ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΛΗΜΝΟ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Αίγυπτος, Αμερική, Καναδάς, Αφρική, Αυστραλία, Γερμανία

19ος αι.: διέξοδος η Αίγυπτος και η Μικρά Ασία

Μεσοπόλεμος και μεταπολεμικά: Μετανάστευση προς Αμερική, Αυστραλία, Νότια Αφρική, Καναδά, Γερμανία

Πόλεις της Αιγύπτου όπου εγκαταστάθηκαν Λημνιοί (19ος αι.-1960)

Πρώτοι Λημνιοί στην Αίγυπτο: αρχές 19ου αι.

• Ευνοϊκή πολιτική του ηγεμόνα Μωχάμετ Άλη (1805-1849)

ανάπτυξη εμπορίου 1835: 5.000 Έλληνες (κυρίως στην

Αλεξάνδρεια)

• 1859-69: Διάνοιξη διώρυγας του Σουέζ, προσέλκυσε Έλληνες.

Ως τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο: οικονομικά ισχυρή η ελληνική κοινότητα

• Επιχειρήσεις, εμπόριο (βαμβάκι, καπνός, ζάχαρη, άλευρα, βυρσοδεψία)

• Μαγαζάτορες, υπάλληλοι επιχειρήσεων και γραφείων, υπηρέτριες

Πλούσια η Λημνιακή Αδελφότητα Αλεξάνδρειας

• Φρόντιζαν για τις οικογένειές τους στη Λήμνο, για το χωριό,

συντηρούσαν τα σπίτια τους.

• Χρηματοδοτούσαν κοινοτικά έργα, ανέγερση σχολείων και

ναών.

• Εκπαιδευτικές υποτροφίες, προίκες.

• Έστελναν δέματα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Δημητριάδειος Σχολή, Κοντοπούλι

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο: Αρνητικό κλίμα για Αιγυπτιώτες

• Κρατικοποιήσεις τομέων που ως τότε ήλεγχαν οι Έλληνες,

δέσμευση ακινήτων και τραπεζικών καταθέσεων.

Μετανάστευσαν σε άλλες χώρες της Αφρικής,

στην Αυστραλία, σε ελληνικά αστικά κέντρα.

Ελάχιστοι επέστρεψαν στη Λήμνο.

(1948: 5.000 Λημνιοί, ο δεύτερος σε μέγεθος πληθυσμός της παροικίας. 1964: 1.000 Λημνιοί).

Μεταπολεμική ανεργία και φτώχεια

• Πολλοί Λημνιοί αναζήτησαν εργασία στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας (κυρίως Αθήνα, Θεσσαλονίκη).

• Πολλοί έφυγαν στο εξωτερικό για να βρουν δουλειά:

- καράβια

- Αμερική, Νότια Αφρική, Αυστραλία, Καναδάς, Γερμανία

Μεταπολεμική μετανάστευση

• 1955-71: Ελληνική ύπαιθρος έχασε 1,5 εκατομμύριο αγρότες (μείωση

δυναμικού κατά 1/3).

• Πληθυσμός Λήμνου 1950: 32.000 κάτοικοι Μετανάστες προς το εξωτερικό: 15.000!

Μεταβολή πληθυσμού Κοντοπουλίου

Μεταβολή πληθυσμού Μούδρου και Μύρινας

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

Φυσίνης, Αγίας Σοφίας,

Σκανδάλης

Μεταβολή πληθυσμού

Καμινίων,

Πλάκας,

Παναγιάς

Υπερπόντιοι προορισμοί

• Πιο μακρινοί, δύσκολη η επιστροφή για τον μετανάστη

• Από τη μια λαχταρούσε την πατρίδα του και γι’ αυτό την εξιδανίκευε.

• Από την άλλη ήθελε να μείνει στη νέα του πατρίδα γιατί εκεί έκανε οικογένεια και περιουσία, γινόταν η πατρίδα των παιδιών του.

Συνέχειες…

«Ο Λημνιός μετανάστης κουβάλησε το νησί μαζί του.

Παντρεύτηκε κοπέλα από το χωριό του ή από γειτονικά

χωριά, ώστε να δημιουργήσει λημνιά οικογένεια.

Δημιούργησε συλλόγους και αδελφότητες με χαρακτήρα

αλληλοβοηθητικό αλλά και για να ενισχύσει

τις προσπάθειες ανάπτυξης του τόπου του. Συντήρησε

μέσα του τις συνήθειες και τα έθιμα της πατρίδας και

προσπάθησε να τα περάσει στα παιδιά του».

…αλλά και ρήξεις!

• Όμως η νέα γενιά συχνά αντιδρούσε στην παράδοση και υιοθετούσε τη νοοτροπία της χώρας υποδοχής.

• Ή πολλές φορές τα παιδιά στο σχολείο έκρυβαν την καταγωγή τους από φόβο μη δεχτούν αρνητικά σχόλια από τους ντόπιους συμμαθητές τους.

Η Λήμνος άλλαζε

• Όταν ο μετανάστης επέστρεφε, έβρισκε μια Λήμνο διαφορετική

από το νησί των παιδικών του χρόνων.

«Ούτε κεχαγιάδες με βόδια αντίκριζε, ούτε πέτρινους φούρνους να ανάβουν, ούτε τη γλώσσα την παλιά άκουγε να μιλιέται».

μετανάστευση στις Η.Π.Α.

• Από τα τέλη του 19ου αιώνα

• νόμιμοι αλλά και λαθρομετανάστες

• 1956: Πλοίο «Ολυμπία» εκτέλεσε 11 αναχωρήσεις από Πειραιά προς ΗΠΑ.

• Τον πρώτο καιρό πολύ δύσκολες συνθήκες: Εκμετάλλευση, κοιμόντουσαν σε άθλια μέρη, δούλευαν για πενταροδεκάρες, οδηγούνταν στην παρανομία. Εστιατόρια, μπογιατζήδες.

μετανάστευση στις Η.Π.Α.

• Οι πρώτοι Λημνιοί

της Αμερικής

εγκαταστάθηκαν

στη Νέα Υόρκη

(Staten Island).

• Έκτισαν την πρώτη

ελληνορθόδοξη εκκλησία

και το πρώτο ελληνικό

σχολείο στις ΗΠΑ!

1905, δημιουργία συλλόγου: Παλλημνιακή Φιλανθρωπική Αδελφότητα «Ο Ήφαιστος»

• 1912: Συνεισέφεραν οικονομικά στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο (απελευθέρωση Λήμνου).

• 1939: Πρόσφεραν χρήματα για να δημιουργηθεί το Νοσοκομείο Λήμνου!

Άλλες δωρεές

• 1954: Ο Σύνδεσμος Πλατυνών ΗΠΑ «Η Πρόοδος» πρόσφερε χρήματα για τον ηλεκτροφωτισμό του χωριού.

• 1927: Ο Σύλλογος «Ευαγγελισμός» Μουδρινών ΗΠΑ συνέβαλε στο χτίσιμο του Δημοτικού σχολείου.

Γυμνάσιο Μούδρου «Αργύριος Μοσχίδης»

Λημνιοί στον Καναδά και στη Λατινική Αμερική

• Μετά το 1950: κυρίως στο Μόντρεαλ

• 1984: Σύλλογος «Ο Ήφαιστος» (Lemnian Association of Montreal “Hephaestus”)

• Λατινική Αμερική: ελάχιστοι Λημνιοί

Αφρική

• Από τα μέσα του 19ου αι.: Από την Αίγυπτο προς άλλες αφρικανικές χώρες (Ερυθραία, Σουδάν, Σαουδική Αραβία)

• Μετά το 1890, νότια Αφρική: Εργάτες σε εταιρείες σιδηροδρόμων και άλλων έργων ή στα ορυχεία χρυσού και διαμαντιών, νόμιμοι και λαθρομετανάστες.

• Κάποιοι συγκέντρωναν κεφάλαια, επένδυαν σε μικροεπιχειρήσεις.

• τέλη 19ου αι. ως 1990: Δυναμικές παροικίες με ανθούσες επιχειρήσεις στη Μοζαμβίκη, τη Ζιμπάμπουε, το Μαλάουι. Σιδηροδρομικές γραμμές, εμπόριο, κτηνοτροφία, γεωργία (καουτσούκ, καπνός).

• Βίαιη κατάρρευση αποικιοκρατικών καθεστώτων: Αρνητικό κλίμα κατά των αλλοδαπών, παροικία συρρικνώθηκε. Επέστρεψαν στην Ελλάδα ή κατέφυγαν σε άλλες χώρες.

Αυστραλία

• Μεμονωμένοι Λημνιοί από τα μέσα του 19ου αι.

• Περισσότεροι κατά το Μεσοπόλεμο, κυρίως διωγμένοι από την Αίγυπτο.

• Μεταπολεμικά: Μαζική φυγή Περισσότεροι Λημνιοί στην Αυστραλία παρά στη Λήμνο.

«Η μαζική μετανάστευση Λημνιών τα μεταπολεμικά χρόνια, κυρίως στην Αυστραλία, αφαίμαξε πληθυσμιακά το νησί σε σημείο που κάποια χωριά παρουσίαζαν εικόνα ερήμωσης».

Μετά το 1950: Η μεγάλη φυγή

• Αναζητούσαν μια καλύτερη τύχη από τη χωρίς προοπτικές ζωή του αγρότη στη Λήμνο.

• Εργάτες σε αγροκτήματα, εργοστάσια, έργα υποδομής. Στόχος: Να δημιουργήσουν δική τους επιχείρηση.

• Δύσκολες συνθήκες εργασίας αλλά καλές αμοιβές, ίδια δικαιώματα με Αυστραλούς εργαζόμενους. Με σκληρή οικονομία έστελναν χρήματα στις οικογένειές τους.

• Γάμοι … μέσω φωτογραφίας. Και μεικτοί γάμοι.

Αυστραλία

• περίπου 25 μέρες ταξίδι

(Πειραιάς> Σουέζ> Άντεν> Μελβούρνη,

Σίδνεϊ, Περθ)

• Ταξιδιωτικά γραφεία

παρακολουθούσαν

τις μεταναστευτικές οδηγίες της

ΔΕΜΕ (Διακυβερνητική Επιτροπή

Μετανάστευσης εξ Ευρώπης). Στη

Μύρινα μαθήματα αγγλικών.

• Δύσκολος ο πολιτικός

αποχρωματισμός.

Προσπάθειες και δυσκολίες ένταξης

• Άλλαζαν τα επώνυμά τους για να γίνουν αποδεκτοί.

• Οι Νοτιοευρωπαίοι αναφέρονταν στα επίσημα έγγραφα ως “white aliens” (λευκοί αλλοδαποί).

• Οι ντόπιοι τούς αποκαλούσαν “dagoes” (υποτιμητική παραφθορά του ισπανικού ονόματος “Diego”).

• 1930: Σύλλογος «Ήφαιστος», Μελβούρνη

Σχέσεις με Αυστραλούς

• Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος: ελληνική ουδετερότητα

Oι Έλληνες της Αυστραλίας θεωρήθηκαν εχθροί:

1915-16 πογκρόμ (λεηλασίες περιουσιών, βιαιότητες).

• Μετά τη μάχη της Καλλίπολης, οι Αυστραλοί στρατιώτες

επιστρέφουν στον τόπο τους και μιλούν για τη φιλοξενία

που είχαν δεχτεί στη Λήμνο.

Δημιουργούνται θετικότερες σχέσεις.

Οι Λημνιοί στην Αυστραλία σήμερα

• 22.000 περίπου, πρώτης και δεύτερης γενιάς

• Σύλλογοι, φεστιβάλ, γιορτές, διατήρηση εθίμων

• Αθλητικοί σύλλογοι

• Συμμετοχή στην πολιτική και κοινωνική ζωή

Γερμανία

• Άνοιξε 1962-63.

• Αρκετοί παλιννοστούντες (δεκαετία 1980) δημιούργησαν στη Λήμνο μικρές επιχειρήσεις (Δεν ασχολήθηκαν με τον αγροτικό τομέα, όπως πριν μεταναστεύσουν).

βιβλιογραφία

• Μπακάλης, Χ. Β., 2007. Λήμνος: Οργάνωση του αστικού χώρου (19ος-20ος αιώνας). Κοινωνικός μετασχηματισμός, μεταναστευτικά δίκτυα και αστικοί «αντικατοπτρισμοί». Διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Κοινωνιολογίας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη (δημοσίευση στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/14483#page/1/mode/2up).

• Μπελίτσος Θ., 2010. «Η υπερπόντια μετανάστευση», στο Γιώργος Κωνσταντέλλης (επιμ.), Λήμνος. Ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, Αθήνα: έκδοση Γ. Κωνσταντέλλη, σσ. 409-437.