Επιμέλεια : Χρήστος Χαρμπής

http://xristx.blogspot.gr/

Γλώσσα Δ΄- Ενότητα 1 - Μάθημα 2:

΄΄Αναμνήσεις του καλοκαιριού΄΄

Γραμματική του μαθήματος: Αναμνήσεις του καλοκαιριού

Υποκείμενο – Αντικείμενο

Η λέξη (πρόσωπο, ζώο, πράγμα) που απαντά στην ερώτηση ποιος; ποια; ποιο; ποιοι; ποιες; ποια; και είναι σε πτώση ονομαστική, είναι το υποκείμενο του ρήματος σε μια πρόταση.

Π.χ. Ο γεωργός οργώνει.

Ποιος; Ο γεωργός = υποκείμενο

τι κάνει; Οργώνει = ρήμα

Η λέξη (πρόσωπο, ζώο, πράγμα) που απαντά στην ερώτηση τι; ποιον; ποια; ποιο; ποιους; ποιες; ποια; και είναι σε πτώση αιτιατική, είναι το αντικείμενο του ρήματος σε μια πρόταση.

Π.χ. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι

Ποιος; Ο γεωργός = υποκείμενο

τι κάνει; Οργώνει = ρήμα

τι οργώνει; Το χωράφι = αντικείμενο

Ασκήσεις:

1. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις (υποκείμενα):

( αθλητής, μαθητής, παιδί, σκυλάκι, ήλιος)

Ο …………………… λάμπει.

Ο …………………… διαβάζει.

Το ………………….. γαβγίζει.

Ο ……………………. γυμνάζεται.

Το ………………….. παίζει.

1. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τις παρακάτω λέξεις (αντικείμενα):

( γλυκά, καράβι, φαγητό, ποδόσφαιρο, ψάρια)

Ο ζαχαροπλάστης φτιάχνει ………………………………….. Ο ψαράς πουλάει …………………………………………… Τα παιδιά παίζουν ……………………………………………… Η μαμά ψήνει το ………………………………………………….. Ο άνεμος σπρώχνει το …………………………………………….

Ενότητα 1 β Αναμνήσεις του καλοκαιριού

Στο κείμενο που ακολουθεί να βάλετε τελεία και κόμμα όπου

πρέπει με στυλό. Να θυμάστε πως μετά από τελεία ξεκινάμε με

κεφαλαίο.

Να χωρίσετε το παρακάτω κείμενο σε παραγράφους και να σημειώσετε έναν

τίτλο για την καθεμιά:

ONOMA …………………………………………….

Η λέξη (ή οι λέξεις) που φανερώνει για ποιον γίνεται λόγος μέσα στην πρόταση λέγεται υποκείμενο.

Με άλλα λόγια το υποκείμενο φανερώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. ► Πώς βρίσκουμε το υποκείμενο

Το υποκείμενο το βρίσκουμε, αν απαντήσουμε στην ερώτηση: ποιος; ποια; ποιο; ποιοι; ποιες; ποια; ☺ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Ο Γιώργος παίζει. ( ποιος παίζει; Ο Γιώργος )

Ο τοίχος βάφτηκε. ( ποιος βάφτηκε; Ο τοίχος )

Το μωρό κοιμάται. ( ποιο κοιμάται; Το μωρό ) ► Σε ποια πτώση μπαίνει το υποκείμενο

Το υποκείμενο είτε είναι με άρθρο είτε χωρίς άρθρο μπαίνει πάντοτε σε πτώση ονομαστική.

Προσοχή : Όταν το υποκείμενο είναι το πρώτο ή το δεύτερο πρόσωπο της προσωπικής αντωνυμίας ( εγώ , εσύ – εμείς , εσείς ) , πολύ συχνά το παραλείπουμε και τότε το υπο- κείμενο εννοείται. ☺ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Διαβάζεις; ( ποιος; υποκείμενο εννοείται εσύ )

Φεύγουμε για διακοπές. ( ποιοι; υποκείμενο εννοείται εμείς )

1. Να υπογραμμίσεις το υποκείμενο στις παρακάτω προτάσεις. Αν σε κάποια πρόταση το υποκείμενο εννοείται, τότε να το γράψεις σε παρένθεση μπροστά από την πρόταση. Η Κατερίνα άνοιξε την πόρτα.

Ο παππούς μάς διάβασε παραμύθια.

Τα χελιδόνια φεύγουν.

Το λεωφορείο καθυστέρησε.

Ο Νίκος και ο Σταμάτης είναι μαθητές.

Ο βρεγμένος δεν φοβάται τη βροχή.

Αυτός μας το είπε.

Ο δάσκαλος έσβησε τον πίνακα.

Θα πάμε στο θέατρο.

Εγώ και η Αφροδίτη θα πάμε εκδρομή.

Καθάριζε την αυλή ο πατέρας.

2. Να σημειώσεις Χ στο χώρο που φανερώνει αν το υποκείμενο του ρήματος καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστό ή λάθος. Στις περιπτώσεις που είναι λάθος να βρεις ποιο είναι το σωστό υποκείμενο και να το γράψεις από κάτω. ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ

1. Πόσο όμορφο ήταν το περασμένο καλοκαίρι! ………….. ………….. ( Σωστό υποκείμενο: ……………………………..… ) 2. Το καλοκαίρι κάναμε διακοπές στο χωριό. ………….. ………….. ( Σωστό υποκείμενο: ……………………………..… ) 3. Μεγάλη φαινόταν η απόσταση ως το χωριό. ………….. ………….. ( Σωστό υποκείμενο: ……………………………..… ) 4. Όλα τώρα μας φαίνονταν υπέροχα. ………….. ………….. ( Σωστό υποκείμενο: ……………………………..… ) 5. Τους φίλους του καλοκαιριού δεν τους ξεχνά κανείς. ………….. ………….. ( Σωστό υποκείμενο: ……………………………..… ) 6. Το πρωί όλη η παρέα βρισκόταν στην παραλία. ………….. ………….. ( Σωστό υποκείμενο: ……………………………..… )

e-paidi.gr

ΓΛΩΣΣ Α Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

1η ΕΝΟΤΗΤΑ «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΟΥ»

Όνομα: ________________

Ημερομηνία: _________________

ΑΚΗΕΙ

1. Να βρείτε τα ρήματα, τα ουςιαςτικά και τα επίθετα που υπάρχουν ςτο κείμενο.

Το καλοκαίρι το πζραςα ςτθν όμορφθ Κζρκυρα, ςτο ςπίτι του παπποφ και τθσ γιαγιάσ.

Συνάντθςα ξανά τουσ παλιοφσ φίλουσ μου. Παίηαμε με τισ ϊρεσ, πθγαίναμε ςτθ κάλαςςα

και κάναμε μακροβοφτια . Μια μζρα προςπακιςαμε να ψαρζψουμε. Τελικά το ψάρεμα δεν

είναι τόςο εφκολο όςο νομίηετε. Μετά από ϊρεσ καταφζραμε και πιάςαμε ζνα μικρό

ψαράκι. Μαηευτικαμε όλοι γφρω από το ψάρι για να αποφαςίςουμε τι κα το κάνουμε. Τότε

πετάχτθκε θ Σοφία και είπε να το ξαναρίξουμε ςτο νερό για να βρει τθν οικογζνεια του.

Φυςικά όλοι ςυμφωνιςαμε ςε αυτό.

ΟΤΙΑΣΙΚΟ ΕΠΙΘΕΣΟ ΡΗΜΑ

e-paidi.gr

1. Να βρείτε τα ρήματα που υπάρχουν στο κείμενο μαζί με τα υποκείμενά τους.

Το καλοκαίρι το πέρασα στην Κεφαλονιά, στο σπίτι του

παππού και της γιαγιάς. Συνάντησα ξανά τους φίλους μου. Κάναμε μακροβούτια και πιάναμε κοχύλια και βότσαλα. Μια μέρα, ο Πέτρος βρήκε ένα μικρό αστερία. Η Μυρτώ, που έχει μεγάλη φαντασία, είπε ότι έπεσε από τον ουρανό. Η Σοφία πρότεινε να τον ξαναρίξουμε στο νερό και σ’ αυτό συμφωνήσαμε όλοι. Φέτος, ο παππούς μου έμαθε να ψαρεύω με καλάμι. Τελικά, το ψάρεμα δεν είναι τόσο εύκολο όσο νομίζετε. Η τσιπούρα προσπαθεί να σε ξεγελάσει ενώ ο σπάρος τσιμπάει ξαφνικά.

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΡΗΜΑ

ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ: Το υποκείμενο του ρήματος μια πρότασης είναι σε πτώση ονομαστική και απαντά στην ερώτηση «ποιος; ποια; ποιο; ποιοι; ποιες; ποια;» ΟΝΟΜΑ:……………………………………………………… ……… ΤΑΞΗ:……………………

Δανάη Ξένου-Γαβριέλη

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:_____________________________________

1. Συμπλήρωσε τις προτάσεις με το κατάλληλο υποκείμενο απότις λέξεις τις παρένθεσης.(ο πατέρας, ο κηπουρός, ο διευθυντής, ο γυμναστής, η γάτα,το τραπέζι, ο γιατρός)

● ____________________ διδάσκει παραδοσιακούς χορούς στους μαθητές.● ____________________ σιδερώνει το πουκάμισό του.● ____________________ είναι μαρμάρινο.● ____________________ νιαουρίζει πεινασμένη.● ____________________ εξέτασε τον ασθενή του.● ____________________ υπέγραψε χαρούμενος την καινούρια συμφωνία.● ____________________ ποτίζει τα δέντρα και τα λουλούδια της αυλής μας.

2. Συμπλήρωσε τις προτάσεις με το υποκείμενο που ταιριάζει.

___________________ κάναμε βουτιές στη θάλασσα κάθε μέρα.

___________________ έκανε φέτος διακοπές στη Θάσο.

___________________ γαβγίζουν στους άγνωστους περαστικούς.

___________________ είχαν καλή ψαριά.

___________________ παραμένουν κλειστά κατά τη διάρκεια τουκαλοκαιριού και υποδέχονται τους μαθητές ξανά το Σεπτέμβριο.

Τα βράδια ___________________ νιαουρίζουν από τις ταράτσες και τιςκεραμοσκεπές.

3. Στο παρακάτω απόσπασμα υπάρχουν κάποια κενά. Συμπλήρωσέτα βάζοντας τα ρήματα να συμφωνούν με τα υποκείμενά τους.

Η θεία Ευγενία ………………………..(μένω) σ’ ένα προάστιο, δυτικά τηςΑθήνας. Από τον σταθμό του Κηφισού δεν ……………………….(είμαι) μακριά. Το σπίτι της …………………………..(είμαι) μικρό. Δύο δωματιάκια σε μια πολυκατοικία. ………………………..(Είμαι) όμως δικό της.

Το σπίτι …………………………. (βρίσκομαι) κοντά σε μια μικρή πλατεία. Το δικό μου δωμάτιο ……………………………. (βλέπω) στο δρόμο. Ένα παράθυρο ………………………………..(ανοίγω) ευσπλαχνικά τα φύλλα του και μ’ ………………………(αφήνω) να βλέπω απέναντι μια καταπράσινη λεύκα. Που τις νύχτες, όταν όλα ……………………………(κοιμάμαι), θροΐζει απαλά.

(Ιφιγένεια Μαστρογιάννη, Τα παιδιά του τελευταίου θρανίου)

21 – 09 - 2009

Παλάνης Αθανάσιος

Στις δεκαπέντε Αυγούστου ξύπνησα η ώρα οκτώ για να ετοιμαστούμε για να πάμε στο Water Park. Στο Water Park πήγα με την αδερφή μου και τους γονείς μου. Μαζί μας ήρθε και ένας φίλος του πατέρα μου με την γυναίκα του και τις κόρες τους. Ο φίλος του πατέρα μου ονομαζόταν Αντρέας και η γυναίκα του Χριστίνα. Οι κόρες του κύριου Αντρέα και της κυρίας Χριστίνας ονομάζονταν Θέκλα και Μαρία. Όταν φτάσαμε στο Water Park η πρώτη τσουλήθρα που ανεβήκαμε ήταν εκείνη που ονομαζόταν Heracles.Στη συνέχεια πήγαμε στην τσουλήθρα που ονομάζετε Atlantis. Oι πιο επικίνδυνες τσουλήθρες είναι η Kamikaze,η Ιcarouse,η Aioli και η τσουλήθρα με τα κρεβατάκια. Η ώρα δώδεκα πήγαμε σε ένα εστιατόριο και φάγαμε χάμπουργκερ. Αυτή η μέρα θα μου μείνει αξέχαστη !!!!!!!!!!

Χριστιάνα Δ’1

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

...................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Πού πέρασες το καλοκαίρι σου και με ποιους;

Πώς περνούσες τη μέρα σου; (Ανάφερε τι έκανες κάθε πρωί, μεσημέρι και βράδυ.)

Γράψε μια σκέψη σου, ένα συμπέρασμα για το καλοκαίρι που πέρασε

Επιμέλεια: Θανάσης Πρέντζας

17

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Βιβλίο ΜαθητήΒ

Ένα μικρό αγόρι, ο Φώτης, αφηγείται πώς πέρασε τις τελευταίες καλο-καιρινές διακοπές του. Αναφέρεται ιδιαίτερα στα παιχνίδια με τους φί-λους του και στις εμπειρίες που αποκόμισε ψαρεύοντας. Περιγράφει τις τεχνικές ψαρέματος που έμαθε ακολουθώντας τις οδηγίες του παππού του. Οι πιο ζωντανές όμως αναμνήσεις του καλοκαιριού ήταν η επαφή του με τη φύση καθώς και οι δυνατές φιλίες που έκανε.

Δυο λόγια για το κείμενο

Λεξιλόγιο

σημαδούρα, η αντικείμενο που είναι αγκυροβολημένο και επι-πλέει στη θάλασσα, για να μας δείχνει ένα συγκε-κριμένο σημείο (πού μπορούμε να κολυμπάμε, πού έχει δίχτυα, ύφαλο κτλ.)

μακροβούτι, το βουτιά και κολύμπι κάτω από την επιφάνεια του νερού για μεγάλη απόσταση

δόλωμα, το τροφή που βάζουμε στο αγκίστρι (ή σε παγίδα), για να τραβήξει τα ψάρια (ή τα ζώα), ώστε να τα πιάσουμε

πετονιά, η μακρύ και ανθεκτικό πλαστικό νήμα, πάνω στο οποίο δένουμε το αγκίστρι για το ψάρεμα

αγκίστρι, το γάντζος που μπαίνει στην άκρη της πετονιάς, όταν ψαρεύουμε, για να πιαστούν πάνω του τα ψάρια

σκίρτημα, το τίναγμα, μικρή απότομη κίνηση

01.indd 17 26/7/2008 1:11:50 μμ

18

ΓΛΩΣΣΑ Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

H περίληψη του κειμένου

1. Ποιος «μιλάει» στο κείμενο και τι μας αφηγείται;

2. Ποιες είναι οι πιο αγαπη μέ νες του αναμνήσεις;

Ο Φώτης πέρασε το καλοκαίρι του στην Κεφαλ-λονιά, με τον παππού και τη γιαγιά του. Πέρασε υπέροχα, παίζοντας στη θάλασσα με τους φίλους του. Έμαθε όμως και πολλά πράγματα. Έμαθε να ψαρεύει με καλάμι και να ξεχωρίζει τα ψάρια από το τσίμπημα. Έμαθε ακόμα να διαβάζει τους αέρη-δες. Το πιο σπουδαίο όμως που έμαθε είναι ότι οι φίλοι του καλοκαιριού δεν ξεχνιούνται ποτέ.

Περίληψη

Οι ασκήσεις στο Βιβλίο του Μαθητή

1 Ακολουθήστε και εσείς τον Φώτη στις καλοκαιρινές του διακοπές.• Πού πέρασε τις καλοκαιρινές του διακοπές ο Φώτης;

Ο Φώτης πέρασε τις καλοκαιρινές του διακοπές στο χωριό του παπ-πού και της γιαγιάς του, τον Καραβόμυλο, που βρίσκεται στο νησί της Κεφαλλονιάς.• Ποια παιχνίδια έπαιζε με τους φίλους του;

Ο Φώτης έπαιζε με τους φίλους του πολλά παιχνίδια στη θάλασσα. Έκαναν διαγωνισμούς κι έβαζαν στοιχήματα ποιος θα φτάσει πρώτος κο-λυμπώντας ως την κίτρινη σημαδούρα. Έκαναν μακροβούτια και έπιαναν κοχύλια και βότσαλα. Μετά έβαζαν τα κοχύλια στα αυτιά τους και άκου-γαν τους ήχους της θάλασσας.• Τι βρήκαν τα παιδιά στη θάλασσα;

Μια μέρα, ένας φίλος του Φώτη, ο Πέτρος, βρήκε έναν αστερία στη θάλασσα. Τον περιεργάστηκαν και κατόπιν τον ξαναέριξαν στη θάλασσα, για να πάει να βρει τη δική του παρέα.• Ποια ήταν τα καινούρια πράγματα που έμαθε ο Φώτης το καλοκαί-

ρι που πέρασε;Ο Φώτης έμαθε αξιόλογα πράγματα αυτό το καλοκαίρι. Πρώτα απ’

όλα, ο παππούς τού έμαθε να ψαρεύει με πετονιά. Έμαθε μάλιστα να ξε-χωρίζει και τα ψάρια από τον τρόπο που πλησιάζουν το αγκίστρι. Έμαθε ακόμα να αναγνωρίζει τους ανέμους· από πού φυσάνε, πώς σηκώνουν

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

01.indd 18 26/7/2008 1:11:56 μμ

ENOTHTAENOTHTA

Ένα ακόμα σκαλίΈνα ακόμα σκαλί 11

19

τα κύματα και πώς συντροφεύουν τα πουλιά στο ταξίδι τους. Μα το πιο σημαντικό που έμαθε είναι ότι οι φίλοι του καλοκαιριού δεν ξεχνιούνται ποτέ.• Πώς καταλαβαίνετε τα λόγια του Φώτη «...τους φίλους του καλο-

καιριού δεν τους ξεχνάς»;Πώς να ξεχάσει κανείς τους φίλους του καλοκαιριού; Μαζί τους κάνεις

τα πιο όμορφα και τρελά παιχνίδια. Και τα πιο ξένοιαστα, γιατί δεν έχεις να σκέφτεσαι το σχολείο και τα μαθήματα. Μαθαίνεις πολλά από τις δικές τους εμπειρίες. Ζεις καινούρια, πρωτόγνωρα πράγματα. Απολαμβάνεις τις διακοπές σου μαζί τους. Και τον χειμώνα, όταν πια επιστρέφεις στο σχολείο, μιλάς συνέχεια γι’ αυτούς και τα παιχνίδια που κάνατε μαζί.

2 Ο Φώτης φαίνεται ενθουσιασμένος από τις καλοκαιρινές του διακο-πές. Αυτό που δε θα ξεχάσει ποτέ από αυτές τις διακοπές είναι το ότι έμαθε να ψαρεύει. Εσείς πώς περάσατε τις καλοκαιρινές σας διακοπές; Θέλετε να διηγηθείτε κάτι από αυτές τις διακοπές που θα σας μείνει αξέχαστο; Φέτος το καλοκαίρι μού δόθηκε η ευκαιρία να περάσω πολύ χρόνο με τον παππού μου, στο χωριό του στην Πελοπόννησο. Είναι αγρότης και με έπαιρνε τα απογεύματα μαζί του στον κάμπο. Μου έμαθε να αναγνωρίζω τα φυτά: ντομάτες, μελιτζάνες, φασολάκια, μπάμιες, καρπούζια, πεπόνια! Έμαθα να τα ποτίζω και να μαζεύω τους καρπούς τους. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο όμορφη ήταν η μυρωδιά του χώ-ματος που ποτιζόταν! Και τι χαρά ένιωθα όταν το καλάθι μου γέμιζε με καρπούς! Ο παππούς λέει ότι η γη μάς ανταμείβει με περισσή καλοσύνη για τους κόπους μας.

3 Ο Φώτης έμαθε από τον παππού του να ξεχωρίζει τα ψάρια από τον τρόπο που τσιμπούν το δόλωμα. Διαβάζοντας τις παρακάτω προτά-σεις μπορείτε να καταλάβετε για ποιο ψάρι μιλάει το ρήμα της κάθε πρότασης; • Γυρίζει γύρω γύρω από το δόλωμα. (Ποιος;) Ο σπάρος.• Τσιμπάει το αγκίστρι μαλακά. (Ποια;) Ο τσιπούρα.• Ορμάει δυνατά. (Ποιο;) Το κεφαλόπουλο.Συμπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις, αφού βρείτε στο κείμενο τις λέξεις που λείπουν. Η Ραλλού θα σας βοηθήσει με τις κατάλληλες ερωτήσεις.

01.indd 19 26/7/2008 1:11:58 μμ

20

ΓΛΩΣΣΑ Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Ο σπάρος γυρίζει γύρω γύρω από το δόλωμα.Η τσιπούρα τσιμπάει το αγκίστρι μαλακά.Το κεφαλόπουλο ορμάει δυνατά.

4 Ο Φώτης λατρεύει το καλοκαίρι για τις καλοκαιρινές διακοπές.Τα παιδιά συζητούν ποια είναι η αγαπημένη τους εποχή. Μαντέψτε και συμπληρώστε στα κενά ποια είναι η αγαπημένη εποχή της Σοφί-ας, του Πέτρου, της Μυρτώς και γιατί.Η Σοφία λατρεύει τον χειμώνα για τις χειμωνιάτικες νύχτες γύρω από το τζάκι.Ο Πέτρος λατρεύει το φθινόπωρο για τα φθινοπωρινά φρούτα.Η Μυρτώ λατρεύει την άνοιξη για τις ανοιξιάτικες βόλτες στην εξοχή.

5 Η Μελίνα πέρασε τις καλοκαιρινές της διακοπές μαζί με τις αδελφές της Μοίρα και Δάφνη στη Σίφνο. Διαβάστε τι έγραψε και παρατηρή-στε τις χρωματισμένες λέξεις στην πρώτη πρόταση του κειμένου.Όλη τη μέρα την περνούσαμε με τη Μοίρα και τη Δάφνη στη γαλάζια θάλασσα. Μαζεύαμε κοχύλια και μεγάλα άσπρα βότσαλα, που τα ζω-γραφίζαμε με νερομπογιές, βάφοντας μαζί και τις πλάκες της αυλής, και η μόνη μας στενοχώρια ήταν μην καούν οι ώμοι μας απ’ τον ήλιο ή μη μας τσιμπήσει καμιά μέλισσα. Οι μέρες έφευγαν σαν το νερό, όλες βουτηγμέ-νες στον δυνατό ήλιο και στην αλμυρή γεύση της θάλασσας.

Ανθούλα Αθανασιάδου, Η αδελφή, της αδελφής, της αδελφής μου,

Κέδρος, Αθήνα, 1999 (διασκευή)

• Θυμηθείτε σε ποιο μέρος του λόγου (επίθετο, άρθρο, ουσιαστικό, ρήμα) ανήκει καθεμιά από τις χρωματισμένες λέξεις και γράψτε αυτό το μέρος του λόγου στην αρχή κάθε στήλης του πίνακα.

• Συμπληρώστε τις στήλες του πίνακα με λέξεις από το υπόλοιπο κεί-μενο. Αν θέλετε, χρωματίστε τες στο παραπάνω κείμενο με το αντί-στοιχο χρώμα.

Ουσιαστικό Ρήμα Επίθετο Άρθρο

μέρα περνούσαμε γαλάζια τη

Μοίρα μαζεύαμε μεγάλα τις

Δάφνη ζωγραφίζαμε άσπρα της

θάλασσα ήταν αλμυρή η

κοχύλια καούν οι

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

01.indd 20 26/7/2008 1:11:59 μμ

ENOTHTAENOTHTA

Ένα ακόμα σκαλίΈνα ακόμα σκαλί 11

21

βότσαλα τσιμπήσει τον

νερομπογιές έφευγαν το

πλάκες στο (= σε + το)

αυλής στην (= σε + την)

στενοχώρια

ώμοι

ήλιο

μέλισσα

νερό

γεύση

Tετράδιο ΕργασιώνT

1 Πώς βρίσκετε την ιδέα να φτιάξετε ένα άλμπουμ με τις καλοκαιρινές σας αναμνήσεις; • Γράψτε μια δική σας αξέχαστη ανάμνηση στην επόμενη κίτρινη σε-

λίδα προσέχοντας τις οδηγίες που σας δίνει η Ραλλού.

Καλοκαιρινή ανάμνησηΦέτος το καλοκαίρι πήγα με τους γονείς μου δια-

κοπές στη Ζάκυνθο. Ήταν η πρώτη φορά που πήγαινα στο νησί και είχα πολλά να δω.

Μόλις φτάσαμε στο κάμπινγκ, στήσαμε τη σκηνή και πήγαμε στο καφενείο-εστιατόριο του κάμπινγκ για να φάμε. Στο διπλανό τραπέζι καθόταν άλλη μια οικο-γένεια με τα δυο της παιδιά. Δεν αργήσαμε να γνωρι-στούμε και να γίνουμε φίλοι, μια και είχαν τη σκηνή τους δίπλα στη δική μας. Παίζαμε όλη μέρα μέσα στα δέντρα ή στην αμμουδιά. Περνούσαμε υπέροχα!

Ένα βράδυ, οι γονείς μας μαζί με τον υπεύθυνο του κάμπινγκ μάς είπαν ότι μας είχαν ετοιμάσει μια έκπλη-ξη. Αμέσως μετά μας οδήγησαν σε μια παραλία. Κρα-τούσαν φακούς και μας ζήτησαν να μείνουμε ήσυχοι. Και τότε... Τι εκπληκτικό θέαμα ήταν αυτό! Είδαμε μερι-

Πότε και πού συνέβη το γεγονός

Ποια ήταν τα πρόσωπα που συμμετείχαν

Τι συνέβη;

01.indd 21 26/7/2008 1:11:59 μμ

22

ΓΛΩΣΣΑ Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

κές χελώνες καρέτα καρέτα να βγαίνουν στην παραλία και να γεννάνε τα αυγά τους. Τα σκέπασαν τρυφερά με την άμμο και ξαναβούτηξαν στη θάλασσα. Είχαμε μείνει άφωνοι! Δεν μπορούσαμε να το πιστέψουμε ότι είχαμε ζήσει μια τόσο όμορφη εμπειρία. Για μέρες μετά μόνο γι’ αυτό μιλούσαμε.

Όσος καιρός κι αν περάσει, δε θα ξεχάσω την εικό-να της χελώνας που γεννούσε και τη φροντίδα με την οποία σκέπαζε τα αυγά της.

2 Ο Φώτης έδειξε στους συμμαθητές του τη φωτογραφία των φίλων που έκανε στις καλοκαιρινές του διακοπές.Παρατηρήστε τις εικόνες και γράψτε ποιος φίλος του Φώτη έχει:

• καστανά μάτια και • καστανά μάτια και σγουρά καστανά μαλλιά >κόκκινα μαλλιά• ξανθά μαλλιά και καστανά μάτια • ξανθά μαλλιά και μπλε μάτια

Ο Πέτρος έχει ξανθά μαλλιά και καστανά μάτια.Ο Τζον έχει καστανά μάτια και σγουρά κόκκινα μαλλιά.Η Μυρτώ έχει ξανθά μαλλιά και μπλε μάτια.Η Σοφία έχει καστανά μάτια και καστανά μαλλιά.Βρείτε τώρα και γράψτε ποια παιδιά έχουν:• καστανά μάτιαΟ Πέτρος και η Σοφία έχουν καστανά μάτια.• ξανθά μαλλιάΟ Πέτρος και η Μυρτώ έχουν ξανθά μαλλιά.

Tι πρέπει να θυμάμαι από το σημερινό μάθημαTT

Για τα κείμενα

• Πώς να περιγράφω ένα γεγονός που έζησα

Τα συναισθήματα και οι σκέψεις μου

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Πώς εξελίχτηκε η ιστορία;

01.indd 22 26/7/2008 1:12:00 μμ

ENOTHTAENOTHTA

Ένα ακόμα σκαλίΈνα ακόμα σκαλί 11

23

Όταν περιγράφω ένα γεγονός που έζησα, γράφω:• Πότε και πού συνέβη• Ποια πρόσωπα συμμετείχαν• Την εξέλιξη των πραγμάτων από την αρχή ως το τέλος• Πώς ένιωθα και τι σκεφτόμουνα

Για τη γραμματική

• Το υποκείμενο του ρήματος είναι μια λέξη (ουσιαστικό, αντωνυμία, μετο-χή) που δείχνει ποιος/ποια/ποιο ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. Οι υπογραμμισμένες λέξεις είναι τα υποκείμενα των παρακάτω προτάσεων.π.χ. Η Ελένη μαθαίνει κιθάρα. (Ποια μαθαίνει κιθάρα; Η Ελένη) Αυτό γκρεμίστηκε το 1999. (Ποιο γκρεμίστηκε; Αυτό) Ο παππούς κοιμάται. (Ποιος κοιμάται; Ο παππούς)

• Μέρη του λόγου ονομάζουμε τις κατηγορίες στις οποίες χωρίζουμε τις λέξεις με βάση τα κοινά τους χαρακτηριστικά. Έτσι, έχουμε τα άρθρα, τα ουσιαστικά, τα επίθετα, τις αντωνυμίες, τα ρήματα, τις μετοχές, τα επιρρή-ματα, τους συνδέσμους, τις προθέσεις και τα επιφωνήματα, ενώ κάποιες γραμματικές προσθέτουν σε αυτά τα μόρια και τα αριθμητικά.

• Άρθρα. Οι μικρές λέξεις που μπαίνουν μπροστά από τα ουσιαστικά είναι τα άρθρα. Το οριστικό άρθρο (ο, η, το) το χρησιμοποιούμε μπροστά από ουσιαστικά γνωστά και ορισμένα. Το αόριστο άρθρο (ένας, μια, ένα) το χρησιμοποιούμε μπροστά από ουσιαστικά άγνωστα ή αόριστα. Τα άρθρα κλίνονται και συμφωνούν πάντα με το ουσιαστικό που συνοδεύουν στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση.π.χ. το τετράδιο της Άννας, ένας αϊτός καθότανε

• Ουσιαστικά λέγονται οι λέξεις που αναφέρονται σε πρόσωπα, ζώα, πράγ-ματα, ενέργειες, καταστάσεις, έννοιες ή ιδιότητες. Χρησιμοποιούμε το ου-σιαστικό για να ονοματίσουμε όχι μόνο κάτι που υπάρχει γύρω μας και το αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας (συγκεκριμένα), αλλά και αυτά που αντιλαμβανόμαστε με τη σκέψη, το μυαλό μας (αφηρημένα). π.χ. το κουνάβι, η αλληλεγγύη, ο εγωισμός

• Επίθετα είναι λέξεις που συνοδεύουν ουσιαστικά και μας δίνουν πληρο-φορίες γι’ αυτά. Έχουν τρία γένη και συμφωνούν πάντα στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση με το ουσιαστικό που συνοδεύουν. Τα επίθετα κλί-

24

ΓΛΩΣΣΑ Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

νονται και (τα περισσότερα) κατά την κλίση τους κρατούν τον τόνο στην ίδια θέση.π.χ. ο χρυσός σταυρός, της χρυσής λίρας, τα χρυσά κοσμήματα

• Ρήμα. Τα ρήματα είναι λέξεις που φανερώνουν ότι κάποιος ενεργεί, πα-θαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. Με τα ουσιαστικά και τα επίθετα περιγράφουμε τον κόσμο μας, τον αντιλαμβανόμαστε όπως μέσα από μια φωτογραφία, με τα ρήματα του δίνουμε ζωή και δράση, κίνηση και μετα-βολή όπως σε μια κινηματογραφική ταινία. π.χ. το κουνάβι κοιμάται, η αλληλεγγύη χάθηκε, ο εγωισμός του νίκησε

Συμπληρωματικές ασκήσειςΣZZ1 Oρθογραφία

Πέρασα ωραία το καλοκαίρι. Έπαιζα με τα κύματα, έκανα μακροβούτια, μάζευα κοχύλια, ψάρευα και άνοιγα με τη βάρκα μου δρόμους στη θά-λασσα. καλοκαιρινός, -ή, -ό, ανοιξιάτικος, -η, -ο, φθινοπωρινός, -ή, -ό, χειμωνιά-τικος, -η, -ο

Z Μαθαίνω την ορθογραφία μου. Πρώτα κοιτάζω καλά τις λέξεις, κλείνω τα μάτια μου και σκέφτομαι πώς γράφονται.

ΘΥΜΑΜΑΙ!ΘΥΜΑΜΑΙ! Οι λέξεις ανοίγω και άνοιξη ανήκουν στην ίδια οικογένεια και γράφο-νται με οι.

Τα ρήματα σε -εύω (όπως τα ψαρεύω και μαζεύω) γράφονται με ευ. Εξαιρείται το ρήμα κλέβω.

Το καλοκαίρι είναι σύνθετη λέξη, από τις λέξεις καλός και καιρός (όπως και οι λέξεις καλοκαιρινός, κατακαλόκαιρο, καλοκαιριάτικα) και γρά-φεται με αι.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

ENOTHTAENOTHTA

Ένα ακόμα σκαλίΈνα ακόμα σκαλί 11

25

• Το υποκείμενο ενός ρήματος μπορεί να είναι παραπάνω από μία λέξεις: π.χ. Θα μας επισκεφτούν ο θείος και η θεία.

(Ποιοι θα μας επισκεφτούν; Ο θείος και η θεία)• Το υποκείμενο ενός ρήματος μπορεί να λείπει από την πρόταση: π.χ. Έρχομαι! (Ποιος έρχεται; Εγώ) Έφτασε! (Ποιος έφτασε; Ο καφές)• Υπάρχουν ρήματα που δεν έχουν υποκείμενο: π.χ. Bρέχει, φυσάει, ξημέρωσε, κάνει κρύο / ζέστη κ.ά.

2 Mπορείς να βρεις τα υποκείμενα των υπογραμμισμένων ρημάτων στο παρακάτω κείμενο; Στο κρυφτό έπαιζαν πέντε παιδιά. Όταν τα φύλαγε η Νάντια, είχε ήδη σκοτεινιάσει ο ουρανός από τα σύννεφα. - Πέντε, δέκα-δεκαπέντε, είκοσ’-εικοσπέντε...Ο Θοδωρής και ο Μάριο έτρεξαν γρήγορα κάτω από τη σκάλα. Η Σοφία και η Ζέφη κρύφτηκαν πίσω από τον πράσινο κάδο. Η Νάντια φώναξε «φτου και βγαίνω» την ίδια στιγμή που άστραψε. Σε δευτερόλεπτα έπιασε βροχή. Ο Θοδωρής και ο Μάριο δεν κουνήθηκαν βλέποντας τη Νάντια να πλησιάζει. Η Σοφία έβαλε τα κλάματα και η Ζέφη νιαούριζε πως θα βραχεί και θα αρρωστήσει πάλι και θα χάσει το θέατρο την Παρασκευή. Η Νάντια φώναξε «σας είδα, σας είδα, φτου μια Ζέφη, φτου μια Νά-ντια»!

Ρήμα Ερώτηση που κάνω Υποκείμενο

έπαιζαν ποιοι έπαιζαν; πέντε παιδιά

01.indd 25 26/7/2008 1:12:10 μμ

26

ΓΛΩΣΣΑ Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Βιβλιοπροτάσεις

Νένα Κοκκινάκη, Μου δανείζετε μια ιστορία, παρακαλώ;, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2005

Το διάβασα και μου άρεσε!

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

01.indd 26 26/7/2008 1:12:16 μμ