ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ...

47
7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ… http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 1/47 1 ΒΕΒΕΛΕΚΟΣ  ΔΗΜΟΣ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 1946-1949. Φωτογραφία που απεικονίζει την Μακεδονία το 1941 από βιβλίο ιστορίας 8ης σχολικής βαθμίδας της FYROM. 2005. Σελ. 87.  

description

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ

Transcript of ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ...

Page 1: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 1/47

1

ΒΕΒΕΛΕΚΟΣ  ΔΗΜΟΣ 

ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ

ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 1946-1949.

Φωτογραφία που απεικονίζει την Μακεδονία το 1941 από βιβλίο ιστορίας 8ης

σχολικής βαθμίδας της FYROM. 2005. Σελ. 87. 

Page 2: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 2/47

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 

Α΄ Κεφάλαιο. Το Μακεδονικό Ζήτημα στη διάρκεια του Μεσοπόλεμου

και η Κομιντέρν. Σελ. 4-16.

1.  Όψεις των Βούλγαρο-Γιουγκοσλαβικών σχέσεων για την

Μακεδονία κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου 1919-1939. Σελ.

4-7.

2. 

 Όψεις των Ελληνό-Βουλγάρικων σχέσεων για την Μακεδονία

κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου 1919-1939. Σελ. 7-9.

3.  Η Κομμουνιστική Διεθνής και το Μακεδονικό Ζήτημα στην

διάρκεια του Μεσοπολέμου. Σελ. 9-12.

4.  Το Βουλγαρικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Σελ. 12-13.

5.  Το Γιουγκοσλαβικό Κομμουνιστικό Κόμμα.  Σελ. 13-14.

6. 

Το Ελληνικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Σελ. 14-16.

Β΄ Κεφάλαιο. Από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως την Πρώτη Αιγαιακή 

Ταξιαρχία Κρούσης και την ίδρυση Λαϊκής Δημοκρατίας της

Μακεδονίας. Σελ. 17-28. 

1.  Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος 1941-1944 η Βουλγαρική κατοχή σε

Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα. Σελ. 17. 

α) Βουλγαρική κατοχή στην Γιουγκοσλαβική Μακεδονία. Σελ. 17-19.

β) Βουλγαρική κατοχή στην Ελληνική Μακεδονία. Σελ. 19-20.

2.  Ίδρυση Οχράνας. Σελ. 20-22.

3.  Η δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος Μακεδονίας από

τον Tito. Σελ. 22-23.

Page 3: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 3/47

3

4.  Ίδρυση του SNOF, τα σλαβομακεδονικά τάγματα στην Ελλάδα.

Σελ. 23-25.

5.  Πρώτη Αιγαιακή Ταξιαρχία Κρούσης και ίδρυση Λαϊκής 

Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Σελ. 26-28.

Γ΄ Κεφάλαιο. Από τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο ως την ρήξη Tito-

Stalin. Σελ. 29-41.

1.  Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος και το ΚΚΕ. Σελ. 29-31.

2.  Η Εκκόλαψη του Μακεδονικού αλυτρωτισμού και η ίδρυση του

 NOF. Σελ. 31-33.3.

  Το Πέρασμα στην ένοπλη σύγκρουση. Η στάση του ΚΚΕ έναντι 

του NOF. Σελ. 33-35.

4.  Δημιουργία Δημοκρατικού Στρατού. Ο NOF και οι δυο τάσεις των

Σλαβομακεδόνων. Σελ. 35-36.

5.  Κατήχηση του «Μακεδονισμού» στην Ελλάδα από τον NOF.

Καταπολέμηση Γραικομανισμού και Βουλγαρισμού. Σελ. 36-38.

6.  Το σχέδιο «Λίμνες» για κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Ο

«Μακεδονισμός» και το «παιδομάζωμα». Σελ. 38-40.

7.  Βούλγαρο-γιουγκοσλαβική προσέγγιση. Η διάχυση του

«Μακεδονισμού» και η συνδιάσκεψη του Bled. Σελ. 40-41.

Δ΄ Κεφάλαιο. Από την ρήξη Tito-Stalin στην οριστική ήττα του

Δημοκρατικού Στρατού. Σελ. 42-45.

1.  Η αποπομπή της Γιουγκοσλαβίας από τη Kominform. Οι

Βούλγαρο-γιουγκοσλαβικές σχέσεις. Σελ. 42-43.

2.  Η στάση του ΚΚΕ έναντι της ρήξης Tito-Stalin. Σελ. 43-44.

3.  Η Πέμπτη Ολομέλεια του ΚΚΕ και το τέλος του Εμφυλίου

Πολέμου. Σελ. 44-45.

Page 4: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 4/47

4

Βιβλιογραφία. Σελ. 46-47.

Α΄ Κεφάλαιο.

Το Μακεδονικό Ζήτημα στη διάρκεια του Μεσοπόλεμου και η

Κομιντέρν. 

1.   Όψεις των Βούλγαρο-Γιουγκοσλαβικών σχέσεων για την Μακεδονία κατά

τη διάρκεια του Μεσοπολέμου 1919-1939.

Η Βουλγαρία ήταν η μεγάλη ηττημένη των Βαλκανικών πολέμων και του Α΄

παγκοσμίου πολέμου. Δεν κατόρθωσε να πετύχει την αναδιανομή της Μακεδονίας 

που διακαώς επιθυμούσε αλλά έχασε επιπλέον τμήματα του εδάφους της, στα δυτικά 

σύνορα από τη Γιουγκοσλαβία, με την παραχώρηση του Τσάριμπροντ και της

Στρωμνιτσας, τη Ν. Δοβρουτσά που προσαρτήθηκε στη Ρουμανία και τη Δυτική 

Θράκη που πέρασε στην Ελλάδα1, έτσι έχασε κάθε διέξοδο στο Αιγαίο. Η

επισφράγιση της ήττας ήρθε με την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγύ, στις 27

 Νοέμβριου του 1918, που επέφερε την διάλυση του στρατού της, την επιβολή 

διεθνούς  έλεγχου και την υποχρέωση πληρωμής πολεμικών επανορθώσεων  ύψους 84

εκατομμυρίων δολαρίων2

. Το όνειρο του Αγίου Στεφάνου γινόταν εφιάλτης. Στοεσωτερικό της χώρας, οι «Μακεδονικές» και «Θρακικές» αλυτρωτικές οργανώσεις 

φόρτιζαν επικίνδυνα το κλίμα, το 10% του πληθυσμού της πρωτεύουσας Σοφίας ήταν 

πρόσφυγες από την Μακεδονία η την Θράκη3, με συνέπεια την πίεση άσκησης 

αλυτρωτική πολίτικης. Η VMRO είχε πρωταγωνιστικό ρολό στην πολιτική ζωή της

χώρας και αυτό φάνηκε με δραματικό τρόπο όταν δολοφόνησε τον Σταμπουλίνσκι

 ύστερα από το πραξικόπημα της 8ης  Ιουνίου 19234. Η Βουλγαρία έμεινε με το

μικρότερο κομμάτι της Μακεδονίας 6.798 τετραγωνικά χιλιόμετρα 10% ενώ ηΓιουγκοσλαβία με 26.776 τετραγωνικά χιλιόμετρα η 39% και η Ελλάδα με 34.600

τετραγωνικά χιλιόμετρα ή το 51%. Δεν αποτελεί έκπληξη που για όλο το διάστημα

του Μεσοπολέμου η Βουλγαρία αποτελούσε την βάση εξαγωγής τρομοκρατίας από

1 Διβάνη Λένα, Ελλάδα και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών.

Καστανιώτης 1999. Σελ . 298-299.2

 Οπ. π.3 Poulton Hugh, Who Are the Macedonians? London 2000.

4 Pavlowitch stevan, Ιστορία των Βαλκανίων 1804-1945. Θεσσαλονίκη 2005. Σελ . 347-357

Page 5: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 5/47

5

Βουλγαρομακεδόνες που δηλητηρίαζαν τις σχέσεις της με την Γιουγκοσλαβία και την

Ελλάδα5.

Ο σλαβομακεδονικός πληθυσμός της Γιουγκοσλαβίας δεν αναγνωρίσθηκε ως

συστατική εθνότητα του νέου κράτους ούτε και ως διακριτή μειονότητα και το

Βελιγράδι αποκαλούσε την περιοχή «Νότια Σερβία» και η περιοχή επίσημα 

ονομάστηκε ως Vardar Banovina6. Η κυβέρνηση εφάρμοσε, με περιορισμένη

επιτυχία, πρόγραμμα εποικισμού των μακεδονικών εδαφών με Σέρβους από τη

Βοσνία-Ερζεγοβίνη και την Βοϊβοντίνα, εκδίωξε τους Βούλγαρους ιερείς και

δασκάλους και προσπάθησε να καταστείλει τις φιλοβουλγαρικές κινήσεις7.

Η VMRO τουλάχιστον την πρώτη δεκαετία του μεσοπολέμου ήταν κράτος εν κράτει

μέσα στην Βουλγαρία, πυρήνας της οργάνωσης ήταν η Βουλγαρική Μακεδονία η

αλλιώς Μακεδονία του Πιρίν, στο νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας που συνόρευε με την 

Ελλάδα και την Γιουγκοσλαβία. Η VMRO είχε σαν κύριο σύμμαχο της τον ίδιο τον

Βουλγαρικό στρατό. Άλλοι σύμμαχοι κατά καιρούς ήταν η Ιταλία που

χρησιμοποιούσε την αντιγιουγκοσλαβική δράση της, το κομιτάτο του Κοσσόβου υπό

την ηγεσία του Hasan Pristina και γενικά οργανώσεις μέσα στην Γιουγκοσλαβία που

επιθυμούσαν αναθεώρηση του status quo8. Η VMRO στην σερβική Μακεδονία είχε 

ξεκινήσει από το 1921 διεξαγωγή ανορθόδοξου πολέμου. Κομιτατζήδες από την

Βουλγαρία περνούν τα σύνορα και ξεκινούν ανταρτοπόλεμο, βρίσκουν καταφύγιο

στα σπίτια χωρικών φιλικά προσκείμενων στον βουλγαρισμό. Οι γιουγκοσλάβοι

απαντούν με δίκες και εκδιώξεις χωρικών9. Το Βελιγράδι αναγκάστηκε να διατηρεί

μεγάλες στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις στην περιοχή των συνόρων για την

αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Σημείο καμπής στην μεταξύ τους αναμέτρηση

αποτέλεσε η σφαγή στο Καντριφάκοβο, τον Ιανουάριο του 1923, που οδήγησε στη

λήψη έκτακτων μέτρων, σε σκληρά αντίποινα εις βάρος συμπαθούντων της  VMRO,

στη δημιουργία τοπικών σωμάτων πολιτοφυλακής και στη συνεργασία με τις

ελληνικές αρχές (υπογράφηκαν μάλιστα και δύο πρωτόκολλα συνεργασίας, στις 21-9-

1923 και στις 10-3-1924)10. Παρόμοια προσπάθεια συνεργασίας επιχειρήθηκε και με

5 Pettier James, The New Macedonian Question.

6 E. Kofos, Nationalism and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. 

7 Οπ. π. 

8 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.9 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003.  

10 Poulton Hugh, Who Are the Macedonians? London 2000.

Page 6: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 6/47

6

την Αγροτική Κυβέρνηση της Σόφιας, αλλά το πραξικόπημα του Ιουνίου του 1923,

πάγωσε τις σχετικές διαπραγματεύσεις για μία περίπου δεκαετία. 

Το 1920 η VMRO υπό την ηγεσία των Aleksandov και Protogerov θέτει στην αρχή

ως κύριο στόχο την δημιουργία κομμάτων στην Σερβική Μακεδονία11, η Σερβία

αρνήθηκε και ηVMRO προσέγγισε τους Κομμουνιστές, που είχαν υιοθετήσει το

αίτημα της μακεδονικής αυτονομίας και τους υποστήριξε στις βουλευτικές εκλογές

του Νοεμβρίου 1920, αναδεικνύοντας έτσι το ΚΚ σε πρώτο κόμμα στην περιοχή με

38% των ψήφων, τη στιγμή που σε ολόκληρη την επικράτεια δεν ξεπερνούσε το

13%12. Από το 1923 η συνεργασία διακόπηκε εξαιτίας  της συνέχισης της ένοπλης 

δράσης  και της ρήξης με την Κομιντέρν. Η κόπωση του τοπικού πληθυσμού τελικά

περιόρισε την ένοπλη  δράση της VMRO.

Από το 1925 και έπειτα  νέος ηγέτης της VMRO γίνεται ο Ivan Mihaylov13. Η

οργάνωση ακολουθεί  νέα τακτική, σταμάτησε τον ανταρτοπόλεμο και ξεκίνησε την

δολοφονία σημαντικών προσώπων για να προκαλέσει μεγαλύτερη αίσθηση στην

Ευρώπη14. Η VMRO μετά το 1930 δεν έχει την αναμενόμενη βοήθεια από την

βουλγαρική κυβέρνηση και τον στρατό , έχει χάσει και την κοινή γνώμη γιατί 

εκφυλίστηκε περισσότερο σε μια μαφιόζικου τύπου οργάνωση15, έτσι αρχίζει  να

προβάλλει το σχέδιο της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου μακεδονικού κράτους με τα

εδάφη της ελληνικής, γιουγκοσλαβικής  και βουλγάρικης Μακεδονίας  ως δεύτερο 

βουλγαρικό κράτος16. Τον Ιούνιο του 1934 διαλύεται η VMRO από τον βουλγαρικό

στρατό17, κύκνειο άσμα της οργάνωσης είναι η δολοφονία σε συνεργασία με την

κροατική οργάνωση Ustace, του βασιλιά Αλέξανδρου της Γιουγκοσλαβίας στις

9.10.1934 στην Μασσαλία18. 

Η χειραφέτηση της βουλγαρικής πολιτικής στο διάστημα του μεσοπολέμου με

εξαίρεση τα τελευταία χρόνια, από την VMRO και η άσκηση αναθεωρητικής 

πολιτικής στο ζήτημα του μακεδονικού, είχε ως αποτέλεσμα την κακή σχέση των δυο

11 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.12

 Pettier James, The New Macedonian Question.13

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003.  14

 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.15

 Pettier James, The New Macedonian Question.16

 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20ο

 αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001.17 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964.  

18 Pavlowitch stevan, Ιστορία των Βαλκανίων 1804-1945. Θεσσαλονίκη 2005.  

Page 7: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 7/47

7

χωρών. Η Βουλγαρία απομονώθηκε και έβλεπε κινήσεις όπως το βαλκανικό σύμφωνο 

σαν προσπάθειες περιορισμού της και περικύκλωσης της, από την άλλη μεριά η

Γιουγκοσλαβία στο διάστημα αυτό των δυο δεκαετιών, αναζητούσε την ασφάλεια,

και επιθυμούσε  να κλείσει τα πολλά ανοιχτά μέτωπα που είχε. Η πολιτική της στο

μακεδονικό ήταν  να προσπαθήσει  να εκσερβίσει τους σλαβόφωνους που ζούσαν στο

δικό της κομμάτι της Μακεδονίας και να καταστείλει τον βουλγαρικό παράγοντα.

1. 

 Όψεις των Ελληνό-Βουλγάρικων σχέσεων για την Μακεδονία κατά τη

διάρκεια του Μεσοπολέμου 1919-1939.

Σύμφωνα με την ειδική Σύμβαση του Νεϊγύ στις 27.11.1919, οι δυο χώρες  υπέγραψαν 

αμοιβαία εθελοντική μετανάστευση των ελληνοβουλγαρικών πληθυσμών19. Η

Βουλγαρία είχε αντιρρήσεις διότι οι Έλληνες της Βουλγαρίας είχαν αρχίσει ήδη  να

μεταναστεύουν εξαιτίας  της πίεσης και του κλίματος τρομοκρατίας  που ασκούσε η

Βουλγαρία. Ενώ οι Βούλγαροι της Ελλάδος ήταν προτιμότερο να παραμείνουν ως

μοχλός πίεσης αλλά και ως μαγιά για μια μελλοντική εδαφική διεκδίκηση. Επίσης, η

Βουλγαρία ήταν οικονομικά εξουθενωμένη για να αποκαταστήσει τους πρόσφυγες20. 

Μέχρι το 1923 η ανταλλαγή είχε πενιχρά αποτελέσματα και αυτό γιατί η VMRO

ήθελε να ματαιώσει την ανταλλαγή πάση θυσία, οι Βούλγαροι της Ελλάδος

εμποδιστήκαν να μεταναστεύσουν και όταν αυτό γινόταν, αυτοί στρατολογούνταν

από την VMRO για να προκαλούν επεισόδια στα σύνορα. Η Μικρασιατική

καταστροφή και το τεράστιο μέγεθος των ξεριζωμένων προσφύγων που κατέφυγαν 

στην Ελλάδα άλλαξε οριστικά την εθνολογική σύσταση της Ελληνικής Μακεδονίας

που αντιστοιχούσε σε 1.287.000 Έλληνες, 2.000 μουσουλμάνους και 71.000

σλαβόφωνους21. Η VMRO δεν μπόρεσε να αναπτύξει τακτική ανταρτοπόλεμου και

μαζική τρομοκρατία ούτε και ισχυρές διασυνδέσεις με τους σλαβόφωνους που

παραμείναν στην Ελλάδα22, οι περισσότεροι εξ΄ αυτών στην δυτική Μακεδονία.

Η υποβολή των αιτήσεων έληγε στις 31.12.1924, το καλοκαίρι όμως του 1924 το

κλίμα φορτίστηκε επικίνδυνα με αφορμή ένα επεισόδιο στο χωριό τερλισι όταν

έλληνες  στρατιώτες πυροβόλησαν σλαβόφωνους υπόπτους για την έκρηξη βόμβας

19 Διβάνη Λένα, Ελλάδ α και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών.

Καστανιώτης 1999.  20

 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964.  21

 Διβάνη Λένα, Ελλάδ α και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών.

Καστανιώτης 1999.  22 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.

Page 8: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 8/47

8

εναντίον ενός Έλληνα αξιωματικού 23. Η Ελλάδα που προσπαθούσε  να πάρει 

προσφυγικό δάνειο και ήταν σε δεινή θέση λόγο της Ιταλικής επίθεσης στην

Κέρκυρα, είχε και άλλα ανοιχτα μέτωπα όπως των τσάμηδων, προσπάθησε  να έρθει 

σε συνεννόηση με την βουλγαρική πλευρά και οδηγήθηκε στην υπογραφή 

πρωτόκολλου για την προστασία των μειονοτήτων στις δυο χώρες, το πρωτόκολλο 

πηρέ την ονομασία των δυο διπλωματών που το υπέγραψαν, Πολίτης και Καλφωφ.

Πρώτη φορά αναγνωρίζονται οι Σλαβομακεδόνες της Μακεδονίας ως Βούλγαροι και

η Ελλάδα αναλάμβανε την υποχρέωση προστασίας  τους. Το πρωτόκολλο τελικά δεν

επικυρώθηκε ποτέ από την ελληνική βουλή γιατί συνάντησε την άμεση αντίδραση

της Γιουγκοσλαβίας, η όποια φοβόταν πως η αναγνώριση των Σλαβομακεδόνων της

ελληνικής Μακεδονίας θα λειτουργούσε ως επιχείρημα για την βουλγαρική πλευρά

στην προσπάθεια της να αποδείξει τη βουλγαρική καταγωγή των σλαβόφωνων και

της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας. Η Γιουγκοσλαβία αντέδρασε άμεσα καθώς είδε να

 υποσκάπτετε η πολιτική εκσερβισμού στην γιουγκοσλαβική Μακεδονία, απαίτησε

την ονομασία των σλαβόφωνων ως Σέρβων και κατήγγειλε την Ελληνοσερβική 

συμμαχία του 1913, τέλος, απείλησε ανοιχτά την Ελλάδα ότι θα συμμαχήσει με την

Βουλγαρία για να διεκδικήσουν από κοινού την ελληνική Μακεδονία24. Επίσης, όπως

φάνηκε η Βουλγαρία προέτρεπε τους πρόσφυγες να μείνουν στην Ελλάδα με την

 υπόσχεση πως ως επίσημη μειονότητα πλεον θα τους προστάτευε και σύντομα

σχολεία και εκκλησίες θα δημιουργουντουσαν για αυτους με απώτερο στόχο την

αυτονομία25. 

Η Ελλάδα χαρακτήρισε τους σλαβόφωνους ως γλωσσική μειονότητα και έπειτα από

την καταψήφιση του πρωτοκόλλου Πολίτη  –Κάλφωφ δήλωσε πως θα σεβαστεί τα

δικαιώματα και τα αιτήματα των σλαβόφωνων στην εκπαίδευση και στην θρησκεία.

Οι δυο χώρες ακολούθησαν πολιτική αφομοίωσης στους ετερόγλωσσους πληθυσμούς

που παρέμειναν εντός των συνόρων. Η Ελλάδα μέχρι το καθεστώς της 4ης Αύγουστου

του Ιωάννη Μεταξά είχε ακολουθήσει μια ήπια και μάλλον αμήχανη πολιτική 

αφομοίωσης των σλαβόφωνων26 με φοίτηση τους σε ελληνικά σχολεία, ανάπτυξη της

23Διβάνη Λένα, Ελλάδα και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών.

Καστανιώτης 1999.24

 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964.

25

 Οπ. π.26 Διβάνη Λένα, Ελλάδ α και μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών.

Καστανιώτης 1999.  

Page 9: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 9/47

9

οικονομίας  και προσπάθειες επιγαμιών27. Η ήπια πολιτική αφομοίωσης άλλαξε άρδην 

με την άνοδο του Μεταξά, όπως και ο διεθνής παράγοντας, επικρατούσε ανασφάλεια 

στα Βαλκάνια, τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν πάνω από την Ευρώπη. Ο

Μεταξάς ασπάστηκε τον βίαιο εξελληνισμό των σλαβόφωνων στη Μακεδονία,

δημιουργήθηκαν  νυχτερινά σχολεία για τους μεγαλύτερους σε ηλικία σλαβόφωνους 

που την ημέρα είχαν κυρίως αγροτικές εργασίες, απαγορεύτηκε η ομιλία του

σλαβικού ιδιώματος, υποχρεωθήκαν όλοι οι σλαβόφωνοι  να αναρτούν την Ελληνική 

σημαία σε επετείους και εκδίωξε όσους σλαβόφωνους  διενεργούσαν κομμουνιστική 

προπαγάνδα28. Οι αυταρχικές πρακτικές του καθεστώτος αποξένωσαν ακόμη

περισσότερο τους σλαβόφωνους πληθυσμούς και τους έστρεψε μαζικότερα προς την

αριστερά, ένα χώρο που υπέλθαπε οράματα αυτονομίας29.

Η Ελλάδα παρόλο που με το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου ανήκε στις νικήτριες

χώρες, η μικρασιατική περιπέτεια την οδήγησε σε μια εθνική καταστροφή. Ο

τεράστιος πληθυσμός  όμως των ξεριζωμένων προσφύγων, που ένα μεγάλο μέρος του

εγκαταστάθηκε  στην Μακεδονία, θωράκισε την χώρα απέναντι στις διεκδικήσεις των

βόρειων γειτόνων. Η εθνολογική σύσταση του πληθυσμού άλλαξε δραματικά, υπέρ 

του ελληνικού στοιχείου. Αυτό εμπόδισε την VMRO να ασκήσει τρομοκρατία στα

ελληνικά εδάφη και να οργανώσει ομάδες δολιοφθορών. Ο μεγάλος φόβος τωνελληνικών κυβερνήσεων καθόλη την διάρκεια του μεσοπολέμου ήταν μια ενδεχόμενη 

δια-σλαβική συνεννόηση Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας με στόχο την έξοδο στο

αιγαίο και κατάληψη της Μακεδονίας και της Θράκης. Προϊόν της ελληνικής 

αναζήτησης ασφάλειας  υπήρξε το Σύμφωνο Βαλκανικής Συνεννόησης  που επεγράφη 

μεταξύ της Ελλάδος, της Τουρκίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Ρουμανίας. Το

Βαλκανικό σύμφωνο εξώθησε την Βουλγαρία στην αναζήτηση ισχυρών συμμάχων 

για την προστασία της αλλά καταδείκνυε και την σοβαρότητα της κατάστασης, καθώς

οι νικήτριες χώρες δεν μπορούσαν να επιβάλλουν απόλυτα την θέληση τους αλλά

ούτε και να εθελοτυφλούν μπροστά στις αναθεωρητικές δυνάμεις.  

27 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.28

 Ι. Σ. Κολιόπουλος, Ιστορία της Ελλάδος από το 1800. Η Διαμόρφωση και η άσκηση της Εθνικής

Πολιτικής. Τεύχος Β΄. Θεσσαλονίκη 2002. Σελ. 323-370.29 Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Α΄, Το Μακεδονικό Ζήτημα στην κατεχόμενη Δυτική

Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1995.

Page 10: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 10/47

10

2.  Η Κομμουνιστική Διεθνής και το Μακεδονικό Ζήτημα στην διάρκεια του

Μεσοπολέμου.

Ο Κομμουνιστικός παράγοντας στην μετεξέλιξη του μακεδονικού θέματος είναι

καταλύτης. Η νεοσύστατη Σοβιετική Ρωσία του Λένιν συγκαλεί μια νέα διεθνή την

Γ΄. Σκοπός της, η υποστήριξη του κομμουνιστικού καθεστώτος και η προώθηση της

επανάστασης σε όλο τον κόσμο. Για να συμμετέχει κάποιο κόμμα ή οργάνωση στη

Κομμουνιστική Διεθνή θα πρέπει να υπακούει εξολοκλήρου στα 21 σημεία που έχει

προκαθορίσει η Ρωσική ηγεσία30. Από τον Ιανουάριο του 1920 δημιουργείται η

Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία, ΒΚΟ η οποία στην ουσία είναι υποδιαίρεση 

της Κομιντέρν με θέμα τα Βαλκάνια. Η ΒΚΟ θα πραγματοποιήσει την πρώτη της

συνδιάσκεψη στη Σοφία τον ίδιο χρόνο και θα λάβει την απόφαση πως οι πόλεμοι

που προηγήθηκαν δεν επέφεραν την απελευθέρωση όλων των λαών της Βαλκανικής

και η λύση που πρότειναν, ήταν η προλεταριακή επανάσταση που θα έδινε το

δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στους λαούς και θα τους συνένωνε σε μια Βαλκανική

Σοβιετική Δημοκρατία31.

Η κομιντέρν κατά κύριο λόγο ήταν το άρμα της Ρωσικής εξωτερικής πολιτικής,

δρούσε με γνώμονα τα συμφέροντα της επανάστασης. Κατά την διετία 1920-1922 η

κομιντέρν ενδιαφέρεται περισσότερο για τον αγώνα του Κεμάλ  Ατατούρκ εναντίον 

της Αντάντ. Από το 1922 και έπειτα, η σοβιετική πολιτική στρέφει το βλέμμα της στα

βαλκάνια. Από τους τρεις διεκδικητές της Μακεδονίας η Ρωσία θεωρούσε πως η

Βουλγαρία ήταν η ιδανική χώρα στα Βαλκάνια που θα μπορούσε  να δεχτεί την σπίθα 

της επανάστασης, υπήρχε μια μακρά παράδοση φιλίας ανάμεσα στα δυο σλαβικά

κράτη και η κομμουνιστική ιδεολογία του εθνικού αυτό-προσδιορισμού μπορούσε να

βρει γόνιμο έδαφος στους Σλαβομακεδόνες εκείνους που προτιμούσαν ένα

Βούλγαρο-μακεδονικό κράτος στην Μακεδονία από ένα Βουλγαρικό με κεντρικό

έλεγχο από την Σοφία32. Η Μόσχα ήθελε  να προσεταιριστεί τη VMRO και σε

συμμαχία με τους Βούλγαρους κομμουνιστές που ήταν δεύτερο κόμμα  να

εγκαθιδρύσουν μια σοβιετικού τύπου κυβέρνηση που θα μπορούσε  να διασπείρει την

30 Τσίουμας Δ. Άρης. Η Komintern (Γ΄ Κομμουνιστική Διεθνής) και το Μακεδονικό Ζήτημα.

31

 Αλέξανδρος Δάγκας - Γιώργος Λεοντιάδης  Κομιντέρν και Μακεδονικό: Το ελληνικό παρασκήνιο, 1924.  32

 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964.

Page 11: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 11/47

11

επανάσταση σε όλα τα βαλκάνια και να τα αποσταθεροποιήσει33 επιπλέον, η Μόσχα

φοβόταν τις δυτικές δυνάμεις και με την διάχυση της επανάστασης προσπαθούσε να

δημιουργήσει ένα μέτωπο εναντίον τους. Για την επίτευξη της συμμαχίας VMRO και

των κομμουνιστών έπρεπε η VMRO να απομακρυνθεί από τον Βουλγαρικό εθνικισμό 

αυτή η ανάγκη έμοιαζε πιο επιτακτική από ποτέ, ύστερα από την δολοφονία του 

Stambulinski και την κατάπνιξη της εξέγερσης του ΚΚΒ από την κυβέρνηση Cankov.

Στην ΣΤ΄ Συνδιάσκεψη της ΒΚΟ τον Δεκέμβριο του 1923 στη Μόσχα και στο Ε΄

Συνέδριο της κομιντέρν το καλοκαίρι του 1924 επιβάλλεται μια νέα πολιτική γραμμή

στο μακεδονικό34. Στόχος της ΚΔ ήταν όλες οι εθνότητες που κατοικούσαν στην

Μακεδονία να διαμορφώσουν μια ξεχωριστή τοπική συνείδηση ως ένας λαός  από

πολιτική άποψη ώστε να δημιουργηθεί μια Ενιαία Ανεξάρτητη Μακεδονία35

.

Ο Σοβιετικός παράγοντας στο Μακεδονικό Ζήτημα, είχε ως αποτέλεσμα τον διχασμό

και την διχοτόμηση της VMRO. Στην εθνικιστική, βουλγαροκίνητη VMRO του Ivan

Michajlov, ιδρύθηκε ως αντίποδας τον Οκτώβριου του 1925 στη Βιέννη η VMRO

(Ενωμένη)36. Η ίδια η VMRO (Ενωμένη) δεν είχε την συνοχή που υποδήλωνε, καθώς

 υπήρχαν δυο πτέρυγες στους κόλπους της, μια κομμουνιστική υπό την καθοδήγηση

των Dimitar Vlahov και Vladimir Poptomov και μια εθνικοεπαναστατική  υπό τους

Georgi Zankov και Pavel Satev37.To 1928 στην σκιά των αποφάσεων του ΣΤ΄

συνεδρίου της κομιντέρν η VMRO (Ενωμένη) προσέλαβε ένα αμιγώς κομμουνιστικό

πλαίσιο με τον εξοβελισμό των εθνικοεπαναστατικών στοιχείων. Η επιρροή της

VMRO (Ενωμένης) δεν υπήρξε σημαντική στον βαλκανικό χώρο, περιορίστηκε σε

προπαγάνδα στον πληθυσμό των Βουλγαρομακεδόνων προσφύγων στη Βουλγαρία

και σε μικρές ομάδες στην γιουγκοσλαβική Μακεδονία χωρίς όμως ιδιαίτερη

πολιτική βαρύτητα38. Η κυρίαρχη θέση της VMRO (Ενωμένης) συνασπιζόταν με

αυτή της κομιντέρν, δηλαδή για μια «Ενιαία και Ανεξάρτητη Μακεδονία» σε μια

Βαλκανική Ομοσπονδία, με την έννοια του μακεδονικού λαού εννοούσαν όλες τις

εθνότητες της Μακεδονίας39.

33 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 91.  

34 Σπ. Σφέτας: «Η γέννηση του Μακεδονισμού στο Μεσοπόλεμο» (ΙΜΜΑ) 

35 Σπ. Σφέτας: «Η γέννηση του Μακεδονισμού στο Μεσοπόλεμο» (ΙΜΜΑ) 

36 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001.  

37

 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20ο

 αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001.  38 Σπ. Σφέτας: «Η γέννηση του Μακεδονισμού στο Μεσοπόλεμο» (ΙΜΜΑ) 

39 Σπ. Σφέτας: «Η γέννηση του Μακεδονισμού στο Μεσοπόλεμο» (ΙΜΜΑ) 

Page 12: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 12/47

12

 Όπως αναφέρθηκε η θέση της ΚΔ αντανακλούσε την εκάστοτε πολιτική της Μόσχας,

τις επιδιώξεις της και το συμφέρον της. Με την άνοδο του Hitler στην εξουσία η

κομιντέρν προσανατολίζεται στην μη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και στην

δημιουργία ενός αντιφασιστικού μετώπου με τις δημοκρατικές χώρες40. Η ΚΔ

προσπάθησε  να αποτρέψει το μονοπώλιο του Μακεδονικού Ζητήματος  από την

 ναζιστική Γερμάνια και την συμμαχία των δυο χωρών όπως και στον Α΄ Παγκόσμιο 

Πόλεμο. Είχε προηγηθεί το νέο σύνθημα της VMRO του Mihaylov για Ενιαία και 

Ανεξάρτητη Μακεδονία, «θεωρώντας  την εθνική ταυτότητα Βούλγαρος απόλυτα 

συμβιβάσιμη με την πολιτική ετικέτα Μακεδών»41. Η ΚΔ από το 1933 και μετά,

εισάγει το νέο σύνθημα περί Μακεδονικού έθνους. Η πολιτική αυτή πήρε επίσημη

φόρμα στο Ζ΄ συνέδριο της κομιντέρν το καλοκαίρι του 1935 και σηματοδοτεί την

εγκατάλειψη του δόγματος περί βαλκανικής ομοσπονδίας που αποσκοπούσε στη

μείωση της δυτικής επιρροής και της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Ο Μακεδονικός

λαός που εφευρέθηκε στο Ε΄ συνέδριο της κομιντέρν ήταν ένα μείγμα εθνών με κοινή

βάση τον γεωγραφικό χώρο και την οικονομία, ήταν στην ουσία μια κοινωνική ιδέα,

αντικαθίσταται από το (σλάβο)Μακεδονικό έθνος με σλαβική βάση που είναι μια

εθνική ιδέα.

Σχεδόν αμέσως μετά το συνέδριο τα βαλκανικά κομμουνιστικά κόμματα κλήθηκαναπό την κομιντέρν να συσπειρωθούν με τις «μακεδονικές» μάζες σε ένα

αντιφασιστικό μέτωπο. Το σύνθημα της «Ενιαίας και Ανεξάρτητης Μακεδονίας» 

εγκαταλείφτηκε  καθώς εμπόδιζε την συνεργασία των κομμουνιστών και των

αντιφασιστικών δυνάμεων καθόσον η «ενιαία Μακεδονία» σήμαινε παραχώρηση

εδαφών των βαλκανικών χωρών42.

3.  Το Βουλγαρικό Κομμουνιστικό Κόμμα. 

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, οι Βούλγαροι δεν απαγκιστρώνονται από την

ιδέα της μεγάλης Βουλγαρίας του Αγίου Στεφάνου, αλλά χρησιμοποιούν και τη

έννοια της αυτονομίας της γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας. Το Βουλγαρικό 

Κομμουνιστικό Κόμμα δεν είχε σαφείς διαφορές από την επίσημη βουλγαρική 

γραμμή για το ζήτημα της Μακεδονίας, θεωρούσε το Μακεδονικό κατά βάση

40

 40

 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20ο

 αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ. 71.  41 Στο ίδιο, σελ. 71. 

42 Στο ίδιο, σελ. 77-78.

Page 13: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 13/47

13

βουλγαρικό θέμα, η μόνη διαφορά43, ήταν η πεποίθηση ότι τα εθνικά ζητήματα των

βαλκάνιων θα επιλύονταν εντός μιας βαλκανικής ομοσπονδίας σοβιετικού τύπου και

όχι με τους όρους του καπιταλιστικού συστήματος44. Το ΒΚΚ αφού δέχτηκε την

γραμμή της Κομιντέρν περί «Μακεδονικού έθνους»  υπέστη την άμεση αντίδραση

από τις βουλγαρικές αρχές. Τον Αύγουστο του 1935 ένα κύμα συλλήψεων από τις

αρχές σχεδόν εξάρθρωσε την VMRO (Ενωμένη), με κύρια κατηγορία την θέση ότι οι

«Μακεδόνες» δεν είναι Βούλγαροι αλλά ιδιαίτερο έθνος45. Το ΚΚΒ γενικά απέφυγε 

την άμεση σύγκρουση με τις βουλγάρικες αρχές, αναλώθηκε στο τύπωμα κάποιων

φυλλαδίων και την ίδρυση κάποιων φιλοσοφικών μακεδονικών ομίλων.  Υπήρξε 

αντίδραση και διώξεις από το επίσημο κράτος όσο και από τους ακαδημαϊκούς  

κύκλους που θεωρούσαν το «μακεδονικό» έθνος επινόηση του εργαστηρίου του

ΒΚΚ 46.

4.  Το Γιουγκοσλαβικό Κομμουνιστικό Κόμμα. 

Η Γιουγκοσλαβία ήταν το πραγματικό πεδίο των ζυμώσεων του Μεσοπολέμου. Η

πολιτική της ΚΔ μέχρι την άνοδο του Χίτλερ ευνοούσε τη διάλυση της

Γιουγκοσλαβίας. Το Ε΄ συνέδριο της Κομιντέρν αποφάσισε την διάλυση της ωςδημιούργημα του ιμπεριαλισμού με απόσχιση της Κροατίας, της Σλοβενίας και την

δημιουργία της «Ενιαίας και Ανεξάρτητης Μακεδονίας»47. Το ίδιο το Κομμουνιστικό 

Κόμμα Γιουγκοσλαβίας  έλαβε την απόφαση διάσπασης και ίδρυσης των

ανεξάρτητων δημοκρατιών, το 1928 στη Δρέσδη στο 4ο συνέδριο του48. Παράλληλα 

διαγράφηκε ο Σέρβος ηγέτης της «δεξιάς» πτέρυγας του κόμματος Sima Markovic

και κάμφθηκε η σερβική αντίδραση. Η ηγεσία παραδόθηκε στους κροάτες για να

χτυπηθεί ο Μεγαλοσερβικός εθνικισμός.

Με την άνοδο του ναζισμού η Γερμάνια του Χίτλερ ήταν η μεγαλύτερη 

αναθεωρητική δύναμη στην Ευρώπη. Η Μόσχα που ένιωθε την απειλή άλλαξε την

πολιτική της και αντίστοιχα άλλαξε και η πολιτική της Κομιντέρν για την

43 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 105 -113.

44 Σπ. Σφέτας: «Η γέννηση του Μακεδονισμού στο Μεσοπόλεμο» (ΙΜΜΑ) 

45 Στο ίδιο. 

46

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ . 105-113.47 Στο ίδιο, σελ . 131-138.

48 Στο ίδιο, σελ . 131-138.

Page 14: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 14/47

14

αντιμετώπιση του κίνδυνου49.Η Γιουγκοσλαβία τώρα έπρεπε  να επιβιώσει, γιατί 

διαφορετικά θεωρήθηκε πως θα επωφελούνταν η Γερμάνια. Το ΚΚΓ στράφηκε προς

τη λύση της Γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας, αναγνώρισε το 1934 την ύπαρξη 

μακεδονικού έθνους, σύμφωνα με τις επιταγές της ΚΔ. Το ΚΚΓ θεώρησε πως με

αυτόν τον τρόπο κιόλας θα έβαζε ένα φράγμα στις Βουλγαρικές εδαφικές 

διεκδικήσεις . Στην Ε΄ συνδιάσκεψη του ΚΚΓ, το Δεκέμβριο του 1934 στη 

Λιουμπλιάνα, αποφασίστηκε η ίδρυση Κομμουνιστικού Κόμματος Κροατίας,

Κομμουνιστικού Κόμματος Σλοβενίας  και στο μέλλον Κομμουνιστικού Κόμματος 

Μακεδονίας50. Ήταν σαφής η νέα στροφή στην πολιτική της ΕΣΣΔ που πλέον πια

στήριζε την Γιουγκοσλαβία ως ανάχωμα στην διείσδυση του ναζισμού στα Βαλκάνια.  

Με πρωτοβουλία του ΚΚΓ ιδρύθηκε το 1936 η οργάνωση MANAPO-Makedonski

 Naroden Pokret-Μακεδονικό Λαϊκό Κίνημα. Αποτελείτο κυρίως από

Σλαβομακεδόνες φοιτητές, αριθμούσε περί τα 250 άτομα. Τα πολιτικό μανιφέστο της

οργάνωσης πρόβλεπε το δικαίωμα του ελευθέρου εθνικού βίου του μακεδονικού 

λαού μέσα στα πλαίσια μιας γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας. Το MANAPO

περιορίστηκε στην γιουγκοσλαβική Μακεδονία μόνο. Μετά το 1939 έπαψε να

 υπάρχει σαν πολίτικος φορέας, είναι όμως ενδεικτικό μιας νέας τάσης της νέας γενιάς

Σλαβομακεδόνων φοιτητών και διανοούμενων που αποδέχτηκαν και προπαγάνδιζαντη θέση της Κομιντέρν για την ύπαρξη Μακεδονικού έθνους51.

5. 

Το Ελληνικό Κομμουνιστικό Κόμμα. 

Το ΚΚΕ αρχικά αρνήθηκε  να αναγνωρίσει την απόφαση του 5ου συνεδρίου της

Κομιντέρν για Ενιαία και Ανεξάρτητη Μακεδονία. Στο Τρίτο  Έκτακτο Συνέδριο που

συγκλήθηκε τον Δεκέμβριο του 1924, ύστερα από εσωτερική διάσπαση 

ενστερνίστηκε την απόφαση του 5ου συνεδρίου της Κομιντέρν. Η πλευρά που δεν

δέχονταν την Ενιαία Και Ανεξάρτητη Μακεδονία ήταν του Κορδάτου και η

επικρατούσα πλευρά των διεθνιστών. Ο κύριος λόγος που το ΚΚΕ υιοθέτησε την

άποψη της Κομιντέρν ήταν η προώθηση τη συνεργασίας VMRO και του ΒΚΚ 52. Το

ΚΚΕ θα δεχτεί διώξεις για την πολιτική του στο Μακεδονικό, αλλά και το ίδιο, θα

κρατήσει χαμηλά τους τόνους, ανάλογα πάντα με αυτά που του ζητούσε η

49 Poulton Hugh, Who Are the Macedonians? London 2000. Σελ. 94-99

50 Στο ίδιο, σελ. 131-138.

51

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 131 -138.52 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.

Page 15: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 15/47

15

Κομιντέρν53. Το αποτέλεσμα είναι, εφόσον η Κομιντέρν δεν έχει γερά στηρίγματα

στα Βαλκάνια, από τα τέλη του 1924 και έπειτα κάνει λόγο για προσωρινή

στατικοποίηση του καπιταλισμού. Το ΚΚΕ μετά το 1935 στο Ζ΄ Συνέδριό του, 

αντικατέστησε το σύνθημα της σύνθημα «Ενιαίας και Ανεξάρτητης Μακεδονίας» με

αυτό της πλήρης ισοτιμίας στις μειονότητες54. Η μεταστροφή δικαιολογήθηκε με την

δραματική αλλαγή της εθνολογικής σύστασης στην ελληνική Μακεδονία από τους

πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Συνέχισε όμως να προπαγανδίζει για την ύπαρξη 

«μακεδονικού έθνους» παράλληλα αλιεύοντας και ανθρώπινο δυναμικό από τους

Σλαβομακεδόνες και δη από τους νέους φοιτητές55. Η προπαγάνδα του ΚΚΕ περί 

«μακεδονικού έθνους» είχε ως αντίκτυπο την δημιουργία ενός πυρήνα στελεχών

Σλαβομακεδόνων, που ενώ δεν είχαν αποκοπεί εντελώς από το φιλοβουλγαρικό

παρελθόν, εντάσσουν το ζήτημα του Μακεδονικού όχι ως αμιγώς βουλγαρικό θέμα

με βουλγαρική λύση, αλλά μέσα στο πλαίσιο της Σοσιαλιστικής Επανάστασης.

Σημαντικά από τα στελέχη αυτά που θα διαδραματίσουν και ηγετικό ρόλο κατά την

διάρκεια της κατοχής και του εμφυλίου είναι οι Λάζαρος Τερπόφσκυ, Ανδρέας

Τσίπας, Πασχάλης Μητρόπουλος, Μιχάλης Κεραμιτζής, Ηλίας Τουρούντζας,

Γιώργος Τουρούντζας και άλλοι.  

Συμπέρασμα. 

Η δημιουργία της ΕΣΣΔ από μονή της αποτέλεσε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός. Η

προσπάθεια εξάπλωσης της επανάστασης αλλά και επιβολής της εξωτερικής της

πολιτική στα βαλκάνια μέσο της Κομιντέρν ήταν κομβικής σημασίας. Η προσπάθεια 

δημιουργίας μικρών κρατών που θα αποτελούσαν μια ομοσπονδία μιας βαλκανικής 

σοβιετικής  δημοκρατίας, επέφερε ένα πρόγραμμα για την δημιουργία δυο νέων 

κρατών, της ενιαίας Μακεδονίας  και της ενιαίας Θράκης56. Το ΚΚΒ αποδέχεται αυτό

το πρόγραμμα και επιβάλλεται άνωθεν μέσο της Κομιντέρν και στα ΚΚΕ και ΚΚΓ. Η

ανακήρυξη το 1934 του Μακεδονικού έθνους υπήρξε εκ του αποτελέσματος

καθοριστική. Ο μακεδονισμός αποτέλεσε μια εναλλακτική λύση στον οξύ εθνικό 

ανταγωνισμό των τριών βαλκανικών χωρών.

53 Στο ίδιο. 

54

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003  55 Στο ίδιο.

56 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964.

Page 16: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 16/47

16

Ο Λένιν στο 2ο Συνέδριο της Κομιντέρν στη Μόσχα. Στο πανό που έχει αναρτηθεί

γράφει: «Ζήτω η Γ΄ Διεθνής» ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Κυριακή 14 Δεκέμβρη 2003 - 1η

έκδοση. Ένθετη έκδοση « 7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ» 

Page 17: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 17/47

17

Β΄ Κεφάλαιο. 

Από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως την Πρώτη Αιγαιακή Ταξιαρχία

Κρούσης και την ίδρυση Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. 

1.  Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος 1941-1944 η Βουλγαρική κατοχή σε Γιουγκοσλαβία

και Ελλάδα. 

 Όταν η Γερμανία άρχισε να προετοιμάζει την κάθοδο της στα Βαλκάνια, είχε πλήρη

επίγνωση για τις Βουλγαρικές και Γιουγκοσλαβικές βλέψεις στην ελληνική

Μακεδονία και την πολυπόθητη έξοδο στο αιγαίο57. Το Βερολίνο ήθελε να έχει

ηρεμία στην βαλκανική χερσόνησο ώστε να ασχοληθεί με την επερχόμενη εισβολή

στην ΕΣΣΔ. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να έχει ουδετερότητα μετά τον

ελληνοιταλικό πόλεμο, η Βουλγαρία ως κατεξοχήν αναθεωρητική χώρα και

ειδικότερα μετά την σοβιετική προσέγγιση με τους ναζί ήταν ευνόητο ότι θα ήταν

σύμμαχος, το ερώτημα για την Γερμανία ήταν η Γιουγκοσλαβία58. Η Γερμανία 

 υπόσχονταν διέξοδο στο αιγαίο και στους βούλγαρους και στους γιουγκοσλάβους,

τελικά η Γιουγκοσλαβία θα βομβαρδιστεί και η χώρα θα καταλειφθεί από τις

δυνάμεις του άξονα όπως και η Ελλάδα με ταυτόχρονη επίθεση στις 6 Απριλίου του

194159.

α) Βουλγαρική κατοχή στην Γιουγκοσλαβική Μακεδονία.

Η Γιουγκοσλαβία εθεωρείτο από τους αυστριακούς και γερμανούς « το οικοδόμημα 

των Βερσαλλιών»  Όλες  οι αποσχιστικές τάσεις έγιναν δεκτές  ώστε η Γιουγκοσλαβία 

 να « πεθάνει». Η Σλοβενία μοιράστηκε ανάμεσα στην Γερμάνια και την Ιταλία. Η

Ιταλία επίσης πήρε τον έλεγχο των παράλιων της Αδριατικής και του Μαυροβουνίου.

Η Αλβανία πήρε το μεγαλύτερο μέρος του Κοσσυφοπεδίου και ένα τμήμα της

57 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ. 96 

58

 Οπ.π. 59 Ιωαν. Σ. Κολιόπουλος, Ιστορία της Ελλάδ ος από το 1800. Η Διαμόρφωση και η άσ κηση της Εθνικής

Πολιτικής. Τεύχος Β΄. Θεσσαλονίκη 2002. Σελ. 323-370.

Page 18: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 18/47

18

Μακεδονίας. Η Ουγγαρία την Βοϊβοντίνα και τέλος, η Βουλγαρία το μεγαλύτερο 

μέρος της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας60.

Η Βουλγαρία άγγιζε τα σύνορα του Αγίου Στεφάνου. Στις 17 Απριλίου του 1941

βουλγαρικά στρατεύματα κατέλαβαν περιοχές της Γιουγκοσλαβικής  Μακεδονίας61,

πιο πριν με το ξέσπασμα του πολέμου Βουλγαρομακεδόνες ιδρύσαν τις λεγόμενες  ΄΄

Επιτροπές Κινητοποίησης ΄΄ με στόχο την αφύπνιση του βουλγαρικού φρονήματος62.

Οι κάτοικοι της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας  αντιμετωπίστηκαν ως συμπατριώτες,

εκτός και αν ήταν φανερά Σέρβοι όποτε δέχονταν πιέσεις για να εγκαταλείψουν. Η

Βουλγαρική διοίκηση ανέλαβε την εκκλησία και το εκπαιδευτικό σύστημα63.

Βουλγαρικό πανεπιστήμιο, το King Boris University άνοιξε στα Σκόπια64όπως επίσης 

και πάνω από 800 βουλγαρικά σχολεία65

. Πολλοί αρχικά δεχτήκαν με ενθουσιασμό 

τους Βούλγαρους και οι ίδιοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους απελευθερωτές και τους

 ντόπιους ως αλύτρωτους βούλγαρους. Ακόμα, ιδρύθηκε μια εθνικιστική βουλγαρική 

οργάνωση με το όνομα « -Cila» με σκοπό να προλειαίνει το έδαφος για την

προσάρτηση και άλλων εδαφών που θεωρούσαν αλύτρωτα στην βουλγαρική ζώνη 

κατοχής66και αυτά ήταν στην Ιταλική και αλβανική ζώνη, οι πόλεις Tetovo, Gostivar,

Kicevo και Debar που δημιουργήθηκαν και πολιτικές αντιπροσωπείες της

οργάνωσης

67

.

Παρόλο όμως που Βούλγαροι και Σλαβομακεδόνες της Γιουγκοσλαβίας διέθεταν 

όλες τις προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη αφομοίωση τους και την δημιουργία ενός

μεγάλου βουλγαρικού κράτους, τον αρχικό ενθουσιασμό διαδέχτηκε μια διογκουμένη 

δυσαρέσκεια εξ αίτιας της βουλγαρικής διοίκησης. Η Σόφια επέβαλλε συγκεντρωτικό 

διοικητικό σύστημα, διέλυσε τις επιτροπές Κινητοποίησης και δεν προώθησε 

 ντόπιους στην στελέχωση του κρατικού-διοικητικού μηχανισμού ούτε προσπάθησε 

 να αντιμετωπίσει την αλαζονεία των βούλγαρων  υπαλλήλων, τις αυθαιρεσίες τους, το

επισιτιστικό πρόβλημα και την γιγάντωση της αισχροκέρδειας, όλα αυτά σε

συνάρτηση με το αίσθημα απογοήτευσης που δεν επιτεύχθηκε η ένωση όλης της

60 Pavlowitch stevan, Ιστορία των Βαλκανίων 1804-1945. Θεσσαλονίκη 2005. Σελ . 437-445

61 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ . 108-110

62 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ  139-147

63 Pavlowitch stevan, Ιστορία  των Βαλκανίων 1804-1945. Θεσσαλονίκη 2005. Σελ . 437-445

64 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ . 108-110

65

 Poulton Hugh, Who Are the Macedonians? London 2000. Σελ .100-103.66 Οπ. π.

67 Οπ. π.

Page 19: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 19/47

19

Μακεδονίας68, γιουγκοσλαβικής και ελληνικής, έφεραν απόσταση και ψυχρότητα 

μεταξύ σλαβόφωνων της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας και βουλγάρων.

β) Βουλγαρική κατοχή στην Ελληνική Μακεδονία.  

Στην ηπειρωτική Ελλάδα σχηματίστηκε κυβέρνηση με εντολή των αρχών κατοχής, με

πρωθυπουργό τον Γεώργιο Τσολάκογλου και η χώρα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες

κατοχής. Η κεντρική Μακεδονία, το Αιγαίο πέλαγος, η Αθήνα, η Πελοπόννησος και η

Κρήτη ήταν υπό Γερμανική κατοχή. Η Ήπειρος, τμήμα της δυτικής Μακεδονίας, η

Θεσσαλία, τα Επτάνησα και η στερεά Ελλάδα υπό Ιταλική κατοχή και η ανατολική

Μακεδονία και η δυτική Θράκη υπό Βουλγαρική κατοχή69

. Τον Μάιο του 1941 η 2η

 

Βουλγαρική στρατιά εισέβαλλε στην Ελλάδα χωρίς καν την προκήρυξη πολέμου

αλλά με την πεποίθηση και την επίσημη ανακοίνωση από τον βασιλέα Boris ότι

προσαρτούνται τα αρχέγονα βουλγαρικά εδάφη70. Επειδή ο πληθυσμός της Θράκης 

και της Μακεδονίας είχε γίνει κατά την μεγαλύτερη πλειοψηφία ελληνικός, ύστερα 

από την μικρασιατική καταστροφή, η βουλγαρική κυριαρχία στην Ελλάδα ήταν 

σκληρότερη από την αντίστοιχη στην Γιουγκοσλαβία. Με ανήλεης μεθόδους, η Σόφια 

ενθάρρυνε τους έλληνες  να φύγουν και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν βούλγαροι.Οι διώξεις οδήγησαν σε εξέγερση το Σεπτεμβρίου του 1941 η οποία κατεστάλη βίαια.

Οι νεκροί έφτασαν τους 15.000 ενώ περίπου 100.000 έλληνες εκτοπίστηκαν71.

Την ημέρα εορτής των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, στις 24 Μαΐου 1941, ιδρύθηκε 

στη Θεσσαλονίκη η βουλγαρική λέσχη. Το διοικητικό συμβούλιο αποτελούνταν από

τους Nedjalko Causev, Kosta Bogdanov, Krum Popov, Nestor Angelov, Stojan

Jurukov72. Η Βουλγαρία διεκδικούσε τη Θεσσαλονίκη και τη Φλώρινα και η

βουλγαρική λέσχη ήταν το ορμητήριο της βουλγαρικής προπαγάνδας στη δυτική 

Μακεδονία, επίσης σύνδεσμος  μεταξύ των βούλγαρων και των γερμανών ήταν ο

συνταγματάρχης  Ivanov στο επιτελείο του γερμανικού στρατιωτικού διοικητή 

68 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ 139 -147

69 Ι. Σ. Κολιόπουλος, Ιστορία της Ελλάδος από το 1800. Η Διαμόρφωση και η άσκηση της Εθνικής

Πολιτικής. Τεύχος Β΄. Θεσσαλονίκη 2002. Σελ . 323-370.

70

 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ. 100-10871 Pavlowitch stevan, Ιστορία των Βαλκανίων 1804-1945. Θεσσαλονίκη 2005. Σελ. 437-445

72 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ . 83-84.

Page 20: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 20/47

20

Θεσσαλονίκης-Αιγαίου Kurt von Krensky73. Παρουσιάστηκε ως πολιτιστικός 

σύλλογος ενώ ο κύριος σκοπός της λέσχης ήταν η δημιουργία βουλγαρικής 

προπαγάνδας. Βασικό μέλημα της λέσχης ήταν  να δελεάσει και να διανείμει χωρίς

γραφειοκρατικές διαδικασίες, ειδικά δελτία σε όσους ήθελαν να πολιτογραφηθούν

βούλγαροι. Οι κάτοχοι των δελτίων και μόνο παραλάμβαναν τρόφιμα τα οποία ήταν

από τον ερυθρό σταυρό και προορίζονταν για τους πένητες74.

Στην Αθήνα απελευθερώθηκαν από τη βουλγαρική πρεσβεία, σλαβόφωνοι

κομμουνιστές πρώην φορείς του Μακεδονισμού που φυλακίστηκαν επί Μεταξά

(Ανδρέας Τσίπας-Ανδρέας τζήμας) και θεωρούνται βούλγαροι75. Οι Γερμανοί στη

δυτική Μακεδονία, προσπαθούν  να μειώσουν τους διερμηνείς και πράκτορες της

Βουλγαρίας, τέτοιου τύπου πράκτορας με σημαντικό ρόλο ήταν ο Kalcev. Οι

γερμανοί απορρίπτουν αίτημα για βουλγαρικά σχολειά όμως από το 1943

λειτουργούν βουλγαρικά σχολειά και εκκλησία. Γίνανε προσπάθειες από την

ελληνική κατοχική κυβέρνηση για να σταματήσει η δράση της βουλγαρικής 

προπαγάνδας 76 και οι ναζί προσπάθησαν χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία  να κρατήσουν 

τα προσχήματα. Η Βουλγαρία ακόμα προσπάθησε  να ασκήσει επιρροή και στην

μοναστική κοινότητα του Αγίου  Όρους77.

2.   Ίδρυση Οχράνας. 

H VMRO του Mihajlov ενώ αρχικά είχε επικροτήσει τη Βουλγάρικη κατοχή και

στάση της Σόφιας, δεν συστρατέυται με τη Βουλγαρία, γιατί δεν απελευθερώθηκε

όλη η Μακεδονία78. Ο Mihajlov παρόλο που του είχε δοθεί αμνηστία από το

βουλγάρικο κράτος, παρέμενε στην Κροατία, στο Ζάγκρεμπ στη βίλα του Pavelic. Η

Κροατία υποστηρίζει τον Mihajlov και την ίδρυση μιας ανεξάρτητης Μακεδονίας,

ώστε μεταπολεμικά σε περίπτωση  νίκης του άξονα, η Κροατία  να διαδραματίζει 

πρωτεύοντα ρόλο στα βαλκάνια και όχι μια μεγάλη Βουλγαρία79. Ο Mihajlov

κατέβαλε προσπάθειες  να πείσει τους Ιταλούς για την ανάγκη εξοπλισμού και

73 Οπ. π.

74 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ. 100-108

75 Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Α΄, Το Μακεδονικό Ζήτημα στην κατεχόμενη Δυτική

Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1995, Σελ. 36-37.76

 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ. 100-10877

 Οπ. π. 78 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ 79-126.

79 Οπ. π. 

Page 21: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 21/47

21

αυτοάμυνας των «βουλγάρων» στις περιοχές της Μακεδονίας που τελούσαν  υπό 

ιταλική διοίκηση, επισείοντας τον κίνδυνο της ελληνικής και αλβανικής 

τρομοκρατίας. Η Ρώμη δεν δέχεται, επικρατεί ανταγωνισμός Σόφιας-Ρώμης για την

οροθέτηση των σφαιρών επιρροής στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο. Με την

μεσολάβηση Pavelic αλλά κυρίως με την πρώτη εμφάνιση αντάρτικων ομάδων του

ΕΛΑΣ στη περιοχή, στα τέλη του 1942 και αρχές 1943, η Ιταλία κάνει στροφή στην

πολιτική της80. Οι νέες συνθήκες , αναγκάζουν τους ιταλούς  να ζητήσουν τη

συνδρομή των ντόπιων στη δυτική Μακεδονία βουλγαρίζοντων σλαβοφώνων81.

Αρχικά οι Ιταλικές αρχές στην καστόρια και μετέπειτα οι γερμανικές, τον Ιούνιο του

1944 στην Έδεσσα με τη συνδρομή της VMRO προέβηκαν στην σύσταση 

σλαβοφώνων οπλισμένων σωμάτων.

Στις 5 Μάρτιου του 1943 ιδρύθηκε στην καστόρια το «Βούλγαρο-Μακεδονικόό 

Επαναστατικό Κομιτάτο», μια λαϊκή αστυνομική δύναμη στην δυτική Μακεδονία 

που έφτανε σε δύναμη περί τους 1600 βουλγαρίζοντες, γνωστή με το λαϊκό όνομα 

«Οχράνα» που σήμαινε η άμυνα82. Οι Οχρανίτες χωριστήκαν σε δυο κατηγορίες, στα

μετακινούμενα αποσπάσματα και στα αμετακίνητα αποσπάσματα. Τα αμετακίνητα,

αποτελούμενα από 15-30 άτομα, είχαν σκοπό  να προστατεύουν τα χώρια των

βουλγαρίζοντων από επιθέσεις του ΕΛΑΣ και Ελληνικών πατριωτικών οργανώσεων.Τα μετακινούμενα είχαν ως αποστολή τη συνεχή καταδίωξη των ελληνικών ενόπλων 

τμημάτων83.

Η Οχράνα στράφηκε εναντίων του ελληνικού στοιχείου σε μια προσπάθεια εκδίωξης 

των ελλήνων από τη δυτική Μακεδονία. Η Οχράνα προπαγάνδιζε την θέση της

«Ανεξάρτητης  Μακεδονίας». Όμως ο απώτερος σκοπός ήταν η ενίσχυση του

βουλγαρισμού, σύμφωνα με την πολιτική της VMRO, ανάμεσα στα θύματα τους ήταν 

πολλοί σλαβόφωνοι με ελληνικό φρόνημα84. Κύριος παράγων του κομιτάτου ήταν ο

Kalcev85. Σταδιακά στους κόλπους της οργάνωσης επικρατεί σύγχυση γιατί ο

βουλγαρικός στρατός της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας δεν καταλαμβάνει τη δυτική 

80 Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Α΄, Το Μακεδονικό Ζήτημα στην κατεχόμενη Δυτική

Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1995.  81

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ 146. 82

 Οπ. π. 83

 Οπ. π. 84

  Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Α ΄, Το Μα κεδονικό Ζήτημα στην κατεχόμενη ΔυτικήΜακεδονία (1941-1944), Θεσσαλονίκη 1994.  85

 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ  79-126

Page 22: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 22/47

22

Μακεδονία όπως ευαγγελιζόταν ανώτερα στελέχη της. Έπειτα από τη

συνθηκολόγηση της Ιταλίας, η VMRO και ο Mihajlov έρχονται σε επαφή με το

Βερολίνο για την αναβάθμιση του ρόλου των κομιτάτων86. Οι γερμανοί στην αρχή 

είναι διστακτικοί, όμως τον Ιούνιο του 1944 συμφωνούν  υπό το βάρος του

ανατολικού μετώπου και του φόβου απόβασης των συμμάχων στα βαλκάνια, έτσι 

αρχίζει ο δεύτερος κύκλος ζωής της Οχρανα. Οι Γερμανοί απαγορεύουν το σύνθημα 

περί « Ενιαίας και Ανεξάρτητης Μακεδονίας». Οι Dimcev και Kalcev όμως το

προπαγανδίζουν.

3.  Η Δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος Μακεδονίας  από τον Tito.

Την άνοιξη του 1943 ο ειδικός απεσταλμένος του Tito, ο Svetovar Vukmanovic

γνωστός ως Tempo καταφθάνει στη Γιουγκοσλαβική Μακεδονία. Ο Tempo είχε ως

σκοπό  να κρατήσει η να ανακτήσει τον έλεγχο στη γιουγκοσλαβική Μακεδονία το

ΚΚΓ87 γιατί η κομματική οργάνωση του γιουγκοσλαβικού κόμματος  της Μακεδονίας 

είχε προσχωρήσει στο βουλγάρικο κομμουνιστικό κόμμα. Ο Tito υπόσχονταν 

Μακεδονικό έθνος και λύση του μακεδονικού στα πλαίσια της γιουγκοσλαβικής 

Μακεδονίας, αυτό σήμαινε ένταξη της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας  στηγιουγκοσλαβική ομοσπονδία και στη συνεχεία όλης της Μακεδονίας. Υπήρξε 

ανταπόκριση και από τον Σεπτέμβριο του 1943 αρχίζει η Αντίσταση88.

Στην Αντίσταση  υπάρχουν δυο τάσεις, η μια ακολουθεί κατά γράμμα τις αρχές του

ΚΚΓ και η δεύτερη την απαρτίζουν μέλη της VMRO και VMRO(Ενωμένη) που

 υποστηρίζουν πρώτα την ενοποίηση των τριών τμημάτων της Μακεδονίας και την

Χάλαρη εξάρτηση από το Βελιγράδι. Εκπρόσωποι είναι οι Kiro Gligorov, Metodija

Antonov γνωστός ως Cento89.

Στις αρχές Μάρτιου του 1943 ιδρύθηκε στο Tetovo το Κομμουνιστικό Κόμμα 

Μακεδονίας , υπό την καθοδήγηση του Tempo, με γραμματέα τον έγκλειστο σε

βουλγαρικές φυλακές Lazar Kolisevski90.

86 Οπ. π.

87 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ.108-119.

88

 Οπ. π. 89 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003.  

90 Οπ. π.

Page 23: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 23/47

23

Στις 2 Αύγουστου του 1943 η κεντρική επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος

Μακεδονίας συνεδρίασε στην Πρέσπα91 και αποφάσισε την συγκρότηση ταγμάτων

και ταξιαρχιών και την δημιουργία ελεύθερων περιοχών92. Το γενικό επιτελείο και το

κομμουνιστικό κόμμα ελέγχονταν άμεσα από τον Tempo, όμως η βάση της

αντίστασης αποτελείτο από ένα ανομοιογενές στρώμα από πολιτικές και εθνικές

πεποιθήσεις93. Ο Σλαβομακεδονισμός άρχισε να γίνεται η συνεκτική έννοια σε

αντιδιαστολή με την βουλγαρική εθνική ιδέα. Η Βουλγαρία είχε ακολουθήσει ξανά

εσφαλμένη πολιτική και βρισκόταν ακόμα μια φορά ανάμεσα στις ηττημένες χώρες94.

Στις 29 Νοέμβριου του 1943 έλαβε χώρα η δεύτερη σύνοδος του «Αντιφασιστικού

Συμβουλίου Λαϊκής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας»95 στο Jaice.

Αποφασίστηκε η οργάνωση της μεταπολεμικής Γιουγκοσλαβίας σε ομοσπονδιακή

βάση, χωρίς όμως να κάνει νύξη για συγκεκριμένα σύνορα της ομοσπονδίας της

Μακεδονίας96. Όμως η επιλογή του Dimitar Vlahov ως εκπροσώπου της ελληνικής

Μακεδονίας και του Vladimir Poptomov ως εκπροσώπου της βουλγαρικής

Μακεδονίας υποδήλωνε τις μακροπρόθεσμες βλέψεις του ΚΚΓ97.

4. 

 Ίδρυση του SNOF, τα σλαβομακεδονικά τάγματα στην Ελλάδα.

Ο Tempo το καλοκαίρι του 1943 επισκέφτηκε την Ελλάδα. Συναντήθηκε με τον

Ανδρέα Τζίμα εκπρόσωπο του ΚΚΕ, η συνάντηση είχε σκοπό την δημιουργία

βαλκανικού στρατηγείου και την ένωση της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας με την

ελληνική98. Το ΚΚΕ έπρεπε κατά την κατοχή να ισορροπήσει μεταξύ της πολιτικής 

του αλληλεγγύης με τον Tito και του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα κατά των

κατακτητών, αντιλαμβάνονταν το πόσο αρνητικά επηρέαζε τους Έλληνες το σύνθημα 

περί ενοποίησης  της Μακεδονίας των γιουγκοσλάβων και η πιθανή αλλαγή των

συνόρων. Η ίδρυση τον Οκτώβριο του 1943 στην Καστοριά και το  Νοέμβριο του

ίδιου έτους, στη Φλώρινα του SNOF Σλαβομακεδονικό Λαϊκό Απελευθερωτικό 

91 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ.108-119.

92 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003.  

93 Οπ. π.

94 Οπ. π.

95 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ.108-119.

96 Οπ. π. 

97

 Οπ. π. 98 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.

Page 24: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 24/47

24

Μέτωπο, αποτέλεσε μια χειρονομία καλής θέλησης της ηγεσίας του ΚΚΕ προς τους

Γιουγκοσλάβους κομμουνιστές, μετά την απόρριψη των γιουγκοσλαβικών προτάσεων 

για σύσταση κοινού στρατηγείου μεταξύ ελλήνων ανταρτών και γιουγκοσλάβων 

παρτιζάνων99. Υπήρξε το προϊόν διαπραγματεύσεων μεταξύ του Tempo και της

στρατιωτικής  ηγεσίας του ΕΛΑΣ και της πολιτικής ηγεσίας του ΚΚΕ100 η κεντρική 

επιτροπή όμως του ΕΑΜ δεν είχε δώσει την έγκριση της με την αιτιολογία ότι η νέα 

οργάνωση θα συντελούσε στη διάσπαση των αντιστασιακών δυνάμεων101 

Η ίδρυση του SNOF ήταν και μια προσπάθεια του ΚΚΕ να κερδίσει την εμπιστοσύνη 

των σλαβόφωνων και να τους κινητοποιήσει στην αντίσταση αλλά και σαν μια

αντίρροπη δύναμη στην Οχρανα. Άμεσος στόχος του SNOF ήταν ο αφοπλισμός των

σλαβόφωνων που συνεργάζονταν με τις κατοχικές δυνάμεις, η ένταξη τους στο SNOF

και η καλλιέργεια και διάχυση της σλαβομακεδονικής εθνικής ταυτότητας σε

καταπολέμηση του φιλοβουλγαρισμού.

Η ίδρυση του SNOF επιτράπηκε από το ΚΚΕ μόνο αφού έγινε ξεκάθαρο, ότι θα ήταν 

 υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ και θα αγωνιζόταν μαζί με τον ΕΛΑΣ για την

απελευθέρωση από τις δυνάμεις κατοχής και για την εγκαθίδρυση ενός

κομμουνιστικού κράτους, στο οποίο οι Σλαβομακεδόνες θα απολάμβαναν  ίσα

δικαιώματα102.

Η Περιφερειακή Επιτροπή Καστοριάς του SNOF που αποτελείτο από τους

(Πασχάλης Μητρόπουλος, Ναούμ Πέγιος, Λάζαρος Παπαλαζάρου, Λάζαρος 

Οσσένης) ήταν ιδιαίτερα δεκτική στην γιουγκοσλαβική προπαγάνδα περί 

μακεδονικού έθνους, το σύνθημα περί ισοτιμίας των μειονοτήτων δεν αρκούσε103.

Τον Φεβρουάριο του 1944 μια ειδική επιτροπή του SNOF στελεχώθηκε με τους

Πασχάλη Μητρόπουλο ή Pascal Mitrofski, Λάζαρο παπαλαζάρου, λ. λάλλα και

Μιχάλη Κεραμιτζή ή Mihajlo Keramidziev ως μέλη και τον Ζήση παπατραγιάννη ως

γενικό γραμματέα. Οι Naum peyov και M. Keramidziev ήταν πολιτικοί σύμβουλοι104.

Ο SNOF πίεζε για αμιγώς σλαβομακεδονικά τάγματα στην δυτική Μακεδονία που θα

99 Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Α΄, Το Μακεδονικό Ζήτημα στην κατεχόμενη Δυτική

Μακεδονία (1941-1944), Θεσσαλονίκη 1994.  100

 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ  127.

101 Οπ. π.

102 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ. 123.  

103

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ . 167.104 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ . 123.

Page 25: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 25/47

25

δρούσαν ανεξάρτητα του ΕΛΑΣ105.Η ομάδα μεραρχιών Μακεδονίας  του ΕΛΑΣ

αποφάσισε τη διάλυση της οργάνωσης106. Στις 16 Μαΐου του 1944 περίπου 60 μέλη 

με προτροπή του Μητρόπουλου αυτομόλησαν στην γιουγκοσλαβική Μακεδονία107 

κατηγορώντας  τους Έλληνες κομμουνιστές για λαθεμένη πολιτική απέναντι στους

Σλαβομακεδόνες.

 Έπειτα διαπραγματεύσεων μεταξύ ΚΚΕ και ΚΚΓ συμφωνήθηκε η επάνοδος των

σλαβοφώνων στην Ελλάδα. Ένας βασικός τους όρος είχε γίνει δεκτός. Τα

σλαβόφωνα τάγματα θα μπορούσαν  να στρατολογούν απεριόριστο αριθμό 

σλαβοφώνων108. Στις 2 Αύγουστου του 1944, επέτειο του Ίλιντεν, στο χωρίο Χαλάρα

της Καστοριάς ιδρύθηκε το Σλαβομακεδονικό τάγμα Φλώρινας-Καστοριάς , γνωστό 

ως τάγμα Goce. Διοικητής ήταν ο Ηλίας Δημάκης γνωστός με το ψευδώνυμο Goce

και πολιτικός επίτροπος ο Χρήστος Κόκκινος. Δυο μήνες πιο πριν τον Ιούνιο του

1944 με πρωτοβουλία του Μάρκου Βαφειάδη ιδρύθηκε ξεχωριστό Σλαβομακεδονικό 

τάγμα στην περιοχή της Εδέσσης109  με αρχηγό τον Pavel Rakovski. Τα δυο τάγματα 

αν και τυπικά ήταν  υπό τις οδηγίες του ΕΛΑΣ, στην ουσία ασκούσαν την δική τους 

πολιτική110 που ήταν κατά βάση κατευθυνόμενο από τους γιουγκοσλάβους

κομμουνιστές.

Καθώς ολοένα η πλάστιγγα του πολέμου έγερνε προς τους συμμάχους, πολλοί 

Οχρανίτες και στοιχεία της VMRO έβρισκαν πολιτικό « καταφύγιο» στον SNOF και

παράλληλα στην ιδέα του σλαβομακεδονικού έθνους.

105 Οπ. π. 

106 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 171.  

107 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ . 132-133.

108 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ. 124.  

109 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ . 174.

110  E. Kofos , Nationalis m and Communism in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ . 125-128.

Page 26: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 26/47

26

5.  Πρώτη Αιγαιακή Ταξιαρχία Κρούσης  και ίδρυση Λαϊκής Δημοκρατίας της

Μακεδονίας. 

Τον Οκτώβριο του 1944 οι ηγέτες του SNOF Goce και Keramidziev έκαναν γνωστό

στο Μακεδονικό Γραφείο του ΚΚΕ ένα μακρύ κατάλογο με αιτήματα που ήθελαν  να

γίνουν αποδεκτά ώστε να συνεχίσουν τον κοινό αγώνα με το ΕΑΜ 111. Ανάμεσα στα

αιτήματα ήταν στους νομούς Φλώρινας, Καστοριάς και Εδέσσης να δράττουν

αποκλειστικά μακεδονικά τάγματα, να δημιουργηθεί ένας πολιτικός φορέας, ένα

«Μακεδονικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» και ελευθερία στον προπαγανδισμό

της μακεδονικής ταυτότητας112.

Είχε προηγηθεί στο μοναστήρι Prohor Pcinski κοντά στο Κουμάνοβο, στις 2

Αυγούστου του 1944, επέτειο του Ίλιντεν, η πρώτη Αντιφασιστική Συνέλευση της

Λαϊκής Απελευθέρωσης της Μακεδονίας (ASNOM) που διακήρυξε την ίδρυση της

«Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας»113. Ένα κράτος είχε γεννηθεί και έπρεπε να

γεννηθεί και ένα έθνος, μεταξύ των αποφάσεων συμπεριλαμβανόταν η αναγνώριση

της «μακεδονικής» ως επίσημης γλώσσας του κράτους και ο εορτασμός του Ίλιντεν

σαν εθνική εορτή, πρώτος πρόεδρος εκλέχτηκε ο Metodija Andonov γνωστός ως

Cento

114

.

Στην Ελλάδα καταφθάνουν πράκτορες που προπαγανδίζουν την ένωση της

γιουγκοσλαβικής με την ελληνική Μακεδονία, είτε στα πλαίσια της Ομοσπονδιακής

Γιουγκοσλαβίας, είτε στα πλαίσια ανεξάρτητου κράτους. Τον ίδιο μήνα που οι ηγέτες

του SNOF απαίτησαν την ίδρυση ανεξάρτητου επιτελείου και όσα αναφέρθηκαν

προηγουμένως, τα δυο σλαβομακεδονικά τάγματα αποσχιστήκαν από τον ΕΛΑΣ. Τα

τάγματα αυτομόλησαν στη Γιουγκοσλαβία, άντρες του Τάγματος Goce προκήρυτταν 

το σύνθημα της ελεύθερης και ανεξάρτητης Μακεδονίας  προκειμένου  να

στρατολογήσουν σλαβόφωνους115, το ΚΚΕ ως απάντηση αποφάσισε να θέσει σε

εφαρμογή τις διακηρύξεις περί ισοτιμίας των μειονοτήτων116, όλα αυτά ενώ 

ταυτόχρονα είχε αρχίσει η απελευθέρωση της Ελλάδας από τους γερμανούς.

111 Οπ. π. 

112 Οπ. π. 

113 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ.177 -215

114

 Οπ. π. 115 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ.146-155.

116 Οπ. π. 

Page 27: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 27/47

27

Από το τάγμα Goce και το τάγμα του Rakovski, συγκροτήθηκε  στις 18 Νοέμβριου 

στο Μοναστήρι η Πρώτη Αιγαιακή Ταξιαρχία Κρούσης, σκοπός της ήταν η

απελευθέρωση της Μακεδονίας και του Αιγαίου. Διοικητής ορίστηκε ο Ηλίας 

Δημάκης- Goce, υποδιοικητής ο Ναούμ Πέγιος, πολιτικός επίτροπος ο Μιχάλης

Κεραμιτζής και υποεπίτροπος ο Βαγγέλης Αγιάννης ή Oce117 

Η Πρώτη Αιγαιακή Ταξιαρχία Κρούσης δημιουργήθηκε σε συνδυασμό με σοβιετικό 

σχέδιο απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης το οποίο ήταν γνωστό στους

γιουγκοσλάβους118. Όταν αυτό ματαιώθηκε ο Tito ύστερα και από αγγλικές πιέσεις 

απαγόρευσε στην Αιγαιακή Ταξιαρχία την κάθοδο στην Ελλάδα119, η οποία στέλνεται 

 να πολεμήσει εναντίον αλβανών εθνικιστών. Την στιγμή που απετράπει τελικά στην

ταξιαρχία  να εισέρθει, στην Ελλάδα διαδραματιζόταν τα Δεκεμβριανά. Τελικά η

ταξιαρχία διαλύθηκε στις 6 Μάιου του 1945 και ενσωματώθηκε στον γιουγκοσλαβικό 

στρατό, ενώ ο Tito αποκτούσε σταδιακά τον έλεγχο σε όλη την γιουγκοσλαβική 

Μακεδονία120.

Πίσω από την δράση ή μη δράση της Αιγαιακής ταξιαρχίας, κρυβόταν και η διαφορά 

πολιτικής μεταξύ Σκοπίων και Βελιγραδίου. Ο Cento επιθυμούσε τη συνένωση όλων

των τμημάτων που θεωρούσε Μακεδονία (βουλγαρική, γιουγκοσλαβική και

ελληνική) και την ανεξαρτητοποίηση της ενιαίας πια Μακεδονίας υπό την προστασία

των μεγάλων Δυνάμεων. Ο Tito είχε σαν προτεραιότητα την ομαλή και οργανική

ένταξη της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας στην γιουγκοσλαβική ομοσπονδία και την

καταπολέμηση του παραδοσιακού φιλοβουλγαρισμού121.

117 Οπ. π. 

118 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.119

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ.244 -255.120 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ.146-155.

121 Οπ. π. Σελ. 159. 

Page 28: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 28/47

28

Η «Πρώτη Αιγαιακή Ταξιαρχία Κρούσης» από Σλαβομακεδόνες που προέρχονταν

από την Ελλάδα παρελαύνει στο Μοναστήρι. 

 Νίκος Ζαχαριάδης  (27/4/1903-1/8/1973)

Page 29: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 29/47

29

Γ΄ Κεφάλαιο. 

Από τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο ως την ρήξη Tito-Stalin.

1. 

Ο Ελληνικός Εμφύλιος και το ΚΚΕ.

« Κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου τα σπέρματα του διχασμού είχαν

γίνει εμφανή στα ελληνικά πολιτικά πράγματα»122. Αντικειμενικός στόχος της

Μεγάλης  Βρετανίας ήταν  να κρατήσει την Ελλάδα εκτός της σφαίρας επιρροής της

ΕΣΣΔ. Η απελευθέρωση της Ελλάδος τον Οκτώβριο του 1944 είχε φέρει την

αποκατάσταση της εθνικής ανεξαρτησίας  αλλά τίποτε δεν ήταν εξασφαλισμένο. Τον

Δεκέμβριο του 1944 οι ολιγάριθμες δυνάμεις και οι βρετανικές στρατιωτικές 

δυνάμεις συγκρούστηκαν με τον ΕΛΑΣ. Η σύγκρουση προκλήθηκε από την άρνηση 

του ΕΛΑΣ να αφοπλιστεί όπως είχε συμφωνηθεί στην Καζέρτα της Ιταλίας123. Η

έλλειψη συγκεκριμένων στόχων, από το ΚΚΕ, η ενθάρρυνση των κομμουνιστών της

Βουλγαρίας και της Γιουγκοσλαβίας και οι καιροσκοπικές απαντήσεις της Μόσχας

ήταν παράγοντες που οδήγησαν στις δεκεμβριανές συγκρούσεις στην Αθήνα 124.

Το κύριο πρόβλημα της ελληνικής κυβέρνησης ήταν ο ΕΛΑΣ που κυριαρχούσε σε

ένα μεγάλο μέρος της Ελλάδας125. Βασικό αίτιο του Εμφύλιου πολέμου υπήρξε ο

οξύς πολιτικός ανταγωνισμός  και η δυσπιστία ανάμεσα στο ΕΑΜ και στις

αγγλοελληνικές αρχές126. Με την Συμφωνία της Βάρκιζας, της 12ης Φεβρουαρίου

1945, τα Δεκεμβριανά επισήμως έλαβαν τέλος. Το ΚΚΕ προς στιγμή προσπάθησε να

διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αστική δημοκρατία αλλά η μυστική φυγάδευση

πάνω των 5.000 μαχητών σε στρατόπεδα στην Γιουγκοσλαβία και η απόκρυψη

ατομικού και βαρέως οπλισμού φανέρωναν127 ότι θα υπήρχε και ρεβάνς. 

122 Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος: Μια αποτίμηση, επιμέλεια Ι. Μουρέλος -Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης ,

ΙΜΧΑ. Αθήνα 2007. Άρθρο: Βασίλειος Κόντης, Σταθμοί στην εξέλιξη του Εμφυλίου Πολέμου. Σελ.

17-26.123

 Ι. Σ. Κολιόπουλος, Ιστορία της Ελλάδος από το 1800. Η Διαμόρφωση και η άσκηση της Εθνικής

Πολιτικής. Τεύχος Β΄. Θεσσαλονίκη 2002. Σελ. 323-370.

124 Οπ. π. 

125 Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος: Μια αποτίμηση, επιμέλεια Ι. Μουρέλος -Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης ,

ΙΜΧΑ. Αθήνα 2007. Άρθρο: Βασίλειος Κόντης, Σταθμοί στην εξέλιξη του Εμφυλίου Πολέμου. Σελ.

17-26.

126

 Οπ. π. 127 Ι. Σ. Κολιόπουλος, Ιστορία της Ελλάδος από το 1800. Η Διαμόρφωση και η άσκηση της Εθνικής

Πολιτικής. Τεύχος Β΄. Θεσσαλονίκη 2002. Σελ. 323-370.

Page 30: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 30/47

30

Το ΚΚΕ εκ των υστέρων αποδεικνύεται ότι περίμενε μάταια την σοβιετική ανάμειξη 

και την απελευθέρωση από τον σοβιετικό στρατό. Στις 9 Οκτώβριου του 1944 ο

Churchill επισκέπτεται την Μόσχα, όπου πραγματοποιήθηκε η συμφωνία των

σφαιρών επιρροής στη Νοτιοανατολική Ευρώπη128. Ο Στάλιν διέταξε τα βουλγαρικά 

στρατεύματα  να αποχωρήσουν από τη Θράκη και την ανατολική Μακεδονία. Τα

τελευταία στρατιωτικά σώματα του βουλγαρικού στρατού εγκατέλειψαν την

ελληνική επικράτεια στις 25 Οκτώβριου του 1944129. Η Μόσχα είχε συμφωνήσει  να

αφήσει το ΚΚΕ στην τύχη του, όμως έδινε σιβυλλικές οδηγίες στο τι να πράξει130.

Στο νέο παγκόσμιο γίγνεσθαι είχε αρχίσει  να διαφαίνεται η διπολικότητα, ο ψυχρός 

πόλεμος μόλις άρχιζε και η Ελλάδα ήταν ένα πιόνι στην υδρόγειο, ο Στάλιν είχε μεν

συμφωνήσει τις σφαίρες επιρροής αλλά οποιαδήποτε αναταραχή από τους έλληνες 

κομμουνιστές θα αποτελούσε ένα διαπραγματευτικό άσσο στο μανίκι του. 

Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί για το έναυσμα του Εμφυλίου Πολέμου. Η θεωρία 

ότι η λευκή τρομοκρατία εξώθησε τους κομμουνιστές  να καταφύγουν στα βουνά και

 να πάρουν τα όπλα, μάλλον δεν ευσταθεί131. Το ΚΚΕ χωρίς σαφείς μεσοπρόθεσμους

και μακροπρόθεσμους στόχους, φαινόταν  να ακόλουθη αμφίρροπη πολιτική. Η

αναρχία στην ύπαιθρο, το κλίμα ανασφάλειας, οι μνήμες των Δεκεμβριανών 

εκατέρωθεν και οι Σλαβομακεδόνες ένοπλοι σύντροφοι που χρησιμοποιούσαν τοέδαφος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας ως ορμητήριο των επιδρομών τους

στην Ελλάδα132 δημιουργούσαν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που το 1946 θα ξεσπούσε με

όλη την βιαιότητα που μπορεί να έχει ένας εμφύλιος. 

Η Ελλάδα άνηκε στην συμμαχία των νικητριών χωρών, είχε  υποστεί πολλές 

καταστροφές, ο πληθυσμός είχε συρρικνωθεί και εξουθενωθεί από την τριπλή

κατοχή. Στο συνέδριο της ειρήνης στο Παρίσι, η Ελλάδα είδε ότι όχι μόνο δεν

έπαιρνε την πολεμική αποζημίωση που πίστευε ότι της αναλογούσε από την

128 Βασ. Κόντης-Σπ. Σφέτας, ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, έγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά και

βουλγαρικά αρχεία. Εκδ. Παρατηρητής  

1999. Σελ. 7-11.129

 Οπ. π. 130

 Ι. Σ. Κολιόπουλος, Ιστορία της Ελλάδος από το 1800. Η Διαμόρφωση και η άσκηση της Εθνικής

Πολιτικής. Τεύχος Β΄. Θεσσαλονίκη 2002. Σελ. 323-370.131

  Έθνος, Κράτος και Πολιτική. Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας αφιερωμένες στον Γιάννη Σ.

Κολιόπουλο. Επιμ. Βασίλης Κ. Γούναρης. άρθρο Θαν. Καλλιανώτη. Η ΄ λευκή τρομοκρατία στη

δυτική Μακεδονία 1946-1949. Θεσσαλονίκη 2009. Σελ. 115-150.132 Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Β΄, Το Μα κεδονικό Ζήτημα στην περίοδο του εμφυλίου

στη Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1995.  

Page 31: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 31/47

31

Βουλγαρία και εδάφη για αμυντικούς λόγους, αλλά είδε την Βουλγαρία με σύμπνοια 

της ΕΣΣΔ και των κρατών δορυφόρων της να κάνει λόγο για την δυτική Θράκη και

διέξοδο της στο αιγαίο. Ο ψυχρός πόλεμος είχε αρχίσει και πέρα από τις ιδεολογικές 

καταβολές του καθένα στον εμφύλιο δεν πρέπει  να αποστρέφουμε τα μάτια μας από

την συλλογική εικόνα του ψηφιδωτού των γεγονότων. Ο εγκλωβισμός Του ΚΚΕ με

το Μακεδονικό ζήτημα έβλαψε τις όποιες πιθανότητες είχε για νίκη αλλά κυρίως

έβλαψε το μετέπειτα πολιτικό κύρος του. Στην Ελλάδα ο όρος «σλαβισμός» ήταν

ταυτόσημος με τον όρο επεκτατικός κομμουνισμός. 

2.  Η εκκόλαψη του Μακεδονικού αλυτρωτισμού και η ίδρυση του NOF.

Στις 23 Απριλίου 1945, πριν την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ιδρύθηκε

το NOF (Naroden Osloboditelen Front - Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Στα

πλαίσια του ΝOF εντάχθηκαν και οι σχηματισμοί NOMS (Narodno-osloboditelen

Mladinski Sojuz - Λαϊκο- Απελευθερωτική Ένωση Νεολαίας) και AFZ (Antifasisticki

Front na Zenite - Αντιφασιστικό Μέτωπο Γυναικών)133. Στις 21 Μαΐου συγκροτήθηκε

το Κεντρικό Συμβούλιο του NOF, αποτελούμενο από τους Paskal Mitrevski

(Πασχάλη Μητρόπουλο) ως πολιτικό Γραμματέα, Pavle Rakovski (ΠαύλοςΡακοβίτης), Minco Fotev (Μηνάς Φωτόπουλος), Atanas Korovesov (Aθανάσιος

Κοροβέσης), Dzodze Urdov (Γιώργος Ούρδας) και Mihajilo Keramidziev (Mιχάλης

Κεραμιτζής)134. Μέχρι τα μέσα Ιουνίου είχαν σχηματιστεί  υποεπιτροπές στην

Καστοριά, την Φλώρινα και την Έδεσσα135.

Οι θέσεις του NOF ήταν οι εξής136: α) Αγώνας των «Μακεδόνων» και της

«Μακεδονίας του Αιγαίου» για την απόκτηση εθνικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

β) Επιβεβαίωση της «μακεδονικής» εθνικής ταυτότητας. γ) Ανακίνηση του

«μακεδονικού» εθνικού ζητήματος  στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας. δ) Οργάνωση 

και αντίσταση στην τρομοκρατία και στη γενοκτονία που συστηματικά ασκούν οι

ελληνικές αντιδραστικές  αρχές στον «μακεδονικό λαό». ε) Ενίσχυση της εθνικής 

133 Σπ. Σφέτας, Ανεπιθύμητοι σύμμαχοι και ανεξέλεγκτοι αντίπαλοι : ο ι σχέσεις ΚΚΕ και  NOF στη

διάρκεια του Εμφυλίου (1946-1949). Βαλκανικά Σύμμεικτα, ΙΜΧΑ, τεύχος 8, Θεσσαλονίκη 1996.

Σελ. 211-246.134

 Οπ. π. 135

 Οπ. π. 

136 Οπ. π. 

Page 32: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 32/47

32

ενότητας του «μακεδονικού λαού». στ) Αποκάλυψη της αυτονομιστικής δράσης του

Vanco Mihaijlov και εξάρθρωσης των κατασκόπων τους, που αγωνίζονται εναντίον 

των εθνικών δικαιωμάτων του «μακεδονικού λαού». ζ) Αποκάλυψη των

αγγλοαμερικανικών σχεδίων, που έχουν ως σκοπό  να μετατρέψουν το τμήμα της

«Μακεδονίας του Αιγαίου» σε βάση  υπονόμευσης εναντίον της «Λαϊκής 

Δημοκρατίας  της Μακεδονίας». η) Ενδυνάμωση τη αδελφοσύνης και ενότητας 

μεταξύ του «μακεδονικού» και του ελληνικού λαού και αγώνας των «μακεδόνων» 

εναντίον του κοινού εχθρού. θ) Οργάνωση του αγώνα του «μακεδονικού λαού» για τη

διασύνδεση των «μακεδόνων» και των τριών τμημάτων της «Μακεδονίας», ιδιαίτερα 

με τη «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» που αντιπροσωπεύει το Πεδεμόντιο για την

ολοκλήρωση και απελευθέρωση του «μακεδονικού λαού».

Μακροπρόθεσμος στόχος του NOF ήταν η συνένωση της ελληνικής Μακεδονίας  με

την γιουγκοσλαβική. Άμεσος στόχος  και επιδίωξη ήταν η εμφύσηση της μακεδονικής 

εθνικής ταυτότητας στους σλαβόφωνους της ελληνικής Μακεδονίας, καταπολέμηση

των Γραικομάνων, δηλαδή εκείνων των σλαβόφωνων που είχαν ελληνική εθνική

συνείδηση και καταπολέμηση του φιλοβουλγαρισμού. Γίνεται κατανοητό πως το

πρόβλημα ασφάλειας που είχε η προπολεμική Γιουγκοσλαβία στο νότιο τμήμα της με

τους Σλαβομακεδόνες που είχαν κυρίως βουλγάρικη συνείδηση, Ο Tito τοεπαναπροσέγγισε με την δημιουργία της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας», αυτόνομη

σε μια ομόσπονδη Γιουγκοσλαβία και από μαλακό υπογάστριο των συνόρων, έγινε η

αιχμή του δόρατος των Γιουγκοσλαβικών επιδιώξεων για έξοδο στο Αιγαίο αλλά και

για ενσωμάτωση ελληνικών και βουλγαρικών εδαφών της Μακεδονίας. 

Η διάσταση μεταξύ ΚΚΕ και εθνικιστών Σλαβομακεδόνων οξύνθηκε μετά τα

Δεκεμβριανά και τη συμφωνία της Βάρκιζας, καθώς το NOF όχι μόνο δεν ενέκρινε τη

συμφωνία αλλά αρνήθηκε να διακόψει τον ένοπλο αγώνα. Πράγματι μικρές ένοπλες

ομάδες του NOF συνέχισαν στη διάρκεια του 1945 την τακτική των δολιοφθορών.

Παρ' όλο που το ΚΚΕ κατάγγειλε τις ενέργειες αυτές, η κυβέρνηση στην Αθήνα

θεώρησε τα επεισόδια αυτά αθέτηση της συμφωνίας της Βάρκιζας και μέσω των

επιτόπιων οργάνων της, στη Μακεδονία επιδόθηκε σε καταδίωξη δικαίων και

αδίκων137. Ιδιαίτερα πιέστηκε το σλαβόφωνο στοιχείο το οποίο τελούσε όχι βέβαια

στο σύνολό του υπό τη διπλή κατηγορία της συνεργασίας με τις βουλγαρικές αρχές

137 Ευαγ. Κωφός , Το Μακεδονικό ως καταλύτης του πολέμου. Άρθρο στο Βήμα της Κυριακής. 17

Οκτώβριου 1999. 

Page 33: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 33/47

33

κατοχής και της υπόθαλψης αυτονομιστικών σλαβομακεδονικών ανταρτικών

ομάδων138. Το αποτέλεσμα ήταν ένα νέο ρεύμα προσφύγων προς τη Γιουγκοσλαβία.  

Το 1945 το ΚΚΕ υπό την ηγεσία του Νίκου Ζαχαριάδη (ξανά) είχε στραφεί εναντίον

του NOF. Το ΚΚΕ καλούσε τους σλαβόφωνους της δυτικής Μακεδονίας να

συσπειρωθούν με το ΕΑΜ στην καταπολέμηση του NOF που καταδίκαζαν ως

φασιστική και αυτονομιστική. Το ΚΚΕ ευαγγελιζόταν εθνική ισοτιμία και

απαραβίαστα ελληνικά εθνικά σύνορα139 στην επίσημη γραμμή του, ανεπίσημα όμως

γραμμή του ΚΚΕ είναι ότι το ζήτημα των βορείων συνόρων της χώρας θα λυθεί με το

δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, αφήνει ο Ζαχαριάδης ανοιχτό το παράθυρο με τους

γιουγκοσλάβους για βοήθεια σε έναν μελλοντικό εμφύλιο πόλεμο140. Η πολιτική

στάση του ΚΚΕ στο Μακεδονικό Ζήτημα εξαρτιόταν από την τακτική που

ακολουθούσε για την ανάληψη της εξουσίας. Το 1945 ακόμη ακολουθεί ειρηνική 

πολιτική.

3.  Το Πέρασμα στην ένοπλη σύγκρουση. Η στάση του ΚΚΕ έναντι του NOF.

Το Φεβρουάριο του 1946 στη Δεύτερη Ολομέλεια του ΚΚΕ λαμβάνεται η απόφαση 

για την ένοπλη διεκδίκηση της εξουσίας. Δεν ήταν απόφαση της ΕΣΣΔ, η Μόσχα είχε

προτείνει στο ΚΚΕ να ακολουθήσει μια πολιτική ανάπτυξης ενός μαζικού αγώνα και

 να το προστατέψει με μια μαζική αυτοάμυνα141. Ο Ζαχαριάδης ερμήνευσε την λέξη 

αυτοάμυνα ως μια κλιμάκωση προς την ανοιχτή ένοπλη ρήξη. Τον Μάρτιο του 1946

το ΚΚΕ δεν έλαβε μέρος στις εκλογές. Είχε συμφωνηθεί ήδη με την Γιουγκοσλαβία 

βοήθεια στον ένοπλο αγώνα142 η εμφάνιση αντάρτικων σωμάτων στα βουνά της

Μακεδονίας έκαναν κατανοητή την εξέλιξη που θα προοιωνιζόταν. Το καλοκαίρι του

1946 το 2ο κλιμάκιο της ΚΕ του ΚΚΕ εγκαθίσταται στο Βελιγράδι με σκοπό τον

138 Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Β΄, Το Μα κεδονικό Ζήτημα στην περίοδο του εμφυλίου

στη Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1995.  139

  Οπ. π. 

140 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος  το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.141

 Οπ. π. 

142 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ.165.  

Page 34: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 34/47

34

συντονισμό της βοήθειας και την διευκόλυνση της επικοινωνίας με Γιουγκοσλαβία 

και ΕΣΣΔ. Οι απεσταλμένοι του ΚΚΕ ήταν οι Πέτρος Ρούσος και Γ. Ιωαννίδης143.

Καθώς η μετάβαση από την συμφωνία της Βάρκιζας προς τον Εμφύλιο Πόλεμο είναι

κλιμακούμενη έτσι το ΚΚΕ είχε ήδη από το 7ο συνέδριο του, αντιμετωπίσει την

ενδεχόμενη μετάβαση στην ένοπλη σύγκρουση. Η συνεπικουρία από τους

γιουγκοσλάβους απαιτούσε την εξομάλυνση των σχέσεων με το NOF144.

Από την πλευρά του NOF έγινε προσπάθεια συνεννόησης με το ΚΚΕ. Τα βασικά 

αίτημα του NOF ήταν: ο σχηματισμός  ξεχωριστών σλαβομακεδονικών τμημάτων,

ξεχωριστών επιτελείων και εισδοχή των Σλαβομακεδόνων στις τοπικές οργανώσεις 

του ΚΚΕ ανάλογα με το πληθυσμιακό τους κριτήριο145. Τον Μάιο του 1946 στη

Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ των Ζαχαριάδη, Στρίγγου και

Βαφειάδη ως εκπροσώπων του ΚΚΕ και του Mitrevski ως εκπρόσωπου του NOF.

Συμφωνήθηκε προφορικά, να συγκροτηθούν σλαβομακεδονικές ομάδες αλλά  να

 υπάγονται σε κοινό επιτελείο με τα ελληνικά αντάρτικα τμήματα, επίσης στους

 νομούς Φλώρινας, Καστοριάς  και Έδεσσας συμφωνήθηκε  να γίνουν δεκτά 

περισσότερα στελέχη από το χώρο των Σλαβομακεδόνων146. Όμως στην πράξη δεν

μπορούσαν να γίνουν όλα, γιατί στην βάση των οργανώσεων επικρατούσε ένταση

ανάμεσα τους και αμοιβαία δυσπιστία.  

Το ΚΚΓ ήταν ο «από μηχανής θεός» που θα έφερνε τον συμβιβασμό. Έπειτα

διαπραγματεύσεων, στις 14 Οκτώβριου του 1946 επεγράφη μεταξύ ΚΚΕ και ΚΚΓ

ειδική συμφωνία για την ενότητα μεταξύ KKE και NOF147. Ανάμεσα στα

συμφωνηθέντα ήταν: Δημιουργία Κεντρικού Συμβούλιου του NOF για τη

«Μακεδονία του Αιγαίου», θα μετέχουν εκτός άλλων και οι Keramidziev και

Mitrevski. Θα έχει δικό του όργανο που θα τυπώνεται στη «μακεδονική» και

ελληνική γλώσσα, αρχισυντάκτης  προβλέπεται ο Rakovski148. Ακόμα, συμφωνήθηκε 

η τοποθέτηση μελών του NOF σε εξέχουσες θέσεις. Η συμφωνία εγκρίθηκε από την

ΚΕ του ΚΚΕ και τέθηκε σε εφαρμογή από τις 21 Νοέμβριου 1946. 

143 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.144

 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ.164-165.

145 Στο ίδιο, Σελ 166.  

146 Στο ίδιο, Σελ 166.  

147

 Στο ίδιο, Σελ 166-171.

148 Στο ίδιο, Σελ 166-171.

Page 35: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 35/47

35

Επίσημη θέση του ΚΚΕ παρέμενε η ισοτιμία των μειονοτήτων, ωστόσο το Βελιγράδι

ανέμενε ότι σε περίπτωση νίκης των κομμουνιστών, το ΚΚΕ θα ικανοποιούσε τις

γιουγκοσλαβικές βλέψεις149.

4.  Δημιουργία Δημοκρατικού Στρατού. Ο NOF και οι δυο τάσεις των

Σλαβομακεδόνων. 

Επισήμως ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας ιδρύθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1946.

Αυτή τη φορά, και σε αντιδιαστολή με τα Δεκεμβριανά του 1944, το ΚΚΕ επέλεξε να

εξαπολύσει τον αγώνα του στηριζόμενο κυρίως στον εξωτερικό παράγοντα και όχι σε

μια εσωτερική κοινωνική δυναμική ανατροπής. Η επίσημη ανακοίνωση της ίδρυσης

του ΔΣΕ προκάλεσε αναστάτωση στην Αθήνα. Έχοντας ανοιχτά πολλά κρίσιμα

μέτωπα, η εκλεγμένη από τις εκλογές του Μαρτίου του 1946, κυβέρνηση Τσαλδάρη

έδειξε ανέτοιμη να αντιμετωπίσει τη δυναμική των γεγονότων. Το νέο αντάρτικο

αναπτύχθηκε σχετικά γρήγορα, στηριζόμενο σε πρώτη φάση στα καταδιωκόμενα

στελέχη του ΚΚΕ, και αυτούς που έφταναν παράνομα στη χώρα από το στρατόπεδο

εκπαίδευσης του Μπούλκες στη Γιουγκοσλαβία. Στις αρχές του καλοκαιριού του

1946, ο επικεφαλής του ΔΣΕ, Μάρκος Βαφειάδης είχε υπό τις εντολές του περίπου 2-3.000 μαχητές, οι οποίοι ξεπέρασαν τους 4.000 τον Οκτώβριο. Μέχρι το τέλος του

1946, ο Δημοκρατικός Στρατός έκανε την εμφάνισή του σε αρκετές περιοχές της

Ελλάδας.

Το ΚΚΕ έπειτα της συμφωνίας με το ΚΚΓ για το NOF, θεωρούσε το NOF ως το

ΕΑΜ των Σλαβομακεδόνων150. Ο Mitrevski το Νοέμβριο του 1946 έγινε μέλος του

μακεδονικού γραφείου του ΚΚΕ. Στο επιτελείο του Δημοκρατικού Στρατού στο Βίτσι 

διορίστηκαν, ως διοικητής ο P. Siperkov και ως επιμελητής ο M. Apostolski-

Graniti151. Πολιτική του κόμματος ήταν ότι μόνο τα δοκιμασμένα στελέχη θα

προωθούνταν. Μέσα στις τάξεις των Σλαβομακεδόνων, υπήρχε μια άτυπη κόντρα.

Υπήρχε μια διάσπαση μεταξύ αυτών που ήταν πιστοί στο ΚΚΕ ή ήταν περισσότερο

 υπό την επιρροή του όπως π.χ. Mitrevski και σε εκείνους που προσανατολίζονταν 

149

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 244 -255.150 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ.166-203.

151 Στο ίδιο. 

Page 36: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 36/47

36

περισσότερο προς το ΚΚΓ όπως οι Keramidziev, Ηλίας Δημάκης152 κ.α. Επίσης 

προσωπικές  αντιπαλότητες και ιδιοτελείς φιλοδοξίες είχαν σημαντικό ρόλο στην

αποξένωση στελεχών του NOF

5.  Κατήχηση του «Μακεδονισμού» στην Ελλάδα από τον NOF. Καταπολέμηση

Γραικομανισμού και Βουλγαρισμού. 

Το ΚΚΕ δέσμιο της πολίτικης του περί αυτονομίας των μειονοτήτων, είχε  να

αντιμετωπίσει τις αυξανόμενες πιέσεις και αιτήματα των Σλαβομακεδόνων του

 NOF153. Στις 20 Μαΐου του 1947 διεξήχθη στο Καϊμακτσαλαν η «Πανεθνική»

Συνδιάσκεψη του NOF. Το κεντρικό συμβούλιο ανασχηματίστηκε και έλαβε το

όνομα «Συντονιστικό Γραφείο του NOF». Μέλη του Συντονιστικού Γραφείου ήταν :

οι Keramidziev γραμματέας, Vangel Ajanovski-Oce υπεύθυνος για οργανωτικά

θέματα, Pavel Rakovski, υπεύθυνος για θέματα προπαγάνδας, Lambro Colak ov,

 υπεύθυνος για οικονομικά θέματα και Evdokija Baljona-Vera, γραμματέας του

AFZ.154 Μετά το 1947 που έγινε γνωστή η εξαγγελία του Σχεδίου Marshal, η

κλιμάκωση του εμφυλίου φαινόταν επιβεβλημένη, το ΚΚΕ που βασιζόταν στην

βοήθεια από τις βόρειες κομμουνιστικές χώρες και δη την Γιουγκοσλαβία, αλλά καιείχε στις τάξεις του ένα μεγάλο αριθμό σλαβοφώνων (Τον Ιανουάριο του 1948

εκτιμάται ο αριθμός των σλαβόφωνων ανταρτών σε 11.000)155, φαινόταν  να

αδιαφορεί στην προπαγάνδα που κατέβαλε το NOF για τη διαμόρφωση 

«μακεδονικής» εθνικής συνείδησης στους σλαβόφωνους. Ήδη από το τέλος του 1945

και αρχές 1946 25.000 κομμουνιστές από την Ελλάδα είχαν φυγαδευτεί στην

Γιουγκοσλαβία και εκεί σε στρατόπεδα, όπως του Μπούλκες λάμβαναν στρατιωτική 

εκπαίδευση και πολιτική καθοδήγηση156. Είναι αυτονόητο πως μεγάλος αριθμός των

εκπαιδευόμενων στα στρατόπεδα της Γιουγκοσλαβίας, ήταν σλαβόφωνοι και

κατηχήθηκαν περάν της κομμουνιστικής ιδεολογίας και στην «μακεδονική» εθνική 

ταυτότητα. Η προπαγάνδα του Βελιγραδίου, γινόταν μέσω Σκοπίων, ώστε το

Βελιγράδι  να μπορεί  να έχει ανοιχτή την διπλωματική οδό και με τους

αγγλοαμερικανούς. 

152 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 244-255.

153 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ .166-203.

154

 Στο ίδιο.155 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ.170-173

156.Στο ίδιο. Σελ.166-169.

Page 37: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 37/47

37

Το ΚΚΕ στις ανταρτοκρατούμενες ορεινές περιοχές , έδωσε το δικαίωμα στον NOF

 να ιδρύσει σχολεία, εφημερίδες ακόμη και εκκλησιές στην Σλαβομακεδονική 

διάλεκτο157. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του NOF, μέχρι τον Μάιο του 1948 7.000

παιδιά διδάχτηκαν την «μακεδονική» γλωσσά και 4.000 ενήλικες έμαθαν να

διαβάζουν και να γραφούν σε νυχτερινά σχολεία.158. Σύμφωνα με τον Ζαχαριάδη σε

μεταπολεμική του δήλωση, το ΚΚΕ κέρδισε αναμφισβήτητα την πλειονότητα των

σλαβόφωνων. Όμως οργανώθηκαν μόνο οι σλαβόφωνοι που ήταν σε περιοχές που

τον έλεγχο είχαν οι αντάρτες αλλά και αυτοί χωρίζονταν σε δυο κατηγορίες: Σε

αυτούς που στρατεύονταν και διδασκόντουσαν την «μακεδονική» γλώσσα

εθελοντικά, με συνείδηση και σε αυτούς που είτε δεν είχαν επιλογή, είτε

στρατολογούνταν βιαία159.

Ο Keramidziev ως νέος γραμματέας  του NOF έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην

καταπολέμηση του Γραικομανισμού αλλά και του φιλοβουλγαρισμού160. Εμπόδισε 

την εισδοχή στο NOF σλαβόφωνων, πρώην οπαδών του ΕΑΜ με την κατηγορία του

Γραικομανισμού. Το NOF έτεινε να μετεξελίχθη σε ανεξάρτητη οργάνωση με σαφή 

γιουγκοσλαβικό προσανατολισμό. Στα σχολεία των σλαβόφωνων εισήχθηκε το

αλφάβητο που κωδικοποιήθηκε στα Σκόπια, ενώ τονιζόταν περισσότερο το δικαίωμα

της αυτοδιάθεσης παρά η ισοτιμία των μειονοτήτων εντός των ελληνικών συνόρων161.

Ακόμη μέσα στο πλαίσιο της διαμόρφωσης και ενστάλαξης της «μακεδονικής»

ταυτότητας, έπρεπε  να χτυπηθεί και ο παραδοσιακός φιλοβουλγαρισμός των

σλαβοφώνων. Η θέση της VMRO του Ivan Mihajlov για «Ανεξάρτητη Μακεδονία» 

θεωρήθηκε και απορρίφτηκε ως αντιδραστική και σε εγκύκλιο του Keramidziev προς

τα στελέχη του NOF δοθήκαν οδηγίες  να καταδικάζεται. Ο ρόλος της

Γιουγκοσλαβίας  είναι κυρίαρχος στις εξελίξεις του Μακεδονικού και η προοπτική 

ενοποιήσεις της Μακεδονίας φαντάζει πλέον μονό  υπό την αιγίδα της

γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας και εντός της γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας162.

157 Στο ίδιο. Σελ. 170-173.

158 Στο ίδιο. Σελ. 170-173.

159 Στο ίδιο. Σελ. 170-173.

160 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ.166-203.

161

 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 244 -255.

162 Στο ίδιο. 

Page 38: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 38/47

38

6.  Το σχέδιο «Λίμνες» για κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Ο «Μακεδονισμός»

και το «παιδομάζωμα». 

Τον Σεπτέμβριο του 1947 στην 3η Ολομέλεια του ΚΚΕ στο Βελιγράδι αποφασίστηκε  

το σχέδιο «Λίμνες». Προέβλεπε τη δημιουργία και συγκρότηση τακτικού στρατού 

μεγέθους 50.000 με 60.000, την κατάληψη της Θεσσαλονίκης και την απελευθέρωση 

της Μακεδονίας και της Θράκης ώστε να αποτελέσουν την βάση για την

απελευθέρωση της υπόλοιπης Ελλάδας163. Αμέσως μετά την Τρίτη Ολομέλεια

συγκροτήθηκε η «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» των ανταρτών με

πρωθυπουργό τον Μάρκο Βαφειάδη και αναλήφθηκε η «αποτυχημένη» επιχείρηση

κατάληψης της Κόνιτσας, όπου επρόκειτο να εγκατασταθεί η ΠΔΚ. Τότε τέθηκε το

ΚΚΕ εκτός νόμου164

. Η Ολομέλεια είναι καθοριστική γιατί επισημοποίησε την

απόφαση του κόμματος να εγκαταλείψει την προσπάθεια για πολιτική λύση στον

εμφύλιο πόλεμο και να προσανατολίσει τις δυνάμεις του κόμματος στη στρατιωτική

επικράτηση. 

Επίσης τον Σεπτέμβριο του 1947 ιδρύθηκε η Kominform ως απάντηση στο δόγμα 

Truman, το ΚΚΕ και το Κομμουνιστικό Κόμμα Αλβανίας  δεν έγιναν δεκτά, η Μόσχα 

χρησιμοποιεί τον Ελληνικό Εμφύλιο ως μέσο πίεσης των Αγγλοαμερικανικών, η

ΕΣΣΔ ενδιαφέρεται κυρίως για το κινέζικο θέμα και τον Μάο165.

Στη προσπάθεια της αύξησης της δύναμης των ανταρτών από 24.000 σε 60.000

εντάσσεται και το «παιδομάζωμα». Προκειμένου  να απεγκλωβιστεί ανθρώπινο 

δυναμικό και ύστερα από τον  νόμο υπ’ αριθμό 7 που έλαβε ο Δημοκρατικός Στρατός

στις 10 Φεβρουαρίου 1948 για την επιστράτευση γυναικών 166, οι γονείς έπρεπε  να

απαλλαγούν από τη φροντίδα των παιδιών. Καθώς το ΚΚΕ δεν κατόρθωσε να

επιτύχει τον στόχο του, να αυξήσει δηλαδή τη δύναμη των ανταρτών σε 60.000, και

αντιμετώπιζε το χρόνιο ζήτημα των εφεδρειών τα παιδιά αποτελούσαν και ένα

μελλοντικό ανθρώπινο δυναμικό για το μέτωπο167. Πολλά παιδιά φιλοξενήθηκαν και

στο στρατόπεδο Μπούλκες που λειτουργούσαν τρία δημοτικά σχολεία, δύο

163 Στο ίδιο. 

164 Καθημερινή 22/02/2009. Άρθρο, Σπ. Σφέτα, Η Ολομέλεια του 1947 και τα θύματα της.  

165 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.166

 Ελένη Παπαγεωργίου, Το παιδομάζωμα κατά τον Ελληνικό Εμφύλιο. Διδακτορική εργασία. Αθήνα2008167

 Καθημερινή 22/02/2009. Άρθρο, Σπ. Σφέτα, Η Ολομέλεια του 1947 και τα θύματα της.  

Page 39: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 39/47

39

 νηπιαγωγεία και ένας παιδικός σταθμός168. Παιδοφύλαγμα ή παιδομάζωμα έκαναν 

και οι δυο πλευρές, τα παιδιά ήταν και αυτά ένα θύμα στην δίνη του Εμφυλίου

Πολέμου. 

Το Σλαβομακεδονικό στοιχειό αποτελούσε ουσιαστικό δυναμικό για την κάλυψη των

εφεδρειών του Δημοκρατικού Στρατού. Αυτό γίνεται κατανοητό σαφέστατα από την

ιδιαίτερη βαρύτητα που άρχισε  να δίνει το Μακεδονικό Γραφείο στο NOF ώστε να

στρατολογηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι Σλαβομακεδόνες στον Δημοκρατικό 

Στρατό169. Στις 13 Ιανουαρίου στο χωρίο Μοσχοχώρι της Καστοριάς, συνήρθε το

πρώτο συνέδριο του NOF170. Στην εισήγηση του ο Keramidziev επεσήμανε την

ανάγκη καταπολέμησης του Γραικομανισμού και του φιλοβουλγαρισμού και τόνισε 

ότι 10.147 Σλαβομακεδόνες  υπηρετούν στο Δημοκρατικό Στρατό. Το συνέδριο 

έκλεισε με το σύνθημα για μια Ανεξάρτητη και Δημοκρατική Ελλάδα, στην οποία οι

Σλαβομακεδόνες θα απολάμβαναν πλήρη ισοτιμία. Ο Mitrevski διορίστηκε 

Γραμματέας  του Κεντρικού Συμβούλιου και ο Keramidziev Πρόεδρος171. Ο NOF

διχάστηκε από τους δυο επικεφαλής του, που αντιπροσώπευαν δυο διαφορετικές 

γραμμές. Ο Mitrevski τη ισοτιμία των Σλαβομακεδόνων στην μελλοντική ελεύθερη 

Ελλάδα172 και την νομιμότητα στις επιταγές του ΚΚΕ ενώ ο Mitrevski επέμενε στην

αρχή της αυτοδιάθεσης που μπορούσε  να ερμηνευτεί ως απόσχιση

173

 και στην νομιμότητα στο ΚΚΓ. 

Στις 10 Ιουλίου του 1948 το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ

καθαίρεσε και τους δυο, κατηγορώντας τους για εσωτερική διένεξη και υπευθύνους 

για την μη εκπλήρωση των στόχων της οργάνωσης174. Το πολιτικό γραφείο της ΚΕ

επίσης στις 15 Νοέμβριου του 1948 καταδίκασε ως οπορτουνιστή τον Βαφειάδη που

 υποστήριξε την ανεδαφικότητα του σχεδίου «Λίμνες». Η ομάδα Keramidziev έφυγε 

168 Τασούλα Βερβενιώτη, «Οι μαχήτριες  του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας», στο Η. 

 Νικολακόπουλος, Α. Ρήγας, Γ. Ψαλλίδας (επιμ.),  ο εμφύλιος πόλεμος , Αθήνα, Θεμέλιο, 2002, σσ. 125-

142.

169 Σπ. Σφέτας, Όψεις του Μακεδονικού Ζητήματος στον 20

ο αιώνα. Θεσσαλονίκη 2001. Σελ.166-203.

170 Στο ίδιο. 

171 Στο ίδιο. 

172

 Στο ίδιο. 173 Στο ίδιο. 

174 Στο ίδιο. 

Page 40: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 40/47

40

στα Σκόπια και άρχισε  να οργανώνει λιποταξίες Σλαβομακεδόνων με το σύνθημα ότι

το ΚΚΕ πρόδωσε τον αγώνα του «Μακεδονικού Λαού»175.

7. 

Βούλγαρο-γιουγκοσλαβική προσέγγιση. Η διάχυση του «Μακεδονισμού» και

η συνδιάσκεψη του Bled.

Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1944 η Βουλγαρία άλλαξε στρατόπεδο, ο στρατός της άνηκε 

πλέον στον σοβιετικό στρατό και σαν νέος σύμμαχος βοήθησε στην απελευθέρωση 

των γειτονικών χωρών176. Ο βουλγαρικός στρατός «απελευθέρωσε» την

γιουγκοσλαβική Μακεδονία και κατεδίωξε τους πρώην συμμάχους γερμανούς  στο

γιουγκοσλαβικό έδαφος. Το Βελιγράδι ήθελε  να διαπραγματευτεί σαν νικήτρια χώρα 

απέναντι σε μια ηττημένη και όχι σαν ίσες προς ίσες. Τον Ιούλιο του 1944 έγινε η

πρώτη  νύξη για την συμμέτοχη της Βουλγαρίας στην γιουγκοσλαβική ομοσπονδία177.

Τον Σεπτέμβριο του 1944 μετά από επίσκεψη του Tempo και του Kolisevski στη

Σόφια, συζητήθηκε και συμφωνήθηκε  να δοθεί αυτονομία στην βουλγάρικη 

Μακεδονία του Πιρίν ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για την ένωση με την

«Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Μακεδονίας»178. Παρά τις

βουλγάρικες αντιδράσεις, το Βελιγράδι επιθυμούσε  να δημιουργήσει μιαομοσπονδιακή Μακεδονία και με την ελληνική  να περικλείεται σε αυτήν. Οι

βούλγαροι θέλοντας  να κερδίσουν χρόνο αντιπρότειναν μια γιουγκοσλάβο-

βουλγάρικη ομοσπονδία. Εφόσον δεν υπήρχε πρόοδος, οι δυο πλευρές δέχτηκαν 

πρόσκληση στη Μόσχα τον Ιανουάριο του 1945 να βρουν μια συμβιβαστική λύση179.

Το Μακεδονικό διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις συζητήσεις περί κοινής 

ομοσπονδίας. Η Σόφια δεν ήθελε  να κατηγορηθεί για σωβινισμό και λάμβανε μέρος 

στις αντιπαραθέσεις αλλά προέτασσε μια δεύτερη γραμμή άμυνας180.

Εκτός από τη σύναψη συμμαχίας και την ίδρυση της ομοσπονδίας των Νοτίων 

Σλάβων, η Βουλγαρία απαιτούσε ως αντάλλαγμα για την παραχώρηση της

βουλγαρικής  Μακεδονίας, την επιστροφή των λεγομένων δυτικών επαρχιών Caribrod

175 Στο ίδιο.

176 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ. 137-141.

177 Στο ίδιο. 

178

 Στο ίδιο. 179 Στο ίδιο. 

180 Στο ίδιο. 

Page 41: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 41/47

41

και Bossilegrad που είχε προσαρτήσει η Γιουγκοσλαβία το 1920181. Οι

Βουλγαρογιουγκοσλαβικές διαφωνίες για τον χαρακτήρα της νοτιοσλαβικής 

ομοσπονδίας και η αγγλική αντίδραση στο ενδεχόμενο μιας πανσλαβικής ένωσης 

είχαν ως αποτέλεσμα την παύση των βούλγαρο-γιουγκοσλαβικών 

διαπραγματεύσεων182 

Ο Στάλιν ενόψει της έναρξης του Συνεδρίου της Ειρήνης έδωσε κατευθυντήρια 

γραμμή στην Βουλγαρία  να χορηγήσει πολιτιστική αυτονομία στη βουλγάρικη 

Μακεδονία, ασχέτως αν δεν υπήρχε ακόμη μακεδονική συνείδηση, η αυτονομία θα

αποτελούσε το πρώτο βήμα για την ένωση της Μακεδονίας. Βουλγαρία και

Γιουγκοσλαβία θα έπρεπε  να εμφανιστούν με κοινές θέσεις κατά τον Στάλιν. Στο

συνέδριο της ειρήνης των Παρισίων η βουλγάρικη αντιπροσωπεία δεν έθεσε 

Μακεδονικό Ζήτημα, διεκδίκησε όμως τη δυτική Θράκη με την υποστήριξη της

Γιουγκοσλαβίας 183.

Στη βούλγαρο-γιουγκοσλαβική συνδιάσκεψη του Bled 27 Ιουλίου με 1 Αύγουστου 

του 1947, η Βουλγαρία συγκατάθεσε στη χορήγηση πολιτιστικής αυτονομίας στη

βουλγάρικη Μακεδονία, για τη διαμόρφωση της «μακεδονικής» συνείδησης184.

Επίσης, συζητήθηκαν θέματα φίλιας των δυο χωρών, αμοιβαίας βοήθειας  και

τελωνειακής ένωσης. Υπογράφηκαν συμφωνίες για οικονομική συνεργασία κ.α.

χωρίς  να ενημερωθεί ο Stalin185.

Στη Βουλγάρικη Μακεδονία κατέφθασαν τελικά τον Δεκέμβριο του 1947 δάσκαλοι 

από τα Σκόπια, 93 τον αριθμό, ενώ πάνω από 200 δάσκαλοι από τη Μακεδονία του

Πιρίν σταλθήκαν στα Σκόπια για τη διδασκαλία της «μακεδονικής γλώσσας»186. Οι

δάσκαλοι από τη γιουγκοσλαβική Μακεδονία προωθούσαν τη βίαιη εκμάθηση της

γλώσσας ενόψει της επικείμενης ένωσης187.

181 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ. 215 -244

182 Στο ίδιο. 

183 Στο ίδιο. 

184 Στο ίδιο. 

185

 Στο ίδιο. 186 Στο ίδιο. 

187 Στο ίδιο. 

Page 42: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 42/47

42

Δ΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. 

Από την ρήξη Tito-Stalin στην οριστική ήττα του Δημοκρατικού

Στρατού. 

1.  Η αποπομπή της Γιουγκοσλαβίας από τη Kominform. Οι βούλγαρο-

γιουγκοσλαβικές σχέσεις.

Σε συνάντηση στις 10 Φεβρουαρίου του 1948 στο Κρεμλίνο, μεταξύ σοβιετικών,

βούλγαρων και γιουγκοσλάβων, ο Stalin άσκησε οξυτάτη κριτική στις δυο

αντιπροσωπείες και απαίτησε τη σοβιετική γνωμοδότηση για θέματα διεθνή που

αφορούσαν τις δυο χώρες.188 

Ο Stalin πίστευε ότι με την εκδήλωση του γιουγκοσλαβικού ηγεμονισμού θα

εξασθενούσε η σοβιετική επιρροή189, επίσης, η εμπλοκή της Γιουγκοσλαβίας στον

Ελληνικό Εμφύλιο και η τυχόν δημιουργία μιας ευρύτατης βαλκανικής  ομοσπονδίας 

θα τον έφερναν σε οξύτατες αντιπαραθέσεις με τους αμερικανούς.

Η κρίση κορυφώθηκε στις 28 Ιουνίου του 1948, με την αποπομπή της

Γιουγκοσλαβίας  από την Kominform. Το Βελιγράδι εγκατέλειψε τα σχέδια περί 

 νοτιοσλαβικής ομοσπονδίας και ηγεμονίας στα Βαλκάνια190 που φαινόταν εφικτό με

τη συμφωνία του Bled. Οι βούλγαρο-γιουγκοσλαβικές σχέσεις τεθήκαν ακόμα μια

φορά σε νέα βάση, όπως γενικά και το Μακεδονικό Ζήτημα.

Η Βουλγαρία έπειτα της αποπομπής της Γιουγκοσλαβίας απέλασε τους δάσκαλους 

των Σκοπίων και ακολούθησε μια πολιτική που «πάντρευε» την μαρξιστική ιδεολογία 

και τον βουλγάρικο εθνικισμό. Στις 12-13 Ιουλίου του 1948 στην 16η Ολομέλεια της

ΚΕ του ΚΚΒ η Σόφια έθεσε ξεκάθαρα την αλλαγή πολίτικης της στο Μακεδονικό 

Ζήτημα191. Ο βούλγαρος  υπουργός εξωτερικών Vladimir Poptomov έκανε λόγο για

την Μακεδονία του Πιρίν, ότι είναι κομμάτι της Μακεδονίας που ανήκει στη

Βουλγαρία192. Ο Dimitrov επίσης στο 5ο συνέδριο του ΒΚΚ καταδίκασε την πολιτική 

της βίαιης «μακεδονοποίησης» και της εκρίζωσης του βουλγαρισμού στη

188 Στο ίδιο. 

189Στο ίδιο. 

190

 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ.174-184.191 Στο ίδιο. Σελ.188-195.

192 Στο ίδιο. Σελ.188-195.

Page 43: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 43/47

43

γιουγκοσλαβική Μακεδονία ως μια προσπάθεια του Tito να απορροφήσει τη

Βουλγαρία193.

Αντίστοιχα η Γιουγκοσλαβία προσπάθησε  να εμπεδώσει την «μακεδονική»

ταυτότητα. Όσοι ταυτιστήκαν με τη γραμμή της ΕΣΣΔ καταδικαστήκαν ή

εξοντώθηκαν. Η θέση «Ανεξάρτητη Μακεδονία» θεωρήθηκε ως αντιδραστική και

θέση της φασιστικής VMRO, επίσης η ιδέα της Βαλκανικής Ομοσπονδίας  

απορρίφτηκε ως αναχρονιστική194. Το ΚΚΓ έπρεπε τώρα  να αμυνθεί με την αλλαγή 

ισορροπιών καθώς η Βουλγαρία έδειχνε αυτή τη στιγμή ως πιο δυνατός «παίκτης».

Το Σλαβομακεδονικό έθνος έπρεπε  να αποκτήσει ιστορία διαφορετική από τη

βουλγάρικη και όσο μπορεί  να αυτοπεριχαρακωθεί από τον φιλοβουλγαρισμό, ο

μηχανισμός του κράτους εξάλειψε όλα τα ανταγωνιστικά κέντρα. Η ιδέα της

«Μακεδονικής» εθνικής ταυτότητας στη γιουγκοσλαβική Μακεδονία, επιβλήθηκε ως

σταθεροποιητικός  παράγοντας της ομοσπονδίας και η προσπάθεια «μακεδονικής»

συνείδησης έλαβε αντιβουλγαρική βάση.

2.  Η στάση του ΚΚΕ έναντι της ρήξης Tito-Stalin.

Η απόφαση του Stalin να αποκηρύξει την Τιτοϊκή Γιουγκοσλαβία είχε μοιραίο 

αντίκτυπο στην εξέλιξη του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα. Το ΚΚΕαιφνιδιάστηκε και δίχασε τον Δημοκρατικό Στρατό και το NOF. Υπήρξε ένα δίλημμα 

ποια πλευρά  να ακολουθήσουν. Το να επιλέξουν την γιουγκοσλαβική θα ήταν μια

προδοσία στις αρχές του διεθνούς κομμουνισμού. Όμως και η εύκολη επιλογή της

σοβιετικής  πλευράς θα έθετε σε μεγάλο κίνδυνο την επανάσταση, καθώς ο κυρίως 

όγκος της βοήθειας ερχόταν από τη Γιουγκοσλαβία αλλά και να μην ήταν 

γιουγκοσλαβικά, το Βελιγράδι ήταν η κύρια αρτηρία από οπού περνούσαν για τις

περιοχές που έλεγχαν.195 

Τελικά το ΚΚΕ ευθυγραμμίστηκε με την πολιτική της Μόσχας, χωρίς όμως να

στραφεί ανοιχτά έντονα κατά της Γιουγκοσλαβίας. Η γιουγκοσλαβική βοήθεια 

μειώθηκε αισθητά, όμως τα σύνορα παρέμεναν ανοιχτά. Η κύρια οδός όμως είχε 

αλλάξει και η βοήθεια προερχόταν πλέον από την ΕΣΣΔ μέσω Βουλγαρίας 196. Το

ΚΚΕ καθαίρεσε πολλά στελέχη του NOF και προσπάθησε  να δώσει στην οργάνωση 

193 .Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής  Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ .257-268.

194

 Στο ίδιο.195 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ .174-184.

196 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ .257-268.

Page 44: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 44/47

44

μια αντιγιουγκοσλαβική αιχμή. Το αποτέλεσμα ήταν ακόμα περισσότερα μέλη  να

αυτομολήσουν προς τη Γιουγκοσλαβία και με κέντρο αυτή να αρχίσει διοργάνωση 

λιποταξιών από το NOF αλλά και το Δημοκρατικό Στρατό και ένας πόλεμος 

δυσφήμησης ανάμεσα στα δυο αντιμαχόμενα μέρη.

3.  Η Πέμπτη Ολομέλεια του ΚΚΕ και το τέλος του Εμφυλίου πολέμου.

Καθώς η λιποταξία σλαβοφώνων ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού γινόταν 

μεγαλύτερη, οι πιέσεις των Σλαβομακεδόνων για αυτονομία έγιναν εντονότερες, τον

Δεκέμβριο του 1948 σε άρθρο του περιοδικού «Δημοκρατικός Στρατός» μέλος του

 NOF απαιτεί για τον κοινό αγώνα ελλήνων και «μακεδόνων» μια ανεξάρτητη 

Μακεδονία197.

Το ΚΚΕ με την απόφαση της Πέμπτης Ολομέλειας στις 30-31 Ιανουαρίου του 1949

διακηρύσσει την εθνική αυτοδιάθεση και αποκατάσταση του «μακεδονικού λάου». Ο

Ζαχαριάδης προσπάθησε  να σταματήσει τις λιποταξίες Σλαβομακεδόνων198 στη

Γιουγκοσλαβία, αλλά και να υπονόμευση την λύση της γιουγκοσλαβικής 

Μακεδονίας, στην ουσία  να υπονόμευση την κυριαρχία του Tito στη γιουγκοσλαβική 

Μακεδονία. Το ΚΚΒ αντέδρασε επίσης που είχε αρχίσει  να αποκτάει την κηδεμονία 

του NOF

199

.

Στις 3 Φεβρουαρίου του 1949 συνήλθε η Δεύτερη Ολομέλεια του Κεντρικού

Συμβουλίου του ΝOF. Στον λόγο του ο Ζαχαριάδης αναφέρθηκε στις παραχωρήσεις

του ΚΚΕ προς τους Σλαβομακεδόνες: Ανασχηματισμός της Προσωρινής

Δημοκρατικής Κυβέρνησης με Σλαβομακεδόνα Υπουργό, εκπροσώπηση του NO F

στο Γενικό Επιτελείο του Δημοκρατικού Στρατού, μετονομασία της 11ης Μεραρχίας

του Δημοκρατικού Στρατού σε «Μακεδονική Μεραρχία» και ίδρυση «Μακεδονικής»

Κομμουνιστικής Οργάνωσης200. Για να απομονωθεί περισσότερο η ομάδα του 

Keramidziev, στη Γραμματεία του NOF έγιναν δεκτοί οι P. Mitrevski, P. Rakovski.

Το δεύτερο συνέδριο του NOF στις 25-26 Μάρτιου του 1946 επαναλαμβάνει τη θέση 

της Πέμπτης Ολομέλειας και δίνει το σύνθημα της «Ενιαίας και Ανεξάρτητης 

Μακεδονίας  σε μια Βαλκανική Ομοσπονδία»201. Ο Ζαχαριάδης «έδωσε» δυο

197 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ .174-184.

198 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ .257-268

199

 Στο ίδιο.200 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ.174-184.

201 Σπ. Σφέτας, Η Διαμόρφωση της Σλαβομακεδονικής Ταυτότητας, Θεσσαλονίκη 2003. Σελ .257-268.

Page 45: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 45/47

45

 υπουργεία της «Δημοκρατικής Κυβέρνησης» σε Σλαβομακεδόνες  υπουργούς. Ο

Pascal Mitrevski διορίστηκε υπουργός επισιτισμού και ο Stavro Kotsev υπεύθυνος  

για τις εθνικές μειονότητες  στο υπουργείο εσωτερικών202. Ο Ζαχαριάδης προσέδωσε

ένα σαφή φιλοβουλγαρικό και φιλοσοβιετικό προσανατολισμό στο NOF.

Τη ρήξη της Γιουγκοσλαβίας με την Κομινφόρμ δέχθηκε με ανακούφιση η Ελλάδα,

επειδή αποσοβήθηκε η δημιουργία ομοσπονδίας Νοτιοσλάβων. Το επίσημο ελληνικό 

κράτος το θέρος του 1949 ήταν έτοιμο  να δώσει το οριστικό τέλος στα αντάρτικα 

σώματα των κομμουνιστών203. Η ρήξη Tito-Stalin πέρα το ότι ψύχρανε τις σχέσεις 

ΚΚΕ και ΚΚΓ δεν είχε φέρει το κλείσιμο των συνόρων. Μακροπρόθεσμα όμως η

αναζήτηση συμμάχων από το Βελιγράδι, έκανε τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση  να

είναι διαλλακτική με τους αγγλοαμερικανούς, μέσα στην διαλλακτικότητα ήταν και

το κλείσιμο των συνόρων στους έλληνες κομμουνιστές, είχαν αρχίσει άλλωστε  να

γίνονται επικίνδυνοι με την αμφισβήτηση της πατρωνίας της «Λαϊκής Δημοκρατίας  

της Μακεδονίας» και χρειαζόταν ένα σύμμαχο στα νότια σύνορα του204. Στις 23

Ιουλίου του 1949 ο Tito έκλεισε τα γιουγκοσλαβικά σύνορα με την Ελλάδα205.

Τον Απρίλιο του 1949 οι ελληνικές αρχές καταβάλλουν  υπόμνημα στους

αμερικανούς για προληπτική κατάληψη της Αλβανίας, φοβούμενοι την διακήρυξη 

«Μακεδονικού» κράτους στην ελληνική Μακεδονία. Ο Stalin που ενδιαφερόταν 

άμεσα για την Αλβανία, διατάζει την παύση του εμφυλίου στους έλληνες 

κομμουνιστές. Το ΚΚΕ μετά την ήττα διαφεύγει στην Αλβανία. Από εκεί με

σοβιετικό πλοίο μεταφερθήκαν στην Τασκένδη206.

202 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ .174-184.

203 Ι. Κολιόπουλος, Λεηλασία Φρονημάτων Β΄, Το Μα κεδονικό Ζήτημα στην περίοδο του εμφυλίου

στη Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 1995.  204

 E. Kofos, Nationalis m and Communis m in Macedonia. Θεσσαλονίκη 1964. Σελ.174-184.205

 Στο ίδιο. 206 Σπ. Σφέτας, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ

401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007.

Page 46: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 46/47

46

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

  Γούναρης Κ. Βασίλης(επιμελητής), Έθνος, Κράτος και Πολιτική, μελέτες

ιστορίας αφιερωμένες στον Γιάννη Σ. Κολιόπουλο. εκδ. επίκεντρο Θεσσαλονίκη,

2009.

 

Διβάνη Λένα, Ελλάδα και Μειονότητες, το σύστημα διεθνούς προστασίας της

κοινωνίας των εθνών. Αθήνα 1999. 

  Εταιρεία Μακεδονικών σπουδών, Το Μακεδονικό στα Ξένα Αρχεία: Απόρρητα

 Έγγραφα Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας 1950-1967, επιμ. Ιωάννης Σ.

Κολιόπουλος-Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης, Αθήνα, Μιλητος,2008.

  Εταιρεία Μακεδονικών σπουδών, Οι Όμηροι των Σκοπίων, φυγάδες, περιούσιες

και επαναπατρισμός. Απόρρητα αρχεία της Γιουγκοσλαβίας. Θεσσαλονίκη, 2008.

 

 Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, μια

αποτίμηση, πολιτικές, ιδεολογικές, ιστοριογραφικές προεκτάσεις, επιμ. Ιωάννης

Μουρέλος-Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης, Αθήνα 2007  

  Κολιόπουλος Ιωάννης, Λεηλασία Φρονημάτων Α΄: Το Μακεδονικό Ζήτημα στην

κατεχόμενη Δυτική Μακεδονία(1941-1944). Θεσσαλονίκη 1994.

  Κολιόπουλος Ιωάννης, Λεηλασία Φρονημάτων Β΄: Το Μακεδονικό Ζήτημα την

περίοδο του εμφυλίου πολέμου στη Δυτική Μακεδονία(1946-1949).

Θεσσαλονίκη 1995. 

  Κολιόπουλος Ιωάννης, Ιστορία της Ελλάδος από το 1800. Η Διαμόρφωση και η

άσκηση της Εθνικής Πολιτικής. Τεύχος Β .́ Θεσσαλονίκη 2002.  

  Κόντης Βασίλης-Σφέτας Σπυρίδων, Εμφύλιος Πόλεμος, έγγραφα από τα

γιουγκοσλαβικά και βουλγαρικά αρχεία, εκδ. παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1999. 

  Παπαγεωργίου Ελένη, Το παιδομάζωμα κατά τον Ελληνικό Εμφύλιο.

Διδακτορική εργασία. Αθήνα 2008   Παπούλια Βασιλική, Από τον αρχαίο στον νεότερο πολυμερισμό, τόμος Α΄

Βάνιας 2002. 

  Σφέτας Σπυρίδων, Η διαμόρφωση της σλαβομακεδονικής ταυτότητας, μια

επώδυνη διαδικασία, Θεσσαλονίκη, 2003.

  Σφέτας Σπυρίδων, Όψεις  του Μακεδονικού Ζητήματος  στον 20ο αιώνα,

Θεσσαλονίκη, 2001.

Page 47: ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

7/21/2019 ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΕΩΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ…

http://slidepdf.com/reader/full/-5695cfe31a28ab9b028ffa33 47/47

  Σφέτας Σπυρίδων, ανέκδοτο περίγραμμα πανεπιστημιακών παραδόσεων

μαθήματος το Μακεδονικό (ΙΧΑ 401). Θεσσαλονίκη: International, 2006-2007. 

 

Σφέτας Σπυρίδων, Ανεπιθύμητοι σύμμαχοι και ανεξέλεγκτοι αντίπαλοι : οι

σχέσεις ΚΚΕ και NOF στη διάρκεια του Εμφυλίου (1946-1949). Βαλκανικά

Σύμμεικτα, ΙΜΧΑ, τεύχος 8, Θεσσαλονίκη 1996. Σελ. 211-246.

 

Σφέτας Σπυρίδων, Η Ολομέλεια του 1947 και τα θύματα της. Άρθρο στην

Καθημερινή, 22/02/2009.  

  Pavlowitch K. Stevan, Ιστορία των Βαλκάνιων 1804-1945, εκδ. Βάνιας,

Θεσσαλονίκη, 2005.

  Pettifer James, The New Macedonian Question, Edited, Palgrave, 2001.

  Poulton Hugh, Who are the Macedonians? London, 1999.

  Kofos Evangelos, Nationalism and Communism in Macedonia, Θεσσαλονίκης,

1964.