Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

20
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ Του Ion Perdicaris 1 «Κ Τ.Μ. Couture (1815-1879), «Ζωγράφος» αλορίζικος», «σιδερένιος»! φωνάζουν οι μαθητευόμενοι ζωγράφοι, συγκεντρωμένοι γύρω από τον νέο σπουδαστή που μόλις έχει ξεκινήσει να διασχίζει τον Ρουβίκωνα της καλλιτεχνικής του καριέρας, αφού διάβηκε το κατώφλι του ατελιέ τους. Θαρρείς και έχουνε βγάλει φτερά έτσι όπως στριφογυρίζουν, πιο τρελά και από Έλληνες χορευτές που χορεύουν τον αρχαίο Πυρρίχιο χορό. Βρυχώνται , ουρλιάζουν, τσιρίζουν, φλυαρούν, γελούν. Παράλληλα, ο άτυχος πρωτάρης, καθηλωμένος σαν τον αιχμάλωτο των γενναίων Ινδιάνων μπροστά στα μάτια του οποίου εκείνοι χορεύουν τον άγριο πολεμικό χορό τους χτυπώντας τον συγχρόνως με tomahawks, 2 μάταια ζητά έλεος από τους βασανιστές του. Του έχει επισημανθεί, με σαρκασμό, ότι ο Οίκτος και το Έλεος δεν κατοικούν στη διεύθυνση αυτή. Εάν πιστέψει ότι θα πρέπει να στηριχθεί στην αξιοπρέπειά του, ένας κουβάς κρύου νερού, θα χυθεί πάνω στη συνέπειά του και θα θέσει εκτός μάχης την περηφάνια του. Εάν η φιλοσοφία του τον προστατεύει από

description

Άρθρο του Ίωνα Γ. Περδικάρη (1840-1925), που περιγράφει την ζωή όσων ακολουθούσαν καλλιτεχνικές σπουδές στο Παρίσι τα τέλη του 19ου αιώνα.

Transcript of Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

Page 1: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

Του Ion Perdicaris1

«ΚΤ.Μ. Couture (1815-1879), «Ζωγράφος»

αλορίζικος», «σιδερένιος»! φωνάζουν οι μαθητευόμενοι ζωγράφοι, συγκεντρωμένοι γύρω από τον νέο σπουδαστή που μόλις έχει ξεκινήσει να διασχίζει τον Ρουβίκωνα της καλλιτεχνικής του καριέρας, αφού διάβηκε το κατώφλι του ατελιέ τους. Θαρρείς και έχουνε βγάλει φτερά έτσι όπως στριφογυρίζουν, πιο τρελά και από Έλληνες χορευτές που χορεύουν τον αρχαίο Πυρρίχιο χορό. Βρυχώνται , ουρλιάζουν, τσιρίζουν, φλυαρούν, γελούν.

Παράλληλα, ο άτυχος πρωτάρης, καθηλωμένος σαν τον αιχμάλωτο των γενναίων Ινδιάνων μπροστά στα μάτια του οποίου εκείνοι χορεύουν τον άγριο πολεμικό χορό τους χτυπώντας τον συγχρόνως με tomahawks,2 μάταια ζητά έλεος από τους βασανιστές του. Του έχει επισημανθεί, με σαρκασμό, ότι ο Οίκτος και το Έλεος δεν κατοικούν στη διεύθυνση αυτή. Εάν πιστέψει ότι θα πρέπει να στηριχθεί στην αξιοπρέπειά του, ένας κουβάς κρύου νερού, θα χυθεί πάνω στη συνέπειά του και θα θέσει εκτός μάχης την περηφάνια του. Εάν η φιλοσοφία του τον προστατεύει από την άσκηση αυτής της ψυχρολουσίας και συγκρατεί τον αυτοσεβασμό του, τότε θα υποβιβαστεί σ’ αυτό επίπεδο, που οι συμφοιτητές του θεωρούν κατάλληλο για την προσωπικότητά του, αφού δεχθεί μια κλωτσιά που θα τον οδηγήσει στη βάση της σκάλας. ή, σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, αν το χιούμορ των σπουδαστών πάρει μια πιο σαρκαστική όψη, η ολοκλήρωση του δράματος μπορεί να επέλθει μέσω της ανύψωσης του παθόντος σε μια θέση, αντίστοιχη της υψηλής του συμπεριφοράς, πράγμα που επιτυγχάνεται με το δέσιμό του στη κορυφή μιας σκάλας, η οποία θα ανυψωθεί πάνω στη σκεπή, μέσω του φεγγίτη, έτσι ώστε αυτός να επιδοθεί σε μια απερίσπαστη έρευνα υπό το φως της Σελήνης. Μία έρευνα που στην προκειμένη περίπτωση θα τον οδηγήσει στην ανακάλυψη ενός πλήθους καπνοδόχων, οι οποίοι

Page 2: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

χωρίς αμφιβολία αποτελούν αντικείμενα που συμβάλλουν στην επίτευξη της ανώτερης διανοητικής κατάστασης που χαρακτηρίζει το φιλόσοφο! Όταν το θύμα επιστρέψει από αυτή την επικίνδυνη ανύψωση, οι συμμαθητές του θα προσφύγουν στη χρήση ενός τρομακτικού σκελετού που βρίσκεται πέρα στη γωνία του δωματίου, στον οποίον έχουν φορέσει ένα παλιό ψάθινο καπέλο στηριγμένο προσεκτικά πάνω σε προστατευτικά γυαλιά που είναι τοποθετημένα χάριν ειρωνείας μπροστά από τις άδειες κόγχες του, και του οποίου τα πόδια έχουν χωθεί σε ένα ζευγάρι εντυπωσιακών αθλητικών παπουτσιών, θέλοντας να απεικονίσουν, με αυτόν τον τρόπο, όλα τα σύμβολα της προκλητικής νέας γενιάς, που εγκαταλείπει πλέον αυτός ο νέος σπουδαστής, που τόλμησε να εισέλθει αν όχι στο άντρο των λιονταριών, σίγουρα στο άντρο των εξοργισμένων χιμπατζήδων και ουρακοντάγκων. Γιατί έτσι θα χαρακτήριζα αυτό το στούντιο, όπου συναθροίζονται οι θιασώτες της ζωγραφικής, για να κατακτήσουν την τέχνη εκείνη, μέσω της οποίας, μεταφέρεται η εφήμερη ομορφιά του κόσμου, στον αστραφτερό καμβά των ζωγράφων και στα αγγελικά όνειρα των ποιητών, ιστορημένη με ουράνια χρώματα και υπερκόσμιες μορφές!

Ω! Απογοητευμένοι νεολαίοι! Εάν η τέχνη που κρύβονταν μέσα σας δεν υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τα κουφάρια σας, όπως διαδίδεται ότι κι’ εσείς, πράξατε με τα οστά των προγόνων σας, τότε πρέπει να συνθέσετε ένα μουσικό κομμάτι για κρουστά το οποίο θα συνοδεύει σαν "ακοπανιαμέντο" κάθε κραυγή μεθυσμένου γελωτοποιού που αντηχεί μέσα σε αυτούς τους ρυπαρούς τοίχους. Πόσα άραγε από τα δικά σας αγνά «πιστεύω» της αθωότητάς , της αγνότητας, της ελπίδας, της φήμης, και της αθάνατης δόξας, δεν θα εκδυθούν το ζωτικό τους τμήμα , και δεν θα παραμείνουν μασκαρεμένα, υποβιβασμένα, πεταμένα στα σκουπίδια, για μια ολόκληρη ζωή, έτσι ώστε τελικά η μόνη ομορφιά που θα τους απομείνει να μην έχει να ζηλέψει τίποτα από ένα χαμογελαστό σκελετό που θα ανακαλεί στο νου σας τις ιερές αναμνήσεις του παρελθόντος!

Ένα Παριζιάνικο ατελιέ δεν είναι απλά ένα σχολείο ζωγραφικής, αλλά και ένα σχολείο άσκησης δημοκρατίας! Αλήθεια πόση βιαιότητα υπάρχει μέσα στους εκλεκτούς θαμώνες αυτής της λέσχης, που έχει σαν στόχο την απόκτηση γνώσεων πάνω στη τέχνη ! Δυστυχισμένοι νεολαίοι, που προέρχεστε από όλη την Υδρόγειο, και από κάθε κοινωνική τάξη. Εδώ είναι ο χώρος όπου είναι δυνατόν να συναντήσετε και τον πιο έκφυλο μαρκήσιο καθισμένο σε σκαμπό, αλλά και τον τέως γκάγκστερ, ή τον παλαιστή, αραχτό πάνω σε υπερυψωμένο θρόνο. Άγγλοι, Αμερικανοί, Γερμανοί, Ρώσοι, Ισπανοί, Ιταλοί, Έλληνες, Βλάχοι, ακόμα και ένας Πέρσης, κόσμησαν αυτές τις αίθουσες οι οποίες κατάντησαν να φιλοξενήσουν μεταξύ των άλλων, γλέντι με Μπολονέζικα λουκάνικα και ατέλειωτα μεθύσια με ξινό κρασί.

Page 3: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

François-Edouard Picot[1786-1868]: «Η αρχαία Αίγυπτος», 1827, Μουσείο Λούβρου

Υπήρχαν στο Παρίσι τρία διάσημα ατελιέ ανοικτά κατά το χρονικό διάστημα στον οποίο αναφερόμαστε (1858 ..59 ..60 ..61). Το Coutures, η συμπάθεια των Άγγλων και των Αμερικανών, το ατελιέ Picot, και το Gleyre. Εμείς σήμερα αναφερόμαστε στο ατελιέ Gleyre.

Η ειδικότητα του ατελιέ Coutures ήταν το χρώμα. Τα μέλη των αντίπαλων ιδρυμάτων θεωρούσαν τα μέλη του Coutures ερασιτέχνες και άσχετους, και υποστήριζαν ότι παρασκεύαζαν τις χρωματικές τους συνθέσεις όπως ένας μάγειρας τις σάλτσες του, δηλαδή με χρήση μιας δεδομένης συνταγής.

Το ατελιέ Picot ήταν ένα ακαδημαϊκό δημιούργημα και οι σπουδαστές του κατηγορήθηκαν ότι κολάκευαν τους καθηγητές με τον πιο άθλιο τρόπο, και ότι στη πραγματικότητα μοιάζουν με αργοκίνητα λεωφορεία περασμένης ηλικίας, ότι ζωγραφίζουν σύμφωνα με τα δόγματα του David3 και των ακολούθων του, στους τόνους της αυτοκρατορικής εποχής.

Το ατελιέ Gleyre υπερηφανεύονταν για την ύπαρξη σχεδιαστικής αν όχι γραμμικής συγγένειας , με το ατελιέ του μεγάλου Paul de La Roche,4 ο οποίος επέλεξε Μ. Gleyre,5 τον αγαπημένο του μαθητή, για να τον διαδεχθεί.

Το ατελιέ Gleyre, καθώς επίσης και τό Picot, εγκαταστάθηκαν στο Καρτιέ Λατέν, αλλά το Couture λειτούργησε στην απέναντι πιο μοντέρνα όχθη του ποταμού6 . Αυτό και μόνο το γεγονός ήταν αρκετό να στερήσει από τους μαθητές του Couture κάθε δικαίωμα να φέρουν τον τίτλο σπουδαστές. κάτι που και ίδιοι όμως δεν καταβάλλουν κάποια προσπάθεια να διεκδικήσουν. Οι ευγενείς που τίμησαν τον εντιμότατο Μ. Couture7 με την παρουσία τους στο ατελιέ του, ήταν φτασμένοι καλλιτέχνες και δεν ήταν άνθρωποι που πήγαν σε έναν δάσκαλο να τους μάθει τη δουλειά τους, όπως συνέβαινε με τους σπουδαστές του Καρτιέ Λατέν . απλά διέθεταν από το χρόνο τους λίγες ώρες, που και που, με στόχο να τελειοποιήσουν το ύφος τους. Οι φτωχοί συνεργάτες του Καρτιέ Λατέν ήταν, στα μάτια τους, «ο αφρός της Ανθρωπότητας» . οι εργασίες τους, πίστευαν, δεν ήταν έργα ζωγραφικής, αλλά στη

Page 4: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

καλύτερη περίπτωση, απλά κάποια σκυθρωπά βαμμένα, ή και ακατέργαστα σχέδια.

Marc Charles Gabriel Gleyre: «Η Φυγή των Ψευδαισθήσεων» (1843)

Ο Μ. Gleyre ήταν το είδωλο των μαθητών του, ως ζωγράφος, φιλόσοφος, και άνθρωπος. Ήταν στέλεχος των Δημοκρατικών, και δεν θα δεχόταν καμία χορηγία από την αυτοκρατορική κυβέρνηση, αν και ήταν προσωπικός φίλος του Ναπολέοντος του Γ΄8 προ της αλλαγής του καθεστώτος.

Εκτός τούτου, αρνήθηκε να προσαρμοσθεί στις ιδιοτροπίες και τη μεροληψία της αρμόδιας επιτροπής ελέγχου, δεν υπέβαλε τα έργα του σ’ αυτή και έτσι δεν συμμετείχε στις ετήσιες εκθέσεις στο Palais d’ Industrie9. Κατά συνέπεια, το όνομά του δεν είναι τόσο γνωστό στο ευρύ κοινό όσο θα περίμενε κανείς, δεδομένης της καλλιτεχνικής του ιδιοφυΐας. Όμως από τους κύκλους των καλλιτεχνών ταξινομείται πρώτος. Η αγνότητα και η ακρίβεια του ύφους του συγκρίνεται, εάν δεν την ξεπερνά, με αυτή των δύο μεγάλων ακαδημαϊκών Flandrin10 και Ingres11, ενώ όσον αφορά το βάθος της σκέψης, τη γλυκύτητα της εφευρετικότητας, και την καινοτομία της επεξεργασίας, ο Gleyre είναι ο μόνος που μπορεί να συγκριθεί με τους καλλιτέχνες της Αρχαιότητας. Λίγοι απ’ αυτούς που επισκέφτηκαν τις πινακοθήκες του (ανακτόρου) του Λουξεμβούργου δεν θα μπορέσουν να θυμηθούν την έξοχη δημιουργία του, «Μυστική Παραίσθηση»12. Στο πίνακα αυτό μια φανταστική φορτηγίδα, μεταφέρουσα εξιδανικευμένες μορφές, που τραγουδούν το requiem της ημέρας, αποπλέει μπρος στα μάτια ενός ποιητή, ο οποίος κάθεται, με τη λύρα του πεσμένη στο έδαφος από την μια πλευρά του, και παρακολουθεί αποχαυνωμένος το όραμα που χάνεται σιγά- σιγά.

Το τελευταίο μεγάλο έργο του Μ.Gleyre ο Ηρακλής στα πόδια της Ομφάλης13 που αγοράστηκε από την Goupil and Co., έχει αναπαραχθεί φωτογραφικά με μεγάλη επιτυχία και είναι αναγνωρίσιμο από τους φιλότεχνους όλης της Γής.

Page 5: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

Marc Charles Gabriel Gleyre:.«ο Ηρακλής στα πόδια της Ομφάλης»

Τα ατελιέ για το οποία μιλάμε δεν είναι τα στούντιο όπου οι ίδιοι οι μετρ ζωγραφίζουν, αλλά σχολεία που είναι οργανωμένα περίπου σαν τις λέσχες. Κάθε μέλος, καταβάλλει δίδακτρα συμμετοχής και μια μηνιαία συνδρομή, η οποία καλύπτει τις διάφορες δαπάνες όπως μισθώματος και καυσίμων, αποζημιώσεις μοντέλων, στις περισσότερες δε περιπτώσεις καλύπτει και τις δαπάνες εκπαίδευσης. Στη περίπτωση όμως του Μ. Gleyre η αφοσίωση στους μαθητές του είναι μια προσφορά αγνής αγάπης για την οποία δεν λαμβάνει καμία αποζημίωση, αρνείται μάλιστα, σταθερά όλα τα δαπανηρά δώρα που παραχωρούνται σε ένδειξη ευγνωμοσύνης και συμπάθειας προς το πρόσωπό του. Πρόκειται για ένα άνθρωπο ενάρετο, με την κλασική έννοια της αρετής, που αδιαφορεί για τα σχόλια του κόσμου, που δραστηριοποιείται με μοναδικό κίνητρο την αγάπη του για την ομορφιά και την αλήθεια, που ζει όπως οι αναχωρητές, που κατασπαταλά το ταλέντο του στο οποίο όμως λίγοι εκτός από τους μαθητές του δίνουν σημασία, που κρατά αποστάσεις από τις συγκρούσεις, και περιφρονεί τις τιμές του κόσμου τόσο ειλικρινά όσο ένας Σωκράτης ή ένας Κάτων.

Μερικοί από τους μαθητές του έχουν αποδειχθεί αντάξιοι ενός τέτοιου δασκάλου. Δύο καλλιτέχνες προερχόμενοι από το ατελιέ του Gleyre που υπόσχονται πολλά και θεωρούνται κορυφές ανάμεσα στους καλλιτέχνες της Γαλλίας και της Αγγλίας είναι ο πασίγνωστος Gerome του Παρισιού,14 και ο Frederic Leighton,15 ο οποίος, αν και καλά-καλά δεν πάτησε τα τριάντα, είναι ήδη μέλος της Βασιλικής ακαδημίας, του Λονδίνου, και περισσότερο διακεκριμένος από πολλούς άλλους ακαδημαϊκούς. Ο χαριτωμένος και κομψός κ. Hamon,16 του οποίου o μικρών διαστάσεων, συμπαθητικός πίνακάς του," Ma souer n’y est pas",17 είναι η αδυναμία όλων όσων εκτιμούν το κλασικό ύφος , καθώς και ένας πλήθος άλλων, διακεκριμένων καλλιτεχνών, έχει εναποθέσει τις ελπίδες του επάνω στο ρόλο του ατελιέ, Gleyre

Το μεγάλο προτέρημα που έχει ο Μ. Gleyre σαν δάσκαλος, είναι ο ευσυνείδητος σεβασμός του, στη προσωπικότητα του μαθητή. Ποτέ, δεν ασκεί πίεση στο σπουδαστή και ποτέ δεν προσπαθεί να του επιβάλλει οποιαδήποτε αγαπημένη του τεχνική ή σύστημα. αντίθετα αφήνει να αναπτυχθούν τα φυσικά χαρίσματα κάθε νέου, τόσο επιδέξια ώστε η αυθεντικότητά του να διατηρείται. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος θα συναντήσει κανείς μεταξύ των καλλιτεχνών που μαθήτευσαν υπό την

Page 6: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

επίβλεψη του Gleyre καλλιτέχνες με τις πιο μεγάλες αποκλίσεις στο ύφος, και όχι κάποιους που είναι απλά μιμητές, του δασκάλου τους.

Ο Μ. Gleyre συνήθιζε να επισκέπτεται, δύο φορές την εβδομάδα, το στούντιο, στο οποίο οι μαθητές του συγκεντρώνονταν και ζωγράφιζαν με τη παρουσία ζωντανών μοντέλων, και να διαθέτει μια ώρα για τη διόρθωση των σχεδίων τους. το υπόλοιπο του χρόνου τους οι σπουδαστές αφήνονταν μόνοι τους να δημιουργήσουν. Η ελευθερία τους δεν παρακωλύθηκε ποτέ από κάποιο κανονισμό. κάθε ερώτημα που προέκυπτε, επιλύονταν με ψηφοφορία και η απόφαση λαμβάνονταν με ανάταση των χειρών . εάν η διαφωνία ήταν οικονομικής φύσης, ερωτάτο ο ταμίας, ο οποίος ήταν και ο μοναδικός υπάλληλος. εάν η φωνή του ταμία αποτύγχανε να επιλύσει τη διαφωνία, κάθε άτομο άρπαζε το σκαμνί επάνω στο οποίο κάθονταν, ορμούσε πάνω στον κοντινότερο αντίπαλό του, και η μάχη λυσσομανούσε μέχρις ότου πεταχτεί βίαια έξω ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη. Με αυτές τις φιλονικίες, που συμβαίνανε όμως σπάνια μεταξύ Γάλλων σπουδαστών, ο Μ. Gleyre φαίνεται ότι ήταν εντυπωσιακά εξοικειωμένος, καθώς όσες φορές κλήθηκε, δεν παρενέβη ποτέ.

Ένα από τα έθιμα του στούντιο υποχρέωνε ένα πρωτάρη, ή νεοεισελθόντα, να προσφέρει μια ψυχαγωγία (:κέρασμα) ανάλογη με την οικονομική του κατάσταση. Εάν όμως ο σπουδαστής ήταν αποδεδειγμένα πολύ φτωχός, αυτή η τελετή γίνονταν με κοινά έξοδα, και επίσης όταν έπρεπε να καταβληθεί η συνδρομή του, γίνονταν έρανος μεταξύ των σπουδαστών. Κάποια φορά ένας Βλάχος υπέβαλε αίτηση για εγγραφή. Βεβαίως δεν έμοιαζε να είναι αριστοκράτης, αν και εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι ο πατέρας του ήταν πρίγκιπας. Ο Wallach, (αυτό το παρατσούκλι του δόθηκε18), δεν ήταν ιδιαίτερα γενναιόδωρος στα έξοδά του, και όταν κάποια φορά έγινε έξω φρενών εξ αιτίας της αντιμετώπισης που εισέπραξε από τους άλλους σπουδαστές, αναφώνησε,

-Κύριοι, εγώ στη πατρίδα μου είμαι πρίγκιπας! -Σ 'αυτή τη περίπτωση, απάντησε ένας πρώην κομμωτής, ο Berthier, ένα από τα

πιο ιδιότροπα άτομα μέσα στο στούντιο, μάθε ότι εδώ μέσα κανένας δεν είναι πρίγκιπας, επιβιώνει όμως αυτός που ενεργεί σαν πρίγκιπας! Έτσι, κάνε κάτι πριγκηπικό, πες κάτι πριγκηπικό, πλήρωνε πριγκηπικά, διαφορετικά, κάτω οι πρίγκιπες!

Οι κραυγές επιδοκιμασίας για τα λόγια του Berthier και τα συνθήματα ενάντια στον πρίγκιπα αντήχησαν μέσα στους τοίχους του στούντιο και αμέσως έπειτα όλοι μαζί άρχισαν να τραγουδούν το διάσημο τραγούδι Ca Ira, που αναφέρεται σε ένα ζευγάρι αριστοκρατών,19 προκαλώντας μεγάλο θόρυβο και οχλαγωγία, γιατί συνοδεύονταν από ήχους σπασίματος γυαλιών, και συμπληρώνονταν με μελαγχολικά ουρλιαχτά, μια κατάσταση που έκανε τον Wallach κάτωχρο.

Page 7: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

Antoine Etex : Πορτρέτο του Μ. Gleyre (1830)

Μια μέρα, ένας νεαρός από Νότιες Πολιτείες που συμμετείχε σε κάποια διπλωματική αποστολή των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ευρώπη, έκανε την εμφάνιση του. Ήταν ένας χαριτωμένος, καλοαναθρεμμένος νέος, ο οποίος λόγω εγωισμού είχε πολύ καλή ιδέα για τον εαυτό του (του οποίου, παρεμπιπτόντως, οι ενέργειες έχουν σήμερα δικαιωθεί), και μη έχοντας αντίληψη των ακραίων δημοκρατικών τάσεων του ατελιέ, συμμετείχε με κάποια δόση κομπασμού, κάτι που τον είχε απομονώσει από τους υπόλοιπους. Με στόχο αυτόν τον ιδιότροπο τύπο, οι Γάλλοι σπουδαστές άρχισαν να σκαρώνουν τις χοντροκομμένες φάρσες τους (οι οποίες παρεμπιπτόντως σύμφωνα με τις συνήθειες τους είναι λιγοστές κατά τη διάρκεια των σπουδών στο ατελιέ, εάν ο μαθητευόμενος ήταν αλλοδαπός). Ο φίλος μας από τη Louisiana μπορούμε να πούμε ότι, σε γενικές γραμμές, σίγουρα, δεν επέδειξε ανωτερότητα και ιδιαίτερα κατά την χρονική στιγμή που τον κατάβρεξαν με ένα τεράστιο κουβάς νερό σαν αντίδραση στην υπεροψία του. Επέδειξε τότε, έντονη επιθυμία να επιλέξει και να τιμωρήσει ένα τουλάχιστον ανταγωνιστή, από τους εχθρούς του. αφού όμως αυτό ποτέ δεν επιτρέπονταν, ήταν υποχρεωμένος να υποκύψει στην αριθμητική υπεροχή, και να υποχωρήσει, μάλλον με βιασύνη παρά με αξιοπρέπεια. Έτσι ο ψωροπερήφανος νεαρός, επέστρεψε στον πατέρα του, ένα εντιμότατο κύριο της παλαιάς σχολής, ο οποίος κάλεσε κατ’ ευθείαν τον Μ. Gleyre, και του δήλωσε ότι αν ο υιός του υποστεί ξανά τέτοια αντιμετώπιση, θα λύσει τις διαφορές του με τον κλασσικό Αμερικάνικο τρόπο, δηλαδή θα εμφανισθεί στο ατελιέ με ρεβόλβερ και θα τινάξει στον αέρα τα μυαλά των αισχρών αντιπάλων του.

Ο Μ. Gleyre χαμογέλασε σοβαρά με την ιδέα αυτή. σκέφτηκε ότι αυτή ήταν μια μοναδική ευκαιρία για να επαναφέρει την ενότητα στους σπουδαστές του, επιδεικνύοντας συγχρόνως και μια μικρή, αθώα αίσθηση χιούμορ, συγχρόνως όμως αντιλήφθηκε, ότι τόσο ο ηλικιωμένος κύριος όσο και ο γιος του δεν αστειεύονταν, και ότι αν το αστείο, συνεχίζονταν, θα είχαμε πολύ πιο δυσάρεστα αποτελέσματα. Έτσι ο Δάσκαλος έστειλε τον νεαρό Αμερικανό στο σπίτι ενός παλαιού μαθητή, που ήξερε τους Γάλλους σπουδαστές καλά, και ήταν και ο ίδιος μισός Αμερικανός, ελπίζοντας ότι θα κατάφερνε να τον ηρεμήσει.

Ο νεαρός Αμερικανός, που τον αποκάλεσαν “fire-eater”20 πείσθηκε από τα επιχειρήματα του παλιού μαθητή και τον ρώτησε τι πρέπει να κάνει.

- Α! είπε ο διαιτητής, εσείς τι προτείνετε; Να πάτε αύριο στο ατελιέ με ένα γεμάτο περίστροφο στη τσέπη; Σας πληροφορώ ότι θα έχετε γίνει κομμάτια πριν προλάβετε

Page 8: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

να πυροβολήσετε για δεύτερη φορά. Δεν νομίζω να πιστεύετε ότι οι Γάλλοι είναι τόσο δειλοί ώστε να λειτουργήσει αυτή η αστεία μέθοδος!

-Και τι να κάνω τότε, φώναξε, ο Αμερικανός από το Νότο; Δεν πρόκειται να επιτρέψω σε ένα πλήθος σκοτεινών κακοποιών να με εκφοβίσουν και να με οδηγήσουν σε εγκατάλειψη των σπουδών μου, εξ άλλου είμαι υποχρεωμένος να σκοτώσω, για να μην προσβληθώ και υποστώ κακομεταχείριση.

-Η λύση είναι πολύ απλή: Πληρώστε ένα γκαρσόνι από ένα γειτονικό εστιατόριο και στείλτε τον πριν από σας, με ένα δίσκο φορτωμένο, όχι με περίστροφα, αλλά με γεμάτα μπουκάλια και άδεια ποτήρια. Σκεφθείτε ότι ήρθατε να κατακτήσετε το Γαλλικό πνεύμα . παραμερίστε όλες αυτές τις αηδίες περί της αξιοπρεπείας του ατόμου και για τον αυτοσεβασμό ενός τζέντλεμαν . προπάντων προσέξτε μην χρησιμοποιήσετε στη συζήτησή σας τον όρο «δουλεία» και, κατά τη άποψή μου, θα σας αναγνωρίσουν σαν ένα πρίγκιπα με χωρατατζήδες αλλά καλούς συνεργάτες, που γνωρίζει πώς να αντιδρά σε ένα αστείο και να εκδικείται σαν άντρας και όχι σαν δολοφόνος . να θυμάστε πάντοτε ότι είστε ένας σπουδαστής . ξεχάστε ότι έχετε μια σημαντική θέση στην Αμερικάνικη Διπλωματική Αποστολή , και όταν μπαίνετε σε χώρους με δοχεία χρωμάτων και κουτιά με λαδομπογιές, μάθετε να συμπεριφέρεστε όπως οι ζωγράφοι.

Πράγματι, η συμβουλή του παλαιού μαθητή αποδείχθηκε επιτυχής, η συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε και όλα πήγαν καλά σαν μια γαμήλια τελετή.

Marc Charles Gabriel Gleyre: «Βακχίς»

Στα ατελιέ που αναφερόμαστε συνηθίζονταν να μην αποκαλείται κάποιος με τα’ όνομά του, αλλά να του δίνουν παρατσούκλι που περιγράφει τις φυσικές ή τις εθνικές του ιδιαιτερότητες. Ανατρέχοντας στη μνήμη μου μετά την πάροδο λίγων ετών, ελάχιστες φορές μπορώ να θυμηθώ τα πραγματικό όνομα κάποιου συμμαθητή. Υπήρχε ο Le Cagneux ή knock-kneed21, o Le Boiteux ή ο κουτσός, o Le Sourd-muet ή ο κωφάλαλος, o Le Bossu ή ο καμπούρης νάνος, o Paolo Veronese στον οποίο, δόθηκε σαρκαστικά το παρατσούκλι προς τιμή του μεγάλου ζωγράφου, γατί δεν εργάζονταν και είχε σκούρο δέρμα, ο Cayenne που πήρε το όνομά του εξ αιτίας κάποιας ποινικής υπόθεσης, όπου ο πατέρας του ήταν εκπρόσωπος του κράτους, o Bonaparte που ονομάσθηκε έτσι λόγω της μεγάλης ομοιότητάς του με τον κοντοστούπη ηγέτη. Κάποιος Pole, που το πραγματικό του όνομα δεν ήταν δυνατόν να το προφέρουν, ήταν γνωστός σαν Sucredolski, μια συντόμευση της Γαλλικής λέξης για τη ζάχαρη από κριθάρι.

Page 9: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

Μία πολύ συχνή φάρσα που διαπράττονταν από κάποιον από τους πιο ανυπόφορους σπουδαστές ήταν να προσποιείται τον Μ. Gleyre, όταν κάποιος ξένος ζητούσε να τον συναντήσει. Αν επρόκειτο για άτομο που ήθελε να ζητήσει την εγγραφή του στη σχολή, θα έπρεπε να υποστεί, με μεγάλη σοβαρότητα ασφαλώς, μια συνέντευξη που το ύφος της σε γενικές γραμμές μπορεί να περιγραφεί με τις παρακάτω ερωτήσεις: Τι ηλικία έχετε ; Που γεννηθήκατε ; Ποια η κοινωνική θέση της οικογένειας σας ; Ποια η φύση των σπουδών σας ; Εξομολογείστε συχνά ; Πιστεύετε στην ύπαρξη θείας επέμβασης όπως στη περίπτωση του Ιωνά που βρέθηκε στη κοιλιά του κήτους ; Προσυπογράφετε τη Νευτώνεια θεωρία της προοπτικής, ή αποδέχεστε την αντίστοιχη του La Place, ο οποίος δεν δέχεται ότι το ποσοστό της αναγωγής ενός αντικειμένου, είναι ανάλογο προς την ταχύτητα της κατακόρυφης κίνησης του ηλιακού συστήματος ;

O δυστυχής νέος από την επαρχία θα παραδέχονταν φυσικά, με κάποιο τρόμο, ότι δεν είναι εξοικειωμένος με καμία από αυτές τις δύο θεωρίες. Τότε του δηλώνονταν αυστηρά ότι είχε την υποχρέωση να έχει άποψη επάνω στο θέμα αυτό προτού προσπαθήσει να αποκτήσει τη θαυμάσια τέχνη της σκιαγράφησης των ευγενών αναλογιών του ανθρώπινου σώματος, και στέλνονταν σε ένα από τα μεγάλα βιβλιοπωλεία για να ζητήσει " την πραγματεία στην εναέρια, επίγεια και ηλιακή προοπτική", του Απολλώνιου του Ρόδιου, αφού του είχαν τονίσει προηγουμένως, ότι εάν δεν θυμηθούν οι υπάλληλοι τον τίτλο, έπρεπε να ζητήσει να δει κάποιον από την διεύθυνση, και να του πει ότι εστάλη από Μ. Gleyre για να αγοράσει την εν λόγω μελέτη

Περισσότεροι από ένας ατυχείς νέοι έχουν γίνει περίγελος στην προσπάθειά τους να εκτελέσουν αυτή την εντολή.

Μερικές φορές ο υποψήφιος για εισαγωγή στη σχολή παραλαμβανόταν ευγενικά και ιδιαιτέρως από τον υποτιθέμενο Μ. Gleyre και του ανατίθετο να πάει στο Μουσείο του Λούβρου και να πει στο φύλακα, που θα έβρισκε στην πόρτα, να δώσει χωρίς καθυστέρηση τους βραχίονες της Αφροδίτης της Μήλου που ανήκουν στον Μ. Gleyre. Ο αναγνώστης φυσικά θα θυμάται ότι το εν λόγω πολύ γνωστό άγαλμα δεν διαθέτει βραχίονες.

Ο εν λόγω φύλακας (:θυρωρός) ήταν μια σοβαροφανής προσωπικότητα, η οποία φορούσε ένα τεράστιο μεγαλοπρεπές καπέλο και μια πανέμορφη στολή, που διακοσμούνταν αφειδώς με χρυσή δαντέλλα, και είχε επιπλέον μια οξύθυμη ιδιοσυγκρασία. Με το άκουσμα του αιτήματος, ο θυρωρός θεωρούσε, ότι αντικείμενο της φάρσας ήταν ο ίδιος, και μπορεί εύκολα κανείς να καταλάβει την αγανάκτησή του, όπως επίσης και την ευθυμία που επικρατούσε στους φαρσέρ που παρακολουθούσαν την τελική έκβαση της φάρσας από κάποια σχετική απόσταση.

Ο Mirza, ο Πέρσης, βρέθηκε κάποια φορά στην πιο δυσάρεστη θέση που μπορεί να βρεθεί άνθρωπος, εξ αιτίας αυτών των γελωτοποιών. Όπως όλοι Ασιάτες, ήταν υπερβολικά ευγενικός στην ομιλία του και πολύ τυπικός σε όλα τα ζητήματα εθιμοτυπίας. Είχε μάλιστα πρόσβαση, μέσω του Πέρση πρεσβευτή, στα ανώτατα κοινωνικά στρώματα..

Ο Mirza είχε φυσικά το άγχος να καταστεί γνώστης των διάφορων λεπτών αποχρώσεων της γαλλικής γλώσσας, και ρώτησε μια φορά την έννοια του “Ft ta Sceur”22. πρόκειται για το ρεφραίν ενός άγριου τραγουδιού αρκετά ακατάλληλου για αυτιά ευγενικά, που τραγουδιέται εν τούτοις συχνά από τους σπουδαστές, και της οποίας οι λέξεις έμοιαζαν γι' αυτόν, Κινέζικα.

- Α, είπε ο αδιόρθωτος Decroix, είναι απλά ένας πιο λεπτεπίλεπτος τρόπος να λες, «χαίρω πολύ!»

Page 10: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

Εκείνο το βράδυ ο Μεσιέ Gerome έδινε δεξίωση, στην οποία είχε προσκληθεί η αφρόκρεμα του καλλιτεχνικού κόσμου, καθώς επίσης και ο φίλος μας ο Mirza Κατά την είσοδό του στην απαστράπτουσα αίθουσα, ο Mirza αντιλαμβάνεται τον Gerome να συζητά με τον Δούκα του… και ένα-δύο από τα πιο αξιοσέβαστα και τιμώμενα πρόσωπα του Παρισιού. Προσεγγίζοντας τον οικοδεσπότη του με ένα γλυκύτατο χαμόγελο, ο Mirza έκανε μια ελαφρά υπόκλιση και είπε, “Bon soir A fonsier Gerome!”23 και ύστερα, σε ακόμα πιο ευγενικό τόνο, και προσπαθώντας μάταια να κρύψει την ικανοποίησή του που γνωρίζει τόσο λεπτεπίλεπτες εκφράσεις, πρόφερε τις μαγικές λέξεις.

O Gerome κοίταξε το φιλοξενούμενό του επίμονα και χωρίς να μπορεί να κρύψει την έκπληξή του, οπότε ο Mirza, σκεπτόμενος ότι ίσως είχε μιλήσει σε έναν πάρα πολύ χαμηλό τόνο με αποτέλεσμα να μη γίνει κατανοητός, επανέλαβε την όμορφή του πρόταση με δυνατότερη φωνή.

-Α! κύριε, αναφώνησε, ο εξοργισμένος καλλιτέχνης, ο στόχος σας είναι λοιπόν να αντιληφθώ καλύτερα, αυτή τη βρώμικη προσβολή;

Ο Mirza έκανε τη σκέψη, ότι δεν έγινε αντιληπτή η φράση, και επανέλαβε πάλι, χαμογελώντας, " Ft tct scsar "22.

Αυτό ήταν πλέον, άνω ποταμών! Ο Gerοme χτύπησε το κουδούνι και διέταξε τον υπηρέτη να συνοδεύσει τον κύριο στην πόρτα. Ο Mirza, συγχυσμένος και κατάπληκτος μάταια διαμαρτυρήθηκε, ότι ήθελε απλά να πει, " Pt ta sceur?" 22.

Ο οικοδεσπότης, ο οποίος ασφαλώς γνώριζε πολύ καλά το ρεφραίν του τραγουδιού, του γύρισε την πλάτη , και ο πομπώδης υπηρέτης οδήγησε τον ένοχο στην πόρτα.

G. Courmet (1819-1877) : «Το ατελιέ του ζωγράφου» (1855), Παρίσι, Musee d’ Orsay (λεπτομέρεια του πίνακα)

Μερικά όμως από τα σκληρότερα αστεία, , είχαν ως θύματα άγνωστους ανθρώπους.

Μια ημέρα που ένα θηλυκό μοντέλο πόζαρε στο ατελιέ, (να υπενθυμίσουμε, εδώ, ότι οι σπουδές σε αυτά τα ατελιέ γίνονται συνήθως σε γυμνά μοντέλα), ένας από τους πιο αδίστακτους φαρσέρ συνάντησε στο δρόμο μια γηραιά κυρία που κρατούσε μια πράσινη ομπρέλα, και η οποία τον ρώτησε εάν γνώριζε πού μένει η κυρά Michaud .

Page 11: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

-Α, ναι, απάντησε ο άθλιος νεαρός. Την ξέρω πολύ καλά ζει στον αριθ. 20, στο πρώτο όροφο, στο διαμέρισμα που βρίσκεται στο βάθος.. Πηγαίνω στο ίδιο οίκημα, και, εάν εσείς – δεν έχετε αντίρρηση, να σας συνοδεύσω. Η γηραιά κυρία, που γοητεύθηκε από τον ευχάριστο τρόπο του, και από την ειλικρινή και αξιαγάπητη προσφορά του, δέχτηκε αμέσως την καθοδήγησή του, ευχαριστημένη που θα έφθανε τόσο εύκολα στον προορισμό της.

Φθάνοντας στο στούντιο, ο νεαρός άνοιξε την πόρτα, και φώναξε, «-Κυρία μου, υπάρχει μια κυρία που θέλει να σας δει!».

Η ανυποψίαστη γριά γυναίκα μπήκε με αυτοπεποίθηση μέσα το δωμάτιο και, επειδή η όρασή της ήταν ελαττωματική, έβαλε τα γυαλιά της, προσπάθησε να τα ρυθμίσει σωστά, και ύστερα κοίταξε αργά ψάχνοντας την γνωστή της, έκπληκτη προφανώς από την παρουσία τόσων πολλών νεαρών ανδρών. Όταν τα μάτια της έπεσαν επάνω στο φτωχό κορίτσι που στέκονταν ακίνητο και γυμνό επάνω στο βάθρο, έβγαλε μια παρατεταμένη διαπεραστική κραυγή με μια σπασμωδική κίνηση άνοιξε την πράσινη ομπρέλα, το μόνο όπλο που είχε πάνω της, για να την προστατεύσει από το να γίνει επαίσχυντο θέαμα, και αντικείμενο κατάχρησης, από τον χείμαρρο των αθλίων . στη συνέχεια . άρπαξε το εγκαταλειμμένο κορίτσι, το θύμα τους, από τους αγύρτες που το είχαν περικυκλώσει, και κρατώντας την ομπρέλα συνεχώς μπροστά της, αποχώρησε, απειλώντας με εκδίκηση.

Τα χαχανητά του γέλιου δεν είχαν σταματήσει ακόμα, όταν ακούστηκε κλαγγή όπλων και βήματα από βαριές μπότες επάνω στη σκάλα . η πόρτα άνοιξε, και οι δύο αστυνομικοί που μπήκαν, συνοδεύονταν από τη γηραιά κυρία, που προστάτευε ακόμα το γυμνό μοντέλο.

Τα όργανα του νόμου αντιλήφθηκαν με τη πρώτη ματιά ,ότι εκεί μέσα ήταν ένα καλλιτεχνικό στούντιο και στράφηκαν προς τη γηραιά κυρία για να της δώσουν εξηγήσεις.

Τότε συνέβη το πιο αστείο μέρος της σκηνής . η κυρία δεν καταλάβαινε τίποτα και δεν άκουγε καμία εξήγηση. Γι’ αυτήν ο χώρος αυτός ήταν ένα κρησφύγετο της κακοήθειας, και η απάτη έπρεπε να αποκαλυφθεί αμέσως .Το κορίτσι έπρεπε να συλληφθεί, οι σπουδαστές έπρεπε να συλληφθούν, οι αστυνομικοί οι ίδιοι έπρεπε να συλληφθούν, εφ’ όσον αρνούνται να συλλάβουν όλους τους άλλους. Δημιούργησε τέτοιο σάλο που πλήθος ανθρώπων άρχισε να συγκεντρώνεται στο προαύλιο, και δεδομένου ότι αυτή με πείσμα αρνούνταν να αποχωρήσει, ενώ επέμενε δογματικά στη επίκληση του δικαιώματος της ελευθερίας των γυναικών και προκαλούσε με την καταχρηστική ομιλία της, οι αστυνομικοί υποχρεώθηκαν να δώσουν τέλος στην αστεία σκηνή συλλαμβάνοντας την ίδια τη γηραιά κυρία. Αυτή που υπέφερε περισσότερο σ’ αυτή την ιστορία ήταν η φτωχή Marie, το μοντέλο, που προσπαθούσε να κρυφτεί πίσω από ένα καβαλέτο, και που η επίθεση της γριάς την κατέβαλε υπερβολικά. Και είχε σημαντικό λόγο να είναι αγανακτισμένη, δεδομένου ότι είναι αντίθετο προς τον κανονισμό να εισέρχεται στο στούντιο κάποιος που δεν συνδέεται με το επάγγελμα κατά το χρόνο που ποζάρει ένα μοντέλο.

Εκείνοι που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις λεπτομέρειες της ζωής σε ένα στούντιο τείνουν γενικά για να αποδώσουν έναν μεγαλύτερο βαθμό ανηθικότητας στα θηλυκά μοντέλα από όση πραγματικά τους αξίζει. Σε πολλές περιπτώσεις, πρόκειται στη πραγματικότητα για παιδιά που γεννιούνται μέσα στο επάγγελμα, ή έχουν μπει σ’ αυτό από την παιδική ηλικία και, έχουν διδαχθεί να μην θεωρούν ότι το γεγονός αυτό λόγο για οποιασδήποτε μείωση ή ντροπή. Δεν αντιλαμβάνονται, δηλαδή, ότι είναι απαραίτητο να αποχωρίζονται την αίσθηση της σεμνότητας, απλά επειδή βγάζουν τα ρούχα τους.

Page 12: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

Η Marie, το πρόσωπο που μόλις πριν αναφέραμε, προέρχονταν από μια οικογένεια επτά θυγατέρων, που εργάζονταν όλες ως μοντέλα. Ο πατέρας και η μητέρα ήταν πρώην μοντέλα, τα παιδιά τους από τότε που γεννήθηκαν μωρά ακόμη, το ίδιο, και κατά πάσα πιθανότητα αυτό θα ήταν το οικογενειακό τους επάγγελμα, καθώς οι λεπτές αναλογίες, μεταβιβάζονται συνήθως από τους γονείς στα παιδιά τους, ως μοναδική κληρονομιά .

Τα μοντέλα υψηλών απαιτήσεων, κατά κανόνα, δεν επισκέπτονται τους σπουδαστές στα ατελιέ τους, συνήθως όμως τα μοντέλα του Παρισιού δεν είναι τόσο αξιοπρεπή όπως τα αντίστοιχα του Λονδίνου. Πολλά από τα αγγλικά μοντέλα είναι, συγκριτικά, καλά εκπαιδευμένα, και ποτέ μια λέξη ή βλέμμα τους δεν φανερώνει έστω και την ελάχιστη υπόνοια, ότι βαδίζουν σε επικίνδυνο έδαφος, όταν στέκονται επάνω στο βάθρο του δωματίου ζωγραφικής.

Αλήθεια, είναι γνωστό ότι κάποιο γυναικείο μοντέλο που ζει στο Λονδίνο παίζει εξαιρετικό πιάνο, τραγουδά γοητευτικά, και μιλά τα Γαλλικά με μια προφορά την οποία οι περισσότερες νεαρές κυρίες της Belgravia24 θα μπορούσαν άνετα να ζηλέψουν. Ακούσαμε πρόσφατα, ότι το αξιόλογο αυτό νεαρό άτομο, αναφωνεί, σαν υπαινιγμό για τα ενδιαφέροντα της, ότι ο επόμενος στόχο της, που πιστεύει ότι σύντομα θα εκπληρωθεί, είναι να γίνει ηθοποιός, ένας στόχος στον οποίο οι γονείς της αντιτίθενται καθώς θεωρούν ότι την υποτιμά. Σύμφωνα με αυτήν την νεαρή κυρία, ένα μοντέλο καταλαμβάνει μια υψηλότερη κοινωνική θέση από μια ηθοποιό, και, πράγματι, αυτές τις μέρες του Black Crook,25 τα δύο επαγγέλματα φαίνεται να συγχέονται μερικές φορές. Δεν έχουμε καμία αμφιβολία πως , αν η παρούσα αντίθεση, για τα παραδοσιακά, και αγνά τα φαινόμενα της καλλιτεχνικής ζωής, διατηρηθεί, σύντομα το απαιτούμενο επίπεδο υπηρεσιών θα είναι τόσο υψηλό, ώστε να μην είναι επιτρεπτό για τα υποψήφια μοντέλα μας να υιοθετήσουν το επάγγελμα αυτό χωρίς να προκαλέσουν την προσβολή της ευαισθησίας των σχολαστικών γονέων τους. 26

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Ο Ion Perdicaris (Ίων Περδικάρης), γεννήθηκε στην Αθήνα το 1840 και ήταν γιος του Ελληνικής καταγωγής, τότε πρόξενου των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Γρηγορίου Περδικάρη και της Αμερικανίδας M.E. Hanford. Σε ηλικία 2-3 ετών ταξίδεψε με τους γονείς του στις ΗΠΑ και έζησε εκεί μέχρι το 1862, όπου τελείωσε την βασική εκπαίδευση και σπούδασε φιλολογία και καλές τέχνες. Ενδιαμέσως είχε ταξιδεύσει και στην Ευρώπη για σπουδές. Το 1862, μεσούντος του Αμερικανικού εμφυλίου εγκατέλειψε τις ΗΠΑ, αποποιήθηκε την Αμερικανική υπηκοότητα και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα όπου πολιτογραφήθηκε Έλληνας υπήκοος. Αργότερα, κατά την διάρκεια κάποιου ταξιδιού του στο Μαρόκο, το μόνο ανεξάρτητο τότε κράτος της Βόρειας Αφρικής, ενθουσιάστηκε από το κλίμα και τις συνθήκες ζωής στη χώρα αυτή, και αποφάσισε να μετακομίσει εκεί αφού προηγουμένως έχτισε μια πολυτελή βίλλα στη πόλη Ταγγέρη. Το 1873 παντρεύτηκε την Αγγλίδα ηθοποιό Ellen Varley. Το 1904 έπεσε θύμα απαγωγής από τον Μαροκινό ληστή Raisuli μαζί με το θετό γιό του. Παραλίγο, μάλιστα, εξ αιτίας του γεγονότος αυτού να προκληθεί πολεμικό επεισόδιο μεταξύ ΗΠΑ και Μαρόκου καθώς ο τότε πρόεδρος της Αμερικής Th. Roosvelt, έστειλε τελεσίγραφο στο Σουλτάνο του Μαρόκου που έλεγε: «η κυβέρνηση των ΗΠΑ απαιτεί ή να επιστρέψει ο Περδικάρης ζωντανός, η να θανατωθεί ο Raisuli». Ο Περδικάρης πέθανε στο Λονδίνο το1925.

2: Πρωτόγονα πολεμικά όπλα (πέτρινα τσεκούρια) των Ινδιάνων της Αμερικής3 : Jaques-Louis David (1748-1825), Γάλλος ζωγράφος, από τους βασικούς εκφραστές

του Νεοκλασικισμού. 4 :Paul Delaroche (1797-1856) Γάλλος ζωγράφος και ακαδημαϊκός. 5 : Marc Charles Gabriel Gleyre, ζωγράφος της σχολής του Ρεαλισμού (1806-1874). Γεννήθηκε στο Chevilly της Ελβετίας. Σε ηλικία περίπου18 ετών πήγε στο Παρίσι για

Page 13: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

καλλιτεχνικές σπουδές, τις οποίες συνέχισε στην Ιταλία. Για 6 χρόνια περιηγήθηκε διάφορες χώρες (Ελλάδα, Τουρκία, Συρία, Αίγυπτος, Νουβία) Το 1843 ανέλαβε το στούντιο του Paul Delaroche στο Παρίσι και δίδαξε αρκετούς υποψήφιους καλλιτέχνες που αργότερα έγιναν διάσημοι, όπως ο Claude Monet, ο Pierre Auguste Renoir, ο Alfred Sisley και ο James Abbott McNeill Whistler. 6:Το «Καρτιέ Λατέν» που συγκέντρωνε το μεγαλύτερο μέρος της πνευματικής (αλλά και της εμπορικής και βιοτεχνικής) δραστηριότητας του Παρισιού βρίσκεται στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα, ενώ στη δεξιά όχθη βρίσκονταν τότε τα νεώτερα κτίσματα. της πόλης.

7: Τ.Μ. Couture, ζωγράφος (1815-1879) 8: 1808-1873, αυτοκράτωρ της Γαλλίας από το 1852 έως το 18709: Χώρος στο Παρίσι, όπου διοργανωνόταν εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνικών έργων.

Ανεγέρθηκε το 1855 επί αυτοκράτορα Ναπολέοντα του Γ΄, σχεδιάστηκε από τους J.M.V. Viel και A. Barrault για τις ανάγκες της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού. Κατεδαφίστηκε το 1897. Η θέση του ήταν στη περιοχή μεταξύ του Σηκουάνα και των Champs – Elyssees.

10: Hyppolyte Fladrin (Λιόν 1809-Ρώμη 1864), Γάλλος ζωγράφος.11: Jean-Auguste-Dominique Ingres (1780-1867), Γάλλος ζωγράφος12: Ο πίνακας είναι γνωστός με τον τίτλο «Η Φυγή των Ψευδαισθήσεων”(1843)13: Βασίλισσα της Λυδίας την οποία υπηρέτησε ο Ηρακλής, σαν δούλος και η οποία,

σύμφωνα με το μύθο, τελικά τον ερωτεύθηκε.14: Jean-Leon Gerome of Paris, ζωγράφος, 1824-1904, μαθητής του Gleyre 15: Frederic Leighton, ζωγράφος, 1830-189616: Jean-Louis Hamon, ζωγράφος, 1821-1874, μαθητής του Gleyre17: (= η αδερφή μου δεν υπάρχει), πίνακας του Jean-Louis Hamon 1853 18: Πρόκειται για συντόμευση του Wallachian (=Βλάχος), δηλαδή ο κάτοικος της

Βλαχίας, της σημερινής Νότιας Ρουμανίας 19: Φαίνεται ότι πρόκειται για διαχρονικό τραγούδι καθώς το Ca Ira αναφέρεται σαν το

πιο δημοφιλές τραγούδι της Γαλλικής επανάστασης του 1789 και εξακολουθεί να εμπνέει ακόμα και σύγχρονους καλλιτέχνες. Παρ’ όλο που το μέτρο ο ρυθμός και οι στίχοι του τραγουδιού πρέπει να μεταβλήθηκαν δια μέσου των αιώνων η επωδός , δηλαδή η φράση: “Ah! ca ira, ca ira, ca ira”, έχει την έννοια του «όλα θα πάνε καλά»ή και «θα νικήσουμε! »

20: «πυροφάγος» 21: αυτός που τα γόνατά του γέρνουν προς τα μέσα22:Ο συγγραφέας δεν έχει την ακριβή έκφραση, απλά προσπαθεί να αναπαράγει την

προφορά της Γαλλικής πρότασης, χωρίς να προσβάλλει τη δημόσια αιδώ. Από την άλλη πλευρά ο Mirza προσπαθώντας να γίνει κατανοητός την αποδίδει με τέτοιο τρόπο, ώστε ο κ. Gerome να καταλαβαίνει ότι κατηγορεί την αδελφή του ως πόρνη .

23: Εδώ ο Mirza θέλοντας να καλησπερίσει τον κ. Gerome, τον προσφωνεί αντί για monsieur (=κύριος) , «fonsier» που παραπέμπει σε κάτι ακίνητο, και μπορεί να γίνει σύγχυση με το fonsiere (=σκοτεινός) ή ίσως με το foncer (=χυμώ)

24: Αριστοκρατική περιοχή του κεντρικού Λονδίνου.25: Το πρώτο μοντέρνο Αμερικάνικο μιούζικαλ (1866), πρόγονος των συγχρόνων

μιούζικαλ του Broadway. Αρχικά ήταν ένα μάλλον βαρετό κομμάτι πρόζας που περίγραφε μια ιστορία που διαδραματίζονταν το 1600 με πρωταγωνιστές τον καλλιτέχνη του τσίρκου Rudolphe και την χωριατοπούλα αρραβωνιαστικιά του Amina. Αργότερα προστέθηκε το τραγούδι, ο χορός και η ορχήστρα

26: Το παραπάνω κείμενο του Ion Perdicaris δημοσιεύθηκε με το τίτλο “Reminiscences of a Parisian Atelier” στο Αμερικανικό περιοδικό « Τhe Galaxy», vol.3, issue 6, p.644-652 στις 15 Μαρτίου 1867

Page 14: Αναμνήσεις από ένα εργαστήριο ζωγραφικής του Παρισιού

Ελληνική εφημερίδα, της 22-6-1904, που αναφέρεται στην απαγωγή του Περδικάρη .

Μετάφραση, σχόλια και επιλογή των εικόνων : Αντώνιος Γ. Περδικάρης , καθηγητής Δ. Ε. Σουρμαίνων 56 Καλαμαριά ( ΤΚ 55131 ) e-mail : [email protected]