1

10ο εξάµηνο και ΜΚΣ

22Γ004ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ-ΜΗΧΑΝΗΣ ΚΑΙ ΓΡΑΦΙΚΑ

ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ

(Μέρος Α. Εισαγωγή, Θεωρητική θεµελίωση)

Ν. Αβούρης

3Θ+1Ε20%Ε+ [10% Φ] + [10% Εργασία] + 70%Θ

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 2

Περιεχόµενο µαθήµατος

1. Εισαγωγή2. Θεωρητική τοποθέτηση 3-4 Τεχνολογίες αλληλεπίδρασης 5. Σχεδίαση διαδραστικών συστηµάτων6. Αξιολόγηση ευχρηστίας7. Γραφικά υπολογιστή –Βασικοί γραφικοί αλγόριθµοι, Αρχές γραφικών πλεγµατικών οθονών raster, 8. Μετασχηµατισµοί 2και 3 διαστάσεων και συστήµατα συντεταγµένων, 9. προβολές και µετασχηµατισµοί παρατήρησης, αλγόριθµοι απόκρυψης επιφανειών, µοντέλα φωτισµού

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 3

Περιεχόµενο εργαστηρίουΕργαστήριο 1: Αξιολόγηση ευχρηστίας με χρήση ευρετικώνκανόνων (heuristic evaluation)Εργαστήριο 2: Αξιολόγηση συσκευών - Νόμος του FittΕργαστήριο 3: Εφαρμογή card sorting τεχνικής για τηνοργάνωση πληροφορίας στη διεπιφάνεια χρήσηςΕργαστήριο 4: Ανάλυση και σχεδιασμός φορμών.Εργαστήριο 5: Σύγκριση διαφορετικών στυλαλληλεπίδρασηςΕργαστήριο 6. Συγκριτική αξιολόγηση ελληνικών δικτυακώνπυλών με τη χρήση ερωτηματολογίων.Εργαστήριο 7: Αξιολόγηση διεπιφάνειας χρήσης µε χρήση αναλυτικών µεθόδων (ιεραρχική ανάλυση εργασιών)Άσκηση 8: Χρήση εργαστηρίου ευχρηστίας για την αξιολόγηση εφαρµογής µε πραγµατικούς χρήστες.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 4

Κύρια Βιβλιογραφία

Ν. Αβούρης Εισαγωγή στην Επικοινωνία Ανθρώπου-Υπολογιστή, ∆ίαυλος, Αθήνα 2000.Θ. Θεοχάρης και Α Μπεµ, Γραφικά Αρχές και Αλγόριθµοι, Συµµετρία Αθήνα 1999.Preece, J., Rogers, Y. & Sharp, H. (2002) Interaction Design: Beyond Human-Computer Interaction. New York, NY: John Wiley & Sons.Alan Dix - Janet Finlay - Gregory Abowd - Russell Beale, HUMAN-COMPUTER INTERACTION, 2nd edition, Prentice Hall, 1998Foley, Van Dam. Feiner, Hughes, Philips, Introduction to Computer Graphics, Addison Wesley, 1994 Επίσης: www.hcibib.org www.acm.org/sigchi www.useit.com

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 5

Ορισµός

Η Επικοινωνία Ανθρώπου-Υπολογιστή (ΕΑΥ) είναι η επιστηµονική περιοχή που µελετά την αλληλεπίδραση µας µε τους υπολογιστές. ∆ίδεται έµφαση στο σχεδιασµό, ανάπτυξη και αξιολόγηση διαδραστικών υπολογιστικών συστηµάτων (interactive computer systems), δηλαδή συστηµάτων που αλληλεπιδρούν σε µεγάλο βαθµό µε τους χρήστες τους. [ACM SIGCHI 1992].

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 6

Ιστορική αναδροµή

∆εκαετία 70: πρώτα διαδραστικά υπολογιστικά συστήµατα (PC)-> σήµερα: ανάπτυξη υλικού και λογισµικού υπολογιστών οθόνες υψηλής ανάλυσης, επεξεργαστές και ειδικές µνήµες αποθήκευσης γραφικής πληροφορίας, εξελίξεις στην ανάπτυξη και υλοποίηση αλγορίθµων γραφικής απεικόνισης , ανάπτυξη νέων συσκευών αλληλεπίδρασης (VR) διαδίκτυο και πανταχού παρόν υπολογιστής(ubiquitous computing)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 7

Ιστορία /2

Douglas Engelbart : ποντίκι, πρώτος σταθµός εργασίας.Alan Kay (Xerox Park) : Dynabook, Alto, Star - γραφική διεπιφάνεια χρήστη.απευθείας χειρισµός (Β. Shneiderman)µεταφορά επιφάνειας γραφείου - WIMPπαγκόσµιος ιστός - CSCWεικονική πραγµατικότητα -πανταχού παρόν υπολογιστής

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 8

Σηµασία

Υπολογίζεται ότι γύρω στο 70% του κώδικα που γράφεται στις µέρες µας αφορά τη διεπιφάνεια χρήστη Η επίδραση της τεχνολογίας σε οµάδες χρηστών και στην οργάνωση της εργασίαςπρέπει να µελετηθεί ιδιαίτερα, αφού αποτελεί σηµαντικό παράγοντα αποτυχίας έργων πληροφορικής

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 9

Μελέτη Επικοινωνίας Ανθρώπου-Υπολογιστή

Γνωστικά µοντέλα:Ανθρώπινος επεξεργαστήςπληροφορίας

Γλώσσα επικοινωνία καιαλληλεπίδραση

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Εργονοµία

Παραδείγµατα συστηµάτων και περιπτώσεις

Τεχνικές εκτίµησης /αξιολόγησης συστήµατος

Τεχνικές υλοποίησης καιεργαλεία ανάπτυξης

Μεθοδολογίεςσχεδιασµού

Κοινωνικά χαρακτηριστικάΘεωρία οργάνωσης

Συσκευές εισόδου-εξόδου

Τεχνικές διαλόγου

Γραφική υπολογιστών

Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 10

∆ιεπιστηµονική προσέγγιση

Πληροφορική Επιστήµη ΥπολογιστώνΓνωστική Ψυχολογία Κοινωνική Ψυχολογία Εργονοµία ΓλωσσολογίαΒιοµηχανικού σχεδιασµού

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 11

Ευχρηστία φορητών συσκευών

(α) φορητή συσκευήπρόσβασης στο διαδίκτυο(Webpad της εταιρίας Cyrix)

(γ) κινητό τηλέφωνο πουενσωµατώνει µικρό προσωπικόυπολογιστή (της εταιρίαςNokia, σειρά 9000)

(β) Φορητόςυπολογιστής(Pagewriter2000 τηςεταιρίας Motorolla)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 12

Θέµατα µελέτης και έρευνας

Τεχνολογία Ευχρηστίας (UsabilityEngineering) Συστήµατα συνεργασίας µε υπολογιστήΑλληλεπίδραση µε νέες συσκευές –πανταχού παρών υπολογιστήςΣυστήµατα για άτοµα µε ειδικές ικανότητες Ανάπτυξη µεθόδων ανθρωπο-κεντρικού σχεδιασµού (user-centered design)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 13

H µελέτη αλληλεπίδρασης ανθρώπου-υπολογιστή αφορά συχνά συνολικά την οργάνωση της εργασίας.

1970 1980 1990

Κόστος υλικού

Κόστος λογισµικού

Κόστος οργάνωσης

Οργανωτικό κόστος εγκατάστασης νέου υπολογιστικού συστήµατος…

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 14

Παράδειγµα αλληλεπίδρασης

Σηκώνει ακουστικό

Επιλέγει αριθµό

Ακυρώνει και επιλέγει επανάκληση

Ήχος ελεύθερης γραµµής

Ήχος κατειληµµένης γραµµής

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 15

Σχεδίαση αλληλεπίδρασης

• Τηλέφωνο

• Τηλεφωνητής

• Συσκευή βίντεο

• τυπικές εργασίες

• χρήστες

• χειριστήρια

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 16

Σχεδίαση συσκευής: τηλεφωνητής

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 17

Άσκηση

Να επιλέξετε και να σχολιάσετε ποιους από τους παρακάτω όρους πρέπει ένα σύστηµα να πληροί για να είναι εύχρηστο :

(α) Είναι εύκολο να µάθει να το χειρίζεται ο χρήστης του (β) Στη διεπιφάνεια του έχουν περιληφθεί πολλά γραφικά εικονίδια µε τα οποία ο χρήστης µπορεί να αλληλεπιδράσει.(γ) ∆εν ξεχνιέται η χρήση του εύκολα µε παρέλευση κάποιου χρόνου(δ) η εγκατάσταση του σε πολλές διαφορετικές πλατφόρµες είναι εύκολη και δεν απαιτεί πρόσθετη προγραµµατιστική προσπάθεια(ε) Είναι φιλικό προς τον χρήστη του(ζ) Εκτελεί γρήγορα και σωστά το έργο που είναι σχεδιασµένο να κάνει(η) Παρέχει ικανοποίηση στον χρήστη του

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 18

Φροντιστήριο Φ1Αναζητήστε πρότυπα ευχρηστίας στο διαδίκτυοΓια τις παρακάτω συσκευές στο σπίτι : Τηλεόραση, ηλεκτρικό πλυντήριο, ηλεκτρ. Ψυγείο, να κάνετε τα παρακάτω:Να περιγράψετε τυπικούς χρήστεςΝα περιγράψετε τυπικές εργασίες και να τις αναλύσετε σε υπο-εργασίες που είναι απαραίτητες για την πραγµατοποίηση τουςΝα περιγράψετε διεπιφάνεια χρήσης των συσκευώνΝα περιγράψετε στοιχεία της συσκευής που δεν ανήκουν στη διεπιφάνεια χρήσης

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 19

Εργαστηριακή άσκηση #1Να αξιολογήσετε από πλευαράς ευχρηστίας του εξής δικτυακούς τόπους:(Α) Τον δικτυακό τόπου του Τµήµατος ΗΜΤΥwww.ee.upatras.gr και ειδικότερα διάφορες υπηρεσίες που προσφέρονται. (Β) Τον δικτυακό τόπο του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου www.amazon.com Ειδικότερα να εξετάσετε τον µηχανισµό επιλογής βιβλίου µε δοσµένο αντικείµενο (πχ θέλετε να αγοράσετε το βιβλίοHuman-Computer Interaction των Dix και άλλων). Η µέθοδος που θα εφαρµοστεί είναι αυτή της ευρετικής αξιολόγησης (βλέπε και επόµενες σελίδες για θεωρητικό σηµείωµα και το σχετικό κεφάλαιο 5 του βιβλίου).

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 20

Εργαστηριακή άσκηση/2

Προτεινόµενη µέθοδος εργασίας είναι η εξής : να θέσετε κάποιους στόχους, π.χ. για τον δικτυακό τόπο (Α) να αναζητήσετε όλα τα µαθήµατα σχετικά µε δίκτυα υπολογιστών, να διαβάσετε τα τελευταία νέα κλπ. Να επιχειρήσετε πολλαπλές χρήσεις του δικτυακού τόπου εστιασµένες κάθε φορά στην αποκάλυψη προβληµάτων που αφορούν στα προβλήµατα που αναφέρονται στον κάτωθι πίνακα.(ευρετικοί κανόνες). Να κρίνετε το σύστηµα µε βάση ερωτηµατολόγιο που υλοποιεί 10 ευρετικούς κανόνες

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 21

Εργαστηριακή άσκηση /31. Αποφυγή περιττών στοιχείων. 2. Χρήση κατανοητής προς τους χρήστες γλώσσας. 3. Ελαχιστοποίηση του µνηµονικού φορτίου του χρήστη. 4. ∆ιατήρηση συνέπειας σε ολόκληρη την διεπιφάνεια. 5. Παροχή ανάδρασης. Πληροφόρηση αν η αναµονή > 10 sec, ένδειξη προόδου εργασίας, αν 1-10s. 6. Παροχή εύκολων και σαφών Εξόδων ∆ιαφυγής. Cancel, Undo, Redo7. Παροχή συντοµεύσεων για γρήγορη εκτέλεση εργασιών από πεπειραµένους χρήστες. 8. Παροχή σαφών µηνυµάτων λάθους. 9. Σχεδιασµός για αποτροπή σφαλµάτων χρήστη10. Επαρκής υποστήριξη - Βοήθεια και Εγχειρίδια

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 22

#2 Θεωρητικό ΥπόβαθροΓνωσιακά ΜοντέλαΜοντέλο ανθρώπινου επεξεργαστήΜοντέλο διάδρασης NormanΚατανεµηµένα µοντέλα

Αισθητήρια ΑντίληψηΟπτική αντίληψη νόµοι Gestalt

Προσοχή - ΜνήµηΑυτόµατες - ελεγχόµενες διεργασίες

Οργάνωση γνώσης - νοητικά µοντέλαΜεταφορές - ιδεατά µοντέλα

Κοινωνική συµεριφορά

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 23

Γνωσιακή ψυχολογία

Μελέτη γνωστικών λειτουργιών, όπως η µάθηση, η µνήµη, η επίλυση προβληµάτωνΣε αντίθεση µε αισθητηριο-κινητικού τύπου λειτουργίες (πράξη ερέθισµα) που µελετάει η συµπεριφοριστική ψυχολογίαΣτο σύγχρονο κόσµο όλο και περισσότερο εµπλεκόµαστε σε γνωστικού τύπου λειτουργίες

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 24

Γνωσιακά Μοντέλα

Μοντέλο Ανθρώπινου Επεξεργαστή Μοντέλο ∆ιάδρασης χρήστη-συστήµατος κατά Norman

Κατανεµηµένα γνωσιακά µοντέλα

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 25

Γνωσιακά Μοντέλα

Μοντέλο Ανθρώπινου Επεξεργαστή

Θεωρία που εξηγεί την ανθρώπινη συµπεριφορά είναι το µοντέλο του ανθρώπου σαν «επεξεργαστή πληροφορίας»

Μοντέλο ανθρώπινου επεξεργαστή, human information processing model

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 26

Γνωσιακά Μοντέλα

Μοντέλο Ανθρώπινου Επεξεργαστή

ερεθίσµατα

Κωδικοποίησηερεθισµάτων σε εσωτερική

αναπαράσταση

Κωδικοποίησηερεθισµάτων σε εσωτερική

αναπαράσταση

Σύγκριση µε εσωτερική

αναπαράσταση ερεθισµάτων στη

µνήµη

Σύγκριση µε εσωτερική

αναπαράσταση ερεθισµάτων στη

µνήµη

Επιλογή και εκτέλεσηκατάλληλης ενέργειας

Επιλογή και εκτέλεσηκατάλληλης ενέργειας

ενέργειες

µνήµη

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 27

Γνωσιακά ΜοντέλαΜοντέλο Ανθρώπινου ΕπεξεργαστήHuman Processor Model

Περιγράφει τον άνθρωπο σαν 3 αλληλεπιδρώντα υπό-συστήµατα. Το αισθητήριο, το γνωσιακότο κινητικό,

τα οποία αντιστοιχούν στις φάσεις της γνωσιακήςεπεξεργασίας:

(α) κωδικοποίησης ερεθισµάτων, (β) σύγκρισης/ επιλογής απόκρισης και(γ) εκτέλεσης απόκρισης

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 28

Human processor

model

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 29

Γνωσιακά Μοντέλα

Μοντέλο ανθρώπινης Μνήµης [Atkinson68]

Αισθητήρια µνήµη, διαφορετική για κάθε αισθητήριο αγωγό (ακουστική µνήµη, οπτική µνήµη κλπ), η οποία συντηρεί την πληροφορία της µερικά δέκατα του δευτερολέπτου.Βραχύβια µνήµη ή µνήµη εργασίας, στην οποία συντηρείται η πληροφορία για µερικά δευτερόλεπτα. Σχετικά πειράµατα [Miller56], έχουν αποδείξει ότι τα αντικείµενα που µπορούν να παραµείνουν στην βραχύβια µνήµη είναι 7 +/- 2.Μακροχρόνια µνήµη, στην οποία συντηρείται η πληροφορία για µεγάλο χρονικό διάστηµα και στην οποία φυλάσσονται οι γνώσεις εµπειρίες µας κλπ.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 30

Γνωσιακά Μοντέλα

Μοντέλο διάδρασης χρήστη-συστήµατος κατά Norman

Προσδιορισµόςστόχου

πρόθεση

καθορισµόςενέργειας

εκτέλεσηενέργειας

Ο φυσικός κόσµος : ο υπολογιστής

Αντίληψηαπόκρισης

Εξήγησηερεθίσµατος

εκτίµηση

Στάδιαεκτέλεσης Στάδια

εκτίµησης

Απόσταση µεταξύπροσδοκίας καιπραγµατικότητας

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 31

Άσκηση:σενάριο διάδρασης

Να εξηγήσετε τη συµπεριφορά του χρήστη σύµφωνα µε τη θεωρία διερευνητικής εκµάθησης:

Ένας νέος πελάτης προσπαθεί να κάνει ανάληψη ενός ποσού 200 ευρώ από ΑΤΜ.

Επιλέγει το πλήκτρο "ΑΝΑΛΗΨΗ", αφού µελετά τις επιλογές, Λαµβάνει το µήνυµα ότι µπορούν να γίνουν αναλήψεις ποσών µόνο πολλαπλασίων των 50 ευρώ και του ζητείται να εισάγει το ποσόν της ανάληψης. εισάγει τον αριθµό 4 και λαµβάνει το µήνυµα λάθους, οπότε διορθώνει την ενέργεια του.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 32

Αισθητήρια Αντίληψη

Οπτική ΑντίληψηΈνα πρόβληµα που προκύπτει είναι η αντιστοίχηση της τρισδιάστατης πραγµατικότητας που µας περιβάλει µε τις δισδιάστατες εικόνες που παρουσιάζονται στην οθόνη του υπολογιστή. Αν και αυτού του βαθµού ο ρεαλισµός δεν είναι πάντα απαραίτητος, αν απαιτηθεί είναι ανάγκη να χρησιµοποιηθούν παρόµοια βοηθήµατα µε αυτά που έχει αποδειχθεί ότι µας βοηθούν να αποκτάµε την τρισδιάστατη αντίληψη του κόσµου.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 33

Αισθητήρια Αντίληψη

Οπτική Αντίληψη

Τα βοηθήµατα αυτά είναι :Το σχετικό µέγεθος των αντικειµένων,η σχετική τους θέση δηλαδή η απόκρυψη των απόµακρων αντικειµένων από τα πιο κοντινά, η µεταβολή της αντίθεσης/ καθαρότητας µε την απόσταση, το φαινόµενο της σκίασης, η µεταβολή στην ύφη των επιφανειών µε την απόσταση, η κινητική παράλλαξη για κινούµενα αντικείµενα, δηλαδή το φαινόµενο ότι τα κοντινά αντικείµενα κινούνται ταχύτερα από τα αποµακρυσµένα.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 34

Συµφραζόµενα –πλαίσιο χρήσης

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 35

Αισθητήρια Αντίληψη

Νόµοι Οργάνωσης οπτικών ερεθισµάτων

Η αναγνώριση οπτικών ερεθισµάτων υποβοηθείται από τις αρχές οργάνωσης της πληροφορίας (γνωστές σαν νόµοι του Gestalt) σύµφωνα µε τις οποίες οργανώνουµε τα οπτικά ερεθίσµατα που λαµβάνουµε ώστε να τους δώσουµε νόηµα.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 36

Αισθητήρια Αντίληψη

Νόµοι του Gestalt

Γειτνίαση : κοντινά αντικείµενα οµαδοποιούνται Οµοιότητα : παρόµοια αντικείµενα ως προς το σχήµα ή το χρώµα τους παρουσιάζονται να ανήκουν στη ίδια οµάδα Ολοκλήρωση : µη-ολοκληρωµένα σχήµατα ολοκληρώνονται νοητικά από τον παρατηρητή, Συνέχεια: ακολουθίες από σχήµατα γίνονται κατανοητές σαν οµάδες , Συµµετρία: περιοχές που περιέχονται µεταξύ συµµετρικών ορίων φαίνονται να δηµιουργούν στερεά σχήµατα.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 37

Αισθητήρια Αντίληψη

Νόµοι του Gestalt

γειτνίαση

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 38

Αισθητήρια Αντίληψη

Νόµοι του Gestalt

οµοιότητα

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 39

Αισθητήρια Αντίληψη

Νόµοι του Gestalt

ολοκλήρωση

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 40

Αισθητήρια Αντίληψη

Νόµοι του Gestalt

συνέχεια

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 41

Αισθητήρια Αντίληψη

Νόµοι του Gestalt

συµµετρία

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 42

Προσοχή

Η προσοχή ορίζεται ως η κατάσταση εκείνη κατά την οποία ένα αντικείµενο (µεταξύ πολλών πιθανών συγχρόνως αντικειµένων ή γραµµών σκέψης ) κατέχει ολοκληρωτικά τη σκέψη και την απασχολεί κατά ζωντανό και καθαρό τρόπο. Αποτέλεσµα είναι η αποµάκρυνση της από άλλα αντικείµενα ώστε να επιτευχθεί η αποτελεσµατική ενασχόληση της µε το συγκεκριµένο αντικείµενο

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 43

Προσοχή και Μνήµη

Εστίαση ΠροσοχήςΑνάλογα αν το αντικείµενο προσοχής είναι ένα ή πολλά αναφερόµαστε σε εστιασµένη ή µοιρασµένη προσοχή. Στη δεύτερη περίπτωση είναι γνωστή η ύπαρξη και χρήση της λεγόµενης περιφερειακής όρασης, δηλαδή του τµήµατος εκείνου της προσλαµβανόµενης οπτικής πληροφορίας από την περιφέρεια του οπτικού µας νεύρου, η οποία µας επιτρέπει για παράδειγµα να παρακολουθούµε κινήσεις στην αίθουσα ενώ ακούµε τον συνοµιλητή µας στη διάρκεια µια κοινωνικής συγκέντρωσης, ή να παρακολουθούµε την κίνηση στην διπλανή λωρίδα κυκλοφορίας ενώ οδηγούµε και βλέπουµε µπροστά µας. Κατά αντιστοιχία χρησιµοποιούµε και την περιφερειακή ακοή.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 44

Προσοχή και Μνήµη

Εστίαση Προσοχής

Κατά το σχεδιασµό διεπιφανειών υπολογιστικών συστηµάτων χρησιµοποιούµε τεχνικές που επιτρέπουν την εστίαση της προσοχής του χρήστη. Γνωστές τέτοιες µέθοδοι είναι η παρουσίαση πληροφορίας κατά δοµηµένο τρόπο, η χρήση χωρικών, χρονικών η χρωµατικών βοηθηµάτων, τεχνικών εγρήγορσης µε αντιστροφή οθόνης, ακουστικά σήµατα κλπ.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 45

Προσοχή και Μνήµη

Εστίαση Προσοχής Σηµαντική πληροφορία που απαιτεί άµεση προσοχή πρέπει να τοποθετείται σε εµφανή θέση

Λιγότερο σηµαντική πληροφορία που απαιτεί µικρότερη προσοχή πρέπει να τοποθετείται σε λιγότερο εµφανή θέση αλλά πάντα σε σταθερή θέση ώστε να διευκολύνεται η αναζήτηση της

Πληροφορία που δεν χρειάζεται συχνά πρέπει να εµφανίζεται µόνο κατόπιν σχετικής αίτησης

Όταν απαιτείται η εκτέλεση πολλών παράλληλα εργασιών οι οποίες διακόπτονται διαδοχικά και επαναρχίζουνχρησιµοποιούµε γνωσιακά βοηθήµατα για την υποστήριξη της συνέχειας,

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 46

Τεχνικές εστίασης προσοχής

Μελέτη εστίασης 131 υποκειµένων στον πίνακα του Veronese «Ο χριστός συνοµιλών µε µε γονατιστή γυναίκα». Ο Veronese χρησιµοποιεί σκιάσεις για να εστιάσει την προσοχή των υποκειµένων στα κύρια πρόσωπα.Η µελέτη έδειξε ότι πέτυχε το στόχο του.(Baudisch et al. 2003, ACM Communications)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 47

Gaze-based drawing (DeCarlo, 2002)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 48

Attentative User Interactions (AUI)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 49

Αυτόµατες και Ελεγχόµενες ∆ιεργασίες

Αυτόµατες διεργασίες: αισθητηριοκινητικού χαρακτήραδεν είναι εύκολο να αλλάξουνοι έµπειροι χρήστες αναπτύσσουν αυτοµατισµούς - προσοχή για καταστροφικές συνέπειες

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 50

Αυτόµατες διεργασίες

κάδηφοαξαφλξηλκδελκαζηγαφξειεθροεθο

πράσινοµπλέΚίτρινοκόκκινοµαύρο

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 51

Περιορισµοί Μνήµης

ΕνθύµησηΘεωρία Βάθους Επεξεργασίαςεικονικό περιεχόµενο ερεθίσµατοςσχέση µε ιδίωµα χρήστη

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 52

Μνήµη : Θεωρία βάθους επεξεργασίαςΚάθε ερέθισµα που αντιλαµβανόµαστε µπορεί να το επεξεργαστούµε σε διαφορετικό επίπεδο, π.χ. στο επίπεδο των αισθητήρων όπως γίνεται όταν προσπαθούµε να αναγνωρίσουµε έναν ήχο µέχρι το πιο βαθύ σηµασιολογικό επίπεδο, όπου προσπαθούµε να καταλάβουµε το νόηµα που συνοδεύει το ερέθισµα. Σύµφωνα µε τη ΘΒΕ [Craik Lockhart 72], όσο µεγαλύτερο βάθος επεξεργασίας απαιτείται για την αναγνώριση ενός αντικειµένου, τόσο περισσότερο νόηµα φέρει και συνεπώς είναι πιο εύκολο να το θυµόµαστε για µεγαλύτερο διάστηµα. Παράγοντες που επηρεάζουν ενθυµηση:•Εικονικό περιεχόµενο - Σηµασιολογικό περιεχόµενο -Οικειότητα µε ερέθισµα

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 53

Άσκηση

∆ίδονται οι εξής εντολές UNIXkillgrepbcpasswd

ποιές από αυτές είναι πιο εύκολες να θυµάται κανείς σύµφωνα µε τη θεωρία βάθους επεξεργασίας;

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 54

Οργάνωση Γνώσης και Νοητικά Μοντέλα

Η αναπαράσταση γνώσης έχει αναλογικήµορφή, Είναι προτασιακού χαρακτήρα µε µορφή δηλώσεων Κατανεµηµένη αναπαράστασηΣηµασιολογικά δίκτυα (semantic networks)Σχήµατα (schemata) Scripts

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 55

Νοητικά Μοντέλα-Mental Models

Είναι δυναµικά σχήµατα γνώσης που αφορούν χρήση συσκευών ή διατάξεων ή τρόπους αντιµετώπισης προβληµάτων.Είναι νοητικές αναπαραστάσεις της πραγµατικότητας µέσω των οποίων µπορούµε να προβλέψουµε έκτακτα περιστατικά ή να δοκιµάσουµε εναλλακτικές λύσεις∆οµικά µοντέλα (structured or surrogate models) - Λειτουργικά µοντέλα (functional models)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 56

Τρέξιµο νοητικού µοντέλου

Άσκηση:Πόσες πόρτες υπάρχουν στον διάδροµο του Α ορόφου του κτηρίου του Τµήµατος?

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 57

Άσκηση

Επιστρέφει κάποιος στο σπίτι µετά από µέρες µια κρύα νύχτα του Χειµώνα και το βρίσκει εντελώς παγωµένο. Ενεργοποιεί το θερµοστάτη (αυτόνοµη θέρµανση). Σκεφτείτε σε τι θερµοκρασία θα το βάλει κατά τη γνώµη σας:

18 βαθµούςΜΑΧ

Εξηγήσετε τη συµπεριφορά του µε βάση το νοητικό µοντέλο του θερµοστάτη

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 58

Νοητικά µοντέλα...

Να καταγράψετε το δικό σας νοητικό µοντέλο που αφορά τη µηχανή ATM της Τράπεζας που χρησιµοποιείτε.Σχετικές ερωτήσεις:Τι υπάρχει στην κάρτα σας ;Τι συµβαίνει όταν εισάγετε λάθος κωδικό PIN;Γιατί υπάρχουν καθυστερήσεις κατά τη διαδικασία ;Γιατί κατά τη διαδικασία η κάρτα παραµένει στη µηχανή ;Μετράτε τα χρήµατα στο τέλος, γιατί;

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 59

Μεταφορές

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 60

Απόλυτες µεταφορές Συγκρίνετε!Συγκρίνετε!

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 61

Παράδειγµα µεταφοράς (Mandler et al. 1992)

piles

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 62

Ιδεατά µοντέλα συστήµατος (Conceptual Models)

Γενικός όρος που περιγράφει όλα τα νοητικά µοντέλα που εµπλέκονται κατά τις φάσεις σχεδίασης ανάπτυξης και λειτουργίας ενός υπολογιστικού συστήµατος, δηλαδή τους διαφορετικούς τρόπους µε τους οποίους το σύστηµα γίνεται αντιληπτό από τους σχεδιαστές και τους χρήστες του.

Στόχος των µεθοδολογιών σχεδίασης είναι η προσέγγιση των µοντέλων σχεδιαστή και των µοντέλων χρήστη.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 63

Conceptual models

USER

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 64

Ιδεατά µοντέλα συστήµατος (Conceptual Models)/2

Τα µοντέλα σχεδιαστή ή µοντέλα συστήµατος είναι τα νοητικά µοντέλα που οι σχεδιαστές αναπτύσσουν για το σύστηµα και την αλληλεπίδραση του µελλοντικού χρήστη µε αυτό (δοµικά και λειτουργικά µοντέλα).Τα µοντέλα χρήστη είναι τα νοητικά µοντέλα που ο χρήστης τελικά αναπτύσσει κατά την εκµάθηση και χρήση του συστήµατος (λειτουργικά µοντέλα)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 65

Κοινωνικά µοντέλα

Κατανεµηµένα γνωσιακά µοντέλαΜοντέλα διαλόγου και συνοµιλίαςΟργανωτικά χαρακτηριστικά της οµάδας

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 66

Γνωσιακά Μοντέλα

Κατανεµηµένα γνωσιακά µοντέλα

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 67

Παράδειγµα : πλοήγηση αεροσκάφους

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 68

Μοντέλα Συνοµιλίας

∆ευτερεύον κανάλι επικοινωνίας(back channel) Θεωρία των δια λόγου ενεργειών(speech acts theory). Συνοµιλία για δράση (conversation for action CfA)

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 69

Συνοµιλία για δράση µεταξύ Α,Β

Α: Αίτηµα Β. Υπόσχεση

Β: Αναφορά

ολοκλήρωσης

Α: Απόρριψη

αναφοράςΑ: ∆ήλωση

ολοκλήρωσης

Β: Απόρριψη

Α: Ακύρωση

Β: Αντιπρόταση

Α: Αντιπρόταση

Α: Αποδοχή

Α: Ακύρωση

Α: ΑκύρωσηΒ: Ακύρωση

Β: Ακύρωση

Α: Ακύρωση

5

6

7

8

3 421

9

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 70

Μέθοδοι ανάλυσης

Activity TheoryDistributed CognitionWork flow managementSociotechnical model

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Υπολογιστή 71

Κοινωνιοτεχνικές προσεγγίσεις ανάλυσης επιχειρήσεων

(α) περιγραφή υφιστάµενης οργανωτικής δοµής και διάταξης πόρων και παραγωγικών µηχανισµών(β) καταγραφή λειτουργικών οµάδων που είναι δυνατόν να αποκτήσουν έναν βαθµό αυτονοµίας(γ) παραλλαγές που επηρεάζουν το αποτέλεσµα(δ) κοινωνική ανάλυση υφιστάµενου συστήµατος(ε) καταγραφή αντίληψης των ίδιων των εργαζοµένων για τους ρόλους τους(ζ) περιγραφή των οµάδων συντήρησης και της επίδρασης τους στην παραγωγική διαδικασία(η) περιγραφή της επίδρασης των προµηθευτών και πελατών στην παραγωγική διαδικασία(θ) περιγραφή της κατάστασης της επιχείρησης και των πλάνων ανάπτυξης της και επίδραση των παραµέτρων αυτών στην παραγωγική διαδικασία(ι) Συγκέντρωση προτάσεων βελτιώσεων