί του. Μπαίνοντας ως καλεσμένος, με το δεξί πόδι, θα είναι αυτός που θα 'κάνει το καλό ποδαρικό', κρατώντας το ρόδι στο χέρι.Στη συνέχεια, ρίχνει κάτω το ρόδι με δύναμη, ώστε να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες-σπόροι του παντού, ενώ ταυτόχρονα λέει: "με υγεία , ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά".