Lamps from Thessaloniki’s Agora

Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού είναι αποτέ-λεσμα των συστηματικών ανασκαφών της δε-καετίας του 1989-1999 που πραγματοποιήθηκαν από τη ΙΣΤ΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων σε συνεργα-σία με το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ1. Αξιοσημείωτος είναι και ο αριθμός των λύχνων που έχουν ανασυρθεί από τις ανασκα-φές των προηγούμενων δεκαετιών2. Πρόκειται για ένα σύνολο που χρονολογείται από τον 3ο μέχρι τον 16ο αι. και παρουσιάζει μεγάλη ποικι-λία, με λυχνάρια κλειστού τύπου, που αντιπρο-σωπεύουν το 95% περίπου, αλλά και ανοιχτού, της όψιμης βυζαντινής και της πρώιμης οθωμα-νικής περιόδου.

Οι περισσότεροι γνωστοί τύποι των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων εκπροσωπούνται στην Αγο-ρά είτε με εισηγμένα παραδείγματα είτε με απομιμήσεις τοπικού πιθανώς χαρακτήρα. Οι κυριότερες ομάδες είναι αυτές των μικρασιατι-κού και των αττικού τύπου λύχνων που αποτε-λούν το 75% του συνόλου. Το υπόλοιπο ποσο-στό συμπληρώνεται από αγγεία που ανήκουν τυπολογικά στα μεγάλα κέντρα παραγωγής, όπως η Τυνησία, η Σάμος, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος3.

Τα πρωιμότερα παραδείγματα, που χρονο-λογούνται μέχρι τον 4ο αι., είναι εξαιρετικά περιορισμένα, γεγονός μάλλον αναμενόμενο. Τα δημόσια κτήρια της Αγοράς δεν γνώρισαν εκτεταμένες, αλλεπάλληλες επισκευές, ενώ θα πρέπει να καθαρίζονταν συστηματικά, γεγο-νός που απέτρεψε από το να δημιουργηθούν σημαντικοί αποθέτες ευρημάτων αυτής της περιόδου. Εξάλλου τα διοικητικά κτήρια παρέ-μεναν κλειστά κατά τη διάρκεια της νύχτας, περιορίζοντας τις ανάγκες τους σε φωτιστικά μέσα4. Η κατάσταση διαφοροποιείται μετά τον 4ο αι. Είναι η εποχή που η Αγορά έπαψε να αποτελεί το διοικητικό κέντρο της πόλης.

Most of the material is the result of system-atic excavation carried out between 1989 and 1999 by the 16th Ephorate of Antiquities in collaboration with the History & Archaeol-ogy Department of the Aristotle University of Thessaloniki1. A considerable number of lamps had also been retrieved from the site over the preceding decades2.The material spans the pe-riod from the 3rd to the 16th c., and is remarkably varied. Closed lamps account for roughly 95% of the total, but there are also open lamps from the Late Byzantine and Early Ottoman years.

Most of the familiar Late Roman types are represented among the finds from the Agora, either as imports or as imitations, probably locally made. The main groups are lamps of the Asia Minor and Attic types, which ac-count for 75% of the whole. The remainder is divided among vessels belonging typo-logically to such major production centres as Tunisia, Samos, Palestine and Egypt3.

There are very few examples from earlier than the 4th c. This is not unexpected, for the public buildings in the Agora did not undergo repeated extensive repairs and must have been systematically cleaned, which would pre-vent the formation of deposits of finds from

Λυχνάρια από την Αγορά Θεσσαλονίκης// Lamps from Thessaloniki’s AgoraΓεώργιος Βελένης, Σταύρος Ζαχαριάδης // Georgios Velenis, Stavros Zachariadis

Ανασκαφικά σύνολα φωτιστικών μέσων της ύστερης αρχαιότητας και των βυζαντινών χρόνων από τη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή της// Excavation sets of lighting devices of Late Antiquity and the Byzantine period from Thessaloniki and the surrounding region

1. Ανασκαφή Αγοράς.

1. Excavation in the Agora.

1 Με χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού, μετά από εισήγηση της αείμνηστης Ιουλίας Βοκοτοπούλου.2 Αδάμ-Βελένη 2001, 19-21. Καραγιάννη 2001, 153-156. 3 Βελένης κ.ά. 2010.4 Αδάμ-Βελένη 2010, 192.

1 Funded by the Ministry of Culture, at the urging of the late Ioulia Vokotopoulou.2 Αδάμ-Βελένη 2001, 19-21; Καραγιάννη 2001, 153-156. 3 Βελένης et al., in press.

5 Καλάβρια, Μπόλη 2001, 48. Βελένης κ.ά. 2010.6 Γεωργάκη, Ζωγράφου 2001, 29.7 Αδάμ-Βελένη 2001, 31.8 Γενικά για την κατασκευή των λυχναριών βλ. Βελένης κ.ά., (υπό έκδ.).

Εργαστήρια παραγωγής κεραμικής κατέλαβαν τους χώρους της ανατολικής πτέρυγας5, ενώ η πλατεία χρησιμοποιήθηκε για την εξόρυξη και την επεξεργασία πηλού6. Στη νότια πτέρυγα, τα καταστήματα που διαμορφώνονταν σε επαφή με την κρυπτή στοά συνέχισαν απρόσκοπτα τη λειτουργία τους, όπως έμελλε να κάνουν μέχρι το 13ο ή το 14ο αι.7. Οι νέες συνθήκες είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθ-μός των λυχναριών είτε αυτά αποτελούσαν προϊόντα που παράγονταν και πωλούνταν στο χώρο είτε εξυπηρετούσαν τις ανάγκες για φωτι-σμό εργαστηρίων και καταστημάτων. Ενδεικτι-κό της πρώτης περίπτωσης είναι το γεγονός ότι πολλά από τα αγγεία που βρέθηκαν φαίνονται αχρησιμοποίητα ενώ μεταξύ των ευρημάτων συμπεριλαμβάνονται και ορισμένες πήλινες μήτρες λυχναριών.

Η κατασκευή των λύχνωνΑν και τα τροχήλατα λυχνάρια δεν λείπουν από το σύνολό μας, τα περισσότερα παραδείγματα από την Αγορά έχουν κατασκευαστεί με μή-τρες. Για την παραγωγή τους χρειάζονταν ένα πρότυπο από το οποίο θα δημιουργούνταν οι μήτρες, με γύψο ή πηλό, μία για το πάνω και μία για το κάτω μέρος του αγγείου. Ακόμη και ένα έτοιμο λυχνάρι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν πρότυπο.

Ο λυχνουργός τοποθετούσε πηλό στις μή-τρες, ένωνε τα κομμάτια και το προϊόν ήταν έτοιμο για την περαιτέρω διαδικασία μέχρι την όπτηση. Οι οπές που προορίζονταν για τη διαμόρφωση της λαβής έπρεπε να πληρωθούν ξεχωριστά ενώ συχνά ο πηλός τοποθετούνταν σε στρώσεις προκειμένου να αποτυπωθούν κα-λύτερα τα διακοσμητικά θέματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις κάποιες από τις οπές έπρεπε να προετοιμαστούν ήδη από τη μήτρα προκειμέ-νου να μην καταστραφεί το αγγείο αργότερα κατά την επεξεργασία. Αφού το καινούριο αγ-γείο έβγαινε από τη μήτρα και στέγνωνε αρκετά ο κεραμέας επεξεργάζονταν την επιφάνεια της ένωσης των δύο τμημάτων με μικρές σπάτου-λες ή με τα δάχτυλα. Στο τέλος διανοίγονταν οι οπές που απαιτούνταν για τη σωστή λειτουργία του λυχναριού, δηλαδή η οπή καύσης, οι οπές πλήρωσης και άλλες δευτερεύουσες, που κάπο-τε παραλείπονταν. Για το σκοπό αυτό φαίνεται πως χρησιμοποιούσαν ποικιλία εργαλείων, μι-κρούς οξύληκτους οβελούς, πλατιά κοίλα μέσα με ημικυλινδρική ή οξύληκτη κοίλη απόληξη, εν είδει πένας, όπως μαρτυρούν τα σημάδια που αυτά άφησαν στον νωπό πηλό8.

this period. Also, the administrative buildings were closed at night, which would reduce the need for lighting4. After the 4th c., however, the situation changes. That was the time when the Agora stopped serving as the administra-tive centre of the city. Pottery workshops took over the east wing5 and the piazza was used for digging and working the clay6. In the south wing, the areas adjacent to the Crypto-porticus continued to be occupied by shops, as they would until the 13th or 14th c.7. The new circumstances resulted in a sharp increase in the number of lamps on the site, whether as goods produced and sold there or as a means of lighting the various shops and workshops. Evidence of the first case lies in the quan-tity of apparently unused lamps found, along with a number of clay moulds for clay lamps.

Making lamps While this set of material does include a num-ber of wheel-made lamps, most of the lamps from the Agora are mould-made. Making a lamp by this method requires a model, or pa-trix, from which a set of moulds are made, one for the upper half of the vessel and one for the lower. The patrix did not have to be specially made – any lamp could serve the purpose.

The lamp-maker filled the moulds with clay, clamped the parts together, and the product was ready for the next stages of the process before firing. The holes for the handle had to be filled separately, while frequently the clay was applied in layers, for optimum reproduc-tion of the decorative motifs. In some cases, certain holes had to be pre-prepared in the mould, so as not to damage the vessel dur-ing the later stages. Once the new vessel had been unmoulded and partially dried, the potter erased the seam between the two halves with his fingers or a small spatula. The final stage was to open the necessary functional holes, that is, a wick hole and a fill hole (for filling it with oil); sometimes other, secondary, holes were added as well. From the marks left on the clay it seems that a variety of tools were used for this purpose, including small sharp skew-ers and flat, hollow instruments with a semi-cylindrical or pointed hollow tip, like a pen8.

4 Αδάμ-Βελένη 2010, 192.5 Καλάβρια, Μπόλη 2001, 48; Βελένης et al., in press.6 Γεωργάκη, Ζωγράφου 2001, 29.7 Αδάμ-Βελένη 2001, 31.8 For the construction of lamps generally see Βελένης et al., in press.

2. Κρυπτή Στοά Αγοράς.

2. Cryptoporticus of the Agora.

79. Τμήμα πήλινης μήτρας λυχναριού

- Τέλη 3ου-αρχές 4ου αι.- Σωζ. μήκος: 15,4 εκ., πλάτος: 10,6 εκ., διάμ. δίσκου: 3,8 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 356

Μήτρα άνω τμήματος δίμυξου λυχναριού, που έφερε λαβή στο κέντρο του δίσκου, με αδιαμόρφωτη την άνω επιφάνειά της. Το εκμαγείο που προκύπτει φέρει κυκλικό κοί-λο δίσκο με κάθετη λοβοειδή λαβή παράλ-ληλη προς τον άξονα του μήκους. Ο ώμος είναι επίπεδος με ανάγλυφη ιχθυάκανθα ενώ μεταξύ του δίσκου και των μυκτήρων διαμορφώνονται ανάγλυφες, εραλδικά το-ποθετημένες ασπίδες, το εσωτερικό των οποίων κοσμείται με κοκκίδωση. Ανάμεσά τους διαμορφώνεται ανάγλυφο λογχοειδές θέμα ενώ στον σωζόμενο μυκτήρα υπάρ-χει θέση για τη διάνοιξη της οπής καύσης. Στην εξωτερική περιφέρεια της μήτρα δι-αμορφώνονται εγκοπές, που πιθανότατα αποσκοπούσαν στην καλύτερη και αξονική συναρμογή με τη μήτρα που διαμόρφωνε το κάτω μέρος του αγγείου. Πρόκειται για δευτερογενή μήτρα που έχει προκύψει με την τεχνική της αναμήτρωσης, όπως μαρ-τυρεί το αποτύπωμα από την επιφάνεια ένωσης των δύο τμημάτων του λυχναριού που χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο, καθώς και από το ίχνος της οπής που έφερε στη λαβή. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του προτύπου παραπέμπουν σε κατηγορία λυ-χναριών των αττικών εργαστηρίων που φέ-ρουν κοκκίδωση και ανάγλυφες ασπίδες και τα οποία χρονολογούνται στο α΄ μισό του 3ου αι. (Perlzweig 1961, 138, πίν. 25, αρ. 1224-1242), ενώ τα πολύμυξα λυχνάρια με κυκλικό δίσκο που διακοσμείται με ιχθυάκανθα από την Αγορά της Αθήνας χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 4ου αι. (Perlzweig 1961, 157, πίν. 32, αρ. 2016). Με βάση τα παραπάνω το

79. Part of a clay lamp mould

- Late 3rd–early 4th c.- Extant length 15.4 cm, width 10.6 cm, diameter of disk 3.8 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 356

Mould for the upper part of a twin-nozzle lamp with the handle in the centre of the disk, the upper surface unformed. The re-sulting product has a round, saucer-like disk with a lengthwise vertical lug handle. The flat shoulder displays a raised herringbone pat-tern. Between the disk and the nozzles are raised, heraldically positioned shields deco-rated with raised dots and, between them, a raised spear-like ornament. The position of the wick hole is apparent on the surviving nozzle. Notches around the external perim-eter of the mould were probably intended to ensure that it was properly aligned with the lower part of the vessel. That this is a secondary mould, created by surmoulage, is evident from the imprint of the seam on the patrix and the trace of the hole in its handle. The morphological characteristics of the pa-trix suggest a category of lamps decorated with raised dots and relief shields made in an Attic workshop in the first half of the 3rd

c. (Perlzweig 1961, 138, pl. 25, nos 1224-1242), while the multi-nozzle lamps with round disk decorated with a herringbone pattern from the Athenian Agora date from the first half of the following century (Perlzweig 1961, 157, pl. 32, no. 2016). In light of the above the pa-

*Τα λήμματα για το υλικό από την Αγορά Θεσσαλονίκης έχουν συνταχθεί από τον Σταύρο Ζαχαριάδη υπό την επίβλεψη του ομότ. καθ. Γεώργιου Βελένη. **Στο εξής με τον όρο «άνω τμήμα» θα εννοούμε το επάνω από τα δύο τμήματα που διαμορφώνουν τα κατασκευασμένα με μήτρα λυχνάρια και συμπεριλαμβάνει το δίσκο, τον ώμο και την ανω επιφάνεια του μυκτήρα, αντίστοιχα για το υποκείμενο τμήμα, που αναφέρεται στο κάτω μέρος του σώματος και τη βάση θα χρησιμοποιείται ο όρος «κάτω τμήμα». Η θέαση κάθε λυχναριού, νοείται από την άνω επιφάνεια και με φορά από το μυκτήρα προς τα πίσω.

*The entries for the material from Thessaloniki's Agora were written by Stavros Zachariadis under the supervision of Professor Emeritus Georgios Velenis.**Hereafter the term ‘upper part’ will designate the upper of the two parts that form a mould-made lamp and that includes the disk, the shoulder and the upper surface of the nozzle, while the ‘lower part’ corresponds to the lower part of the body and the base. Lamps are understood to be viewed from above, and from the nozzle to the back

trix should probably be dated to sometime in the late 3rd or, more likely, the early 4th c.Published in: Καλάβρια, Μπόλη 2001, fig. 33; Βελένης et al. 2010 (in press).

Λυχνάρια από την Αγορά Θεσσαλονίκης // Lamps from Thessaloniki’s Agora

πρότυπο που χρησιμοποιήθηκε θα πρέπει να χρονολογηθεί, εξελικτικά, κάπου στα τέλη του 3ου-αρχές 4ου αι. με πιθανότερη την οψι-μότερη χρονολόγηση.Δημοσιεύσεις: Καλάβρια, Μπόλη 2001, εικ. 33. Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

- Μέσα 4ου-μέσα 5ου αι.- Σωζ. ύψος: 2,1 εκ., σωζ μήκος: 6,5 εκ., σωζ. πλάτος: 4,9 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 7287

Τμήμα πήλινη μήτρας με αποτύπωμα από δεξί τμήμα σώματος και λαβή λυχναριού. Το εκμαγείο που προκύπτει φέρει κοίλο δίσκο, οριζόμενο από αυλακώσεις, ο οποίος κο-σμείται από ανάγλυφο ρόδακα με οξύληκτα φύλλα. Στο κέντρο του δίσκου διαμορφώ-νεται η θέση για τη διάνοιξη της οπής πλή-ρωσης και περιμετρικά αυτής ανάγλυφος δακτύλιος. Ο ώμος φέρει βαθιά αυλάκωση και η άνω επιφάνεια της λαβής τρεις παράλ-ληλες αυλακώσεις. Πρόκειται πιθανότατα για δευτερογενή μήτρα, που έχει κατασκευ-αστεί με αναμήτρωση, καθώς διακρίνονται τα αποτυπώματα από το σημείο ένωσης των δύο τμημάτων του αγγείου από το οποίο κα-τασκευάστηκε. Το λυχνάρι που χρησιμοποι-ήθηκε ως πρότυπο μπορεί να χρονολογηθεί με βάση το διακοσμητικό θέμα του δίσκου μεταξύ των μέσων του 4ου (Perlzweig 1961, 150, πίν. 30, αρ. 1709) και το α΄ μισό του 5ου

αι. (Karivieri 1996, 220, πίν. 41, αρ. 200). Δημοσιεύσεις: Καραγιάννη 2001 εικ. 17. Βε-λένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

- Τέλη 5ου αι. - Ύψος: 3,1 εκ., μήκος 9,8 εκ., πλάτος: 7 εκ., διάμ. δίσκου: 3,8 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 275

Μήτρα άνω τμήματος λυχναριού ωοειδούς σχήματος, αδιαμόρφωτη στην άνω επιφά-νειά της. Το εκμαγείο που προκύπτει είναι ωοειδούς σχήματος, με κυκλικό δίσκο ορι-ζόμενο από δύο ανάγλυφες ταινίες μεταξύ αυλακώσεων και ανάγλυφο δακτύλιο στο κέ-ντρο περιμετρικά της θέσης για τη διάνοιξη της οπής πλήρωσης. Στον ώμο φέρει κοκκί-δωση που διαμορφώνει στην πρόσθια από-ληξή του εραλδικές ανάγλυφες ασπίδες και μεταξύ αυτών ανάγλυφο λογχόσχημο θέμα, στην πίσω απόληξη το οποίου υπάρχει θέση για τη διάνοιξη μικρή οπής. Η επάνω επιφά-νεια της λαβής κοσμείται από τρεις παράλ-

- Mid 4th–mid 5th c.- Extant height 2.1 cm, extant length 6.5 cm, extant width 4.9 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 7287

Part of a clay mould with the impression of the right part of the body and handle of a lamp. The resulting product has a saucer-shaped disk bordered by grooves, deco-rated with a raised rosette with pointed petals. The position of the pouring hole and enclosing raised ring in the centre of the disk are plain. The shoulder has a deep groove, and the handle three parallel grooves on the upper surface. This is probably a secondary mould created by surmoulage, since the im-print of the seam on the patrix is quite clear. Based on the decorative motif on the disk, the patrix was probably made sometime be-tween the middle of the 4th (Perlzweig 1961, 150, pl. 30, no. 1709) and the middle of the 5th c. (Karivieri 1996, 220, pl. 41, no. 200). Published in: Καραγιάννη 2001, fig. 17; Βελένης et al. 2010 (in press).

- Late 5th c. - Height 3.1 cm, length 9.8 cm, width 7 cm, diameter of disk 3.8 cm- Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora,inv. no. ΡΑ 275

Mould for the upper part of an oval lamp, the upper surface unformed. The resulting product is oval, with a round disk bordered by two relief ribs between grooves and a raised ring in the centre, encircling the po-sition for the pouring hole. The shoulder is decorated with raised dots and, at the front, relief shields framing a raised spear-shaped ornament, with the position of a small vent indicated behind it. The upper surface of the handle is decorated with three parallel grooves. This must be a secondary mould, since it preserves traces of the seam on the patrix as well as traces of the hole in its

82. Τμήμα πήλινου λυχναριού

- 3ος αι.- Μέγ. διάσταση: 4,9 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 150

Τμήμα λαβής λυχναριού με μεγάλη οπή. Στην άνω επιφάνειά της κοσμείται από ζεύγος αυλακώσεων που διαμορφώνουν πέταλο στην πρόσθια απόληξή της. Στην εξωτερική επιφάνεια του οστράκου, ιδιαί-τερα μέσα στις αυλακώσεις του διακόσμου, εντοπίζονται μικρές κουκκίδες που υποδει-κνύουν τη χρήση γύψινης μήτρας για την κατασκευή του (για την εξέλιξη των λαβών στα αττικά λυχνάρια, βλ. Karivieri 1996, 74). Η διαμπερής οπή στη λαβή παρουσιάζει συ-γκλίνουσα αμφικωνική μορφή αποτέλεσμα του τρόπου διάνοιξής της με κυλινδρικό στέλεχος, το οποίο περιστρέφεται υπό γω-νία προκειμένου να τελειοποιηθεί το σχήμα και το μέγεθος της οπής (Βελένης κ.ά. 2010, υπό έκδ.). Δημοσιεύσεις: Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

82. Clay lamp fragment

- 3rd c.- Max. dimension 4.9 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 150

Part of a lamp handle with large hole. The upper surface is decorated with a pair of grooves forming a petal at the front end of the handle. The fine dots on the surface of the fragment, particularly between the grooves decorating the handle, show that the lamp was made in a plaster mould (for the evolution of handle shape in Attic lamps, see Karivieri 1996, 74). The convergent biconical form of the hole indicates that it was pierced using a cylindrical tool applied at an angle in order to obtain the desired size and shape (Βελένης et al. 2010, in press). Published in: Βελένης et al. 2010 (in press).

ληλες αυλακώσεις. Πρόκειται για δευτερο-γενή μήτρα καθώς διακρίνονται στο πλαίσιο της τα ίχνη από το σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων του λυχναριού-προτύπου ενώ στη θέση της λαβής διακρίνονται ίχνη από την οπή που αυτή έφερε. Επιπλέον η οπή καύσης είναι έκκεντρα τοποθετημένη. Ο συ-γκεκριμένος τύπος χρονολογείται με βάση σειρά παραδειγμάτων από την Αρχαία Αγο-ρά της Αθήνας στα τέλη του 3ου αι. (Warner Slane 1990, 33, πίν. 4, αρ. 49. Perlzweig 1961, 138, πίν. 25, αρ. 1264). Ωστόσο, αντίστοιχα παραδείγματα έχουν αποδοθεί και στα τέλη του 5ου αι. (Poulou-Papadimitriou 1986, 602, εικ. 44, αρ. 47. Broneer 1930, 225, πίν. 23, εικ. 161, αρ. 910-911). Το γεγονός ότι πρόκειται για δευτερογενή μήτρα, μαζί με τα μορφολογι-κά χαρακτηριστικά του εκμαγείου κατατάσ-σει το πρότυπο που χρησιμοποιήθηκε πιο κοντά σε αυτά του 5ου αι.Δημοσιεύσεις: Αδάμ-Βελένη 2010, 202, εικ. 2, αρ. 85. Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

handle, while the wick hole is off-centre. The patrix may be dated, based on a series of ex-amples from the Athenian Agora, to the late 3rd c. (Warner Slane 1990, 33, pl. 4, no. 49; Perlzweig 1961, 138, pl. 25, no. 1264), although similar examples have also been dated to the late 5th c. (Poulou-Papadimitriou 1986, 602, fig. 44, no. 47; Broneer 1930, 225, pl. 23, fig. 161, nos 910-911). The fact that this is a sec-ondary mould, combined with the morpho-logical characteristics of the patrix, places the latter closer to the 5th c. Published in: Αδάμ-Βελένη 2010, 202, fig. 2, no. 85; Βελένης et al. 2010 (in press).

- Μέσα 3ου αι.- Σωζ μήκος: 6,3 εκ., σωζ. πλάτος: 6 εκ., διάμ. δίσκου: 3,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 2

Τμήμα μυκτήρα και άνω μέρους σώματος λυχναριού με κυκλικό δίσκο που κοσμείται από ανάγλυφο ακτινωτό θέμα. Ο ώμος εί-ναι επίπεδος και φέρει κληματίδα με σχη-ματοποιημένα φύλλα και βοτρύες σε εναλ-λαγή, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται ελισσόμενοι βλαστοί (για παράλληλα βλ. Perlzweig 1961, 145, πίν. 28, αρ. 1499. Karivieri 1996, 209, πίν. 15, αρ. 163). Στην κάτω επιφά-νεια του δίσκου διακρίνεται η προσπάθεια του κεραμέα να περιοριστεί όσο το δυνατό περισσότερο το πάχος του πηλού στο κε-ντρικό σημείο, προκειμένου να περιορίσει τον κίνδυνο καταστροφής ή παραμόρφω-σης του λυχναριού κατά τη διαδικασία δι-άνοιξης της οπής πλήρωσης (Βελένης κ.ά. 2010, υπό έκδ.).Δημοσιεύσεις: Καλάβρια, Μπόλη 2001 56, εικ. 33α, αρ. 26. Αδάμ-Βελένη κ.ά. 1996, 528, εικ. 10β. Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

- Τέλη 3ου-αρχές 4ου αι.- Σωζ. ύψος: 4 εκ., σωζ. μήκος: 11 εκ., πλάτος: 9,8 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 317

Κάτω τμήμα λυχναριού κυκλικού σχήματος με προεξέχοντα μυκτήρα. Η βάση είναι επίπεδη και κοσμείται από ομόκεντρες αυλακώσεις (για παράλληλο βλ. Perlzweig 1961, 168, πίν. 36, αρ. 2244). Στον μυκτήρα διατηρούνται ίχνη χρήσης. Το άνω μέρος του αγγείου έχει αποκολληθεί στο σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων (ως σημείο ένωσης των δύο τμημάτων νοείται η επιφά-νεια συναρμογής των δύο κομματιών που διαμορφώνουν τα κατασκευασμένα με μή-τρα λυχνάρια). Στον πυθμένα διακρίνονται έντονα ίχνη από το εργαλείο που χρησιμο-ποιήθηκε για τη διάνοιξη των οπών στον δίσκο και τον μυκτήρα. Η μορφή που έχουν τα σημάδια αυτά υποδεικνύει τη χρήση ενός κοίλου μέσου με τριγωνική απόληξη που πιθανότατα προσομοιάζει αυτή της πένας (Βελένης κ.ά. 2010, υπό έκδ.). Στον πυθμένα του μυκτήρα διατηρείται μάζα

- Mid 3rd c.- Extant length 6.3 cm, extant width 6 cm, diameter of disk 3.5 cm- Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 2

Fragment of the nozzle and upper part of the body of a lamp. The round disk is deco-rated in relief with a radial motif, while the flat shoulder has a tendril with alternating stylised leaves and bunches of grapes, in-terspersed with scrolls (for parallels see Perlzweig 1961, 145, pl. 28, no. 1499; Karivieri 1996, 209, pl. 15, no. 163). It is clear from the lower surface of the disk that the potter tried to make the central area as thin as possible to reduce the risk of damage or dis-tortion when the pouring hole was pierced (Βελένης et al. 2010, in press).Published in: Καλάβρια, Μπόλη 2001, 56, fig. 33α, no. 26; Αδάμ-Βελένη et al. 1996. 528, fig. 10b; Βελένης et al. 2010 (in press).

- Late 3rd–early 4th c.- Extant height 4 cm, extant length 11 cm, width 9.8 cm, - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 317

Lower part of a round lamp with projecting nozzle. The base is flat and decorated with concentric grooves (for parallel see Perlzweig 1961, 168, pl. 36, no. 2244). The nozzle retains signs of use. The upper part of the vessel has broken off at the seam between the two halves. Plainly visible on the bottom of the reservoir are the marks left by the instrument used to pierce the holes in the disk and the nozzle, which was evidently a hollow tool with a triangular tip, probably something like a quill (Βελένης et al. 2010, in press). The mass of clay on the lower inside surface of the nozzle

πηλού που προέκυψε από τη διάνοιξη της οπής καύσης. Δημοσίευση: Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

is a residue from the working of the wick hole. Published in: Βελένης et al. 2010 (in press).

- Πρώτο μισό 4ου αι.- Ύψος: 4,7 εκ., σωζ. μήκος: 4,1 εκ., σωζ. πλά-τος: 6,6 εκ., διάμ. βάσης: 4,2 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 7319

Πίσω τμήμα λυχναριού με επίπεδο ώμο διακοσμημένο από σειρά μεγάλων κουκκί-δων και επωμίδα που διαμορφώνεται από παράλληλες αυλακώσεις. Ο δίσκος διατη-ρείται σε ελάχιστο τμήμα και ορίζεται από δύο ομόκεντρες αυλακώσεις. Η λαβή κατέρ-χεται στη βάση οριζόμενη από αυλακώσεις στο κάτω μέρος του σώματος και φέρει δύο παράλληλες αυλακώσεις στην επάνω επι-φάνειά της, καρδιόσχημο ανάγλυφο θέμα στην κάτω απόληξή της και ίχνη ημιτελούς οπής στο άνω μέρος. Τέτοια σημάδια είναι αρκετά συνηθισμένα σε λυχνάρια αττικού τύπου που χρονολογούνται από τα τέλη του 3ου μέχρι τα μέσα του 4ου αι. (βλ. Karivieri 1996, 74). Η βάση ορίζεται από ζεύγος ομό-κεντρων αυλακώσεων και φέρει εμπίεστη επιγραφή «ΡΟΥ». Πρόκειται για αγγείο από το φημισμένο αττικό εργαστήριο του «ΡΟΥ-ΦΟΥ» το οποίο λειτούργησε μέχρι τα τέλη του 4ου ή τις αρχές του 5ου αι. (Karivieri 1996, 129). Οι μικρές κουκκίδες που διακρίνονται μεταξύ των αυλακώσεων στον διάκοσμο του αγγείου είναι ενδεικτικές της χρήσης γύψι-νης μήτρας ενώ στο σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων εξωτερικά διακρίνονται ίχνη από την επεξεργασία της με σπάτουλα (για

- 4ος αι.- Σωζ. μήκος: 7,7 εκ., πλάτος 5,9 εκ., διάμ. δίσκου: 4,1 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΑ 4408

Άνω τμήμα ωοειδούς λυχναριού. Φέρει κυκλικό δίσκο που κοσμείται από οκτώ ακτινωτά διατεταγμένα φύλλα και κυκλική οπή πλήρωσης στο κέντρο, την οποία περι-βάλει ανάγλυφος δακτύλιος. Ο ώμος είναι επίπεδος και παραμένει ακόσμητος ενώ ο μυκτήρας χωρίζεται από το σώμα του αγ-γείου με λεπτή αυλάκωση. Μεταξύ δίσκου και μυκτήρα διατηρείται μικρή οπή που δεν έχει διανοιχθεί πλήρως. Το σωζόμενο τμήμα έχει αποκολληθεί στο σημείο της ένωσης με το κάτω μέρος του αγγείου. Οι οπές πλήρω-σης και καύσης είναι διανοιγμένες ελαφρώς έκκεντρα και έχουν ολοκληρωθεί μετά την εξαγωγή του αγγείου από τη μήτρα. Η λαβή

- First half 4th c.- Height 4.7 cm, extant length 4.1 cm, extant width 6.6 cm, diameter of base 4.2 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 7319

Back part of a lamp. The flat shoulder is decorated with a row of large dots and an epaulette of parallel grooves. What little remains of the disk is defined by two con-centric grooves. The handle descends to the base, between grooves on the lower part of the body, and has two parallel grooves on its upper surface, a raised heart-shaped motif at the lower end, and a small punch mark in the upper part. Punch marks are espe-cially common on handles from Attic lamps dated in the late 3rd–mid 4th c. (see Karivieri 1996, 74). The base is defined by a pair of concentric of grooves and displays the im-pressed trademark “ΡΟΥ”, identifying it as an Attic product from the famous “RUFUS” workshop, which flourished until the late 4th

or early 5th c. (Karivieri 1996, 129). The small

- 4th c.- Extant length 7.7 cm, width 5.9 cm, diameter of disk 4.1 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΑΑ 4408

Upper part of an oval lamp. The round disk is decorated with eight leaves arranged ra-dially around the raised ring encircling the round pouring hole in the centre. The flat shoulder is undecorated, while a narrow groove separates the nozzle from the body of the vessel. Between the disk and the nozzle is small blind hole. The fragment has separated from the lower part at the seam, and the handle has broken off. The wick and pouring holes are slightly off-centre and were worked after the vessel was removed from the mould. The lamp was most prob-ably made using a secondary mould created by surmoulage, since the shoulder bears

παράλληλο βλ. Perlzweig 1961, 155, πίν. 36, αρ. 1974). Δημοσίευση: Αδάμ-Βελένη 2010, 195, αρ. 16.

Σ. Ζ.

dots between the decorative grooves indi-cate the use of a plaster mould, while traces of spatula work over the seam are visible on the exterior surface (for parallel see Perlz-weig 1961, 155, pl. 36, no. 1974). Published in: Αδάμ-Βελένη 2010, 195, no. 16.

έχει αποκολληθεί από το σώμα. Πρόκειται πιθανότατα για λυχνάρι από δευτερογενή μήτρα καθώς διακρίνονται στον ώμο ίχνη από την επιφάνεια ένωσης των τμημάτων του λυχναριού που χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο. Οι μικρές κουκκίδες μεταξύ των αυλακώσεων υποδεικνύουν τη χρήση γύψι-νης μήτρας, ωστόσο το γεγονός ότι αυτές παρουσιάζονται σε πολύ χαμηλό ανάγλυφο αποτελεί ένδειξη πως προέρχονται από το λυχνάρι-πρότυπο.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

87. Πήλινο λυχνάρι, κατασκευ-ασμένο με μήτρα

- 4ος αι.- Σωζ. ύψος: 3,6 εκ., σωζ. μήκος: 9 εκ., πλάτος: 6,9 εκ., διάμ. δίσκου: 3,3 εκ., διάμ. βάσης: 2,6 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΠ 51

Ωοειδές λυχνάρι με σπασμένη την πρόσθια απόληξη του μυκτήρα. Ανάγλυφη ταινία ορίζει τον δίσκο και το κανάλι επικοινωνίας. Ο ώμος κοσμείται από ζεύγη ομόκεντρων ανάγλυφων δακτυλίων με κουκκίδα στο κέ-ντρο τα οποία περιβάλλονται από πεταλο-ειδή πλαίσιο. Στο κάτω τμήμα του αγγείου η βάση ορίζεται από ανάγλυφο δακτύλιο και λεπτή αυλάκωση. Στο πίσω μέρος πέντε ανάγλυφες ταινίες σε διάταξη ριπιδίου εκ-κινούν από τη λαβή ενώ στο πρόσθιο ζεύγη ανάγλυφων ταινιών μεταξύ αυλακώσεων βαίνουν εκατέρωθεν του μυκτήρα (για πα-ράλληλο βλ. Bailey 1988, 393, πίν. 114, αρ. Q3207. Το παράδειγμα της Αγοράς μιμείται τα διακοσμητικά θέματα με απλοποιήσεις, τόσο στην άνω όσο και την κάτω επιφάνεια). Στο σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων του αγγείου, εξωτερικά, ο αρμός παραμεί-νει διακριτός. Η οπή πλήρωσης και καύσης έχουν ολοκληρωθεί μετά την εξαγωγή από τη μήτρα με κοίλο ημικυλινδρικό μέσο, τα ίχνη του οποίου διακρίνονται στον πυθμένα του μυκτήρα ενώ η οπή καύσης έχει διανοι-χθεί διαγωνίως. Ολόκληρη η επιφάνεια του αγγείου είναι καλυμμένη από υπόλευκο επί-χρισμα και διατηρεί στον μυκτήρα περιορι-σμένα ίχνη χρήσης. Υιοθετεί τη μορφή και τα διακοσμητικά θέματα λυχναριών, η πα-ραγωγή των οποίων αποδίδεται στη Σάμο και χρονολογούνται στον 7ο μ.Χ. αι. (Poulou-Papadimitriou 1986, 594-595, εικ. 53). Ανή-κει σε μια σειρά παραδειγμάτων από την Αγορά Θεσσαλονίκης με κοκκινωπό πηλό και υπόλευκο επίχρισμα, τα οποία αντλούν από το ρεπερτόριο των μικρασιατικών και

traces of the seam on the original vessel. The small dots between the grooves indi-cates the use of a plaster mould, but their very low relief suggests that they came from the patrix.Unpublished

87. Mould-made clay lamp

- 4th c.- Extant height 3.6 cm, extant length 9 cm, width 6.9 cm, diameter of disk 3.3 cm, diameter of base 2.6 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΑΠ 51

Oval lamp. The tip of the nozzle is broken. A raised band defines the disk and drain-age channel. The shoulder is decorated with pairs of raised concentric rings with a dot in the centre, enclosed within a petal-shaped border. The base is defined by a raised ring and narrow groove. At the back, five raised ribs fan out from the handle, while at the front pairs of raised bands be-tween grooves run down either side of the nozzle (for parallel see Bailey 1988, 393, pl 114, no. Q3207. The example from the Agora imitates, in simplified form, these decora-tive motifs on both the upper and the lower surfaces). The seam between the two parts of the vessel is quite visible on the out-side. The pouring hole and wick hole were worked after the vessel was moulded using a hollow, semi-cylindrical tool, which has left marks on the floor of the nozzle, while the wick hole was pierced diagonally. The entire surface of the vessel is covered with an off-white slip, and traces of use are still visible on the nozzle. In form and decoration this vessel corresponds to a 7th -c. Samian type (Poulou-Papadimitriou 1986, 594-595, fig. 53). It is one of a series of examples from Thessaloniki's Agora with with reddish clay

and off-white slip, which draw on the rep-ertory of Anatolian and Samian workshops and are finished with an off-white slip (see Καραγιάννη 2001, fig. 17). Unpublished

σαμιακών εργαστηρίων και φέρουν υπόλευ-κο επίχρισμα (βλ. Καραγιάννη 2001, εικ. 17). Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- Μέσα 4ου αι. - Ύψος: 4,9 εκ., σωζ. μήκος: 7,7 εκ., πλάτος: 7,9 εκ., διάμ. δίσκου: 5,4 εκ., διάμ. βάσης: 3,9 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 7320

Τμήμα λυχναριού κυκλικού σχήματος με αποκρουσμένο το πρόσθιο τμήμα. Ο δίσκος κοσμείται από ακτινωτό θέμα και ορίζεται από ζεύγος ανάγλυφων ταινιών. Ο ώμος εί-ναι επίπεδος και φέρει ανάγλυφη κληματίδα με σχηματοποιημένα φύλλα και βοτρύες σε εναλλαγή. Η λαβή κατέρχεται στο κάτω μέρος του σώματος με αυλακώσεις εκατέ-ρωθεν αυτής, φέρει ζεύγος αυλακώσεων στην επάνω επιφάνειά της, καρδιόσχημο ανάγλυφο θέμα στην κάτω απόληξή της και ίχνη ημιτελούς οπής στο άνω τμήμα. Η βάση ορίζεται από ζεύγος ομόκεντρων αυλακώσε-ων και φέρει στο κέντρο εμπίεστη επιγραφή «Α». Πρόκειται για αττικό λυχνάρι από το ερ-γαστήριο του Άλφα όπως είναι γνωστό λόγο της χρήσης του γράμματος «Α» ως σήμα κατατεθέν στη βάση των προϊόντων του. Η ακμή του εργαστηρίου σημειώνεται στον 4ο αι., ενώ εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι τα τέλη του 5ου (Karivieri 1996, 83. Για παράλλη-λο βλ. Perlzweig 1961, 146, πίν. 28, αρ. 1562). Το παράδειγμα από την Αγορά των Αθηνών προέρχεται από το εργαστήριο του Στρατο-λάου, το οποίο λειτούργησε την ίδια περίπου περίοδο με εκείνο του «Α» (Αδάμ-Βελένη 2010, 189). Στο σημείο της ένωσης των δύο

- Μέσα 4ου αι.- Σωζ. ύψος: 5,1 εκ., σωζ. μήκος: 4,5 εκ., σωζ. πλάτος: 4,7 εκ., - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 456

Τμήμα σώματος, βάσης και λαβής λυχναριού. Ο δίσκος φέρει ανάγλυφο ρόδακα. Ο ώμος κοσμείται από έντονα ανάγλυφη κληματίδα με φύλλα και βοτρύες σε εναλλαγή. Η λαβή φέρει τρεις παράλληλες αυλακώσεις στην επάνω επιφάνειά της ενώ η βάση ορίζεται από δύο ομόκεντρες αυλακώσεις (για παράλ-ληλα βλ. Perlzweig 1961, 152, πίν. 31, αρ. 1789. Lindros Wohl 1972, 129-30, πίν. 34, αρ. 14). Έντονα ίχνη επεξεργασίας μετά την εξαγωγή από τη μήτρα διακρίνονται στο πίσω μέρος της λαβής ενώ στο σημείο της ένωσης, εξω-τερικά, διαμορφώνεται πλατιά επιφάνεια με ίχνη από σπάτουλα. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- Mid 4th c. - Height 4.9 cm, extant length 7.7 cm, width 7.9 cm, diameter of disk 5.4 cm, diameter of base 3.9 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 7320

Part of an almost round lamp, the front badly chipped. The disk is decorated with a radial motif and defined by a pair of raised bands. The flat shoulder displays a relief tendril with alternating stylised leaves and bunches of grapes. The handle, which extends along the lower part of the body between flanking grooves, has a blind hole at the top, a pair of grooves along the upper surface, and a raised heart-shaped motif at the lower end. The base is defined by a pair of concentric grooves and has an impressed “A” in the cen-tre. This is an Attic lamp from the “Alpha” workshop, so called because of the trade-mark “A” on the base of its manufactures, which flourished particularly in the 4th c. and

- Mid 4th c.- Extant height 5.1 cm, extant length 4.5 cm, extant width 4.7 cm, - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 456

Part of the body, base and handle of a lamp. The disk displays a raised rosette. The shoul-der is decorated with a vine tendril with al-ternating leaves and bunches of grapes in strong relief. The handle has three parallel grooves on the upper surface, while the base is defined by two concentric grooves (for parallels see Perlzweig 1961, 152, pl. 31, no. 1789; Lindros Wohl 1972, 129-130, pl. 34, no. 14). The back of the handle was obvi-ously reworked after unmoulding, and there are spatula marks on the smoothed surface around the outer side of the seam. Unpublished

τμημάτων, εξωτερικά, διακρίνονται ίχνη από τη χρήση σπάτουλας. Οι μικρές κουκκίδες στον διάκοσμο είναι ενδεικτικές της χρήσης γύψινης μήτρας για την κατασκευή. Δημοσίευση: Αδάμ-Βελένη 2010, 196, εικ. 6-7, αρ. 30.

Σ. Ζ.

continued in operation until the late 5th c. (Karivieri 1996, 83. For parallel see Perlzweig 1961, 146, pl. 28, no. 1562). The example from the Athenian Agora comes from the Strato-laos workshop, which was roughly contem-porary with the “A” workshop (Αδάμ-Βελένη 2010, 189). On the outside of the vessel, there are spatula marks along the seam line. The small spots on the decoration betray the use of a plaster mould. Published in: Αδάμ-Βελένη 2010, 196, figs 6-7, no. 30.

- Β΄ μισό 4ου αι.- Μέγ. διάσταση.: 5,4 εκ., πλάτος: 3,7 εκ., διάμ. δίσκου: 4,2 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 374

Άνω τμήμα λυχναριού με κυκλικό δίσκο που κοσμείται από ακτινωτό θέμα. Στο κέντρο διαμορφώνει κυκλική οπή πλήρωσης την οποία περιθέει ανάγλυφος δακτύλιος. Ό ώμος είναι επίπεδος και κοσμείται από ιχθυ-άκανθα (για παράλληλο βλ. Perlzweig 1961, 148, πίν. 29, αρ. 1610). Έχει αποκολληθεί στο σημείο ένωσης με το κάτω τμήμα. Η διάνοι-ξη της οπής πλήρωσης έχει ολοκληρωθεί μετά την εξαγωγή του αγγείου από τη μή-τρα. Στην τομή του οστράκου είναι ευδιάκρι-τες δύο στρώσεις πηλού όμοιας σύστασης. Η πρώτη από αυτές είναι λεπτότερη σε πά-χος, προκειμένου να αποτυπωθούν με μεγα-λύτερη ευκρίνεια τα διακοσμητικά θέματα, ενώ η δεύτερη διαμορφώνει την εσωτερική επιφάνεια του οστράκου (Βελένης κ.ά. 2010 υπό έκδ.).Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- Β΄ μισό 4ου αι - Μέγ. διάσταση: 6,6 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΠ 74

Λαβή και τμήμα σώματος λυχναριού που φέρει δίσκο τετράγωνου σχήματος, ο οποί-ος κοσμείται από ακτινωτό θέμα με στιγμές στις απολήξεις του. Ο ώμος είναι επίπεδος με εμπίεστους κύκλους που φέρουν στιγμές στο κέντρο, εκατέρωθεν της λαβής, η άνω επιφάνεια της οποίας κοσμείται από αυ-λακώσεις (για παράλληλο βλ. Koutoussaki 2008, 289, εικ. 395, αρ. 463.1). Στο σημείο ένωσης των δύο τμημάτων του, εξωτερικά, διακρίνεται πλατιά επιφάνεια με ίχνη επε-ξεργασίας από σπάτουλα. Τα λυχνάρια με δίσκο τετράγωνου σχήματος έχουν περιορι-σμένη διάδοση μεταξύ των προϊόντων των αττικών εργαστηρίων και χρονολογούνται στα τέλη του 4ου -αρχές του 5ου αι. (Karivieri 1996, 205. Bovon 1966, 80).Δημοσιεύσεις: Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

- 2nd half 4th c.- Max. dimension 5.4 cm, width 3.7 cm, diameter of disk 4.2 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 374

Upper part of a lamp with a round disk decorated with a radial motif. A raised ring encircles the round pouring hole in the cen-tre. The flat shoulder is decorated with a herringbone pattern (for parallel see Perlz-weig 1961, 148, pl. 29, no. 1610). The piece has separated from the lower half at the seam. The pouring hole was worked after the ves-sel had been removed from the mould. In section there are clearly two layers of clay of the same quality: one of uniform thickness, forming the inner surface of the fragment, the other thinner, to permit a sharper im-pression of the decorative motifs (Βελένης et al. 2010, in press).Published in: Βελένης et al. 2010 (in press).

- 2nd half 4th c.- Max. dimension 6.6 cm- Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΑΠ 74

Handle and part of the body of a lamp. The disk is square, edged with a radial pattern of dots. The flat shoulder has impressed circles with dots in the centre in either side of the handle, the upper surface of which has a pattern of grooves (Koutoussaki 2008, 289, fig. 395, no. 463.1). Traces of spatula work are visible over the area where the two halves meet. Lamps with square disk are among the less widely distributed products of the Attic workshops, and date from the late 4th or early 5th c. (Karivieri 1996, 205; Bovon 1966, 80).Published in: Βελένης et al. 2010 (in press).

- 4ος-5ος αι. - Σωζ, ύψος σώματος: 2,4 εκ., μήκος: 8,5 εκ., πλάτος: 6 εκ., διάμ. δίσκου: 4,3 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 344

Άνω τμήμα λυχναριού ωοειδούς σχήμα-τος. Στον κυκλικό δίσκο φέρει δυσδιάκριτη ανάγλυφη παράσταση ζώου, πιθανότατα πετεινού και στον ώμο δύο σειρές μεγά-λων κουκκίδων. Ο μυκτήρας ορίζεται από δύο διαγώνιες αυλακώσεις, ενώ η επάνω επιφάνεια της λαβής διακοσμείται από δύο λεπτές παράλληλες αυλακώσεις. Πρόκει-ται για αμελώς κατασκευασμένο αγγείο. Ο δίσκος είναι έκκεντρα τοποθετημένος με αποτέλεσμα το πλάτος του ώμου να κατα-νέμεται άνισα στις δύο πλευρές. Μορφολο-γικά ανήκει σε ένα τύπο αττικών λυχναριών τα οποία φέρουν στον δίσκο παραστάσεις ζώων, με πιο συνηθισμένη αυτή του λέο-ντα, και χρονολογούνται στον 3ο και τον 4ο αι. (Broneer 1930, πίν. 17, 18. Perlzweig 1961, 130, πίν. 21, αρ. 970, 97). Αντίθετα το εικονο-γραφικό θέμα του πετεινού απαντά κατά κύριο λόγο σε βορειοαφρικανικά λυχνάρια (Bonifay 2004, εικ. 211, αρ. 45. Enambli 1976, αρ. 626. Bailey 203, πίν. 28, αρ. Q1838). Το παράδειγμα από την Αγορά χρονολογείται με βάση τα συνευρήματα. Αποτελεί εμ-φανώς απομίμηση των αττικών προτύπων καθώς, εκτός από την αμελή κατασκευή, δι-αφοροποιείται από αυτά τόσο ως προς τον

- Μέσα 4ου-αρχές 5ου αι. - Μέγ. διάσταση 6,8 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 7334

Τμήμα πρόσθιου μέρους άνω τμήματος λυ-χναριού. Ανάγλυφη ταινία ορίζει τον ωοειδή δίσκο και το στενό κανάλι που τον συνδέει με την οπή καύσης, την οποία περιθέει ανά-γλυφος δακτύλιος. Ο ώμος και ο μυκτήρας κοσμούνται με τρεις σειρές μεγάλων κουκκί-δων ενώ η εξωτερική επιφάνεια του οστρά-κου καλύπτεται από ιριδίζων επίχρισμα και φέρει έντονα ίχνη χρήσης. Πρόκειται για λυχνάρι μεγάλου μεγέθους που χρονολογεί-ται από τα συνευρήματά του και παράλληλα του έχουν βρεθεί στην περιοχή της Ουκρα-νίας (πληροφορία από την συνάδελφο E. Ю. Клeнинa). Η διάνοιξη τόσο της οπής καύσης όσο και της οπής πλήρωσης έχουν ολοκλη-ρωθεί μετά την εξαγωγή του λυχναριού από τη μήτρα. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- 4th–5th c. - Extant body height 2.4 cm, length 8.5 cm, width 6 cm, diameter of disk 4.3 cm. - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 344

Upper part of an oval lamp. Barely visible on the round disk is a relief figure of an animal, probably a cock, while the shoulder has two rows of large dots. The nozzle is bordered by two diagonal grooves, and the upper sur-face of the handle displays two narrow par-allel grooves. The lamp is carelessly made. The disk is off-centre, making the shoulders of uneven width. Morphologically, the lamp belongs to the Attic type of lamp with an an-imal (usually a lion) on the disk, which were made in the 3rd and 4th c. (Broneer 1930, pls 17, 18; Perltzweig1961, 130, pl. 21, nos 970, 974), although the rooster motif is more common-ly found on North African lamps (Bonifay 2004, fig. 211, no. 45; Enambli 1976, no. 626; Bailey 203, pl. 28, no. Q1838). The example from the Forum dating based on neighbour-ing finds and is obviously an imitation, since

- Mid 4th–early 5th c.- Max. dimension 6.8 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 7334

A fragment of the front part of the upper half of a large lamp. A raised band defines the oval disk and narrow channel with the wick hole and its encircling raised ring. The shoulder and nozzle are decorated with three rows of large dots, while the exterior surface of the fragment is covered by an iridescent slip and shows marked traces of use. The lamp has been dated on the basis of neighbouring finds. Comparable exam-ples have been found in the Ukraine (in-formation from my colleague E.Ю. Клeнинa). Both the wick hole and the pouring hole were worked after the vessel had been re-moved from the mould. Unpublished

πηλό, όσο και μορφολογικά.Δημοσίευση: Αδάμ-Βελένη 2010, 199, αρ. 60.

Σ. Ζ.

besides being carelessly made it also differs from Attic manufactures morphologically and in the composition of the clay.Published in: Αδάμ-Βελένη 2010, 199, no. 60.

- Μέσα 4ου-μέσα 5ου αι.- Σωζ. ύψος: 3,1 εκ., μέγ. διάσταση: 6,9 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, νοτιανατολικός τομέας- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 1543

Πίσω τμήμα λυχναριού με επίπεδο δίσκο που καταλαμβάνει ολόκληρη την άνω επι-φάνεια του αγγείου. Κοσμείται στο σωζό-μενο τμήμα του από ανάγλυφη παράσταση πουλιού, πιθανώς κύκνου, που στρέφει το κεφάλι προς τα αριστερά. Στο πίσω μέρος διαμορφώνεται μεγάλη οπή πλήρωσης περιβαλλόμενη από υψηλό ανάγλυφο δα-κτύλιο, επί του οποίου εφάπτεται η γένεση ταινιωτής λαβής, ωοειδούς διατομής, που απολήγει στο κάτω μέρος του σώματος. Η βάση είναι κυκλική και διαμορφώνεται από υψηλό ανάγλυφο δακτύλιο. Στο σημείο ένω-σης των δύο τμημάτων εντοπίζεται μεγάλη ποσότητα πλεονάζοντος πηλού εσωτερικά ενώ εξωτερικά ενισχύεται από επίθετο πηλό και η επεξεργασία της επιφάνειας είναι μάλλον αμελής. Το κάτω τμήμα του αγγείου είναι αμελώς κατασκευασμένο και ελαφρώς μικρότερο από το επάνω. Η οπή πλήρωσης έχει διαμορφωθεί απ’ ευθείας στη μήτρα, ενώ η λαβή είναι επίθετη. Το αγγείο χρονο-λογείται από τα συνευρήματά του, ωστόσο δεν στάθηκε δυνατό να ταυτιστεί τυπολογι-κά με κάποιο από τα δημοσιευμένα παρα-δείγματα.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- Μέσα 5ου αι.- Ύψος: 4,3 εκ., σωζ. μήκος: 9,3 εκ., σωζ. πλάτος: 5,5 εκ., διάμ. βάσης: 2,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Πλατεία - Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 1523

Τμήμα λυχναριού με κοίλο δίσκο, που κο-σμείται από σχηματοποιημένο ανάγλυφο ρόδακα με κυρτά πέταλα και επίπεδο ώμο με ανάγλυφη ιχθυάκανθα. Η λαβή κατέρ-χεται στο κάτω μέρος του σώματος, όπου ορίζεται από αυλακώσεις τοποθετημένες εκατέρωθεν. Στην άνω επιφάνειά της φέρει τρεις παράλληλες αυλακώσεις στο επάνω τμήμα και δύο στο κάτω. Η βάση είναι κυκλι-κή, επίπεδη, διαμορφωμένη από αυλάκωση και φέρει εσωτερικά εμπίεστο σχηματοποι-ημένο κλαδί (για παράλληλα βλ. Karivieri 1996, 216, πίν. 39-40, αρ. 185). Το διακοσμη-τικό θέμα της βάσης απαντά σε προϊόντα

- Mid 4th–mid 5th c.- Extant height 3.1 cm, max. dimension 6.9 cm - Thessaloniki's Agora, SE sector- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 1543

Back part of a lamp. The surviving part of the flat disk, which occupies the whole top surface of the vessel, is decorated with the relief image of a bird, probably a swan, turn-ing its head to the left. Behind it is a large pouring hole encircled by a high raised ring, from which springs the oval ribbon handle that ends on the lower part of the body. The round base is formed by a high raised ring. A large quantity of surplus clay adheres to the seam on the inside, squeezed out when the two pieces were pressed together during assembly, while on the outside the careless-ly worked surface has been reinforced with extra clay. The lower part of the vessel is carelessly made and slightly smaller than the upper part. The pouring hole was worked in the mould, while the handle is applied. The vessel dating based on neighbouring finds although it cannot be identified typologi-cally with any published examples.Unpublished

- Mid 5th c.- Height 4.3 cm, extant length 9.3 cm, extant width 5.5 cm, diameter of base 2.5 cm- Thessaloniki's Agora, Square - Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 1523

Part of a lamp with a saucer-shaped disk decorated with a raised stylised rosette with curving petals, and a flat shoulder with a raised herringbone design. The handle de-scends to the lower part of the body, where it is bordered by grooves on either side; the upper surface has three parallel grooves on the upper part and two on the lower. The round flat base is shaped by a groove encir-cling an impressed stylised branch (for paral-lel see Karivieri 1996, 216, pls 39-40, no. 185). The decorative motif on the base is found on the products of various Attic workshops and seems to have been used as a symbol

διαφορετικών αττικών εργαστηρίων και φαίνεται πως χρησιμοποιείται μάλλον ως σύμβολο καλοτυχίας παρά σαν εμπορικό σήμα όπως συμβαίνει με άλλα θέματα ή επιγραφές (Karivieri 1996, 77-78). Στο σημείο ένωσης των δύο τμημάτων του αγγείου, εξω-τερικά, διαμορφώνεται πλατιά επιφάνεια με έντονα ίχνη από επεξεργασία με σπάτουλα. Το επίχρισμα φαίνεται πως έχει εφαρμοστεί με εμβάπτιση και όχι με απλή επάλειψη όπως υποδεικνύει η παρουσία του σε μεγά-λο μέρος της εσωτερικής επιφάνειας (Βελέ-νης κ.ά. 2010, υπό έκδ.).Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

96. Πήλινο λυχνάρι με συμφυή τροχήλατο λυχνοστάτη

- 5ος-6ος αι.- Ύψος με λυχνοστάτη: 2,8 εκ., σωζ. μήκος: 8,7 εκ., σωζ. πλάτος: 5,7 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 121

Τμήμα λυχναριού κυκλικού σχήματος, με κοίλο δίσκο που ορίζεται από ανάγλυφη ταινία, προεξέχοντα μυκτήρα και τμήμα λυχνοστάτη κυλινδρικού σχήματος που δι-αμορφώνει τρεις επάλληλες σπείρες. Το άνω τμήμα του λυχναριού έχει κατασκευα-στεί με χρήση μήτρας, ενώ το κάτω τμήμα καθώς και ο λυχνοστάτης είναι τροχήλατα. Μία αυλάκωση υποδεικνύει εξωτερικά το σημείο της ένωσης του άνω μέρους με το τροχήλατο τμήμα. Ολόκληρη η επιφάνεια του αγγείου φέρει έντονα ίχνη καύσης. Χρο-νολογείται με βάση τα συνευρήματα.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

of good fortune rather than a trademark, as is the case with other motifs or inscriptions (Karivieri 1996, 77-78). Spatula marks remain on the broad band covering the seam be-tween the two parts on the outside of the vessel. The presence of slip on much of the interior surface suggests that it was applied by dipping rather than brushing (Βελενης et al. 2010, in press).Published in: Βελενης et al. 2010 (in press).

96. Clay lamp with part of a stand

- 5th–6th c. - Height with the stand 2.8 cm, extant length 8.7 cm, extant width 5.7 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 121

Part of a round lamp with saucer-shaped disk defined by a raised band, projecting nozzle and part of a cylindrical stand formed of three successive coils. The upper part of the lamp is mould-made, while the lower part and the stand were thrown on a wheel. On the outside, a groove marks the point of union of the upper and lower parts. The whole surface of the vessel is charred. Dat-ing based on neighbouring finds.Unpublished

- 5ος-6ος αι.- Σωζ. ύψος: 2,4 εκ., σωζ. μήκος: 6,9 εκ., σωζ. πλάτος: 6 εκ., διάμ. δίσκου: 4,3 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 7322

Πρόσθιο τμήμα λυχναριού με κυκλικό σώμα και προεξέχοντα μυκτήρα. Στον δίσκο, ο οποίος ορίζεται από οδοντωτή ταινία, φέ-ρει ανάγλυφη παράσταση, αποσπασματικά σωζόμενη με τριποδικό στήριγμα, που απο-λήγει σε κάθετο στέλεχος και φυτικό θέμα

- 5th–6th c.- Extant height 2.4 cm, extant length 6.9 cm, extant width 6 cm, diameter of disk 4.3 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 7322

Front part of a lamp with round body and projecting nozzle. The disk, which is de-fined by a dentilled band, retains part of its decoration: a tripod with a vertical shaft between floral ornaments. The decorative motif is not clear, but is likely to have been

- 5ος-6ος αι. - Ύψος: 4,9 εκ., σωζ. μήκος: 7,7 εκ., πλάτος: 7,9 εκ., διάμ. δίσκου: 5,4 εκ. διάμ. βάσης: 3,9 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 7321

Λαβή και κάτω μέρος σώματος ωοειδούς λυχναριού. Διατηρείται μικρό τμήμα του ώμου, που κοσμείται από μεγάλες κουκκίδες με ανάγλυφο δακτύλιο στην άνω επιφάνειά τους. Η λαβή φέρει τρεις αυλακώσεις στην επάνω επιφάνειά της και απολήγει σε ανά-γλυφο θέμα ουράς ψαριού στο κάτω μέρος του σώματος, με εμπίεστα σύνολα ομόκε-

- 5th–6th c. - Height 4.9 cm, extant length 7.7 cm, width 7.9 cm, diameter of disk 5.4 cm, diameter of base 3.9 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 7321

Handle and lower part of the body of an oval lamp, retaining part of the shoulder and its decoration of large dots crowned by a raised ring. The handle has three grooves on the upper surface and ends in a relief fishtail motif on the lower part of the body, with impressed sets of concentric circles at the tips and the fork. The base, a raised ring

εκατέρωθεν (βλ. Γερούση 2010, 223, εικ. 15, αρ. Λ 692. Το συγκεκριμένο παράδειγμα από τη Θήρα διαφοροποιείται τυπολογικά αλλά ο διάκοσμος παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με τα λυχνάρι από την Αγορά). Το διακοσμη-τικό θέμα δεν είναι σαφές, ωστόσο πιθανόν να απεικονίζει επτάφωτη λυχνία που περι-βάλλεται από κλάδους βαΐων. Στον ώμο κο-σμείται από ανάγλυφο σπειρομαίανδρο. Δι-ατηρείται μικρό τμήμα της οπής καύσης στο μυκτήρα και τμήματα από τις δύο οπές πλή-ρωσης στον δίσκο. Πρόκειται για λυχνάρι μι-κρασιατικής προέλευσης που ανήκει πιθανό-τατα στην κατηγορία των λυχναριών planta pedis (Poulou-Papadimitriou 1986, 586-588) και με βάση τα μορφολογικά χαρακτηριστι-κά του μπορεί να χρονολογηθεί από τα τέλη του 4ου (Poulou-Papadimitriou 1986, 587) μέ-χρι τον 5ο (Garnett 1975, 200) ή κατ’ άλλους από τα μέσα του 5ου μέχρι τα τέλη του 6ου αι. (Βailey 1975, 372). Στο σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων, εξωτερικά, διατηρούνται ίχνη από την επεξεργασία με σπάτουλα, ενώ οι οπές έχουν διανοιχθεί μετά την εξαγωγή του λυχναριού από τη μήτρα. Το επίχρισμα έχει πιθανότατα εφαρμοστεί με εμβάπτιση του αγγείου μετά τη διάνοιξη των οπών. Η εμβάπτιση του αγγείου γίνονταν πιθανότατα σε δύο δόσεις, μια για το κάτω μέρος, οπότε μικρή ποσότητα επιχρίσματος θα έρεε προς το εσωτερικό από την οπή καύσης, και μια για το άνω μέρος. Κατά το δεύτερο στάδιο όλες οι οπές του αγγείου θα ήταν εξ ολοκλή-ρου βυθισμένες στον υδαρή πηλό και επο-μένως η εισροή του επιχρίσματος θα ήταν εντονότερη, ερμηνεύοντας έτσι το γεγονός ότι ολόκληρη σχεδόν η εσωτερική επιφάνεια του άνω τμήματος του αγγείου φέρει επίχρι-σμα (Βελένης κ.ά. 2010, υπό έκδ.). Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

a seven-branched candlestick between palm fronds (see Γερούση 2010, 223, fig. 15, nr. Λ 692. While the example from Thira is typologically different from this lamp, the decoration is very similar). A scrolling Greek key worked in relief ornaments the shoul-der. A small part of the wick hole is visible on the nozzle and parts of the two pouring holes on the disk. This is an Anatolian lamp, probably of the planta pedis type (Poulou-Papadimitriou 1986, 586-588), and based on its morphological features was probably made in the late 4th (Poulou-Papadimitriou 1986, 587) or 5th c. (Garnett 1975, 200), or possibly between the mid 5th and late 6th c. (Βailey 1975, 372). Traces of spatula work are visible over the seam on the outside of the vessel, while the holes were worked after it was removed from the mould. The slip was probably applied by dipping after the holes had been made. This was probably done in two stages: one for the lower part, when a small quantity of slip apparently ran into the interior through the wick hole, and one for the upper, when all the holes would have been completely immersed in the fluid clay, thus allowing more to run into the interior and consequently explaining why almost the entire interior surface of the upper part of the vessel is covered with slip (Βελενης et al. 2010, in press). Unpublished S. Z.

ντρων κύκλων στις απολήξεις και τη συμβολή των κλάδων του. Η βάση διαμορφώνεται από ανάγλυφο δακτύλιο μεταξύ αυλακώσεων και φέρει στο κέντρο εμπίεστο ανθρώπινο πέλμα. Στο πρόσθιο μέρος ζεύγη παράλληλων αυλα-κώσεων βαίνουν εκατέρωθεν του μυκτήρα και φέρουν μεταξύ τους και εκατέρωθεν ζεύ-γη ομόκεντρων εμπίεστων κύκλων. Πρόκειται για λύχνο που ανήκει στην κατηγορία των μι-κρασιατικών λυχναριών που είναι γνωστά ως planta pedis (Poulou-Papadimitriou 1986, 586-588) εξ’ αιτίας του εμπίεστου πέλματος που κοσμεί τη βάση τους. Με βάση τα μορφολο-γικά χαρακτηριστικά του χρονολογείται κατά τον 5ο αι. (Poulou-Papadimitriou 1986, 589, εικ. 8, αρ. 8.) ή κατά τον 6ο αι. (Bailey 1988, 384, πίν. 106, αρ. Q3123. Το παράλληλο του Βρετανικού Μουσείου διαφοροποιείται ως προς την πα-ρουσία τριών εμπίεστων κύκλων με κουκκίδα στις απολήξεις του θέματος ουράς ψαριού). Η εξαιρετική ποιότητα του πηλού και το έντο-νο επίχρισμα υποδεικνύουν πως πρόκειται για εισαγόμενο παράδειγμα. Στο σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων εξωτερικά έντονα ίχνη επεξεργασίας με σπάτουλα. Η εφαρμο-γή του επιχρίσματος έχει γίνει πιθανότατα με εμβάπτιση. Η οπή καύσης έχει ολοκληρωθεί μετά την εξαγωγή από τη μήτρα και διατηρεί περιορισμένα ίχνη χρήσης. Οι μικρές κουκκί-δες που απαντούν στο εσωτερικό ορισμένων αυλακώσεων είναι ενδεικτικές της χρήσης γύψινης μήτρας, πιθανότατα ελάχιστα χρησι-μοποιημένης όπως μαρτυρεί το έντονο ανά-γλυφο των διακοσμητικών θεμάτων.Δημοσιεύσεις: Μπόλη, Σκιαδαρέσης 2001, 102, εικ. 35β, αρ. 28.

Σ. Ζ.

- 5ος-6ος αι. - Ύψος σώματος: 2,5 εκ., σωζ. μήκος: 5,5 εκ., σωζ. πλάτος: 5,7 εκ., διάμ. βάσης: 2,65 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 388

Τμήμα ωοειδούς ακόσμητου λυχναριού που φέρει μόνο λεπτή αυλάκωση στην επάνω επι-φάνεια της λαβής. Στο σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων εντοπίζεται πλεονάζων πηλός εσωτερικά ενώ εξωτερικά διαμορφώνεται ανάγλυφη ταινία. Με βάση τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του χρονολογείται κατά τον 5ο αι. (Bovon 1966, 86, πίν. 16, αρ. 602) ή κατά τον 6ο αι. (Hayes 1992, 82). Αξίζει να σημειωθεί πως αντίστοιχα παραδείγματα έχουν βρεθει και σε στρώματα του 7ου αι. στην Κωνσταντι-νούπολη (Hayes 1992, 84, πίν. 18, αρ. 8).Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

between grooves, displays an impressed planta pedis in the centre. On the front, pairs of parallel grooves run down from both sides of the nozzle, with pairs of concentric impressed circles between and on either side of them. Morphologically the lamp could be dated in the 5th (Poulou-Papadimitriou 1986, 589, fig. 8, no. 8) or in the 6th c. (Bailey 1988, 384, pl. 106, no. Q3123. The difference with the parallel in the British Museum is the presence of three impressed circles with dot at the tips of the fishtail ornament). The exceptionally fine quality of the clay and strong slip label this as an imported article. Marked traces of spatula work remain over the join between the two halves of the vessel. The slip was probably applied by dipping. The wick hole was finished after unmoulding and retains some signs of use. The small dots on the inside of some of the grooves indicates the use of a plaster mould, probably little used given the sharpness of the relief of the decorative motifs.Published in: Μπόλη, Σκιαδαρέσης 2001, 102, fig. 35β, no. 28

- 5th–6th c.- Height of body 2.5 cm, extant length 5.5 cm, extant width 5.7 cm, diameter of base 2.65 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 388

Back part of an undecorated oval lamp with only a narrow groove on the upper surface of the handle. Some surplus clay adheres to the seam on the inside, squeezed out when the two pieces were pressed together during as-sembly, while on the outside there is a raised band. Morphologically the lamp could be dated in the 5th (Bovon 1966, 86, pl. 16, no. 602) or in the 6th c. (Hayes 1992, 82). Similar pieces have been found in 7th -century strata at Con-stantinople (Hayes 1992, 84, pl. 18, no. 8).Unpublished

100. Πήλινο λυχνάρι, κατα-σκευασμένο με μήτρα

- 6ος αι.- Ύψος: 3,4 εκ., σωζ. μήκος: 8 εκ., πλάτος: 6 εκ., διάμ. δίσκου: 2,6 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 287

Σχεδόν ακέραιο λυχνάρι ωοειδούς σχήμα-τος. Ο δίσκος είναι επίπεδος, οριζόμενος από ανάγλυφη ταινία ενώ ο ώμος φέρει ανάγλυφο ελισσόμενο βλαστό. Στον χώρο μεταξύ του δίσκου και της οπής καύσης διαμορφώνεται πλαίσιο που κοσμείται με σταυρό ενώ στο κάτω μέρος του σώματος ανάγλυφη ταινία εκκινεί από τη λαβή και απολήγει στη βάση. Στον μυκτήρα και το πρόσθιο μέρος του λυχναριού έντονα ίχνη χρήσης.Δημοσιεύσεις: Αδάμ-Βελένη κ.ά. 1997, 528, εικ. 10γ.

Σ. Ζ.

- 6ος αι.- Σωζ. ύψος: 3,3 εκ., μήκος: 9,45 εκ., σωζ. πλάτος: 4,6 εκ., διάμ. δίσκου: 3,3 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 377

Τμήμα αμυγδαλόσχημου λυχναριού. Ο δί-σκος και το κανάλι ορίζονται από ανάγλυ-φη ταινία. Ο ώμος κοσμείται από μεγάλες, έντονα ανάγλυφες κουκκίδες και η λαβή από δύο παράλληλες αυλακώσεις στην άνω επιφάνειά της (για παράλληλα βλ. Bruneau 1965, 141, πίν. 33, αρ. 4709). Στο σημείο ένω-σης των δύο τμημάτων του λύχνου εσωτε-ρικά παρατηρείται πλεονάζων πηλός ενώ εξωτερικά διαμορφώνεται πλατιά ανάγλυ-φη ταινία. Οι κουκκίδες που κοσμούν τον ώμο είναι αμελώς εκτελεσμένες και υπο-δεικνύουν επεξεργασία της δευτερογενούς μήτρας που πιθανότατα έχει διαμορφωθεί από κάποιο λυχνάρι με κοκκίδωση που δια-τηρούνταν σε χαμηλό ανάγλυφο (Βελένης κ.ά. 2010 υπό έκδ.). Στα συνευρήματα του συγκεκριμένου αγγείου συμπεριλαμβάνο-νται νομίσματα του Αναστασίου Α΄ (491-518) και του Ιουστινιανού Α΄ (527-565) (Αγορά της Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 3190 και ΡΑ 3191 αντίστοιχα).Δημοσιεύσεις: Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

- 6th c.- Height 3.4 cm, extant length 8 cm, width 6 cm, diameter of disk 2.6 cm- Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 287

Almost intact oval lamp. The flat disk is bor-dered by a raised band, while the shoulder has a relief scroll. A framed area between the disk and the wick hole is decorated with a cross, while on the lower part of the body a raised band runs from the handle to the base. The nozzle and front part of the lamp show marked signs of use. Published in: Αδάμ-Βελένη et al. 1997, 528, fig. 10γ.

- 6th c.- Extant height 3.3 cm, length 9.45 cm, extant width 4.6 cm, diameter of disk 3.3 cm- Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 377

Part of an almond-shaped lamp. The disk and channel are defined by a raised band. The shoulder is decorated with large dots in sharp relief, and the handle with two paral-lel grooves on the upper surface (for paral-lel see Bruneau 1965, 141, pl. 33, no. 4709). Surplus squeezed clay remains on the inner face of the join, while on the outside the seam line is marked by a wide raised band. The dots decorating the shoulder are care-lessly executed and reveal a working of the new mould, which is possibly cast from a lamp with dots in low relief (Βελένης et al. 2010, in press). With this vessel were found coins from the reigns of Anastasius I (491-518) and Justinian I (527-565) (see Thessa-loniki's Agora, inv. nos ΡΑ 3191 and ΡΑ 3190 respectively).Published in: Βελένης et al. 2010 (in press).

- 6ος-7ος αι.- Ύψος: 3,2 εκ., σωζ. μήκος: 7,95 εκ., σωζ. πλάτος: 5,95 εκ., διάμ. βάσης: 2,6 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 400

Ωοειδές λυχνάρι από το οποίο λείπει η πρόσθια απόληξη του μυκτήρα. Ανάγλυφη ταινία ορίζει τον δίσκο και το κανάλι. Φέρει κοκκίδωση στον ώμο και ανάγλυφα πέταλα εκατέρωθεν του μυκτήρα, τα οποία στρέφο-νται προς το πίσω μέρος. Στο κάτω τμήμα του αγγείου ανάγλυφος δακτύλιος ορίζει τη βάση, η οποία φέρει στο κέντρο εμπίεστο ανθρώπινο πέλμα. Στο πίσω μέρος διαμορ-φώνεται, σε χαμηλό ανάγλυφο, θέμα ουράς ψαριού με εμπίεστο κύκλο μεταξύ των απο-λήξεών του ενώ στο πρόσθιο, ζεύγη αυλα-κώσεων βαίνουν εκατέρωθεν του μυκτήρα και στη συμβολή τους φέρουν εμπίεστο κύκλο (για παράλληλό του βλ. Bailey 1975, 391, πίν. 112, αρ. Q3193-3194). Η διάνοιξη των οπών πλήρωσης και καύσης έχει ολοκληρω-θεί μετά την εξαγωγή του λυχναριού από τη μήτρα. Στον μυκτήρα και στο άνω μέρος του αγγείου υπάρχουν έντονα ίχνη χρήσης.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

102. Πήλινο επίθετο διακοσμητικό

- 6ος αι.- Σωζ. ύψος: 1,3 εκ., σωζ. μήκος: 5,2 εκ., πλά-τος: 5,4 εκ., διάμ. δίσκου 3,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 1504

Τμήμα πήλινου επίθετου διακοσμητικού με ανάγλυφη παράσταση επτάφωτης λυχνίας. Το θέμα αυτό δεν είναι άγνωστο στις παρα-στάσεις που κοσμούν τον δίσκο λυχναριών (Bailey 1975, 191, πίν. 16, αρ. Q1730 και 251, πίν. 44, αρ. 2061-2063. Bonifay 2004, 415, εικ. 231, αρ. 4. Μαρκή 2010, 209, εικ. 1γ. Perlzweig 133, 22, αρ. 1065. Goodenough τ. 3, εικ. 923-958. Γερούση 2010, 223, εικ. 15, αρ. Λ 692), τα οποία αποκαλούνται συνήθως εβραϊκά (Karivieri 1996, 83) και θεωρούνται σε ορι-σμένες περιπτώσεις ενδεικτικά της παρου-σίας του εβραϊκού στοιχείου σε μια περιοχή (Μαρκή 2010, 209). Προέρχεται πιθανότατα από τον διάκοσμο αγγείου, είναι κατασκευ-ασμένο με μήτρα και έχει αποκολληθεί από

την αρχική του θέση. Το αντικείμενο χρονο-λογείται με βάση τα συνευρήματά του. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

1996, 83) and are thought in some cases to indicate the local presence of a Jewish community (Μαρκή 2010, 209). The piece, which probably comes from the decoration of a vessel, is mould-made and has become detached from its original position. It is dating based on neighbouring finds.Unpublished

- 6th–7th c.- Height 3.2 cm, extant length 7.95 cm, extant width 5.95 cm, diameter of base 2.6cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 400

Oval lamp, missing the tip of the nozzle. A raised band defines the disk and drainage channel. Raised dots decorate the shoul-der, and relief petals, facing the back of the vessel, flank the nozzle. A raised ring on the lower part of the vessel defines the base, which has an impressed planta pedis in the centre. At the back, there is a fishtail motif in low relief with an impressed circle between the tips, while on the front pairs of grooves run from either side of the nozzle to an im-pressed circle (for parallel see Bailey 1975, 391, plate 112, nos Q3193-3194). The wick and pouring holes were worked after the piece was removed from the mould. The nozzle and upper part of the vessel retain marked signs of use.Unpublished

102. Applied clay ornament

- 6th c.- Extant height 1.3 cm, extant length 5.2 cm, width 5.4 cm, diameter of disk 3.5 cm- Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 1504

Part of a clay ornament with a seven-branched lamp in relief. This motif is not unfamiliar as a disk ornament on lamps (Bailey 1975, 191, pl. 16, no. Q1730, 251, pl. 44, nos 2061-2063; Bonifay 2004, 415, fig. 231, no. 4; Μαρκή 2010, 209, fig. 1γ; Perlzweig 133, 22, no. 1065; Goodenough vol. 3, figs 923-958; Γερούση 2010, 223, fig. 15, no. Λ 692) which are usually described as Jewish (Karivieri

- 6ος-7ος αι.- Σωζ. ύψος: 1,3 εκ., σωζ. μήκος: 5,2 εκ., πλά-τος: 5,4 εκ., διάμ. δίσκου: 3,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Πλατεία - Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 1121

Άνω τμήμα ωοειδούς λυχναριού. Ο δίσκος κοσμείται από ακτινωτό θέμα και ορίζεται από ζεύγος ανάγλυφων ταινιών. Ο ώμος φέρει ζώνη από σύνολα ανάγλυφων ομό-κεντρων κύκλων και σειρά από ανάγλυφους δακτυλίους χαμηλότερα (για παράλληλά του βλ. Lyon-Caen, Hoff 1986, 134. Oziol 1977, 256. Oziol 1993, 69-70. Lafli 2003 196). Έχει αποκολληθεί στο σημείο της ένωσης με το κάτω τμήμα του αγγείου. Η οπή πλήρωσης έχει διαμορφωθεί εξ ολοκλήρου στη μήτρα ενώ η λαβή είναι αποκρουσμένη. Πρόκειται πιθανότατα για λυχνάρι εισηγμένο από την περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- 6ος-7ος αι.- Σωζ. ύψος: 2,4 εκ., μήκος: 9 εκ., πλάτος: 6,1 εκ., διάμ. δίσκου: 2,4 εκ., διάμ. βάσης: 2,2 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 1226

Σχεδόν ακέραιο αμυγδαλόσχημο λυχνάρι με τρεις σειρές μεγάλων κουκκίδων στον ώμο και τέσσερεις παράλληλες ανάγλυφες ταινίες στο κανάλι που ενώνει τον δίσκο με τον μυκτήρα. Στο κάτω μέρος του αγγείου ανάγλυφος δακτύλιος ορίζει την ωοειδή βάση. Περιμετρικά διατάσσονται τέσσερις ανάγλυφοι σταυροί, οι εγκάρσιες κεραίες των οποίων ενώνονται με τη βάση (βλ. στον παρόντα τόμο αρ. κατ. 108). Στο σημείο ένω-σης των δύο τμημάτων, εξωτερικά, πηλός από το άνω τμήμα στρέφεται προς το κάτω προκειμένου να ενισχυθεί το σημείο επα-φής τους. Οι κουκκίδες του ώμου παρουσι-άζουν διαφοροποίηση ως προς το μέγεθος, γεγονός που υποδεικνύει επεξεργασία της μήτρας, η οποία έχει πιθανότατα είναι πι-θανότατα δευτερογενής. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από το χαμηλό ανάγλυφο του διακόσμου. Οι οπές καύσης και πλήρωσης είναι αμελώς εκτελεσμένες και έχουν πιθα-νότατα διανοιχθεί εξ ολοκλήρου στη μήτρα. Ίχνη από τη χρήση του αγγείου είναι εμφανή στην οπή καύσης. Υπόλευκο επίχρισμα κα-λύπτει ολόκληρη την εξωτερικά επιφάνεια

του αγγείου, πρακτική που παρατηρείται και σε άλλα λυχνάρια από την Αγορά (βλ. Καραγιάννη 2001, 154, εικ. 19) και μπορεί να σχετίζεται με κάποια τοπική παραγωγή. Για τη χρονολόγηση βλ. στον παρόντα τόμο αρ. κατ. 108. Δημοσιεύσεις: Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

- 6th–7th c.- Extant height 1.3 cm, extant length 5.2 cm, width 5.4 cm, diameter of disk 3.5 cm- Thessaloniki's Agora, Square- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 1121

Upper part of an oval lamp, which came apart at the seam. The disk is decorated with a radial motif and defined by a pair of raised bands. Sets of raised concentric cir-cles above a row of raised rings decorate the shoulder (for parallel see Lyon-Caen, Hoff 1986, 134; Oziol 1977, 256; Oziol 1993, 69-70; Lafli 2003, 196). The pouring hole was fully shaped in the mould. The handle is chipped. This lamp was probably an import from the southeast Mediterranean.Unpublished

- 6th–7th c.- Extant height 2.4 cm, length 9 cm, width 6.1 cm, diameter of disk 2.4 cm, diameter of base - 2.2 cm- Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 1226

Almost intact almond-shaped lamp with three rows of large dots on the shoulder and four parallel ribs on the drainage channel. On the lower part of the vessel a raised ring defines the oval base. Around the perimeter are four relief crosses, with ribs linking their cross arms to the base (see in the present volume cat. no. 108). Where the two parts meet, excess clay from the upper part has been folded down in order to strengthen the seam. The dots on the shoulder are not uniform in size, indicating interference with the mould, which was probably created by surmoulage, an assumption reinforced by

the generally low relief of the decoration. The wick and pouring holes are carelessly worked, and were probably made in the mould. Traces of use are evident around the wick hole. The exterior surface of the ves-sel is entirely covered with a white slip; this has been observed on other lamps from the Agora (see Καραγιάννη 2001, 154, fig. 19), and may reflect the practice of some local manufacturer. Published in: Βελένης et al. 2010 (in press).

- 6ος-7ος αι.- Μέγ. διάσταση: 6,8 εκ. σωζ. μήκος: 6,3 εκ., σωζ. πλάτος: 6 εκ., διάμ. δίσκου: 3,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 20

Τμήμα κάτω μέρους σώματος λυχναριού. Η βάση διαμορφώνεται από ανάγλυφο δακτύ-λιο και κοσμείται από σύνολο ομόκεντρων δακτυλίων στο κέντρο και ανάγλυφους κύκλους στην περιφέρεια. Στο πίσω μέρος του αγγείου διατηρείται η κάτω απόληξη της ραμφόσχημης λαβής του. Πρόκειται για απομίμηση βορειοαφρικάνικων παρα-δείγματων του Τύπου Atlante X (Anselmino, Pavolini 1981, 200), που χρονολογείται σε γε-νικές γραμμές μεταξύ 5ου και 7ου αι. (Bonifay 2004, 370-416). Τα αγγεία αυτά έτυχαν εκτεταμένης αντιγραφής από τα αττικά εργαστήρια παραγωγής λυχναριών κατά τον 6ο και τον 7ο αι. (Karivieri 1996, 58) και ακόμη νωρίτερα από τα εκείνα της Κορίν-θου (Garnett 1975, 195-199). Το συγκεκριμέ-νο παράδειγμα είναι κατασκευασμένο με καστανόχρωμο πηλό και φέρει ένα λεπτό, αντίστοιχης απόχρωσης επίχρισμα. Τόσο το διακοσμητικό θέμα της βάσης (Garnett 1975, 182) όσο και ο πηλός (Karivieri 1996, 39) παρουσιάζουν αντιστοιχία με τις απομιμή-

- 6ος-7ος αι.- Σωζ. ύψος: 1,3 εκ., σωζ. μήκος: 5,2 εκ., πλά-τος: 5,4 εκ., διάμ. δίσκου: 3,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Πλατεία - Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 1428

Πίσω τμήμα λυχναριού. Στον ώμο φέρει κοκκίδωση ενώ στο κάτω μέρος του σώμα-τος ανάγλυφη ταινία εκκινεί από τη λαβή και βαίνει προς τη βάση (για παράλληλο βλ. Bailey 1975, 391, πίν. 112, αρ. Q3194). Η λαβή του αγγείου έχει εξολοκλήρου αποκολληθεί από τον ώμο αποκαλύπτοντας μικρή λοβο-ειδή επιφάνεια. Το παράδειγμα αυτό είναι ενδεικτικό της σταδιακής πλήρωσης των κοιλωμάτων της μήτρας με πηλό. Φαίνεται πως ο λυχνουργός τοποθετούσε σβόλους πηλού γεμίζοντας την κοιλότητα που δια-μορφώνονταν στη θέση της λαβής και εν συνεχεία εφάρμοζε τον πηλό που διαμόρ-φωνε στο σώμα του αγγείου (Βελένης κ.ά. 2010, υπό έκδ.). Η λαβή συχνά αποκολλάται στο σημείο αυτό σε λυχνάρια μικρασιατικού τύπου, ωστόσο είναι πιθανό η ίδια τεχνική να εφαρμόζονταν και σε άλλες παραγωγές. Περιμετρικά της οπής πλήρωσης διακρίνε-

- 6th–7th c.- Max. dimension 6.8 cm, extant length 6.3 cm, extant width 6 cm, diameter of disk 3.5 cm- Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 20

Fragment of the lower part of the body of a lamp. The base is a raised ring decorated with a set of concentric rings in the centre and raised circles around the perimeter. The lower end of the beak-shaped handle can be seen at the back of the vessel. This lamp is an imitation of North African examples of the Atlante X Type (Anselmino, Pavolini 1981, 200), which may be generally dated to the period from the 5th to the 7th c. (Bonifay 2004, 370-416). These vessels were widely copied by the Attic lamp manufactories in the 6th and 7th centuries (Karivieri 1996, 58) and even earlier in Corinth (Garnett 1975, 195-199). This particular example is made of

- 6th–7th c.- Extant height 1.3 cm, extant length 5.2 cm, width 5.4 cm, diameter of disk 3.5 cm- Thessaloniki's Agora, Square- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 1428

Back part of a lamp. There are raised dots on the shoulder, while on the lower part of the body a raised band runs from the handle to the base (for parallel see Bailey 1975, 391, pl. 112, no. Q3194). The handle of the vessel has completely come away from the shoulder, leaving a small lobate surface. This shows that the mould was filled with clay in stages: the potter evidently first filled the hollow for the handle and afterwards added the clay to form the body of the vessel (Βελένης et al.

2010, in press). Anatolian lamps often lose their handles at this point, and the same technique was likely used elsewhere as well. The surplus clay ringing the pouring hole shows that the hole was worked after the vessel had been removed from the mould. Published in: Βελένης et al. 2010 (in press)

a brown clay and has a thin slip of a similar shade. Both the decorative motif on the base (Garnett 1975, 182) and the clay (Kari-vieri 1996, 39) match imitations produced in Corinthian workshops. Unpublished

σεις που παράγονταν στα εργαστήρια της Κορίνθου. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

ται πλεονάζων πηλός, εν είδει δακτυλίου, αποτέλεσμα της διάνοιξης της οπής μετά την εξαγωγή του λυχναριού από τη μήτρα. Δημοσιεύσεις: Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.)

Σ. Ζ.

- 6ος-7ος αι.- Ύψος: 2,9 εκ., σωζ. μήκος: 8,2 εκ., πλάτος: 6 εκ. Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 290

Αμυγδαλόσχημο λυχνάρι από το οποίο λείπει η πρόσθια απόληξη του μυκτήρα. Ο δίσκος και το κανάλι που τον ενώνει με τον μυκτή-ρα ορίζονται από ενιαία ανάγλυφη ταινία. Στο κανάλι επικοινωνίας διακρίνονται τρεις ανάγλυφες νευρώσεις ενώ ο ώμος κοσμείται από τρεις σειρές μεγάλων κουκκίδων. Στον μυκτήρα διατηρούνται έντονα ίχνη χρήσης ενώ η λαβή είναι διαμορφωμένη πιθανότατα μετά την εξαγωγή του αγγείου από τη μήτρα. Αντίθετα, η μεγάλη οπή πλήρωσης και η οπή καύσης φαίνεται πως έχουν πιθανότατα δια-νοιχθεί εξ ολοκλήρου στη μήτρα. Πρόκειται για λυχνάρι που αντιγράφει πρωϊμότερα μικρασιατικά πρότυπα με κυκλικό δίσκο, τα οποία φέρουν ανάγλυφα πέταλα στον μυκτή-ρα. Η εκδοχή με το ανοιχτό κανάλι χρονολο-γείται στο δεύτερο μισό του 6ου-μέσα του 7ου αι. (Bruneau 1965, 141. Bailey 1975, 391, πίν. 112, αρ. Q3192-3194). Το παράδειγμα από την αγο-ρά διαφοροποιείται από αυτά ως προς την απλοποίηση του διακόσμου με τη χρήση τρι-ών μόλις σειρών από μεγάλες κουκκίδες και την παρουσία νευρώσεων στο τμήμα μετα-ξύ δίσκου και μυκτήρα κανάλι επικοινωνίας.

- Τέλη 6ου-αρχές 7ου αι. - Ύψος σώματος: 2,9 εκ., μήκος: 8,8 εκ., πλάτος: 6,3 εκ., διάμ. δίσκου: 3,1 εκ., διάμ. βάσης: 2,4 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 336

Λυχνάρι ωοειδούς σχήματος με κοκκίδωση στον ώμο. Η βάση διαμορφώνεται από ανά-γλυφο δακτύλιο. Στο πίσω μέρος διακρίνε-ται ανάγλυφο θέμα ουράς ψαριού ενώ στο πρόσθιο ζεύγη αυλακώσεων βαίνουν εκα-τέρωθεν του μυκτήρα και φέρουν στη συμ-βολή τους εμπίεστο κύκλο (για παράλληλο βλ. Abadie-Reynal, Sodini 1992, 71-72, εικ. 29, αρ. L35). Η διακόσμηση διατηρείται σε ιδιαί-τερα χαμηλό ανάγλυφο, γεγονός που πιθα-νότατα οφείλεται στη χρήση φθαρμένης ή δευτερογενούς μήτρας ή μήτρας που έχει προκύψει από μακρά σειρά αντιγραφών με την τεχνική της αναμήτρωσης.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- Late 6th–early 7th c.- Height of body 2.9 cm, length 8.8 cm, width 6.3 cm, diameter of disk 3.1 cm, diameter of base 2.4 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 336

Oval lamp with granulation on the shoulder. A raised ring on the lower part of the ves-sel forms the base. There is a raised fishtail ornament at the back of the vessel, while at the front pairs of grooves run along either side of the nozzle to an impressed circle (for parallel see Abadie-Reynal, Sodini 1992, 71-72, fig. 29, no. L35). The decoration is in exceptionally low relief, possibly due to the use of a well-worn mould or a mould taken from a long series of copies made by sur-moulage.Unpublished

Προσομοιάζει περισσότερο σε λυχνάρι από το ναυάγιο του Yassi Ada (Vitelli 1981, εικ. 9-3, 9-4, αρ. L12), το οποίο ωστόσο διατηρεί ακό-σμητο το κανάλι. Εξελικτικά λοιπόν τα αγγείο της Αγοράς μάλλον θα πρέπει να τοποθετη-θεί στα τέλη του 6ου - αρχές 7ου αι.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- 6th–7th c.- Extant length 8.2 cm, width 6 cm, height 2.9 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 290

Almond-shaped lamp, missing the front end of the nozzle. The disk and drainage channel are bordered by a single raised band. There are three ribs in this channel, while the shoulder is decorated with three rows of large raised dots. The nozzle shows marked traces of use. The handle was prob-ably shaped after the vessel was removed from the mould, whereas the large pour-ing hole and the wick hole seem to have been formed entirely within it. This vessel is a copy of an earlier Anatolian type with a round disk and relief petals on the noz-zle. The open channel version dates from the second half of the 6th to the middle of

the 7th c. (Bruneau 1965, 141; Bailey 1975, 391, pl. 112, nos Q3192-3194). The example from the Agora is atypical in the simplification of the decoration, with just three rows of large dots, and the presence of ribs in the chan-nel. It more closely resembles a lamp from the Yassi Ada shipwreck (Vitelli 1982, 193, figs 9-3, 9-4, no. L12), although the drainage chan-nel on that vessel is undecorated. Based on the evolution of the type, this vessel should probably be placed in the late 6th or early 7th c.Unpublished

- Αρχές 6ου–μέσα 7ου αι.- Ύψος σώματος: 3,9 εκ., σωζ. μήκος: 7 εκ., διάμ. δίσκου: 4 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Πλατεία- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 11034

Δεξί τμήμα σώματος λυχναριού. Ο δίσκος είναι επίπεδος, σε μικρή υποχώρηση, φέρει τμήμα κυκλικής οπής πλήρωσης και ορίζεται από ανάγλυφη ταινία με κουκκίδες στην άνω επιφάνειά της. Ο ώμος είναι έντονα κυρτός και κοσμείται από ανάγλυφο φυτικό θέμα. Το κάτω μέρος του σώματος και η βάση παραμέ-νουν ακόσμητα. Στο πίσω μέρος του αγγείου διατηρείται η γένεση λαβής ωοειδούς διατο-μής (για παράλληλα βλ. Hayes 1980, 124-129). Η προέλευση των αγγείων αυτού του τύπου αποδίδεται στην περιοχή του Ασουάν της Αι-γύπτου. Φέρουν συνήθως πλούσιο ανάγλυφο διάκοσμο και σε πολλές περιπτώσεις ανάγλυ-φες επιγραφές. Το παράδειγμα από την Αγο-ρά είναι μάλλον εισηγμένο καθώς ο πηλός και το επίχρισμά του ταιριάζουν με τα χαρακτη-ριστικά της αιγυπτιακής παραγωγής (Bailey 1988, 230). Στο σημείο της ένωσης των δύο τμημάτων διακρίνονται ίχνη από την επεξερ-γασία με σπάτουλα ενώ κατά τόπους ο αρμός

- Αρχές 6ου-μέσα 7ου αι.- Μέγ. διάσταση: 6,1 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Πλατεία- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΑ 1666

Πίσω τμήμα ωοειδούς λυχναριού με λαβή. Ο δίσκος είναι κοίλος οριζόμενος από ανάγλυ-φη ταινία ενώ στον ώμο φέρει διάκοσμο με κουκκίδες και ανάγλυφη επιγραφή «ΕΤ[…]» στο δεξί μέρος, «[…]Ν̣» στο αριστερό (για πα-ράλληλο βλ. Hayes 1980, 124-129). Πρόκειται για παράδειγμα που ανήκει στην παράδοση των ενεπίγραφων κοπτικών λυχναριών (Λο-βέρδου-Τσιγαρίδα 1970-1972). Τα αγγεία αυτά φέρουν στον ώμο ανάγλυφες επιγραφές θε-ολογικού περιεχομένου και ονόματα αγίων. Πρόκειται πιθανότατα για ένα είδος ανα-μνηστικών αντικειμένων που αγοράζονταν σε ιερούς τόπους. Το συγκεκριμένο όστρακο διαφοροποιείται από το τυπικό σχήμα των αιγυπτιακών λυχναριών ως προς τη λαβή, κα-θώς αυτά φέρουν επίθετες ταινιωτές λαβές που εκκινούν από το πίσω μέρος του σώματος και απολήγουν στον ώμο. Στο παράδειγμα της αγοράς η λαβή είναι επίσης επίθετη αλλά λο-βοειδής (αντίστοιχο παράδειγμα με λοβοειδή λαβή βρίσκεται στη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου, βλ. Bailey 1988, 421, πίν. 127, αρ.

- Early 6th–mid 7th c.- Height of the body 3.9 cm, extant length 7 cm, diameter of disk 4 cm - Thessaloniki's Agora, Square- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 11034

Right part of the body of a round lamp. A raised band with dots on its upper surface defines the flat, slightly sunken disk, which re-tains part of the pouring hole. The shoulder is strongly curved, and decorated with a raised floral motif. The lower part of the body and base are undecorated. The fragment retains the root of the oval handle from the back part of the vessel (Hayes 1980, 124-129). Vessels of this type are thought to come from the Aswan district of Egypt. They are usually richly deco-rated with relief work, and often display relief

- Early 6th–mid 7th c.- Max. dimension 6.1 cm- Thessaloniki's Agora, Square- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΑΑ 1666

Back part of an oval lamp, with the handle. The saucer-shaped disk is defined by a raised band, while the shoulder is decorated with dots and in addition displays a relief inscription: “ΕΤ[…]” on the right side, “[…]Ν” on the left (for paral-lel Hayes 1980, 124-129). This is an example of a traditional type of Coptic lamp (Λοβέρδου-Τσιγαρίδα 1970-1972) made with a saint’s name or theological phrase worked in relief on the shoulder, which were very likely sold as sou-venirs at places of pilgrimage. This example differs from the typical Egyptian lamps in the shape of the (in both cases) applied handle, which here is a lug, whereas the standard type

inscriptions. The example from the Agora is probably an import, since the clay and the slip match those of Egyptian manufactures (Bailey 1988, 230). There are traces of spatula work over the seam, which in places is still visible. The handle is applied. The disk is fashioned from a separate piece of clay which was evi-dently placed in the mould after the material for the shoulder. Unpublished

has a ribbon handle rising from the back of the body to the shoulder (parallel example with lug handle in the British Museum (Bailey 1988, 421, pl. 127, no. Q3357). One particularly inter-esting feature of this lamp is the reversal of the inscription, which was apparently incised into the mould without allowing for the reversal of the text on the unmoulded product.Unpublished

Q3357). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναστροφή της επιγραφής, η οποία έχει πιθα-νότατα χαραχτεί στη μήτρα χωρίς να ληφθεί πρόβλεψη για την αντιστροφή του κειμένου στο εκμαγείο.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

παραμένει διακριτός. Η λαβή είναι επίθετη. Ο δίσκος διαμορφώνεται από ξεχωριστό κομ-μάτι πηλού που έχει προφανώς τοποθετηθεί στη μήτρα μετά την επίθεση του υλικού που διαμορφώνει τον ώμο. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

112. Πήλινο τροχήλατο λυχνάρι

- Τέλη 6ου-αρχές 7ου αι.- Ύψος: 3,1 εκ., σωζ. μήκος: 7,7 εκ., πλάτος: 6,9 εκ., διάμ. δίσκου: 3,7 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΑ 2350

Το σώμα είναι κυκλικό, ωοειδούς διατομής. Στο άνω μέρος φέρει χαμηλό, ελαφρώς κωνικό λαιμό. Ο μυκτήρας, από τον οποίο διατηρείται μόνο η γένεση, στρέφεται ελα-φρώς προς τα επάνω. Η λαβή είναι ταινιω-τή, ωοειδούς διατομής, κοσμείται από τρεις αυλακώσεις στην άνω επιφάνειά της, εκκινεί από το πίσω μέρος του λαιμού και απολήγει στο κάτω μέρος του αγγείου. Το σώμα του αγγείου είναι τροχήλατο, ενώ η λαβή και ο μυκτήρας επίθετα (για παράλληλα βλ. Bailey 1988, 418, πίν. 125, αρ. Q3339-Q3341. Abadie-Reynal, Sodini 1992, 84, εικ. 35, αρ. L88. Τριβυζαδάκη 2005, 207 αρ. Λ14-19). Στη βάση διατηρούνται ίχνη από το κόψιμο του πηλού με νήμα, τα οποία ωστόσο έχουν σε μεγάλο βαθμό απαλειφθεί. Ελάχιστα ίχνη καύσης διατηρούνται στη λαβή του αγγείου. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- Τέλη 6ου-αρχές 7ου αι.- Ύψος: 2,7 εκ., μήκος: 8,8 εκ., πλάτος: 6,6 εκ., διάμ. δίσκου: 2,3 εκ., διάμ. βάσης: 3,1 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 281

Ακέραιο λυχνάρι ωοειδούς σχήματος. Αυλά-κωση και ανάγλυφη ταινία ορίζουν τον κοίλο δίσκο, το στενό κανάλι που τον ενώνει με τον μυκτήρα και την οπή καύσης. Ο ώμος είναι ελαφρά κυρτός και κοσμείται με ανάγλυφα πέταλα. Η λαβή είναι οριζόντια, φυλλόσχη-μη, έντονα απολεπισμένη στην επιφάνειά της ενώ η βάση διαμορφώνεται από ανάγλυφο δακτύλιο (Poulou-Papademetriou 1986, 596, εικ. 26, αρ. 29. Vitelli 1981, 191, εικ. 9.2, 9.4, αρ. L3). Ανήκει τυπολογικά στην κατηγορία των λυχναριών η παραγωγή των οποίων αποδίδε-ται στη Σάμο (Poulou-Papademetriou 1986, 594-595). Ωστόσο, το συγκεκριμένο παρά-δειγμα αποτελεί πιθανότατα τοπική απομίμη-ση, όπως μαρτυρούν τα χαρακτηριστικά του πηλού. Πρόκειται για αμελώς κατασκευασμέ-νο αγγείο με έντονα ίχνη καύσης σε ολόκλη-ρη την επιφάνειά του. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

112. Wheel-made clay lamp

- Late 6th–early 7th c.- Height 3.1 cm, extant length 7.7 cm, width 6.9 cm, diameter of disk 3.7 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΑΑ 2350

Part of a wheel-made lamp. The body is round, oval in cross-section, with a slightly conical neck. The nozzle, of which only the root remains, has a gentle upward curve. The oval ribbon handle, decorated with three grooves on the upper surface, rises from the back of the neck and ends on the lower part of the vessel. The body of the vessel is wheel-made, the handle and noz-zle are applied (Bailey 1988, 418, pl. 125, nos Q3339-Q3341; Abadie-Reynal, Sodini 1992, 84, fig. 35, no. L88; Τριβυζαδάκη 2005, 207 no. Λ14-19). Traces of the mark left by the cord used to cut the clay are still visible on the base, although they have been largely obliterated. There are some traces of char-ring on the handle. Unpublished

- Late 6th –early 7th c.- Height 2.7 cm, length 8.8 cm, width 6.6 cm, diameter of disk 2.3 cm. diameter of base 3.1 cm- Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 281

Intact oval lamp. A groove and a raised band border the saucer-shaped disk, the narrow drainage channel and the nozzle. The gently rounded shoulder is decorated with raised petals. The handle is horizontal, leaf-shaped, its surface badly flaked, while a raised ring forms the base (Poulou-Papademetriou 1986, 596, fig. 26, no. 29; Vitelli 1982, 191, figs 9.2, 9.4, no. L3). The lamp is of a type clas-sified as Samian (Poulou-Papademetriou 1986, 594-595), but judging by the clay this is probably a local imitation. The vessel is care-lessly made, and there are marked traces of burning all over the surface. Unpublished

- 7ος αι.- Ύψος: 3,8 εκ., μήκος: 8,5 εκ., πλάτος: 6,4 εκ., διάμ. δίσκου: 3,6 εκ., διάμ. βάσης: 2,7 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 7346

Ακέραιο ωοειδές λυχνάρι. Ζεύγος ανάγλυ-φων ταινιών ορίζει τον δίσκο, που φέρει μικρούς εμπίεστους κύκλους, και το κανάλι που τον συνδέει με τον μυκτήρα. Ο ώμος κο-σμείται με κοκκίδωση και η λαβή με δύο πα-ράλληλες αυλακώσεις στην επάνω επιφάνειά της. Στο κάτω τμήμα η βάση ορίζεται από ανάγλυφο δακτύλιο με τέσσερεις εμπίεστους στην άνω επιφάνειά του και φέρει εμπίεστο ανθρώπινο πέλμα στο κέντρο, ενώ στο πίσω μέρος διαμορφώνεται ανάγλυφο θέμα ουράς ψαριού με εμπίεστο κύκλο στη συμβολή των δύο κλάδων (για παράλληλα βλ. Vitelli 1982, 193, εικ. 9-3, 9-4, αρ. L12. Hayes 1992, 84, πίν. 18, αρ. 12. Bruneau 141, πίν. 33, 4709. Τριβυζα-δάκη 2005, 204). Στο σημείο ένωσης των δύο τμημάτων, εξωτερικά, διακρίνονται ίχνη από την επεξεργασία με σπάτουλα. Ίχνη χρήσης διατηρούνται στο μυκτήρα ενώ ο δίσκος είναι στην μεγαλύτερή του έκταση σπασμένος.Δημοσιεύσεις: Καλάβρια, Μπόλη 2001 εικ. 45.

Σ. Ζ.

- 7ος αι.- Ύψος: 3,1 εκ., σωζ. μήκος: 7,7 εκ., πλάτος: 6,9 εκ., διάμ. δίσκου: 3,7 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΑ 1813

Πίσω τμήμα ωοειδούς λυχναριού. Ο κυκλικός δίσκος ορίζεται από ανάγλυφη ταινία ενώ το μεγαλύτερο μέρος του καταλαμβάνεται από μεγάλη αμελώς διαμορφωμένη οπή πλήρω-σης. Ο ώμος κοσμείται από ελισσόμενο βλα-στό σε χαμηλό ανάγλυφο ενώ ο μυκτήρας φέρει στην άνω επιφάνειά του τέσσερεις παράλληλες ανάγλυφες ταινίες. Η επιφάνεια του αγγείου διατηρείται έντονα απολεπι-σμένη. Αποτελεί ένα από τα παραδείγματα μιας σειράς αγγείων από την Αγορά που μιμούνται μικρασιατικά πρότυπα του 6ου και του 7ου αι. Στο πρόσθιο μέρος φέρει έντονα ίχνη χρήσης που φτάνουν μέχρι τον δίσκο. Η οπή πλήρωσης έχει πιθανότατα διανοιχθεί εξ ολοκλήρου στη μήτρα καθώς δεν υπάρχουν ίχνη που να υποδεικνύουν το αντίθετο.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- 7th c.- Height 3.8 cm, length 8.5 cm, width 6.4 cm, diameter of disk 3.6 cm, diameter of base 2.7 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 7346

Intact oval lamp. A pair of raised bands de-fine the disk, with its small impressed cir-cles, and drainage channel. The shoulder is decorated with a pattern of dots and the handle with two parallel grooves on the up-per surface. Beneath, the base is defined by a raised ring with four impressed rings on the upper surface and an impressed planta pedis in the centre, while at the back there is a relief fishtail motif with an impressed circle at the fork (for parallels see Vitelli 1982, 193, figs 9-3, 9-4, no. L12; Hayes 1992, 84, pl. 18, no. 12; Bruneau 141, pl. 33, 4709; Τριβυζαδάκη 2005, 204). There are traces of spatula work over the seam and signs of use on the nozzle. Much of the surface of the disk is chipped.Published in: Καλάβρια, Μπόλη 2001, fig. 45.

- 7th c.- Height 3.1 cm, extant length 7.7 cm, width 6.9 cm, diameter of disk 3.7 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora,inv. no. ΑΑ 1813

Back part of an oval lamp. A raised band defines the round disk, most of which is occupied by a large, carelessly made pour-ing hole, worked after the vessel was un-moulded. The shoulder is decorated with a scroll in low relief, and the upper surface of the nozzle with four parallel raised ribs. The surface of the vessel is badly chipped, and there are marked traces of use at the front, extending back to the disk. This is one of a series of vessels from the Agora made in imi-tation of 6th and 7th c. Anatolian types. The pouring hole was probably worked entirely in the mould, for there are no indications to the contrary. Unpublished

- 7ος αι.- Σωζ. ύψος: 2,3 εκ., μήκος: 10 εκ., πλάτος: 6 εκ., διάμ. βάσης: 3,2 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 5657

Κάτω τμήμα λυχναριού με προεξέχοντα μυκτήρα και βάση που διαμορφώνεται από ανάγλυφο δακτύλιο. Έχει αποκολληθεί στο σημείο ένωσης με το άνω τμήμα και φέρει έντονα ίχνη χρήσης στο πρόσθιο μέρος. Το χαρακτηριστικό της αποκόλλησης των δύο τμημάτων του λυχναριού είναι στοιχείο που εντείνεται τον 7ο αι., ενδεικτικό της υποβάθμι-σης της ποιότητας των προϊόντων που παρά-γονται από λιγότερο ή καθόλου εξειδικευμέ-να εργαστήρια (Μότσιανος 2010, 277). Ανήκει σε μια σειρά αγγείων μικρού μεγέθους που αντιγράφουν βορειοαφρικανικά πρότυπα (Karivieri 1996, 193, πιν. 9, αρ. 105) και εκπρο-σωπούνται στην Αγορά της Θεσσαλονίκης με τρία παραδείγματα, η άνω επιφάνειά των οποίων διακοσμείται από ιδιαίτερα απλοποιη-μένα θέματα (Καλάβρια, Μπόλη 2001, 61, εικ. 42), ενώ κανένα από αυτά δεν φέρει επίχρι-σμα. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

- 7ος αι.- Μέγ. διάσταση: 6,8 εκ., σωζ. μήκος: 6,3 εκ., σωζ. πλάτος: 6 εκ., διάμ. δίσκου: 3,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΠ 106

Ακέραιο ωοειδές λυχνάρι από το οποίο έχει αποκολληθεί η λαβή. Ανάγλυφη ταινία ορίζει τον δίσκο και το κανάλι που τον συνδέει με τον μυκτήρα. Ο ώμος κοσμείται από ελισσό-μενο βλαστό σε χαμηλό ανάγλυφο. Στο κάτω τμήμα του αγγείου η βάση ορίζεται από δύο ομόκεντρους δακτυλίους. Στο πίσω μέρος διατηρείται σχηματοποιημένο ανάγλυφο θέμα ουράς ψαριού ενώ στο πρόσθιο ζεύγη ανάγλυφων ταινιών εκκινούν από τη βάση και βαίνουν εκατέρωθεν του μυκτήρα (για παράλληλα βλ. Bovon 1966, 86, πίν. 15, αρ. 601). Στην περιφέρεια του ώμου διατηρείται πλατιά ταινία, που υποδεικνύει πως πρόκειται για λυχνάρι από δευτερογενή μήτρα. Η λαβή έχει αποκολληθεί από το αγγείο ενώ στον πυθμένα του είναι διακριτά ημικυκλικά ίχνη από το κοίλο μέσο που χρησιμοποιήθηκε για τη διάνοιξη της οπής πλήρωσης και της οπής καύσης (Βελένης κ.ά. 2010, υπό έκδ.). Στον

- 7th c.- Extant height 2.3 cm, length 10 cm, width 6 cm, diameter of base 3.2 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 5657

Lower part of a lamp with projecting noz-zle and a base formed by a raised ring. The front of the vessel, which has come apart at the seam joining the two halves, shows marked traces of use. Separation at the seam is a phenomenon that occurs with increas-ing frequency in the 7th c., signalling the de-terioration in product quality as lamps were increasingly made by workshops with little or no expertise in their manufacture (Μότσιανος 2010, 277). This lamp belongs to a series of small vessels made in imitation of North Af-rican models (Karivieri 1996, 193, pl. 9, no. 105), a group which is represented at the Forum in Thessaloniki by three examples, all decorated with very simple motifs (Καλάβρια, Μπόλη 2001, 61, fig. 42) and without slip or glaze. Unpublished

μυκτήρα διατηρούνται έντονα ίχνη από τη χρήση του αγγείου, ενώ ίχνη καύσης εντοπί-ζονται και στο πίσω μέρος. Πρόκειται πιθανό-τατα για απομίμηση προτύπων με προέλευση τις μικρασιατικές ακτές (Bovon 1966, 85) ή τη Σάμο (Poulou-Papademetriou 1986, 595).Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

that the lamp was made by surmoulage. The handle has broken off, and there are marks on the bottom of the reservoir left by the hollow tool used to open the pouring and wick holes (Βελένης et al. 2010, in press). There are trac-es of use both on the nozzle and at the back of the vessel. This is probably an imitation of a lamp from coastal Asia Minor (Bovon 1966, 85) or Samos (Poulou-Papademetriou 1986, 595). Unpublished

- 7th c.- Max. dimension 6.8 cm, extant length 6.3 cm, extant width 6 cm, diameter of disk 3.5 cm- Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΑΠ 106

Intact oval lamp, missing the handle. A relief band defines the disk and the channel run-ning to the wick hole. The shoulder is deco-rated with a scroll in low relief. Two concentric rings on the lower part of the vessel define the base. A relief fishtail ornament may be seen at the back of the vessel, while at the front a pair of raised bands run from either side of the nozzle to the base (for parallel see Bovon 1966, 86, pl. 15, no. 601). A broad band running around the perimeter of the shoulder shows

- 7ος αι.- Ύψος: 5 εκ., μήκος: 13 εκ., πλάτος: 7,7 εκ., διάμ. δίσκου: 4,3 εκ., διάμ. βάσης: 3,8 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 385

Ακέραιο ωοειδές λυχνάρι με σπασμένο το μεγαλύτερο τμήμα του δίσκου. Ο δίσκος ορίζεται από ανάγλυφη ταινία και διατηρεί σειρά από μικρούς ανάγλυφους δακτυλίους στο άνω μέρος. Στο κανάλι που συνδέει το δίσκο με τον μυκτήρα φέρει ανάγλυφο τρί-γωνο, με κουκκίδες περιμετρικά και οφθαλ-μό στο κέντρο, καθώς και μικρή οπή λίγο πριν την οπή καύσης. Στον ώμο διαμορφώνει πλαίσια που κοσμούνται από πυκνά διατε-ταγμένα, ανάγλυφα σχηματοποιημένα φύλ-λα (Broneer 1930, 287, εικ. 203, αρ. 1469). Η βάση διαμορφώνεται από ανάγλυφο δακτύ-λιο και συνδέεται με τη λαβή από ανάγλυφη ταινία. Τυπολογικά ανήκει στην όψιμη περί-οδο των βορειοαφρικανικών λυχναριών με διάκοσμο γεωμετρικού χαρακτήρα (Bonifay 2004, 410-413). Το παράδειγμα της Αγοράς αποτελεί πιθανότατα απομίμηση καθώς το υλικό κατασκευής του διαφοροποιείται ση-μαντικά από τον πορτοκαλέρυθρο πηλό και το στιλπνό επίχρισμα των βορειοαφρικανι-κών προτύπων του. Στο σημείο ένωσης των δύο τμημάτων ο αρμός έχει εξ ολοκλήρου απαλειφθεί, διατηρούνται ωστόσο εμφανή δακτυλικά αποτυπώματα από τη διαδικασία αυτή. Η διάνοιξη της οπής καύσης και της μικρής οπής πίσω από αυτή έχουν ολοκλη-ρωθεί μετά την εξαγωγή από τη μήτρα. Στην οπή καύσης εντοπίζονται περιορισμένα ίχνη χρήσης. Εντονότερη είναι η καύση στο δι-ατηρούμενο τμήμα του δίσκου, τόσο στην άνω όσο και στην κάτω επιφάνεια. Τα ίχνη αυτά, σε συνδυασμό με το γεγονός πως ο δίσκος είναι εξ ολοκλήρου σπασμένος, υπο-δεικνύουν ότι έχει σκοπίμως απομακρυνθεί προκειμένου το λυχνάρι να χρησιμοποιηθεί με τρόπο διαφορετικό από το συνηθισμένο, πιθανότατα εν είδει καντήλας. Η πρακτική της αφαίρεσης του δίσκου άλλωστε είναι γνωστή ήδη από παλαιότερες περιόδους και έχει συσχετιστεί με την πιθανή χρήση στερεών καυσίμων π.χ. ζωικού λίπους (Μό-τσιανος 2010, 278, εικ. 3).Δημοσιεύσεις: Καλάβρια, Μπόλη 2001 εικ. 45. Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.). Σ. Ζ.

- 7th c.- Height 5 cm, length 13 cm, width 7.7 cm, diameter of disk 4.3 cm, diameter of base 3.8 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 385

Intact oval lamp with chipping over the greater part of the disk. The disk is defined by a raised band and displays a row of small raised rings on the upper part. The channel, which is not differentiated from the disk, has a raised triangle with dots around the perimeter and an ophthalmus in the centre, and a small vent just before the wick hole. Close-packed sets of raised stylised leaves ornament areas of the shoulder (Broneer 1930, 287, fig. 203, no. 1469). The base is a raised ring connected with the handle by a raised band. Typologically this piece belongs to the later period of North African lamps with geometric decoration (Bonifay 2004, 410-413). The example from the Forum is probably an imitation, since the material is very different from the orangey-red clay and shiny slip typical of the North African models. The seam between the two parts has been fully smoothed, but the finger-prints left by the potter are still visible. The wick hole and vent were worked after the vessel was removed from the mould. Some signs of use are visible around the wick hole. More prominent are the traces of charring on both surfaces of the surviving part of the disk which, in conjunction with the chipping all over the disk, suggest that it was delib-erately removed so that the lamp could be used in an unusual way, perhaps as a candle-lamp. The practice of removing the disk is known from earlier periods, and may be as-sociated with the use of solid fuels, e.g. tal-low (Μότσιανος 2010, 278, fig. 3).Published in: Καλάβρια, Μπόλη 2001, fig. 45; Αδάμ-Βελένη et al. 1996, 528, fig. 10c; Βελένης et al. 2010 (in press).

- 7ος αι.- Μέγ. διάσταση: 5,1 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 510

Τμήμα δεξιού μέρους σώματος και μυκτή-ρα. Ο δίσκος και το κανάλι που τον συνδέει με τον μυκτήρα ορίζονται από ανάγλυφη ταινία ενώ ο ώμος κοσμείται από ανάγλυ-φη κληματίδα. Στο σημείο ένωσης των δύο τμημάτων, εσωτερικά, εντοπίζεται άφθονη ποσότητα πλεονάζοντος πηλού στο κάτω μέρος, αποτέλεσμα της συμπίεσής τους κατά τη συναρμογή. Το φαινόμενο αυτό εί-ναι σπανιότερο σε λυχνάρια αττικού τύπου γεγονός που υποδεικνύει διαφοροποιήσεις στον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η ένωση των δύο τμημάτων στους διαφορετι-κούς τύπους (Βελένης κ.ά. 2010, υπό έκδ.). Αξίζει να σημειωθεί πως η παρουσία πλεο-νάζοντος πηλού είναι ιδιαίτερα έντονη σε μια ομάδα αγγείων από την Αγορά που αντι-γράφουν μικρασιατικά πρότυπα και χρονο-λογούνται στον 7ο αι. Δημοσιεύσεις: Βελένης κ.ά. 2010 (υπό έκδ.).

Σ. Ζ.

- 7ος αι.- Ύψος: 3,6 εκ., μήκος: 8,4 εκ., πλάτος: 6,1 εκ., διάμ. δίσκου: 2,3 εκ., διάμ. βάσης: 1,6 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 1560

Ακέραιο ωοειδές λυχνάρι. Ανάγλυφη ται-νία ορίζει το δίσκο και το κανάλι που τον συνδέει με τον μυκτήρα ενώ ο ώμος κο-σμείται από ανάγλυφες ακτινωτά διατεταγ-μένες νευρώσεις. Η βάση διαμορφώνεται από μικρό ανάγλυφο δακτύλιο, αμελώς εκτελεσμένο. Στο πίσω μέρος του σώμα-τος, τρεις παράλληλες ανάγλυφες ταινίες εκκινούν από τη λαβή και βαίνουν προς τα κάτω (για παράλληλα βλ. Abadie-Reynal, Sodini 1992, 74, εικ. 31, αρ. L46). Το αγγείο καλύπτεται από υπόλευκο επίχρισμα έντο-να απολεπισμένο στο κάτω μέρος και φέ-ρει ίχνη χρήσης στην οπή καύσης, όπως συμβαίνει σε σειρά λυχναριών όμοιων ή παραπλήσιων από την Αγορά Θεσσαλονί-κης (Καραγιάννη 2001, 155, εικ. 20). Εξωτε-ρικά πηλός από το άνω τμήμα καλύπτει τον αρμό της ένωσης ενώ το κάτω μέρος του αγγείου, ελαφρώς μικρότερο, βρίσκεται σε μικρή εσοχή. Οι οπές πλήρωσης και καύσε-ως έχουν ολοκληρωθεί μετά την εξαγωγή

119. Clay lamp

- 7th c.- Max. dimension 5.1 cm- Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 510

Part of the right side of the body and nozzle of a lamp. The disk and channel are defined by a raised band, while the shoulder is deco-rated with a relief tendril. A considerable quantity of surplus clay adheres to the inte-rior surface of the lower part beneath the seam, squeezed out when the two pieces were pressed together during assembly. This occurs more rarely in lamps of the At-tic type, which suggests that different meth-ods were used to assemble different types of vessels (Βελένης et al. 2010, in press). The presence of surplus clay is particularly marked in one group of vessels from the Fo-rum which are 7th -century copies of Anato-lian types. Published in: Βελένης et al. 2010 (in press).

- 7th c.- Height 3.6 cm, length 8.4 cm, width 6.1 cm, diameter of disk 2.3 cm, diameter of base 1.6 cm - Thessaloniki's Agora, Odeon- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 1560

Intact oval lamp. A raised band defines the disk and channel, while the shoulder is dec-orated with a radial pattern of raised ribs. The base is a small raised ring, carelessly executed, while at the back of the body three parallel raised bands run down from the handle (for parallel see Abadie-Reynal, Sodini 1992, 74, fig. 31, no. L46). The vessel is covered with an off-white slip, the lower part badly flaked, and retains signs of use around the wick hole, as do a series of identical or similar lamps from Thessaloniki's Agora (Καραγιάννη 2001, 155, fig. 20). The upper

του λυχναριού από τη μήτρα. Δημοσιεύσεις: Αδάμ-Βελένη κ.ά. 1996, 528, εικ. 10γ.

Σ. Ζ.

part of the vessel marginally overhangs the slightly smaller lower part, while clay from the top half covers the seam on the outside. The pouring and wick holes were worked af-ter the vessel was removed from the mould. Published in: Αδάμ-Βελένη et al. 1996, 528, fig. 10c.

121. Τμήμα πήλινου εφυαλωμένου λυχναριού

- 10ος αι.- Σωζ. ύψος: 2,9 εκ., σωζ. μήκος: 7,7 εκ., σωζ. πλάτος: 6,7 εκ., διάμ. βάσης: 3,7 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Ωδείο - Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 538

Ανοιχτό εφυαλωμένο λυχνάρι με ημισφαι-ρική επίστεψη στο κέντρο, που φέρει μικρή κυκλική οπή στο πρόσθιο τμήμα. Η λαβή εί-ναι κάθετη, ταινιωτή, ωοειδούς διατομής και εκκινεί από το πίσω μέρος του λυχναριού απολήγοντας στην κορυφή του λαιμού. Ολό-κληρη η επιφάνεια του αγγείου είναι καλυμ-μένη από σκούρα καστανή εφυάλωση (για παράλληλα βλ. Broneer 124, 292, εικ. 207, αρ. 1522. Abadie-Reynal, Sodini 1992, 85, πίν. 14, αρ. L91. Motsianos 2003, πίν. 115, εικ. 2-3). Το ελαιοδοχείο είναι τροχήλατο, όπως και η ημισφαιρική επίστεψη, που μαζί με τη λαβή αποτελούν επίθετα στοιχεία. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

122. Πήλινο τροχήλατο εφυαλωμένο λυχνάρι

- Μεταβυζαντινών χρόνων - Σωζ. ύψος: 6,8 εκ., σωζ. μήκος: 9,3 εκ., σωζ. πλάτος: 9 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Κρυπτή Στοά- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 503

Τροχήλατο λυχνάρι με δύο δίσκους και κω-νικό στέλεχος που απολήγει σε συμπαγές έξαρμα στο κέντρο του ανώτερου ελαιο-δοχείου. Οι δίσκοι είναι κυκλικοί, κοίλοι, με μυκτήρα που διαμορφώνεται από πτύχωση σε άξονα διαφορετικό για τον κάθε ένα. Η λαβή, της οποίας διατηρείται μόνο η γένεση, είναι κάθετη, ταινιωτή, ωοειδούς διατομής και εκκινεί από την εξωτερική επιφάνεια του κάτω δίσκου (για παράλληλα βλ. Μοτσιανος 2003, 62, εικ. 7-8, αρ. 7).Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

122. Glazed wheel-made clay lamp

- Post Byzantine- Extant height 6.8 cm, extant length 9.3 cm, extant width 9 cm - Thessaloniki's Agora, Cryptoporticus- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 563

Double lamp with a conical element ending in a knob in the centre of the upper lamp. The two reservoirs are round and saucer-shaped, with a nozzle formed by pinching the body, at different angles in each case. Only the base remains of the vertical, oval, ribbon handle that rose from the outer surface of the lower lamp (for parallel see Μότσιανος 2003, 62, figs 7-8, no. 7).Unpublished

121. Part of a glazed clay lamp

- 10th c.- Extant height 2.9 cm, extant length 7.7 cm, extant width 6.7 cm, diameter of base 3.7 cm- Thessaloniki's Agora, Odeon - Thessaloniki's Agora, inv. no. ΡΑ 538

Open saucer-shaped lamp. The semicircular επίστεψη crown in the centre has a small round hole in the front part, while the verti-cal oval ribbon handle rises from the back of the vessel to the top of the crown. The whole surface of the lamp is covered with a dark brown glaze (for parallels see Broneer 1930, 124, 292, fig. 207, no. 1522; Abadie-Rey-nal, Sodini 1992, 85, pl. 14, no. L91; Motsianos 2003, pl. 115, figs 2-3). The oil reservoir is wheel-made, as are the attached hemi-spherical crown and handle. Unpublished

123. Πήλινο εφυαλωμένο λυχνάρι

- Μεταβυζαντινών χρόνων- Σωζ. ύψος: 16,5 εκ.- Αγορά Θεσσαλονίκης, Πλατεία- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΡΑ 12683

Τμήμα ανοιχτού εφυαλωμένου τροχήλατου λυχναριού με ψηλό πόδι. Ο δίσκος είναι κοί-λος και φέρει στο κέντρο κάθετο στέλεχος για τη στήριξη του υπερκείμενου ελαιοδο-χείου. Το στέλεχος είναι ελαφρώς κωνικό, κοίλο και διαμορφώνει πλατιά επίπεδη βάση. Η λαβή είναι κάθετη, ωοειδούς δια-τομής και απολήγει στο άνω μέρος του λυ-χνοστάτη. Η εσωτερική επιφάνεια του ελαι-οδοχείου και το κάθετο στέλεχος φέρουν ισχυρή πρασινωπή εφυάλωση με υπόλευκο επίχρισμα ενώ σταγόνες εφυάλωσης διατη-ρούνται και εξωτερικά.Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

124. Τμήμα πήλινου εφυαλωμένου λυχναριού

- Μεταβυζαντινών χρόνων - Ύψος: 3,1 εκ., σωζ. μήκος: 7,7 εκ., πλάτος: 6,9 εκ., διάμ. δίσκου: 3,7 εκ. - Αγορά Θεσσαλονίκης, Πλατεία- Αγορά Θεσσαλονίκης, αρ. ευρ. ΑΑ 2290

Τμήμα ανοιχτού εφυαλωμένου τροχήλατου λυχναριού με κοίλο δίσκο, μυκτήρα που δι-αμορφώνεται από πτύχωση του χείλους και χαμηλό, κωνικό έξαρμα στο κέντρο. Στην κάτω επιφάνειά του διατηρεί τη γένεση κάθετου, κοίλου εσωτερικά στελέχους, που πιθανότατα το συνέδεε με υποκείμενο ελαι-οδοχείο και τη βάση του. Ολόκληρη η επι-φάνεια, εσωτερικά και εξωτερικά είναι κα-λυμμένη με σκούρα πρασινωπή εφυάλωση που φέρει υπόλευκο υπόστρωμα. Το λυχνάρι φέρει εκτεταμένα ίχνη καύσης. Αδημοσίευτο

Σ. Ζ.

123. Glazed wheel-made clay lamp

- Post byzantine- Extant height 16.5 cm- Thessaloniki's Agora, Square- Thessaloniki's Agora inv. no. ΡΑ 12683

Part of an open, glazed, wheel-made lamp with stem. The oil reservoir rests on a ver-tical element rising from the centre of the saucer-shaped wick compartment. The con-cave, slightly conical stem forms a broad flat base. The vertical oval handle ends on the upper part of the stand. The interior sur-face of the reservoir and vertical support element are covered with a strong greenish glaze and off-white slip, while drops of the glaze remain on the outside as well. Unpublished

124. Part of a glazed clay lamp

- Post byzantine- Height 3.1 cm, extant length 7.7 cm, width 6.9 cm, diameter of disk 3.7 cm - Thessaloniki's Agora, Square- Thessaloniki's Agora, inv. no. ΑΑ 2290

Part of an open, glazed, wheel-made lamp with saucer-shaped oil reservoir, nozzle formed by pinching the rim, and a low, coni-cal fitting in the centre. The stub of a con-cave vertical element on the lower surface is probably the remains of a connecting ele-ment joining it to the oil reservoir and stand beneath. The whole surface, inside and out, is covered with a dark green glaze over an off-white undercoat. The lamp shows exten-sive traces of charring. Unpublished

Lamps from Thessaloniki’s Agora

Documents

Transcript of Lamps from Thessaloniki’s Agora

Style agora 24

LED CORN LAMPS S23-01 - 有限会社TEST／磐田市LED／袋井市LED · 2018-09-12 · LED CORN LAMPS S23-01 Power led Qty PF CRI Voltage CCT Lumen (Milky Cover) Size mm (x 0.0039=inch)

LED CORN LAMPS S23-01 - test-iwata.net › gks2301.pdf · LED CORN LAMPS S23-01 Power led Qty PF CRI Voltage CCT Lumen (Milky Cover) Size mm (x 0.0039=inch) Operation tep (℃/F)

Harmonic Measure from Two Sides (and Tools from Geometric ...badger/talk/simons2012.pdf · Harmonic Measure from Two Sides (and Tools from Geometric Measure Theory) Matthew Badger

Documento Mestre - FINAL - com pag - repositorio.ufu.br · (5.32), matriz de rigidez em coordenadas fixas, agora em conformidade com o modelo de Mayes, pode ser manipulada matematicamente

STD1NK60 - STD1NK60-1 STQ1HNK60Rmedia.digikey.com/PDF/Data Sheets/ST Microelectronics... · 2005-02-04 · FLUORESCENT LAMPS) LOW POWER BATTERY ... Normalized Gate Threshold Voltage

with CDM-Rm Elite discharge lamps - Disanodownload.disano.it/RES/8a8a8ac132ecbad70132f316e3922ba1_CD… · with CDM-Rm Elite discharge lamps The easiest solution for setting extraordinary

Cornelius Castoriadis Agora International Website · 2 o Τώρα στο Η γραφειοκρατική κοινωνία 1. • el1976Α Προδημοσίευση από «tο eπαναστατικό

From Unsupervised to Semi-supervised Learning Approaches From

Application of vacuum ultraviolet (VUV) emission of ...act-clean.eu/downloads/06_G._Zvereva.pdf · Application of vacuum ultraviolet (VUV) emission of excimer lamps in ecology and

ATTACHMENT F Intalere Plant Engineering Solutions …grhc.org/wp-content/uploads/2018/04/RFP-NOREX-F-J.pdf · WESCO Distribution, Inc. Electrical Supplies & Lamps VH19500 ...

FAN7710 Ballast Control IC for Compact Fluorescent Lamps Sheets/Fairchild PDFs/FAN7710.pdf · FAN7710 — Ballast Control IC for Compact Fluorescent Lamps June 2007 FAN7710 Rev. 1.0.2

Milling machines - D & K Βιομηχανικός ... mill.pdf · 61 Preface Drilling Milling Turning Saws Sanding Polishing Lamps Measuring Index Dimensions Technical specifications,

Results from hsb_subset.do

58298 53033 ) AGORA ( 58347 2 57375 117€¦ · 2011-11-28 · ΠΑΤΡΑ Αχελώου 6 ΠΑΤΡΑ Γερµανού 160 ΠΑΤΡΑ Β.Ηπείρου 140 ΠΑΤΡΑ Εγνατίας

Sustimata From KEE

Extension of Lorentz-Shimogaki and Boyd's results to the ...icm-sch.math.snu.ac.kr/icm-talk/EAgora_Satellite2014.pdf · [2] E. Agora, M. J. Carro and J. Soria, Complete characterization

MÉTODOS ANALÍTICOS PARA A DETERMINAÇÃO DE ...em tortas de filtro rotativo. Os métodos utilizados são aqueles já estabe lecidos para a análise de outros materiais, agora adaptados

Efficient Lighting - · PDF fileImproved THD in DCM Integrated High and Low Side Integrated PFC Supports Multilamp Design 1 - 4 Lamps Universal Input Voltage Range Design ... Supports

The agora (marketplace) at Ephesus. (Source:Wikimedia Commons)€¦ · The agora (marketplace) at Ephesus. (Source:Wikimedia Commons) Figure 1 – Hemitetartemorion probably minted