ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΑΠΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟ 19Ο ΚΑΙ Τις ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Ε. Η περίοδος αυτονομίας και η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

1. Η Οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας 9 Δεκεμβρίου 1898: Ο πρίγκιπας Γεώργιος Ύπατος

Αρμοστής του νησιού. Διάγγελμα Ύπατου Αρμοστή στο λαό. Κρητική σημαία στο φρούριο του Φιρκά / Τουρκική

σημαία στη Σούδα. Το νησί υπό διεθνή προστασία.

10 Δεκεμβρίου 1898: Αναχώρηση ναυάρχων - έναρξη εργασιών Κρητικής Πολιτείας = νέο πολιτικό σχήμα.

Επιτροπή: 12 χριστιανοί, 4 μουσουλμάνοι = εκπόνηση σχεδίου κρητικού συντάγματος.

Ιανουάριος 1899: Δημοσίευση διατάγματος «περί συγκροτήσεως Κρητικής Συνελεύσεως» + προκήρυξη εκλογών

Αποτέλεσμα εκλογών: 138 χριστιανοί πληρεξούσιοι 50

μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι Έναρξη λειτουργίας Βουλής : 8 Φεβρουαρίου

1899.

Σύνταγμα Κρητικής Πολιτείας: Πρότυπο το ελληνικό

Εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Πρέσβεων των Προστάτιδων Δυνάμεων

Πρώτη κυβέρνηση με Υπουργό Δικαιοσύνης τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Άφιξη του Γεωργίου στη Σούδα

2.Η περίοδος της δημιουργίας

Έργο της Κυβέρνησης: Νόμοι και διατάγματα Κρητικό νόμισμα (δραχμή κρητική) Κρητική Τράπεζα Ταχυδρομική υπηρεσία Χωροφυλακή (Ιταλοί αξιωματικοί &

υπαξιωμ.)

Κρητική Δραχμή

Κρητικό γραμματόσημο του 1904 και αξιωματούχος της κρητικής χωροφυλακής

Μέριμνα για την εκπαίδευση (ίδρυση σχολείων και διορισμός δασκάλων• Μέριμνα για τη δημόσια υγεία •Επίλυση του προβλήματος λέπρας (Σπιναλόγκα 1903)• Επίλυση εκκλησιαστικού ζητήματος

Το λεπροκομείο της Σπιναλόγκα

Επίλυση εκκλησιαστικού ζητήματος: Οργανικός Νόμος 1900=λύση σε ακανθώδη ζητήματα : Σχέση εκκλησίας Κρήτης με Οικουμενικό Πατριαρχείο, εκλογή Μητροπολίτη και επισκόπων. Βασικό σχήμα (που ισχύει και σήμερα με κάποιες τροποποιήσεις) : Καθεστώς ημιαυτόνομης Εκκλησίας .

3. Τα πρώτα νέφη

Αίτια ρήξης Γεωργίου και Κρητών α) Σύνταγμα = υπερβολικά συντηρητικό β) Υπερεξουσίες Ύπατου Αρμοστή-

δεσποτική συμπεριφορά γ) Ασάφεια στον καθορισμό

αρμοδιοτήτων- τριβές και αντιπαραθέσεις στο έργο της διοίκησης → Δυσφορία τοπικών παραγόντων που παραγκωνίζονται από Αθηναίους συμβούλους Γεωργίου.

Διαχείριση του ζητήματος της Ένωσης: Διάσταση απόψεων Γεωργίου Βενιζέλου

Γεώργιος: Συνεχείς παραστάσεις και υπομνήματα στις Δυνάμεις

Βενιζέλος: Σταδιακή λύση Βαθμιαίες κατακτήσεις Απομάκρυνση ξένων στρατευμάτων Ντόπια πολιτοφυλακή με Έλληνες αξιωματικούς

Προσωπική αντιπαράθεση Γεωργίου- Βενιζέλου

Βενιζέλος: δεν εκχωρεί στο Γεώργιο το δικαίωμα να διαχειρίζεται αυτόβουλα τα ζητήματα της Κρήτης

Γεώργιος: κακοί σύμβουλοι χαλκευμένα δημοσιεύματα σε αθην. Εφημερίδες κατά Βενιζέλου = Κλίμα διχασμού

4. Η επανάσταση του Θερίσου

Α) Τα αίτια και οι αφορμές 18 Μαρτίου 1901: Κορύφωση κρίσης =

Γεώργιος απέλυσε Βενιζέλο

απαγόρευσε ελευθεροτυπία

φυλάκισε μέλη της κριτικής αντιπολίτευσης.

Βενιζέλος: δημοσίευσε στον «Κήρυκα» 5 άρθρα με τίτλο «Γεννηθήτω φως»

Φύλλο της Εφημερίδας «Κήρυκας» του 1901

Ηνωμένη Αντιπολίτευση: ισχυρότατος πολιτικός σχηματισμός υπό την τριανδρία Ελ. Βενιζέλος, Κων. Μάνος , Κων. Φούμης. Δημιουργήθηκε το 1905 από δυσαρεστημένους με την αυταρχική συμπεριφορά του πρίγκιπα. Προχώρησε σε δυναμική αναμέτρηση μαζί του.

Οι Κων. Μάνος και Κων. Φούμης

Τέλη 1904: Προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη 64 βουλευτών(10 επιπλέον θα διορίζονταν από τον πρίγκιπα).

Αντίδραση αντιπολίτευσης: Αποφάσισε αποχή από εκλογές και κάλεσε και το λαό.

26 Φεβρουαρίου 1905: Η τριανδρία και 15 επιφανείς πολιτικοί συνέταξαν προκήρυξη → μεταβολή Συντάγματος= το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο.

Επανάσταση προ των πυλών: Αντιπολίτευση: άφησε να διαρρέει μέρα εξέγερσης 14η Μαρτίου 1905 / Ομάδες ενόπλων στο Θέρισο→ κοντά στα Χανιά (έδρα του Γεωργίου) + δυσπρόσιτη περιοχή.

Κήρυξη της Επανάστασης 10 Μαρτίου 1905 (αιφνιδιασμός)

Ενέργειες Επαναστατών Ι. Προκηρύξεις στα Χανιά κατάργηση της

Αρμοστείας / λαός σε συμπαράσταση / χωροφυλακή ανυπακοή στον Πρίγκιπα.

ΙΙ. Εκπρόσωποί τους διέδιδαν το μήνυμα σε όλη την Κρήτη → ψηφίσματα συμπαράστασης, ισχυροί παράγοντες του νησιού προσχώρησαν στην επανάσταση. Βενιζέλος =φυσικός αρχηγός

Το τυπογραφείο των επαναστατών στο Θέρισο

Φούμης, Βενιζέλος , Μάνος στο Θέρισο και το στρατηγείο του Βενιζέλου στο Θέρισο

Β) η αντίδραση του Πρίγκιπα

Η έκρηξη της επανάστασης του Θερίσου θορύβησε: τον Πρίγκιπα το περιβάλλον του την ελληνική κυβέρνηση τις Μεγάλες Δυνάμεις

Το γραφείο του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου

Μέτρα πρίγκιπα : Ι. προθεσμία 36 ωρών για κατάθεση όπλων.

ΙΙ. Κήρυξη στρατιωτικού νόμου. ΙΙΙ. Νόμος «Περί ιδρύσεως σώματος

δημοφρουρών» = ροπαλοφόροι. Δύο κυβερνήσεις στην Κρήτη: απειλή

εμφυλίου πολέμου. Αντιδράσεις ελληνικής κυβέρνησης: -

Βασιλικό περιβάλλον → πίεση σε κυβέρνηση να καταδικάσει το κίνημα.

-12 Μαρτίου 1905: σκληρές δηλώσεις Δηλιγιάννη κατά Βενιζέλου. Ο κόσμος και οι εφημερίδες τον στηρίζουν.

Οι αθηναϊκή εφημερίδα «Οι Καιροί» για την επανάσταση στο Θέρισο.

Γ) Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων και οι διπλωματικοί

ελιγμοί του Ελ. Βενιζέλου.

Οι Μεγ. Δυνάμεις ανέμεναν τις εξελίξεις. Μόνο η Ρωσία = ενεργή υποστήριξη Πρίγκιπα .

Δικαίωση εκτιμήσεων Βενιζέλου για αδυναμία τήρησης ενιαίας στάσης των ΜΔ. Κίνδυνος εμφυλίου πολέμου μετά από δική τους ανάμειξη.

Ενέργειες Κρητών: Ιω. Σφακιανάκης

(παλαίμαχος πολιτικός): συλλαλητήριο του Ηρακλείου(21-3-1905) καταδικάζει ανάμειξη ΜΔ και καλεί λαό σε συμπαράσταση

- Οργανώθηκε «Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης» στο Θέρισο

Πρόεδρος Ε. Βενιζέλος και υπουργοί Κ. Φούμης και Κ. Μάνος.

Έργο:-έκδοση γραμματίων για εσωτερικό δάνειο.

-οργάνωση υπηρεσιών οικονομικών, συγκοινωνιών, διοίκησης.

- έκδοση εφημερίδας: « Το Θέρισο» - τύπωση γραμματοσήμων

Φύλλο της εφημερίδας «Το Θέρισο» και γραμματόσημο της

επαναστατικής Κυβέρνησης.

Η χωροφυλακή αυτομολεί. Μετατόπιση κρίσης στη διπλωματία και

αναζήτηση πολιτικής λύσης. Οι ΜΔ διαπραγματεύονται για να εξομαλύνουν την κρίση .

Δικαίωση προβλέψεων Βενιζέλου: Η διπλωματία επεμβαίνει και λύνει τα προβλήματα των λαών μετά από εθνικές εξεγέρσεις.

Στόχος Βενιζέλου: Μεγαλύτερα δυνατά κέρδη, μέσω υποχωρήσεων .

Δημιουργία καθεστώτος ανάλογο με της Ανατολικής Ρωμυλίας. → ελεύθερο νησί με επικυριαρχία σουλτάνου.

Ο Βενιζέλος και τα παιδιά του στο Θέρισο.

Δ) Το τέλος της επανάστασης του Θερίσου και ο θρίαμβος

της πολιτικής του Ελ. Βενιζέλου. Επιμονή επαναστατών και παράταση

έκρυθμης κατάστασης Τελεσίγραφο ΜΔ προς επαναστάτες (2

Ιουλίου 1905): -Αμετάβλητο το πολιτικό

καθεστώς του νησιού. -Εσωτερικές μεταρρυθμίσεις

που θα βελτίωναν την κατάσταση. -Όρος= κατάθεση όπλων σε 15

μέρες με παραχώρηση αμνηστίας.

Σκληρές διαπραγματεύσεις το καλοκαίρι του 1905.

Συμφωνία Μουρνιών (2 Νοεμβρίου 1905):Υπογράφτηκε από Ελ. Βενιζέλο.

Όροι: -Γενική αμνηστία

-Νέος χάρτης παραχωρήσεων από ΜΔ. -Άρνηση ένωσης Κρήτης με Ελλάδα .

Απολογισμός κινήματος Θερίσου: Δεν πέτυχε πλήρως ,αλλά προκάλεσε εξελίξεις

→ Φεβρουάριος 1906 Διεθνής Επιτροπή ελέγχει κατάσταση Αρμοστείας και υποβάλει σχετική έκθεση.

Μεταρρυθμίσεις (με συμφωνία ΜΔ): -Οργάνωση Κρητικής χωροφυλακής. - Ίδρυση κρητικής πολιτοφυλακής (Έλληνες

αξιωματικοί). - Ανάκληση των ξένων στρατευμάτων. -Παραχώρηση στο βασιλιά των Ελλήνων, Γεώργιο,

δικαίωμα διορισμού Ύπατου Αρμοστή → το νησί = ιδιότυπη ελληνική επαρχία

Β΄ Συντακτική Συνέλευση: - Έκδοση ενωτικού ψηφίσματος.

12 Σεπτεμβρίου 1906 :Παραίτηση και αποχώρηση από την Κρήτη του Πρίγκιπα Γεωργίου.

Νέος Ύπατος Αρμοστής : Αλέξανδρος Ζαΐμης

5. Η αρμοστεία του Αλέξανδρου Ζαΐμη(1906-1908) Αλέξανδρος Ζαΐμης = Έμπειρος πολιτικός

(πρώην πρωθυπουργός, μετέπειτα Πρόεδρος Δημοκρατίας).

18 Σεπτεμβρίου 1906 ανάληψη καθηκόντων.

Ο Αλέξανδρος Ζαΐμης

Έργο:- πολιτική ομαλότητα -νέα περίοδος δημιουργίας -βελτίωση οικονομίας -αναδιοργάνωση δημόσιας

διοίκησης -οργάνωση παιδείας και υγείας -οργάνωση Πολιτοφυλακής

Κρήτης (στρατός): αξιόλογη δύναμη, παρουσία στους Βαλκανικούς.

Κρητική Πολιτοφυλακή

Η παρουσία ΜΔ = περιττή.

Απόφαση για εκκένωση του νησιού σε ένα χρόνο, με εγγύηση για ασφάλεια μουσουλμάνων.

21 Μαΐου 1908: ευχαριστήριο Ψήφισμα Βουλής= πράξη χειραφέτησης από ΜΔ.

6. Η κατάλυση της Αρμοστείας στην Κρήτη. Το πρώτο

ενωτικό ψήφισμα των Κρητών

Δύο σημαντικά εξωτερικά γεγονότα : Ι. Προσάρτηση

Βοσνίας –Ερζεγοβίνης από Αυστρία. ΙΙ. Βουλγαρία= βασίλειο με

προσάρτηση Αν. Ρωμυλίας.

Η ελληνική κυβέρνηση Θεοτόκη → στήριξη κινητοποιήσεων για ένωση Κρήτης.

-Λαϊκή συγκέντρωση στα Χανιά = ομόφωνη έγκριση Ψηφίσματος ένωσης.

-Κρητική Κυβέρνηση -επίσημο ψήφισμα(24-9-1908).

Δικομματική κυβέρνηση (προσωρινή).

Ελληνική κυβέρνηση: - αποφεύγει να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση (αποφυγή περιπλοκών με Τουρκία) παρασκηνιακές οδηγίες προς την Προσωρινή

Κυβέρνηση Κρήτης

7. Τα γεγονότα των ετών 1909-1913

Αντιδράσεις Τουρκίας και ΜΔ: -Τουρκία: Έντονες διαμαρτυρίες - ΜΔ: όχι δυναμικές αντιδράσεις Δεν αναίρεσαν καθεστώς 1898 Απαίτησαν υποστολή ελληνικής σημαίας από

φρούριο Φιρκά → τελικά στρατιωτικό άγημα απέκοψε τον ιστό.

Διακυβέρνηση Κρήτης: Πολιτικό κενό καλύπτεται με προσωρινά σχήματα.

Εκλογές 10 Μαρτίου 1910: Πλειοψηφία κόμματος Βενιζέλου → κυβέρνηση 17 Μαΐου 1910.

8. Η μετάκληση του Βενιζέλου στην Αθήνα και οι επιπτώσεις στο Κρητικό Ζήτημα

Σεπτέμβριος 1910: Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος καλεί το Βενιζέλο να αναλάβει πρωθυπουργός.

Αμφιθυμία Κρητών: - Φόβοι για την απουσία Βενιζέλου που γνώριζε ευρωπαϊκή διπλωματία -Αισιοδοξία γιατί θα μπορούσε να επιλύσει ταχύτερα το Κρητικό.

Ο Βενιζέλος λίγο πριν την αναχώρησή του για την Αθήνα , Σεπτέμβριος 1910

Στάση Βενιζέλου: - Θεωρούσε ότι δεν είχε έρθει η ώρα της Ένωσης.

Δυσαρεστεί Κρήτες. Αρνιόταν την είσοδό τους στην ελληνκή

Βουλή. Ισχυρές αντιδράσεις Κρητών = αναταραχή

1911 συγκρότηση Επαναστατικής Συνέλευσης(3-1-1912) ένοπλη οργάνωση .

9. Η οριστική λύση του Κρητικού Ζητήματος Οκτώβριος 1912: Βαλκανικοί / Κρήτες

βουλευτές στην ελληνική Βουλή (ενθουσιωδώς) + Ψήφισμα Ένωσης νησιού με την Ελλάδα.Βενιζέλος: Δεν προχώρησε περισσότερο για να μη διαταράξει σχέσεις με ΜΔ

Γενικός Διοικητής Κρήτης : Στέφανος Δραγούμης(12Οκτ. 1912).

14 Φεβρουαρίου 1913:- Αφαίρεση σημαιών Τουρκίας και ΜΔ από Σούδα.

-Εξαφάνιση συμβόλων Τουρκίας και ΜΔ από Κρήτη.

Οριστική λύση: Νίκη Ελλάδας σε Βαλκανικούς Συνθήκη Λονδίνου Αρθ.4 (30-5-1913): παραίτηση

σουλτάνου από δικαιώματα σε Κρήτη. Συνθήκη μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας(14-11-1913):

η Κρήτη εντάσσεται στην ελληνική επικράτεια. Οι ΜΔ αποδέχονται σιωπηλά τη λύση.

1 Δεκεμβρίου 1913: Επίσημη Ένωση Κρήτης με Ελλάδα

Παρόντες Βενιζέλος+ Βασιλιάς Κων/νος. Υψώνεται η ελληνική σημαία στο φρούριο του

Φιρκά. Στη θέση της Τουρκικής, στήθηκε μαρμάρινη

επιγραφή: ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ 1669-1913 ΗΤΟΙ,267 ΕΤΗ, 7 ΜΗΝΕΣ, 7 ΗΜΕΡΑΙ

ΕΤΗ ΑΓΩΝΙΑΣ

Η ημέρα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα(1-12-1913). Διακρίνονται στο μέσο της πομπής ο Βενιζέλος και ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος.

Η ένωση της Κρήτης (Βίντεο)