ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Ορισμός: Κρητικό Ζήτημα έχει ονομαστεί ο

μακρόχρονος πολεμικός και διπλωματικός αγώνας για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Οθωμανούς και την ένωσή της με την Ελλάδα. Το ζήτημα αυτό ουσιαστικά γεννήθηκε, όταν, παρά τη θερμή συμμετοχή της στην Επανάσταση του 1821, η Κρήτη αποκλείστηκε από τα όρια του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους που ιδρύθηκε το 1830. Οι Κρητικοί δεν αποδέχτηκαν ποτέ τον αποκλεισμό τους αυτό. Χρειάστηκαν όμως μακροχρόνιοι αγώνες και θυσίες, ώσπου το 1913 να ενωθεί τελικά η Κρήτη με την ανεξάρτητη Ελλάδα.

Η Κρήτη την περίοδο 1830-1840

1830: ο σουλτάνος παραχώρησε την Κρήτη στον Μοχάμετ Άλυ της Αιγύπτου ως αντάλλαγμα για τη βοήθεια που του είχε προσφέρει στη διάρκεια της Επανάστασης.

1840: η Κρήτη επανήλθε, με απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων, στη διοίκηση του σουλτάνου.

Οι επαναστάσεις των Κρητικών η Μεγάλη Επανάσταση:

1866-1869• 1866: ολοκαύτωμα της

ιστορικής μονής Αρκαδίου →μεγάλη συγκίνηση στην ελληνική και στη διεθνή κοινή γνώμη.

• Η διεθνής συγκυρία όμως αρνητική για τον αγώνα των Κρητικών και η επανάσταση έσβησε το 1869.

Το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου, 9 Νοεμβρίου 1866Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη.

Η ανατίναξη της Μονής Αρκαδίου (Αθήνα, Γεννάδειος

Βιβλιοθήκη)

Σημαία που χρησιμοποιήθηκε κατά την πολιορκία του Αρκαδίου, με τα αρχικά: Κ (Κρήτη), Ε (Ένωσις), Ε (Ελευθερία), Θ (Θάνατος).

Αποτελέσματα των αγώνων

• Η Οθωμανική Αυτοκρατορία υποχρεώθηκε από τις ευρωπαϊκές Δυνάμεις να βελτιώσει τους όρους διοίκησης της Κρήτης.

• ΈΤΣΙ: υπογράφονται: ο Οργανικός Νόμος (1868) ο Χάρτης της Χαλέπας (1878)

Φύλλο χειρόγραφης σάτιρας που τοιχοκολλήθηκε στους δρόμους των Χανίων, τις ημέρες που ο μεγάλος βεζύρης

Ααλή Πασάς, αρχιτέκτων του Οργανικού Νόμου, ετοιμαζόταν να αναχωρήσει από την Κρήτη.

(Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, Ηράκλειο)

Με τα έγγραφα αυτά παραχωρούνται ελευθερίες στους Χριστιανούς, που όμως δεν τηρούνται απόλυτα.

Έτσι, ο αγώνας των Κρητικών συνεχίζεται

Εξώφυλλο αγγλικού περιοδικού, με τίτλο: «Τουρκικός στρατός

καταστρέφει εκκλησία στο Γαλατά

(Χανίων)» 1896 (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη)

Η εξέγερση του 1897

• Οι Κρητικοί επαναστατούν →• η Ελλάδα στέλνει βοήθεια, αλλά ηττάται →• οι Κρητικοί υφίστανται σκληρά αντίποινα από τους

Οθωμανούς →• οι Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες είχαν ήδη από την αρχή

της εξέγερσης αποβιβάσει αγήματα των στόλων τους στο νησί και το είχαν θέσει υπό διεθνή προστασία, παρεμβαίνουν →

• οθωμανικός στρατός αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Κρήτη →

• στο νησί επιβάλλεται καθεστώς αυτονομίας.

Όταν οι Δυνάμεις και οι Τούρκοι βομβάρδισαν το Ακρωτήρι κατά την επανάσταση του 1897

Στις 9 Φεβρουαρίου 1897 ο Ιταλός Κανεβάρο, επικεφαλής των ναυάρχων, άρχισε το βομβαρδισμό του επαναστατικού στρατοπέδου. Οι οβίδες δεν έχουν στόχο μόνο τους επαναστάτες Κρητικούς, αλλά και την Ελληνική σημαία που κυματίζει στο Ακρωτήρι. Δύο φορές η σημαία πέφτει κάτω χτυπημένη από τις οβίδες των Μεγάλων Δυνάμεων, και ο επαναστάτης Σπύρος Καγιαλεδάκης ή Καγιαλές, την σηκώνει όρθια με κίνδυνο της ζωής του. Όταν μια τρίτη οβίδα κάνει κομμάτια τον ιστό της σημαίας, τότε ο Καγιαλές κάνει το κορμί του κοντάρι και την σηκώνει ψηλά. Όταν οι ναύαρχοι με τα κιάλια είδαν την ελληνική σημαία να κυματίζει περήφανα με έναν άνθρωπο να την στηρίζει, άναυδοι με την παλικαριά του Κρητικού διέταξαν να σταματήσει ο βομβαρδισμός.

Η κρητική επανάσταση του 1897 από τη σκοπιά των πρωταγωνιστών της(Η απάντηση των Κρητών στον Άγγλο Συνταγματάρχη Η. Chermside)

"Εδοκιμάσαμεν άπαντα τα πολιτεύματα και τα προνόμια, τα οποία μας εχάρισεν η Ευρώπη, αλλ' εκ τούτων όλων ουδέν άλλο απεκομίσαμεν, παρά μόνον κατάστροφάς επί καταστροφών, τας οποίας δεν ηδυνήθη η χριστιανική Ευρώπη να εμπόδιση. Απηυδήσαμεν πλέον εκ των ατυχών πειραμάτων, τα οποία αι χριστιανικοί κυβερνήσεις της Ευρώπης εφήρμοσαν κατά κόρον επί της ράχεως του δυστυχέστερου των τυραννουμένων λαών και διά τούτο δεν θα διαπράξωμεν πλέον το έγκλημα να δεχθώμεν προνόμια και αυτονομίας, τα οποία θα μας κυλήσωσι πάλιν αυριον εις το αίμα και τας καταστροφής, αλλά θα επιμείνωμεν μέχρις εσχάτων εις την ΕΝΩΣΙΝ ΜΑΣ ΜΕΤΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, και, ή θα επιτύχωμεν την ένωσιν ταύτην ή θα αποθάνωμεν μέχρις ενός μετά των γυναικών και των τέκνων μας, και τότε ας διαθέσει η πεπολιτισμένη χριστιανική Ευρώπη την έρημον Ελληνικήν Κρήτην μας, όπως βούλεται"

Ιστορικό Αρχείο Δήμου Αρχανών.

Γερμανική γελοιογραφία που σατυρίζει τις δολοπλοκίες της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Ο τίτλος της είναι «Ο Κρητικός Λαβύρινθος». Εικονίζεται η Ευρώπη να κόβει το μίτο, που ο βασιλιάς της Ελλάδας χρειάζεται, για να βγει από τον Κρητικό Λαβύρινθο, στην είσοδο του οποίου υπάρχει η απαγορευτική επιγραφή: «Κρήτη. Η είσοδος στο Λαβύρινθο απαγορεύεται». Πάνω η Πελοπόννησος σαν χέρι της Ελλάδας, που τεντώνει να αρπάξει το γεμάτο αγκάθια σώμα της Κρήτης.

Οι Δυνάμεις στέλνουν ύπατο αρμοστή στην Κρήτη τον δευτερότοκο γιο του βασιλιά της Ελλάδας, Γεώργιο Β’

Η Κρητική Πολιτεία

 

Άφιξη του πρίγκιπα Γεωργίου στα Χανιά.  Εκφωνεί διάγγελμα στο λαό της Κρήτης.  Στον εξώστη του κτιρίου κυματίζει η σημαία της Κρητικής Πολιτείας.  Μοναδικές διαφορές από την ελληνική σημαία: το τετράγωνο που φέρει το αστέρι είναι κόκκινο.

Νομίσματα και χαρτονομίσματα της Κρητικής Πολιτείας

Πηγή: http://anoixti-matia.blogspot.gr

Το κίνημα στο Θέρισο

Η συνεργασία όμως του πρίγκιπα με τους πολιτικούς άνδρες της Κρήτης δεν υπήρξε αρμονική.

ΈΤΣΙ: το 1905 κηρύχτηκε από τους αντιπάλους του Γεωργίου, με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο, επανάσταση στο Θέρισο με αίτημα την ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.

• Η κήρυξη του Κινήματος του Θερίσου 10/3/1905

Επαναστάτες στο Θέρισο, 1905

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατά την επανάσταση στο Θέρισο, 1905

Στιγμιότυπο από το μεγάλο συλλαλητήριο στα Χανιά (20 Απριλίου 1905)

Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

• Έγινε μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους : με τη συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε το Νοέμβριο του 1913 ανάμεσα στην Ελλάδα και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Κρήτη ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος. Η επίσημη όμως ανακήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα έγινε την 1η Δεκεμβρίου 1913, όταν η ελληνική σημαία υψώθηκε σε επίσημη τελετή στη μεγαλόνησο.

Δοξολογία στο φρούριο Φιρκά, λίγο πριν την ύψωση της ελληνικής σημαίας

Πηγή: http://lexifilia.blogspot.gr

Στιγμιότυπο από την τελετή της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, 1η Δεκεμβρίου 1913. Διακρίνονται ο Γεώργιος και ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Στιγμιότυπο από τους πανηγυρισμούς για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

Πηγή: http://lexifilia.blogspot.gr

ΣΤ’ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Εισαγωγικά… Στις αρχές του 20ού αιώνα η Οθωμανική

Αυτοκρατορία παρουσίαζε έντονα σημάδια παρακμής. Η Βουλγαρία ενθαρρυμένη από την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας, την οποία παρουσίασε ως «ένωση των δύο Βουλγαριών» (1885), έστρεψε το ενδιαφέρον της και προς τη Μακεδονία.

Βαλκάνια 1885

Η Μακεδονία το 1821

• Ο αγώνας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας είχε αρχίσει το 1821, ισχυρές όμως τουρκικές δυνάμεις που έδρευαν στην περιοχή κατέστειλαν την επανάσταση και απέκοψαν κάθε επαφή της με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Η Μακεδονία στις αρχές του 20ού αιώνα

• Μετά τον ατυχή για την Ελλάδα πόλεμο του 1897 οι Βούλγαροι στέλνουν στρατιωτικά τμήματα στη Μακεδονία

→ στόχος: να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για αυτονομία της περιοχής και ενσωμάτωσή της αργότερα στο βουλγαρικό κράτος.

• Ο θρησκευτικός και ιδεολογικός αγώνας των Βουλγάρων

• Το 1870 ιδρύθηκε η ανεξάρτητη βουλγαρική εκκλησία, η Εξαρχία. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής ασκήθηκαν πιέσεις σε ιερείς και δασκάλους, προκειμένου να προσχωρήσουν στην Εξαρχία.

• Ο ένοπλος αγώνας των Βουλγάρων – η δράση των Κομιτατζήδων

• Ακολούθησαν βίαιες ενέργειες, τρομοκράτηση του πληθυσμού, δολοφονίες.

• Η επέμβαση της Βουλγαρίας στη Μακεδονία εντάσσεται στο πλαίσιο της πανσλαβιστικής κίνησης την προωθούσε στα Βαλκάνια η Ρωσία, σε μια προσπάθεια επηρεασμού των εξελίξεων που σημειώνονταν εκεί, με απώτερο βέβαια στόχο την έξοδο Μεσόγειο. Στο πλαίσιο αυτό η Ρωσία ευνοεί τις εθνικές διεκδικήσεις της Βουλγαρίας σε βάρος των ελληνικών εθνικών διεκδικήσεων. Ο χάρτης δείχνει τη Μεγάλη Βουλγαρία που δημιούργησε η Ρωσία με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου

Η ελληνική κυβέρνηση, η εκκλησία, πολλοί σύλλογοι συμπαραστάθηκαν στους Έλληνες της Μακεδονίας. Εθελοντικά σώματα από όλα τα μέρη της χώρας εισήλθαν στο μακεδονικό έδαφος και επιδόθηκαν στην απόκρουση της βουλγαρικής επιβουλής και στην ενίσχυση του ηθικού των Ελλήνων της περιοχής.

Η ελληνική απάντηση

Σημαντικές προσωπικότητες του μακεδονικού αγώνα

Ο μητροπολίτης Καστοριάς, Γερμανός Καραβαγγέλης

συνεπικουρούμενος από ντόπιους οπλαρχηγούς.

Ο υποπρόξενος στο Μοναστήρι,

Ίων Δραγούμης, που συντόνιζε τις

προσπάθειες των σωμάτων

Ο Παύλος Μελάς, αξιωματικός του

ελληνικού στρατού.

Ο Π Μελάς έπεσε ηρωικά σε σύγκρουση με τουρκικό απόσπασμα στο χωριό

Στάτιστα (1905)

Παύλος ΜελάςΤρεις περδικουλες κάθονταν στηΣτάτιστα στη ράχη. Είχαν τα νύχια κόκκινα και τα φτερά

βαμμένα,είχαν και στα κεφάλια τους μαντίλια

λερωμένα."Τον Παύλο τόνε βάρεσαν, τον έχουν

λαβωμένο."Όσα χωριά κι αν τ' άκουσαν κανένα

δεν πιστεύειτο πώς πεθαίνει χρυσαϊτός, πεθαίνει

αντρειωμένος,που περπατούσε στα βουνά και τις

κοντοραχούλες.Δημοτικό τραγούδι

Είναι γνωστό ότι το κίνημα των πανσλαβιστών εμφανίστηκε στη Ρωσία στα μέσα του 19ου αιώνα. Τις ρίζες του όμως τις βρίσκουμε στην κίνηση των σλαβόφιλων, μια κίνηση με ιδεολογικό-πολιτιστικό υπόβαθρο, που αναπτύχθηκε στη Ρωσία στην περίοδο 1830-1860, σαν αντίρροπο ρεύμα στους "δυτικόφιλους", τους υποστηρικτές δηλαδή των ιδεών της δυτικής Ευρώπης. Βαθιά προσηλωμένοι στην Ορθοδοξία και στη "Μητέρα Ρωσία", οι σλαβόφιλοι είχαν ως βασικό τους μέλημα την οικονομική ανόρθωση της Ρωσίας. Πίστευαν ότι μόνο μια ισχυρή και ευημερούσα Ρωσία θα μπορούσε να βοηθήσει τους υπόδουλους σλαβικούς λαούς της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Αυστρο-Ουγγαρίας. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΔ', ο. 299

Πανσλαβισμοί

Λάκης Πύρζας, οπλαρχηγός από τη Φλώρινα

Ας θυμηθούμε τα πιο σημαντικά σημεία της ενότητας:

• Τι ήταν το Κρητικό Ζήτημα;• Οι επαναστάσεις των Κρητικών (η Μεγάλη

Επανάσταση 1866-1869, η εξέγερση του 1897, το κίνημα στο Θέρισο το 1905)

• Η ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας (θυμάστε ποιος ήταν ο πρώτος ύπατος αρμοστής;)

• Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα (πότε έγινε;)• Τι ήταν το Μακεδονικό Ζήτημα;• Ποιες εθνότητες συγκρούστηκαν για τον έλεγχο της

Μακεδονίας;• Ποιες μορφές πήρε ο αγώνας τους; • Ποιες σημαντικές προσωπικότητες του Μακεδονικού αγώνα θυμάστε;