Ο χαρακτήρας της τέχνης του Δομήνικου

Για να κατανοήσουμε την τέχνη του

Θεοτοκόπουλου χρειάζεται

εμβάθυνση:

• των φιλοσοφικών και

θρησκευτικών αντιλήψεών

του

• των καλλιτεχνικών ρευμάτων

των χωρών που έζησε

• των ιστορικών συνθηκών της

εποχής

• της μεγαλοφυΐας του

1. Φιλοσοφικο-θρησκευτικές αντιλήψεις

• Συναναστροφή με φιλοσοφικούς

κύκλους

• Κατάλογος έργων της βιβλιοθήκης του

• Ενδιαφέρον για τους αρχαίους

κλασσικούς

• Προτίμηση της Νεοπλατωνικής

φιλοσοφίας

2. Ιστορικές συνθήκες της εποχής του

Κρήτη: Βενετοκρατούμενη περιοχή

Ιταλία: Κυρίαρχο πνεύμα της Αναγέννησης .

Μανιερισμός. Βενετσιάνικη σχολή.

Ρώμη: σχέδιο, στάσεις

Βενετία: χρωματική απόδοση, φωτοσκίαση

Η Ισπανία :

• Αυστηρό θρησκευτικό περιβάλλον

• Αντιμεταρρύθμιση

• Έντονη αναζήτηση του μυστικισμού

• Προβολή του μαρτυρίου και των ηρώων της πίστης

3. Καλλιτεχνικά ρεύματα

Κρήτη: Βυζαντινή τέχνη - Κρητική σχολή

Βενετία: Αναγέννηση και Μανιερισμός

Μαδρίτη: μεταβατική περίοδος

• Αδιαφορεί για το φυσικό χώρο και τις αναλογίες

• Υποτάσσει την ύλη στο πνεύμα

• Επιμήκη σώματα και μορφές

• Αναγεννησιακά στοιχεία ( αντιθέσεις φωτός –

σκιάς , χρώματα στα ενδύματα)

• Σχέδιο, μορφή, στάση, συστροφή σωμάτων

• Αναζήτηση της υπερκόσμιας πραγματικότητας

Τολέδο

• Αριστοκρατική πόλη με πλήθος οχυρών ,

θρυλικές μορφές μοναχών και αρχόντων

• Έντονος μυστικισμός και θρησκευτική

κατάνυξη

• Αποδοχή και καλλιέργεια του πάθους από

το θρησκευτικό κλίμα της πόλης

• Τόπος εκπλήρωσης του ονείρου

«Πνευματικοί Πρόγονοι»

• Θεοφάνης

• Τιτσιάνο: Ευαγγελισμός

χείμαρρος του χρυσού φωτός που κατεβαίνει

συνοδεύοντας το Άγιο Πνεύμα,

τα χρώματα στις μεγάλες και βαριές

φτερούγες.

• Τιντορέτο: Σταύρωση

τρεμουλιαστές μορφές

βιαστικές πινελιές που λάμπουν καθώς

αναδύονται στο γκριζογάλανο ημίφως

Η εκδίωξη των εμπόρων

• Μιχαήλ Άγγελος

• Ραφαήλ

Τεχνική – θεματολογία

• Υιοθέτησε την τεχνική της

ελαιογραφίας

• Θρησκευτικά θέματα

• Προσωπογραφίες

• Τρεις τοπιογραφίες

Οι μορφές.

Επιμήκυνση σωμάτων

Αποστεωμένα

πρόσωπα, γεμάτα

έντονη πνευματικότητα

Απαλλαγμένα από κάθε

τι υλικό και φθαρτό

• Αναδεικνύουν τον εσωτερικό και

συναισθηματικό κόσμο.

• Φανερώνουν την ανωτερότητα του

πνεύματος

• Εδραιώνουν ένα μεταφυσικό πλαίσιο

• Μεγάλα βλέφαρα

• Μεγάλες μύτες

• Μεγάλοι λαιμοί

• Μεγάλα δάχτυλα

Η πρόθεσή του να εξαϋλώνει τις μορφές βρίσκεται στην ανάγκη του να εκφράζει με το χρωστήρα

το μεταφυσικό πάθος και την υπερβατική ατμόσφαιρα που τον συνέπαιρνε.

• Στενόμακρη φόρμα

• Υπέρβαση φυσικής πραγματικότητας

• Ψευδαίσθηση μορφών που αιωρούνται

• Ο Γκρέκο αδιαφορεί για την πραγματικότητα και αποδίδει ότι είναι απαραίτητο για να

μεταδώσει το πνευματικό περιεχόμενο. Παραμορφώνει τα κορμιά σε φλόγες, εξαϋλώνει τα

ρούχα και τα χρώματα, υποτάσσει τα πάντα στην αίσθηση της τέλειας μεταρσίωσης.

• Οι πτυχώσεις

• Πλούσια και πληθωρική πτύχωση

• Διατήρηση ενότητάς της

• Άφθονο φως

το φως

Απότομη μετάβαση από το φως στη σκιά

Φως αφύσικο, με δική του πορεία ( εσωτερικό φως)

• Μορφοποιεί τα πρόσωπα και

τα φωτίζει με ένα εσωτερικό

φως που θαρρείς πως έχουν

ήδη αρχίσει να εγκαταλείπουν

τη γη εξορμώντας προς τα

ουράνια.

Με τις ζωηρές κηλίδες στα σώματα, τη ρευστότητα στις πτυχώσεις, τη διάλυση στις ακμές των

σχημάτων, την κυρίαρχη παρουσία του, γίνεται στοιχείο τραγικότητας αλλά και δημιουργίας

μεταφυσικής ατμόσφαιρας.

• Τα χρώματα

• Άμεσα συνδεδεμένο με το φως

• Χρωματική δύναμη, μεγάλη

πλαστικότητα

• Εκτυφλωτικά, διαπεραστικά.

• Σκληρός φωτισμός, ψυχρά χρώματα, ελεύθερη πινελιά.

• Ερυθρό στις αποχρώσεις, κυανό, κίτρινο, λευκό, χαλκοπράσινο, πορτοκαλί, ιώδες.

• Έντονος

δυϊσμός

Διαχωρισμός υλικού

και ουράνιου

κόσμου

Προσπάθεια ένωσης, μέσω του φωτός, του

γήινου με το ουράνιο

Απόδοση της ατμόσφαιρας του θαύματος

εκφράσεις εκστατικές

αιωρούμενες μορφές ,

Διάχυτη κατάσταση, ως φλόγες

εκπληκτικός χειρισμός φωτός

και τα χρώματα

Συμβολισμός

• Εκφραστικότητα και τραγικότητα

μορφής

• Απόμακρο, θλιμμένο, αγωνιώδες

βλέμμα

• Η Παναγία ως πρόσωπο –σύμβολο

• Έκφραση της αγάπης και αγωνίας κάθε

μητέρας

• Σκιοφωτισμός

• Προοπτική χώρου

Η ταφή του κόμητος Οργκάθ

• Δυϊσμός : γη -ουρανός , νεκρός-

ζωντανοί, άνθρωποι -Χριστός, σώμα -

ψυχή

• Επιστροφή της ψυχής στο κόσμο των

ιδεών (Πλατωνισμός)

• Ιεράρχηση σύμπαντος : υπερφυσικά

μεγέθη Χριστού Παναγίας (Διονύσιος

Αρεοπαγίτης)

• Έντονη απεικόνιση φωτός: Πνευματική

φώτιση

• Απογύμνωση της μορφής από την ύλη

( αντι-Αριστοτελική άποψη)

Εσπόλιο

• Τραγικότητα των προσώπων.

• Έκφραση αγωνίας στα πρόσωπα

• Υπόμνηση του πάθους

• Απεικονίζεται η προετοιμασία του Σταυρού

• Η μορφή του Χριστού είναι τραγική, δεν είναι

άψυχο υλικό

• Στον πόνο του απεικονίζεται ο πόνος της

ανθρωπότητας

• Επέκταση της αγωνίας στην πανανθρώπινη

αγωνία για το θάνατο

Το έργο του

• Συγκίνησε τους κύκλους των λογίων ,όχι τους

καλλιτεχνικούς

• Συνδέθηκε με το πνεύμα της

αντιμεταρρύθμισης

• Διαποτισμένο από φιλοσοφικές αναζητήσεις

• Επηρεασμένο από βυζαντινά στοιχεία

• Προσωπικό και αυτόνομο χωρίς μιμητές

• Εκκεντρικό, υπερβολικό

• Προδρομικό του εξπρεσσιονισμού

Να ζωντανέψει το υπερφυσικό…….

Το ονειρικό του αποτέλεσμα είναι συνέπεια :

• του επιδέξιου χειρισμού του χώρου, στον οποίο

αποδίδει υπερβατικό περιεχόμενο

• των χρωματικών συνθέσεων

• των πνευματοποιημένων μορφών

• της άρνησης του μέτρου και της αναλογίας

• της κατάκτησης του ιδανικού

της μετουσίωσης της ύλης

του ξεπεράσματος των φυσικών μορφών και του

ανθρώπινου μέτρου