Σκοπός

• Η συνοπτική παρουσίαση – των βασικών αρχών της εποικοδομιστικής

θεωρίας και ειδικότερα της προσέγγισης που αφορά την εννοιολογική χαρτογράφηση

– και το πως επηρεάζει την ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και τη σχεδίαση εκπαιδευτικών εφαρμογών.

• Η έμφαση δίνεται – στο πως η εννοιολογική χαρτογράφηση επιδρά

στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη μαθησιακών περιβαλλόντων με τη χρήση υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών. 1

Θεωρίες Μάθησης και ΤΠΕΘεωρίες Μάθησης και ΤΠΕΕννοιολογική Εννοιολογική ΧαρτογράφησηΧαρτογράφηση

Έννοιες – ΚλειδιάΈννοιες – Κλειδιά

•Εκπαιδευτικό λογισμικό

•Γνωστικές θεωρίες

•Εποικοδομισμός

•Δομικός εποικοδομισμός

•Κοινωνικός

εποικοδομισμός

•Εννοιολογικός χάρτης

•Νοητικός χάρτης

•Χάρτης εννοιών

•Εννοιολογική

χαρτογράφηση

•Νοητική χαρτογράφηση

•

•Σημασιολογικό δίκτυο

•Αναπαραστάσεις

•Γνωστικές

αναπαραστάσεις

•Πολλαπλές

αναπαραστάσεις

•Γνωστικές

αναπαραστάσεις

•Νοητικό μοντέλο

•Ανακαλυπτική μάθηση

•Διερευνητική μάθηση

•Λογισμικό εννοιολογικής

χαρτογράφησης

2

Η έννοια της αναπαράστασηςΗ έννοια της αναπαράστασης

• Η έννοια της αναπαράστασης τόσο στη γνωστική όσο και στην κοινωνική της διάσταση, διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στο χώρο της εκπαίδευσης

• Αυτοί που μαθαίνουν, με βάση τις παρατηρήσεις και την προηγούμενη εμπειρία τους οικοδομούν μια «προσωπική εικόνα του κόσμου»

• ένα σύστημα αναπαραστάσεων με τη βοήθεια του οποίου αφομοιώνουν σταδιακά νέες γνώσεις και πραγματώνουν την προσωπική τους μάθηση.

3

Η έννοια της αναπαράστασηςΗ έννοια της αναπαράστασης

• Η εκπαιδευτική σημασία των αναπαραστάσεων συνάδει – τόσο με την κλασική εποικοδομιστική θεώρηση

των διαδικασιών μάθησης, όπου πλέον η προσοχή εστιάζεται στη δραστηριότητα του υποκειμένου που μαθαίνει,

– όσο και με τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρήσεις της γνώσης και της μάθησης.

4

Η έννοια της εννοιολογικής Η έννοια της εννοιολογικής χαρτογράφησηςχαρτογράφησης

• Η εννοιολογική χαρτογράφηση (concept mapping) συνιστά έναν από τους πιο γνωστούς τρόπους αναπαράστασης της γνώσης.

• Η έννοια αναπτύχθηκε από τον John Novak [Novak, 1977, Novak & Gowin, 1984, Novak, 1990, Novak, 1998] με βάση τις ψυχολογικές απόψεις του [Ausubel, 1978] και αφορά στην αναπαράσταση των εννοιών και των μεταξύ τους αλληλεξαρτήσεων με κόμβους και συνδέσεις, αντιπροσωπεύοντας γνωστικές δομές που οι άνθρωποι κατασκευάζουν στο μυαλό τους.

• Εντάσσεται στην εποικοδομηστική προσέγγιση για τη μάθηση.

5

Η διαδικασίαΗ διαδικασία της της εννοιολογικήςεννοιολογικής χαρτογράφησης χαρτογράφησης

• Στις απαρχές της διεξαγόταν με χαρτί και μολύβι

• Σήμερα έχει βελτιωθεί ριζικά με τη χρήση υπολογιστικών εργαλείων

• Παρεμφερώς με την έννοια της εννοιολογικής χαρτογράφησης χρησιμοποιούνται και οι έννοιες της νοητικής χαρτογράφησης (mind mapping) [Buzan & Buzan, 1993] και του σημασιολογικού δικτύου (semantic network) [Quillian, 1968, Fisher, 1992].

6

Εννοιολογικοί – Νοητικοί ΧάρτεςΕννοιολογικοί – Νοητικοί Χάρτες

 Η διαφορά μεταξύ εννοιολογικών και νοητικών χαρτών είναι ότι οι νοητικοί χάρτες ασχολούνται γενικά με μία κύρια ιδέα, ενώ οι εννοιολογικοί με πολύ περισσότερες ιδέες;.

Οι νοητικοί χάρτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους.

για να οργανώσουν ιδέες για να κρατηθούν σημειώσεις για να οργανωθούν οι πληροφορίες που απαιτούνται

για την ανάπτυξη ενός θέματος (Russel, 2008)

7

Ελληνιάδου Έλενα & Ζακόπουλος Βασίλης

Νοητικός ΧάρτηςΝοητικός Χάρτης

Βασικά στοιχεία Βασικά στοιχεία

• Ένας εννοιολογικός χάρτης περιέχει τρία βασικά στοιχεία: – έννοιες (concepts) ή κόμβους, – συνδέσμους (links) – και στιγμιότυπα (instances) [Fisher,

1992, McAleese, 1998] • Οι έννοιες συνδέονται με συνδέσμους και σχηματίζουν

έναν εννοιολογικό χάρτη (concept map) που μπορεί να έχει τη μορφή ενός σημασιολογικού δικτύου (semantic network)

9

ΈννοιεςΈννοιες

• Μια έννοια αποτελεί μια μονάδα πληροφορίας (έναν κόμβο) και αναπαρίσταται από μια λέξη, μια φράση ή μια εικόνα.

• Στη γενική περίπτωση, μια έννοια προσδιορίζεται απλώς από την ετικέτα της (label).

10

ΣύνδεσμοιΣύνδεσμοι

• Ένας σύνδεσμος ανήκει σε μια ειδική κατηγορία εννοιών και περιγράφει πώς μια έννοια συνδέεται με μια άλλη.

• Στη γενική περίπτωση, ένας σύνδεσμος αντιστοιχεί σε μία σχέση που συνδέει δύο έννοιες.

11

ΣτιγμιότυπαΣτιγμιότυπα

Ένα στιγμιότυπο είναι μια πρόταση της μορφής • «έννοια – σύνδεσμος – έννοια»

και περιγράφει τη σχέση ανάμεσα στις δύο έννοιες.

12

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣΧΑΡΤΗΣ

έννοιες

συνδέσεις

σχέσεις

αποτελείται από

δείχνει

μεταξύ

αποτελείται από

που καθορίζουν τη σχέση ανάμεσα στις

Ελληνιάδου Έλενα & Ζακόπουλος Βασίλης

Είδη Εννοιολογικών ΧαρτώνΕίδη Εννοιολογικών Χαρτών

• Αραχνοειδείς Εννοιολογικοί Χάρτες

• Αυτοί οι Εννοιολογικοί Χάρτες έχουν μορφή ιστού αράχνης και τοποθετούν την κεντρική ιδέα τους, ή αλλιώς την έννοια που αποτελεί τον ενοποιητικό παράγοντα των στοιχείων του χάρτη, στο κέντρο του χάρτη.

• Οι υπόλοιπες έννοιες τοποθετούνται γύρω από το κέντρο ακτινικά, με φορά προς τα έξω.

14

Είδη Εννοιολογικών ΧαρτώνΕίδη Εννοιολογικών Χαρτών

• Ιεραρχικώς Δομημένοι Εννοιολογικοί Χάρτες

Οι έννοιες αντιπροσωπεύονται από μια ιεραρχική μορφή, με τις γενικότερες έννοιες να εμφανίζονται στην κορυφή του χάρτη και τις πιο συγκεκριμένες να τακτοποιούνται ιεραρχικά κατώτερα.

15

Είδη Εννοιολογικών ΧαρτώνΕίδη Εννοιολογικών Χαρτών

• Πίνακες Ροής

16

Αυτοί οι Εννοιολογικοί Χάρτες έχουν μορφή ιστού αράχνης και τοποθετούν την κεντρική ιδέα τους, ή αλλιώς την έννοια που αποτελεί τον ενοποιητικό παράγοντα των στοιχείων του χάρτη, στο κέντρο του χάρτη. Οι υπόλοιπες έννοιες τοποθετούνται γύρω από το κέντρο ακτινικά, με φορά προς τα έξω.

Είδη Εννοιολογικών ΧαρτώνΕίδη Εννοιολογικών Χαρτών

• Συστημικοί Εννοιολογικοί

Χάρτες

17

Οι συστημικοί Εννοιολογικοί Χάρτες οργανώνουν την πληροφορία κατά τρόπο παρόμοιο με τους πίνακες ροής μόνο που στα άκρα τους δηλώνουν «ΕΙΣΡΟΕΣ» (ή είσοδο, αρχή κτλ) και «ΕΚΡΟΕΣ» (ή έξοδο, τέλος κτλ)

Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη

18

1.   Δημιουργία σχεδίου και καθορισμός των προοπτικών για την ανάλυση μιας περιοχής.

Πριν από την έναρξη, οι μαθητές χρειάζεται να φτιάξουν ένα σχέδιο για τον εννοιολογικό χάρτη, σχετικά µε το τι ενδιαφέρονται να παρουσιάσουν, ποια σημεία θέλουν να φτιάξουν, τι είδους πληροφορίες χρειάζονται για να δημιουργηθούν αυτά τα σημεία, ποιους μαθησιακούς στόχους πρέπει να επιτύχουν.

κατά Jonassen

Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη

19

2.  Καθορισμός των σημαντικών εννοιών.

Για τη σωστή κατανόηση σε κάτι, βασικό ρόλο παίζουν οι έννοιες που θα χρησιμοποιηθούν. Καθώς οι μαθητές αποκτούν εμπειρία στη δημιουργία εννοιολογικών χαρτών είναι σε θέση να εντοπίζουν µόνοι τους τις κύριες έννοιες.Είναι σημαντικό να εντοπίζονται οι βασικές έννοιες που θα χρησιμοποιηθούν.

κατά Jonassen

Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη κατά Jonassen

20

3.  Δημιουργία, καθορισμός και διαμόρφωση κόμβων.

Για κάθε έννοια που δημιουργήθηκε στο προηγούμενο βήμα, δημιουργούμε και ονομάζουμε έναν κόμβο. Στη συνέχεια προστίθενται εικόνες, επεξηγηματικά κείμενα και συνώνυμα κατάλληλα για κάθε κόμβο.

Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη

21

4.  Δημιουργία συνδέσμων μεταξύ των εννοιών.

Η κατανόηση της ακριβούς σχέσης ανάμεσα σε δύο έννοιες, δεν είναι πάντα τόσο εύκολη όσο αρχικά νομίζει κάποιος. Η διαδικασία διαμόρφωσης αυτών των συνδέσμων απαιτεί έρευνα μέσα στην ποικιλία των πιθανών σχέσεων για να καθοριστεί η συγκεκριμένη που μελετάμε. Οι έννοιες σχετίζονται μεταξύ τους µε πολλούς τρόπους, ανάλογα µε το κείμενο στο οποίο βρίσκονται.

κατά Jonassen

Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη

22

5.  Επέκταση του χάρτη.

Η διαδικασία σύνδεσης συνεχίζεται σε όλους ή στους περισσότερους κόμβους του χάρτη. Καθώς προχωρούν οι συνδέσεις, νέοι κόμβοι ή έννοιες προστίθενται στο χάρτη για να εξηγήσουν κάποιες από τις υπάρχουσες έννοιες. Η δυνατότητα αύξησης συνεχίζεται μέχρι να αισθανθεί ο χρήστης ότι η περιοχή που θέλει να περιγράψει επεξηγείται επαρκώς από το χάρτη και αντικατοπτρίζει ως ένα βαθμό τη φυσική απόκτηση γνώσης.

κατά Jonassen

Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη Στάδια δημιουργίας ενός χάρτη

23

5.  Επέκταση του χάρτη.

Οι μαθητές κάνουν συνεχή ανασκόπηση του χάρτη για να βλέπουν την εξέλιξή του, κατά πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι, τι αλλαγές χρειάζονται, κατά πόσο απαντώνται οι ερωτήσεις που τέθηκαν στην αρχή. Εφόσον οι μαθητές τελειώσουν την εργασία τους, καλό είναι να κάνουν μια κριτική σχετικά µε το τι έμαθαν για το περιεχόμενο των εννοιών.

κατά Jonassen

Χρήσεις της εννοιολογικής Χρήσεις της εννοιολογικής χαρτογράφησηςχαρτογράφησης

για διδασκαλία διαφόρων γνωστικών αντικειμένων,

για μάθηση ως γνωστικό εργαλείο, για αξιολόγηση (μέσω σύγκρισης δύο ή

περισσότερων εννοιολογικών χαρτών), για ανάδυση και καταγραφή των αναπαραστάσεων, για ανταλλαγή και επικοινωνία ιδεών, για σχεδίαση εφαρμογών υπερμέσων και

γενικότερα συστημάτων πλοήγησης.

24

Θετικές επιδράσεις των Θετικές επιδράσεις των εννοιολογικών χαρτώνεννοιολογικών χαρτών

Βοηθούν στη βελτίωση της μάθησης και της απόδοσης των μαθητών: Στην κατανόηση / ανάγνωση κειμένων. Στις δεξιότητες σκέψης και μάθησης, όπως ιδέες

οργάνωσης και επικοινωνίας, παρατήρηση προτύπων και σχέσεων, κατηγοριοποίηση ιδεών.

Στη διατήρηση και ανάκληση γνώσεων. Στην επίλυση προβλημάτων.

25

Λογισμικά κατασκευής εννοιολογικών Λογισμικά κατασκευής εννοιολογικών χαρτώνχαρτών

Inspiration

Kidspiration

CmapTools

26

Λογισμικά κατασκευής εννοιολογικών Λογισμικά κατασκευής εννοιολογικών χαρτώνχαρτών Web 2.0 Web 2.0

27

Διαβάστε σχετικά εδώ κι εδώ

Thinklinkr Slick Plan

Imagination Cubed

Edistorm Mind42

Mindmeister

Mindomo

Bubble.us

Creately

Text2mindmap

BBCmindmaps

Mywebinspiration

Wisdomap

Dropmind

Recallplus

xmindnet

Topicscape

ΠηγέςΠηγές

www.epyna.grwww.e-diktyo.euhttp://mcsotos.wordpress.comhttp://estamou.blogspot.comhttp://elenelli.blogspot.comhttp://economu.wordpress.com

28