Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία Σίνα 32 , Αθήνα 106 72 Τηλ. 210-3617824 / Φαξ 210-3643476 e-mail: ellspe@otenet.gr & info@speleological society.gr website: www.speleologicalsociety.gr

ΒΙΟΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ

ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑΣ Μάρτιος – Ιούνιος 2007

Από την Ανδριανή ΠανταζίδουΒιολόγο, Λέκτορα Παν/μίου Αθηνών

Τμήμα Βιολογίας – Τομέας Οικολογίας & ΤαξινομικήςΤακτικού Μέλους της Ε.Σ.Ε.

ΒΙΟΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ

∆ρ. Αδριανή Πανταζίδου, Επικ. καθηγήτρια, Πανεπ. Αθηνών, Τμήμα Βιολογίας, Τομέας: Οικολογίας και Ταξινομικής

Πανίδα – Χλωρίδα

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΠΗΛΑΙΟΥ

• Βιότοποι (σταλακτιτικός διάκοσμος, έδαφος, οροφή, κ.α.), ζώνης σταθερής ή κυμαινόμενης θερμοκρασίας, υγρασίαςκ.α.

• Τροφική πυραμίδα Παραγωγοί, Καταναλωτές, Αποδομητές

• Ροή Ενέργειας και Ανακύκλωση ουσιών

• Βιομάζα, Κοινωνία, Πληθυσμός, Γένος είδος, Συστηματικήκατάταξη

• Προσαρμογές οργανισμών, μεταβολισμός, Αναπαραγωγή, Στάδια ανάπτυξης

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΣΠΗΛΑΙΟΥ

•ΒΙΟΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΑ Κλάδος των βιολογικών επιστημών που μελετάτην χλωρίδα και πανίδα των σπηλαίων, ο όρος καθιερώθηκε στις αρχές τουαιώνα (1907).

∆ιαγραμματικά: Τα Σπήλαια ως οικοσυστήματα

Θερμότητα

Ηλιακή ενέργεια

Παραγωγοί

καταναλωτές αποδομητές

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

Αβιοτικοί παράγοντες (Κλίμα)

Η βιοποικιλότητακαι η ποσότητα τωνοργανισμώνκαθορίζονται απότους

περιβαλλοντικούςπαράγοντες

και ταχαρακτηριστικά τουυποστρώματοςανάπτυξης

Οεγκατεστημένοςβιολογικόςπαράγονταςεπιδρά στουπόστρωμα καιπιθανά έχειδιαβρωτικό ρόλο

Υπόστρωμα

• Τα σπήλαια αποτελούν ιδιόμορφα οικοσυστήματα με ποικιλομορφίαβιοτόπων , όπου αναπτύσσεται εγγενής και επιγενής χλωρίδα καιπανίδα.

• Η ανθρωπογενής επίδραση (φωτισμός, κατασκευές) συμβάλλει στηνπαραπέρα εποίκηση των αδιατάρακτων σπηλαίων κυρίως απόευρύοικα είδη, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη εντυπωσιακής μορφήςβλάστησης.

• Σπηλαιοπανίδα: τρωγλόξενη, τρωγλόφιλη, τρωγλόβια

• Σπηλαιοχλωρίδα (δεν ακολουθείται η παραπάνω διάρθρωση) κυρίως απαρτίζεται από τρωγλόφιλους οργανισμούς (βακτήρια, κυανοφύκη, μύκητες κ.α.)

• Ιδιαίτερη μορφή βλάστησης αναπτύσσεται σε πολυάριθμα σπήλαιαμε την εγκατάσταση ηλεκτρικού φωτισμού παρατηρείται

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΣΠΗΛΑΙΟΥ

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΣΠΗΛΑΙΟΥ

Μέσα στα σπήλαια ζει μια μεγάλη ποικιλία ζωικών οργανισμών μεμεγάλο βαθμό προσαρμογής στο υπόγειο περιβάλλον.

ΟΡΟΛΟΓΙΑ

Ευκαιριακά είδη που τυχαία βρίσκονται (πτώση, παγίδευση) στοπεριβάλλον των σπηλαίων δεν επιζούν για μακρό διάστημα. Τα ζώα αυτάείτε επανέρχονται στο αρχικό τους βιότοπο είτε πεθαίνουν παρέχονταςστα σπήλαια σημαντική πηγή θρεπτικών για την κοινωνία των σπηλαίων.

Τα σπήλαια αποτελούν ιδιόμορφα, κλειστά και σταθερά οικοσυστήματα(αβιοτικοί - βιοτικοί παράγοντες) με ποικιλία βιοτόπων.

Στα σπήλαια οι τροφικές αλυσίδες είναι απλές και μικρές. Αναπτύσσεταιεγγενής και επιγενής πανίδα και χλωρίδα.

•ΣΠΗΛΑΙΟ-ΠΑΝΙ∆Α

Τρωγλόξενα είδη. Απαντώνται συχνά στα σπήλαια πρόκειται για είδηπου ζουν κυρίως εκτός σπηλαίων (διατροφή) και ευκαιριακά αποικούν καιτα σπήλαια (νυχτερίδες, ποντίκια).

Τρωγλόφιλα Είδη που με επιτυχία ζουν και αναπαράγονται σε σπήλαια. Τα είδη αυτά, εκτός σπηλαίων, συχνά βρίσκονται σε παρόμοιουςβιοτόπους.

Τρωγλόβια Είδη που αποκλειστικά ζουν σε σπήλαια και χαρακτηρίζονταιαπό ειδικές μορφολογικές και φυσιολογικές προσαρμογές.

Το πρόθεμα τρωγλο (troglo) χρησιμοποιείται για τα ζώα της χέρσου καιτο πρόθεμα στυγο (stygo) για τα ζώα που ζουν σε υπόγεια νερά (υδρόβια)

•Σπηλαιοχλωρίδα

(Η παραπάνω διάρθρωση δεν ακολουθείται, ησπηλαιοχλωρίδα απαρτίζεται κυρίως από τρωγλόφιλουςφυτικούς οργανισμούς)

Η χλωρίδα απαρτίζεται από ετερότροφους οργανισμούς(περιοριστικός παράγοντας η ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΥΛΗ) και αυτό-τροφους οργανισμούς (περιοριστικός παράγοντας το ΦΩΣ)

Βακτήρια, ακτινοαβακτήριαΚυανοβακτήρια (Κυανοφύκη) Φύκη (χλωροφύκη, διάτομα )ΜύκητεςΒρυόφυταΠτεριδόφυταΑνώτερα φυτά (σπάνια)

Οργανική ύλη (περιττώματα ζωικών οργανισμών, νεκροί οργανισμοί, φερτά υλικά)Φως (ανοίγματα σπηλαίου, τεχνητός φωτισμός σε αξιοποιημένασπήλαια)

Βιολογικός Παράγοντας

ΠαραγωγοίΑυτότροφα ΒακτήριαΚυανοβακτήριαΕυκαρυωτικά ΦύκηΛειχήνεςΒρυόφυταΠτεριδόφυταΑνώτερα φυτά

ΚαταναλωτέςΑσπόνδυλα (ΑράχνεςΜυριάποδα Έντομακ.α) Σπονδυλόζωα(Περιστέρια κ.α.)

ΑποδομητέςΕτερότροφα Βακτήρια καιΑκτινομύκητεςΜύκητεςΖωικοί οργανισμοί

Ανόργανα συστατικά

Ηλιακή ΕνέργειαΦωτοσύνθεση

Τροφική πυραμίδα σε σπήλαια

Ηλιακή Ενέργεια ΟΧΙΦωτοσύνθεση ΟΧΙ

Οι τρωγλόβιοι οργανισμοίγια να επιβιώσουν στιςακραίες συνθήκες του

εσωτερικού τωνσπηλαίων ανέπτυξαν σε

σχέση με τουςαντίστοιχους

τρωγλόφιλους ποικίλεςπροσαρμογές

Οι προσαρμογές αφορούν

• δραστηριότητα

• ανάπτυξη

•Θερμοκρασία

•Αισθητήρια όργανα

•Ενδοκρινολογικό σύστημα

•οσμωτική/ιοντικήισορροπία κ.α.

∆ραστηριότητα και ανάπτυξη

ΕξοικονόμησηΕξοικονόμηση ενέργειαςενέργειας• Ορισμένες αράχνες δεν κατασκευάζουν ιστούς αλλά κυνηγούν το θήραμά τους

• Η ενέργεια που απαιτείται για την ανάπτυξη και διατήρηση των οφθαλμών καιχρωστικών διοχετεύεται για την ενίσχυση και την ανάπτυξη άλλωναισθητηρίων

θερμοκρασία

ΕξοικονόμησηΕξοικονόμηση ενέργειαςενέργειας• Επειδή η θερμοκρασία στο εσωτερικό των σπηλαίων είναι σχετικά σταθερή, οιοργανισμοί δε δαπανούν ενέργεια για τη ρύθμιση της

Αισθητήρια όργανα

ΕξοικονόμησηΕξοικονόμηση ενέργειαςενέργειας• ∆εν δαπανάται ενέργεια για μάτια (απουσία φωτός) ή χρωστικές. Αλλάαναπτύσσουν προσαρμογές όπως: μηχανισμούς ηχο-εντόπισης, απώλειαχρωστικών – ματιών, λεπτότερο σώμα και άκρα, μακρύτερες κεραίες, βιοφωταύγεια)

Ενδοκρινικό σύστημα (ορμόνες,αναπαραγωγή)

ΕξοικονόμησηΕξοικονόμηση ενέργειαςενέργειας• προσαρμογές στον ημερήσιο κύκλο, στον μεταβολισμό του κυττάρου, στηνπέψη, στην καρδιαγγειακή λειτουργία, λιγότερους απογόνους, τα αυγάπερισσότερες αποθησαυριστικές ουσίες, αναπαραγωγική ικανότητα συχνά όλοτο χρόνο, χαμηλό μεταβολισμό.

τρωγλόβια

δεκάποδο Bactrurus brachycaudus

τρωγλόβια

Bactrurus brachycaudus

τρωγλόβια

δεκάποδο

Bactrurus brachycaudus

τρωγλόβια

δεκάποδο

τρωγλόβια

Ισόποδο, τυφλό

τρωγλόβια

σκορπιός

Υδρόβιο τρωγλόβιο

Αμφίποδο, τυφλό

Amphipodaorder

Malacostracaclass

CrustaceasubphylumSystematics:AmphipodaScientific name:

τρωγλόβια

τρωγλόβια

τρωγλόβια

τρωγλόβια

Υδρόβια τρωγλόβια

τρωγλόβια

τρωγλόβια

Bactrurus brachycaudus

τρωγλόβια

τρωγλόφιλα

τρωγλόφιλα

τρωγλόφιλα

τρωγλόξενα

τρωγλόξενα

τρωγλόξενα

Χλωρίδα των φωτιστικών σωμάτων

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ γιατί να μας ενδιαφέρει

•Η βιοποικιλότητα είναι σημαντική για τη παγκόσμια οικονομία.

•Η μείωση της βιοποικιλότητας σχετίζεται με την εξαφάνισηειδών και βιοτόπων. Σημαίνει τη μη αντιστρεπτή απώλειαγενετικού υλικού

•Η βιοποικιλότητα δεν μας παρέχει μόνο τροφή, ενέργειαφάρμακα αλλά υποστηρίζει τη ζωή πλανήτη (φωτοσύνθεση, ανακύκλωση ουσιών) και όχι μόνον (προστασία εδαφών, ερημοποίηση που συχνά συνδέεται με και με τομείς όπωςφαρμακολογία, διατροφή κ.α..

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ και ΣΠΗΛΑΙΑγιατί να μας ενδιαφέρει

ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΣΤΑ ΣΠΗΛΑΙΑ

Η επιβίωση ενός οικοσυστήματος εξαρτάται κυρίως από τηνβιοποικιλότητα και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των ειδών( η απομάκρυνση, η μείωση πληθυσμού ή η εξαφάνιση ενός ήπερισσοτέρων ειδών προκαλεί μη αντιστρεπτές επιπτώσεις στοσύστημα που θα οδηγήσουν στη σταδιακή υποβάθμιση του).

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες (εισαγωγή θηρευτών, ρύπανση κ.α.), τείνουν να αλλάξουν την οικολογική σταθερότητα ή προάγουν τονκατακερματισμό φυσικών οικοσυστημάτων και της ζωής πουυποστηρίζουν. Με αποτέλεσμα την επικράτηση μικρών απομονωμένωνπληθυσμών που είναι περισσότερο ευαίσθητοι σε δημογραφικά καιπεριβαλλοντικά προβλήματα.

Πολλά υδρόβια είδη (αμφίβια, ψάρια, καρκινοειδή) των σπηλαίωνέχουν περιορισμένες ευκαιρίες εξάπλωσης (ενδημικά). Η επιβίωσητους επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές αλλαγές (συγκέντρωσηνιτρωδών, νιτρικών, θειικών αμμωνιακών ιόντων στο νερό).

Εξαιτίας της απομόνωσης, της μοναδικότητας και των ακραίωνσυνθηκών που επικρατούν σε ηπειρωτικά όσο και σε παράκτιασπήλαια (αγχίαλα) τα τρωγλόβια είδη είναι σπάνια ή καιενδημικά, και απειλούνται από τη μείωση της στάθμης του νερού καιτην υποβάθμιση του.

Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν δεδομένα για απειλούμενα μεεξαφάνιση είδη Στην Ιταλία 60 στυγγόβια είδη που ζουν σε υπόγειαύδατα (σπήλαια και φρέατα- όχι απλά αποθήκες νερού) κατατάσσονταιστα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη.

“Πρασίνισμα Σπηλαίων” ΦωτοσυνθετικήΜικροχλωρίδα σε Τουριστικά Αξιοποιημένα

Σπήλαια

Δρ. Αδριανή Πανταζίδου, Επικ. καθηγήτρια, Πανεπ. Αθηνών, Τμήμα Βιολογίας, Τομέας: Οικολογίας και Ταξινομικής

Αίτια

Προβλήματα

Αντιμετώπιση

“Πρασίνισμα Σπηλαίων”

Ανθρώπινες επεμβάσεις γιατουριστική αξιοποίηση όπως, φωτιστικά σώματα, τσιμεντένιοιδιάδρομοι κ.α. επιφέρουν αλλαγέςστην οικολογική σταθερότητα τωνσπηλαίων. Με συνέπεια ναεπηρεάζονται οι αβιοτικοί καιβιοτικοί παράγοντες πουχαρακτηρίζουν κάθε σπήλαιο.

Η εγκατάσταση φωτιστικών σωμάτων επηρεάζει τον παράγοντα ΦΩΣ∆ιαθέσιμο φως σημαίνει εγκατάσταση και ανάπτυξη φωτοσυνθετικώνοργανισμών γύρω από την φωτεινή πηγή δηλαδή «πρασίνισμα» των σπηλαίων.

Αίτια για το «το πρασίνισματων σπηλαίων»

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΩΣ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΙσορροπία του συστήματος -«Πρασίνισμα»

Για να γίνουν κατανοητά τα αίτια που προκαλούν το «πρασίνισματων σπηλαίων» και τα προβλήματα που προκύπτουν από αυτό θααναφερθούν λίγα εισαγωγικά για τα σπήλαια ως οικοσύστημα

⇔Τα σπήλαια αποτελούν ιδιόμορφα, κλειστά καισταθερά οικοσυστήματα με ποικιλία βιοτόπων (είσοδοςσπηλαίου, εσωτερικό, σταλακτιτικός διάκοσμος κ.α.). Οιαβιοτικοί παράγοντες (θερμοκρασία , υγρασία, φωςκ.α.) είναι σχετικά σταθεροί. Ο βιοτικός παράγοντας(οργανισμοί) ανάλογα με την μεταβολική ομάδαδιακρίνεται σε:

Αλλαγές, σταδιακές ήαπότομες των συνθηκών, επιδρούν στονεγκατεστημένο βιολογικόπαράγοντα

Είναι φανερό ότι, τοπρασίνισμα των σπηλαίωνοφείλεται στην μαζικήανάπτυξη φωτοσυνθετικώνοργανισμών. Επικρατούν τακυανοβακτήρια, συμμετέχουνεπίσης και άλλα φύκη καθώςκαι βρύα

Παραγωγούς: Φυτικοί, φωτοσυνθετικοί μικρο-μακροοργανισμοί Καταναλωτές: Φυτοφάγα ή σαρκοφάγα ζώα. Αποδομητές: Βακτήρια, μύκητες,ορισμένα ζώα, αποδομούντην οργανική ύλη.

Σπήλαιο ΚουτούκιΠαιανίας

Κυανοβακτήρια στονσταλακτιτικό διάκοσμοκαι την οροφή.

Φωτογραφίες όπουφαίνεται ανάπτυξηπλούσιας χλωρίδας σετεχνητά φωτισμένεςθέσεις σπηλαίων.

Τα διαφορετικάχρώματα δηλώνουνδιαφορετικά γένη

Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας. Κυανοβακτήρια, διάτομακαι βρύα σε σταλακτιτικό τοίχο

Σπήλαιο Βλυχάδα ∆ιρού. Φωτιστικά σώματα στο νερό. Κυανοβακτήρια σε σταλακτιτικό τοίχο

Σπήλαιο Βλυχάδα ∆ιρού. Φωτιστικά σώματα στονερό. Κυανοβακτήρια σε σταλακτιτικό τοίχο

Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας. Κυανοβακτήρια στονσταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο

Σπήλαιο Κουτούκι Παιανίας. Κυανοβακτήρια (γαλάζιοβέλος), διάτομα και βρύα (κόκκινο) σε σταλακτιτικότοίχο

Κυανοβακτήρια που αναπτύσσονται στην εσωτερικήκαι εξωτερική επιφάνεια νεαρού σταλακτίτη

Θραύσματα σταλακτιτών. 1. Κυανοβακτήρια μεταξύ τωνκρυστάλλων (εσωτερική επιφάνεια). 2. Εντυπωσιακέςαναπτύξεις κυανοβακτηρίων και βρύων (εξωτερική επιφάνεια)

1 2

ENDOLITHIC

Chasmo-

Crypto- Eu-

Τα Κυανοβακτήρια είναι: Προκαρυωτικοί, φωτοσυνθετικοί, μικροσκοπικοί, μορφολογικά απλοί μικροοργανισμοί

Στα σπήλαια με φωτιστικά σώματα αναπτύσσεται, όπωςείδαμε στις εικόνες, πλούσια χλωρίδα. Επικρατούν σεόλες τις περιπτώσεις τα κυανοβακτήρια

Τα κυανοβακτήρια στα σπήλαια αναπτύσσονται τόσο ως επιλιθικά (επάνω στηνπέτρα) όσο και ως ενδολιθικά (μέσα στην πέτρα)

. Μια ιδιαίτερη κατηγορία ενδολιθικών, τα ευενδολιθικά, τρυπούν καιδιεισδύουν στο εσωτερικό της πέτρας ενεργητικά με χημική διάλυση καισχηματίζουν χαρακτηριστικές μικροσκοπικές σήραγγες και κοιλότητες

Ευενδολιθικά κυανοβακτήρια: Μικροσήραγγες σε κατακόρυφη και οριζόντια άποψη.

Το «πρασίνισμα» προκαλεί αισθητική υποβάθμιση του σταλακτι-τικού διακόσμου και αλλάζει την φυσιογνωμία του σπηλαίου. Μορφές κυανοβακτηρίων διαβρώνουν και το δομικό υλικό

Επιλιθικές μορφές προκαλούνχρωματικές αλλοιώσεις της πέτραςεξαιτίας των χρωστικών που περιέχουν

Ενδολιθικέςπροκαλούναπώλειασυνοχής καισυνέχειας τουδομικού υλικού

Επιπτώσεις από την ανάπτυξη κυανοβακτηρίων

Έμμεσοι και Άμεσοι Μέθοδοι Αντιμετώπισηςτης Ανεπιθύμητης μικροχλωρίδας-

Καθαρισμός των επιφανειών

Οι περισσότεροι μέθοδοι για την αντιμετώπιση τηςανεπιθύμητης μικροχλωρίδσς περιλαμβάνουν δύο φάσεις

•α) ανάσχεση της ανάπτυξης ή/και θανάτωση τηςμικροχλωρίδας

•β) απομάκρυνση της ζωντανής και νεκρής οργανικής ύλης

Εφαρμόζονται έμμεσοι και άμεσοι μέθοδοι που αφορούν

Έμμεσοι:διαμόρφωση εισόδου σπηλαίου, έλεγχος φωτισμού κ.α.

Άμεσοι τρόποι : καθαρισμός των επιφανειών χημικά μεβιοκτόνες ουσίες, μηχανικά με υδροβολή, εργαλεία κ.α.

Για την αντιμετώπιση της ανεπιθύμητηςμικροχλωρίδας την προστασία και τον καθαρισμότων επιφανειών απαιτείται εξειδικευμένηδιεπιστημονική γνώση, διεξοδική μελέτη όλων τωνπαραμέτρων, ευαισθησία, προσοχή και συνεχήςπαρακολούθηση. Οι μέθοδοι που θα επιλεγούνπρος εφαρμογή δεν πρέπει να επιβαρύνουν τοσπήλαιο ούτε τον περιβάλλοντα χώρο

Σε τουριστικά αξιοποιημένα σπήλαια πρέπει ναγίνονται ορθολογικές επεμβάσεις και νααποφεύγεται η χρήση υλικών που πιθανά επιφέρουνμη αναστρέψιμες αλλαγές στο οικοσύστημα καιευνοούν την εγκατάσταση και μαζική ανάπτυξημικροχλωρίδας

Κάθε σπήλαιο χερσαίο, λιμναίο, ή θαλάσσιο, είναι μοναδικόκαι αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση

Η φθορά των σπηλαίων από τον βιολογικό παράγοντα(βιοδιάβρωση) οφείλεται στη δραστηριότητα, συνύπαρξη καιδιαδοχή πολλών και διαφορετικών ομάδων οργανισμών. Τακυανοβακτήρια, πρωτοπόροι οργανισμοί τα οποία καιεπικρατούν

Συνηθέστερη φθορά των σπηλαίων το «πρασίνισμα» τηςεπιφάνειας (χρωματική αλλοίωση) εξαιτίας των κυτταρικώνχρωστικών.

Σύνοψη

Σε «διαταραγμένα» από ανθρώπινη επέμβαση σπήλαια ησύνθεση των κοινωνιών της μικροχλωρίδας (αριθμός ειδών, παρουσία), αλλά και το είδος και ο βαθμός φθοράς πουπροκαλεί, εξαρτάται α) από τις αλλαγές στις συνθήκες μέσαστο σπήλαιο και β) τα χαρακτηριστικά του σπηλαίου

Υπογραμμίζεται ότι: Οι επεμβάσεις για τηναντιμετώπιση της ανεπιθύμητης μικροχλωρίδας, τηνπροστασία και τον καθαρισμό του σπηλαίου πρέπει ναλαμβάνουν υπόψη την αρχή της αειφορίας. Για κάθεεπέμβαση απαιτείται εξειδικευμένη διεπιστημονική γνώση, διεξοδική μελέτη όλων των παραμέτρων, ευαισθησία, προσοχή και συνεχής παρακολούθηση. Οι μέθοδοι που θαεπιλεγούν προς εφαρμογή να είναι φιλικοί και προς τονπεριβάλλοντα χώρο

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΩΝ ΩΣ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ- προτασεις

Αποκατάσταση κατά το δυνατόν του φυσικού περιβάλλοντος τουσπηλαίου φροντίζοντας για:

1. Απομόνωση του σπηλαίου από το εξωτερικό περιβάλλον έλεγχος τωνσυνθηκών στο σπήλαιο (φως, υγρασία, θερμοκρασία, φερτά υλικά, οργανικήύλη)

2. Ορθολογικές επεμβάσεις ως προς τις κατασκευές

3. Αντικατάσταση του θερμού φωτισμού με ψυχρό. Μείωση της έντασης τωνφωτιστικών σωμάτων. Περιοδικός φωτισμός του σπηλαίου.

4. Ελεγχόμενες επισκέψεις.

5. Τακτικός έλεγχος από ειδικούς της κατάστασης του σπηλαίου