Ιστορία ΚατασκευώνΕνότητα 4.2a: Η αρχιτεκτονική των κτιρίων στα

αστικά κέντρα του 19ου αιώνα στην Ελλάδαπλαίσιο και κύρια χαρακτηριστικά

Δρ Σταματίνα Γ. ΜαλικούτηΤμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΑνώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

2

Χρηματοδότηση• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια

του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3

Σκοποί ενότητας• Η γενικότερη και ειδικότερη τοποθέτηση των φοιτητών στα ζητήματα της εξέλιξης των μικτών συστημάτων στο πλαίσιο του τεχνικού και του άλλου πολιτισμού κυρίως στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. • Η γνώση της οικείας αρχιτεκτονικής και οικοδομικής τεχνολογίας, παράλληλα με την κατανόηση των αρχών διαμόρφωσης και των παραλλαγών των συστημάτων αυτών. • Η απόκτηση βασικής ικανότητας για την αναγνώριση και ανάλυση των υφισταμένων ιστορικών κτιρίων, τα οποία θα κληθούν ως επαγγελματίες να αποκαταστήσουν.

4

Περιεχόμενα ενότητας

• Γενικό Πλαίσιο• Ο Κλασικισμός στην Ελλάδα

5

Γενικό Πλαίσιο • 15ος – 19ος στην Ευρώπη = Μεταβυζαντινή περίοδος στην Ελλάδα

• Συγκυρίες:

– θαυμασμού των Ευρωπαίων προς την κοιτίδα του Κλασικού πολιτισμού,

– οικονομικής κατάρρευσης Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

• “The Greek Question” - Φιλελληνισμός

• Καποδίστριας – Βαυαρική βασιλεία (1833-1862)

• Εποικιστική πολιτική, ρυμοτομικά σχέδια, οικοδομικοί κανονισμοί

• Ρύθμιση ιδιοκτησιακού καθεστώτος (εκκλησιαστική και ιδιωτική γη, εθνική γη)

• Κοινωνικές μεταβολές, οικονομική δραστηριότητα-εκβιομηχάνιση

• Διαρκής τάση εξευρωπαϊσμού και ρήξης των δεσμών με την Ανατολή

• Δημιουργοί κτισμένου περιβάλλοντος και έργων υποδομής

• Είδη κατασκευών / μορφή

– Αθήνα - Πειραιάς

6

Ο Κλασικισμός στην Ελλάδα (1)

• Ευρώπη: από τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης μέχρι το 1850 / Ελλάδα: μέχρι το 1910 (δεν υπήρχε το αντίστοιχο πολιτισμικό υπόβαθρο, άρα και τα ανάλογα κριτήρια)

• Διαφορετική κλίμακα, διαφορετικά μεγέθη, διατήρηση ύφους και ρυθμολογικών χαρακτηριστικών

• Ζητήματα τεχνογνωσίας και εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού (κυρίως από την Ιταλία και τη Γερμανία)

• Ο «λαϊκός νεοκλασσικισμός» των εμπειροτεχνών

• Το αστικό σπίτι της Αθήνας, στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, αποτέλεσε σημείο ρήξης με τα αντίστοιχα της Ευρώπης («βιωματική μετουσίωση επανεισαχθέντων, στη γενέτειρά τους πόλη, μορφολογικών προτύπων»)

(Μπίρης Μ., 2000, «Ο Κλασσικισμός ως πάνδημη αισθητική έκφραση των Αθηναίων του 19ου αιώνα», στο: Η Νεοκλασσική Αθήνα του Παύλου Μυλωνά, Κέντρο Τεκμηρίωσης Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής Μουσείου Μπενάκη, σελ. 18 / Φιλιππίδης, 1884: 21)

7

Ο Κλασικισμός στην Ελλάδα (2)• Ο Νεοκλασικισμός υιοθετήθηκε ως το επίσημο «εθνικό στυλ».

• Χαρακτηριστική περίπτωση αισθητικού «αντιδανείου» (Μυλωνάς, 2000: 37).

• François Loyer, 1966, Architecture de la Grèce contemporaine, p. 29: “… l’ art de la Nouvelle Grèce n’ est qu’ un mouvement détaché de l’ arbre Européen”.

• Αυστηρά αναμενόμενες διατάξεις / προκαθορισμένη μορφολογία και αυστηρή ιεράρχηση επιμέρους όγκων

• Εισαγωγή αισθητικών προτύπων από διάφορες περιοχές και εποχές (Ιόνια νησιά, Κυκλάδες, τουρκοκρατούμενες περιοχές)

• Κατηγοριοποίηση (συμβατική):

– πρώιμος (οθωνικά)/ ώριμος (με καθαρά τα στοιχεία του ρυθμού)

– όψιμος (Γεωργιανά) /ύστερος

– αστικά κτίρια («Αθηναϊκός Κλασικισμός») / «λαϊκά νεοκλασικά»8

Ορφανοτροφείο Αίγινας, 1828 πηγή: kapodistriaka.blogspot.com

1, 2: παραδείγματα πρώιμου Κλασσικισμού στο ΝαύπλιοΠηγή: //el.wikipedia.org

1

2

9

Πρώιμο νεοκλασσικό κτίριο στο Ναύπλιο

Παρατηρείστε τα κιγκλιδώματα και τα φουρούσια στα μπαλκόνια.

Φωτογράφηση: Στ. Μαλικούτη, 14.08.2012

10

Πρώιμο νεοκλασσικό κτίριο στο Ναύπλιο

Φωτογράφηση: Στ. Μαλικούτη, 14.08.2012

11

«Λαϊκός Νεοκλασσικισμός» στο ΝαύπλιοΠηγή: Μηλένα Παπαδημητρίου, φοιτήτρια Τμήματος ΠΔΕ ΤΕΙ Πειραιά

12

Λεπτομέρεια πρώιμου νεοκλασσικού κτιρίου στο ΝαύπλιοΠηγή: Μηλένα Παπαδημητρίου, φοιτήτρια Τμήματος ΠΔΕ ΤΕΙ Πειραιά

13

Ναύπλιο, Αυγ. 2012

Πρώιμο νεοκλασσικό κτίριο στο Ναύπλιο

Φωτογράφηση: Στ. Μαλικούτη, 14.08.2012

14

Πρώιμο νεοκλασσικό κτίριο στο Ναύπλιο

Φωτ.: Στ. Μαλικούτη, 14.08.2012

15

«λαϊκό νεοκλασσικό» κτίριο στο Ναύπλιο

Φωτ.: Στ. Μαλικούτη, 14.08.2012

16

«λαϊκό νεοκλασσικό» κτίριο στο Ναύπλιο

Φωτ.: Στ. Μαλικούτη, 14.08.2012

17

Τέλος Ενότητας