Τ Ο Θ Ε Μ Α Η Κ ΑΘ Η Μ Ε Ρ Ι Ν Η l 5Κυριακή 26 Αυγούστου 2018

Συνέντευξη στον ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ

«Ο θεμελιώδης λόγοςπου η ελληνικήκρίση υπήρξε τόσο παρατεταμένηήταν η πολύ κακή διαχείρισή της,με τoν ακραίο βαθμό λιτότητας πουεπιβλήθηκε». Αυτή είναι η ετυμη-γορία του Ασόκα Μόντι, επισκέπτηκαθηγητή Διεθνούς ΟικονομικήςΠολιτικής στο Princeton, πρώηνυποδιευθυντή του ευρωπαϊκού τμή-ματος του Διεθνούς ΝομισματικούΤαμείου και ενός από τους πιο εύ-γλωττους επικριτές των πολιτικώντης τρόικας, στην Ελλάδα και αλλού.Ο Μόντι, που έχει εκφράσει τις θέ-σεις αυτές στο νέο του βιβλίο, «EuroTragedy: A Drama in Nine Acts»(Oxford University Press), μίλησεστην «Κ» για τα λάθη που επιδεί-νωσαν την ελληνική κρίση, τουςυπαίτιους και τις ευθύνες που δεναποδόθηκαν.

Η πηγή των δεινών, για πολλούς,ήταν η απόφαση το πρώτο πρό-γραμμα διάσωσης να μη συνδυα-στεί με «κούρεμα» του χρέους.Υπήρχαν, μάλιστα, τότε ισχυρέςφωνές εντός του ΔΝΤ που αναδεί-κνυαν το θέμα αυτό. Τι πιστεύειότι έπρεπε να έχει κάνει το Ταμείοτον Μάιο του 2010;

«Επρεπε να είχε επιμείνει, ναέχει κάνει την αναδιάρθρωση όροσυμμετοχής του. Η έκθεση τουπροσωπικού του Ταμείου το είχεθέσει κάπως χαριτωμένα, ότι τοχρέος “είναι βιώσιμο αλλά όχι μευψηλό βαθμό βεβαιότητας”. Αυτόσήμαινε ότι ήταν βιώσιμο μόνουπό ένα σενάριο που ήταν μάλλοναπίθανο να επαληθευτεί. Σύμφωναμε ορισμένες δημοσιογραφικέςαναφορές, μάλιστα, ο ίδιος ο Ντο-μινίκ Στρος-Καν ήταν υπέρ τηςαναδιάρθρωσης. Ο λόγος που δενσυνέβη ήταν η ιδεολογική αντίθεσητης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τρά-πεζας – σε αυτήν την περίπτωσηυποστηριζόμενης από το υπουργείοΟικονομικών των ΗΠΑ. Ο Στρος-Καν δεν ήθελε να συγκρουστείούτε με τους Ευρωπαίους ούτε μετους Αμερικανούς. Η στάση τουαμερικανικού υπουργείου Οικονο-μικών ήταν κρίσιμη – αν η εκπρό-σωπος των ΗΠΑ στο ΕκτελεστικόΣυμβούλιο του ΔΝΤ είχε ταχθείυπέρ της αναδιάρθρωσης, θα είχεσυμβεί. Αντ’ αυτού, συντάχθηκεπλήρως με την ευρωπαϊκή οπτική– ο υπουργός Οικονομικών, ο ΤιμΓκάιτνερ, πίστευε ότι δεν πρέπειποτέ να γίνονται αναδιαρθρώσεις

χρέους εν μέσω κρίσης. Ετσι, ησυνεδρίαση του Εκτελεστικού Συμ-βουλίου στις 9 Μαΐου κατέληξε ναείναι απλά μία τυπική διαδικασία.Η συνεδρίαση μάλιστα έκλεισε μετον Τζον Λίπσκι, τον πρώτο ανα-πληρωτή γενικό διευθυντή του Τα-μείου –διορισθέντα από το αμερι-κανικό υπουργείο Οικονομικών–να εκφράζει τη δυσφορία “με όληαυτήν την κουβέντα περί αναδιάρ-θρωσης χρεών”».

Η ιδιαιτερότηταΓιατί η Ελλάδα παρέμεινε στα

μνημόνια για τόσο πολύ συγκριτικάμε τις υπόλοιπες υπερχρεωμένεςχώρες της Ευρωζώνης; Η Ιρλανδία,σημειώνει ο Μόντι, είχε ένα οικο-νομικό μοντέλο που της επέτρεψενα αποφύγει σε σημαντικό βαθμότις υφεσιακές συνέπειες της δη-μοσιονομικής και νομισματικήςπολιτικής της Ευρωζώνης. Για τηνΠορτογαλία, που έχει σημαντικέςομοιότητες με την Ελλάδα, παρα-δέχεται ότι δεν έχει τις βαθύτερεςδυνατές γνώσεις. Εκφράζει, ωστόσο,

την αίσθησή του ότι τα κατάφερεκαλύτερα από τη χώρα μας «γιαδύο λόγους: γιατί το πολιτικό καιοικονομικό της σύστημα ήταν πολύλιγότερο διεφθαρμένο από το ελ-ληνικό· και επειδή η πορτογαλικήφούσκα προ του 2008 ήταν πολύμικρότερη από την ελληνική».

Πώς σχολιάζει το επιχείρημα ότιτο πρόβλημα στην Ελλάδα (σε σύγ-κριση με τις άλλες μνημονιακέςχώρες) ήταν ότι δεν υπήρχε «ιδιο-κτησία» (ownership) των μεταρ-ρυθμίσεων; «Τα προγράμματα τουΔΝΤ όντως πετυχαίνουν μόνο ότανυπάρχει “ιδιοκτησία”. Το ερώτημαείναι τι ζητήθηκε από τους Ελληνεςνα “οικειοποιηθούν”. Η αριθμητικήτης λιτότητας ήταν αδυσώπητη,βάναυση. Και η επίδρασή της στοΑΕΠ είχε προβλεφθεί με ακρίβεια,σε ανάλυση του Μπλανσάρ [επι-κεφαλής οικονομολόγου τότε τουΔΝΤ], όπως αποκάλυψε ο ΠολΜπλούνσταϊν στο βιβλίο του “LaidLow”. Ο,τι και να έκαναν οι Ελλη-νες, με τέτοια επίπεδα λιτότηταςδεν θα γλίτωναν την κατάρρευση

του ΑΕΠ. Και μετά τα πράγματαέγιναν ακόμα χειρότερα, γιατί ηύφεση οδήγησε σε μη επίτευξηδημοσιονομικών στόχων, που έφε-ρε νέα μέτρα! Το ΔΝΤ τότε δημο-σίευσε μελέτες που έδειχναν πόσοκακή ιδέα είναι η επιβολή νέωνμέτρων λιτότητας σε συνθήκεςύφεσης, πόσο επιδεινώνει τον δεί-κτη χρέους προς ΑΕΠ. Κι όμως, τοΔΝΤ συνέχισε να το κάνει στηνΕλλάδα, αγνοώντας όλες τις εσω-τερικές του μελέτες!»

Ο Μόντι μάλιστα πιστεύει ότι ηδημοσιονομική ασφυξία, μέσω τουφαινομένου της υστέρησης (hy-steresis) έπληξε μακροπρόθεσματο παραγωγικό δυναμικό της χώ-ρας, ενώ υπονόμευσε και τις προ-οπτικές των μεταρρυθμίσεων.«Αναμφίβολα, όταν μία οικονομίαβρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, γί-νεται πολύ δύσκολο να δημιουρ-γηθούν οι πολιτικές συνθήκες γιατην υλοποίηση σύνθετων, μακρο-πρόθεσμων διαρθρωτικών μεταρ-ρυθμίσεων», σημειώνει. Επιπλέον,εκφράζει σκεπτικισμό για μέρος

του μεταρρυθμιστικού προγράμ-ματος. «Αρκετά μέτρα αφορούσαντην αποδυνάμωση της εργασίας»,λέει. «Κι εδώ, υπήρχαν πολλές με-λέτες του ΔΝΤ που έλεγαν ότι είναιπολύ κακή ιδέα να μειώνεις τουςμισθούς σε περίοδο ύφεσης. Αγνοή-θηκαν όμως και αυτές».

Το 2015Η συζήτηση φτάνει στο 2015.

Πώς θεωρεί ότι έπρεπε να χειρι-στούν διαφορετικά οι πιστωτές τονΣΥΡΙΖΑ; «Κοιτάξτε, πριν καν εκλεγείο ΣΥΡΙΖΑ, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλεδήλωνε ότι οι εκλογές δεν έχουνσημασία. Στις 31.1.2015, έξι μέρεςμετά τις εκλογές, ο Ερκι Λικάνεν,κεντρικός τραπεζίτης της Φινλαν-δίας, λέει ότι αν η νέα κυβέρνησηδεν υιοθετήσει το πρόγραμμα, ηΕΚΤ θα διακόψει την παροχή ρευ-στότητας στις ελληνικές τράπεζες.Τέσσερις μέρες αργότερα, η ΕΚΤαποσύρει το waiver [που επέτρεπεστις τράπεζες να δανείζονται φθηνάαπευθείας από την ίδια, με ενέχυροελληνικά ομόλογα]. Και τον Ιούνιο,

οι Ευρωπαίοι κλείνουν τις τράπεζες.Ποιο ήταν το βασικό αίτημα τουΣΥΡΙΖΑ; Να συνδεθεί η αποπλη-ρωμή του χρέους με τη μεγέθυνσητου ΑΕΠ και έτσι να περιοριστεί ηεπιβαλλόμενη λιτότητα. Οποιον-δήποτε καλό οικονομολόγο και ναρωτήσετε, θα σας πει ότι πρόκειταιγια μία πολύ λογική θέση εκκίνησηςγια τη διαπραγμάτευση – σας θυ-μίζω ότι η Ελλάδα είχε δεσμευθείτότε να πετύχει πρωτογενές πλε-όνασμα 4,5% του ΑΕΠ. Και αντί ηάλλη πλευρά να διαπραγματευθεί,αντί να δώσει στη νέα κυβέρνησηκάποιο χώρο για να αναπνεύσει,υιοθέτησε τη λογική των τελεσι-γράφων, του “take it or leave it”».

Ο ΣΥΡΙΖΑ, όμως, δεν μιλούσεμόνο για άμβλυνση της λιτότητας·απέρριπτε σχεδόν το σύνολο τωνμεταρρυθμίσεων των προηγούμε-νων προγραμμάτων, ενώ είχε ταχ-θεί υπέρ της διαγραφής του μεγα-λύτερου μέρους του χρέους. Δενευθύνεται και η ελληνική κυβέρ-νηση για το αδιέξοδο στις διαπραγ-ματεύσεις; Δεν ήταν οι θέσεις τηςεκτός πραγματικότητας, και τέτοιεςπου ήταν επόμενο να προκαλέσουντη βίαιη αντίδραση των Ευρωπαί-ων; «Δεν θέλω να υπερασπιστώ τοΣΥΡΙΖΑ. Αλλά υπήρχε το βασικόαίτημα, που αφορούσε τον περιο-ρισμό της λιτότητας. Επρεπε ναείχε γίνει μία προσπάθεια, καλήτη πίστει, να εξηγηθεί στην ελλη-νική πλευρά ότι δεν μπορούσαννα απορρίψουν το ευρύτερο πρό-γραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθ-μίσεων, αλλά ότι είχαν δίκιο στοβασικό τους αίτημα και ότι θα γι-νόταν δεκτό».

Ο Μόντι επιπλέον πιστεύει ότιη αποχώρηση της Ελλάδας δενήταν ποτέ στο τραπέζι, «γιατί η Αγ-κελα Μέρκελ είχε αποφασίσει ότιδεν ήθελε να διασπαστεί η Ευρω-ζώνη επί των ημερών της».

Η επόμενη μέραΔεν αποτελεί έκπληξη ότι ο ιν-

δικής καταγωγής οικονομολόγοςδεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος γιατις οικονομικές προοπτικές τηςχώρας μετά το τέλος των μνημο-νίων. «Αρκεί να κοιτάξετε την πρό-σφατη έκθεση του ΔΝΤ στο πλαίσιοτου άρθρου 4», λέει. «Η Ελλάδαέχει εισέλθει σε μία παγίδα χαμηλήςανάπτυξης, που σημαίνει χαμηλό-τερες επενδύσεις, ότι θα συνεχιστείτο κύμα φυγής των μορφωμένωνΕλλήνων, με αποτέλεσμα η οικο-νομική επίδοση της χώρας να χει-ροτερεύσει ακόμα περισσότερο.Και το Κοινοβούλιο έχει μετατρα-πεί, για τις επόμενες δεκαετίες, σεένα σώμα με μόνη αρμοδιότητανα εγκρίνει τυπικά αποφάσεις πουέχουν ληφθεί αλλού».

H Ουάσιγκτον σταμάτησε το «κούρεμα»Αν οι ΗΠΑ είχαν στηρίξει την αναδιάρθρωση τον Μάιο του 2010, θα είχε γίνει, λέει στην «Κ» ο Ασόκα Μόντι

«Η Ελλάδα έχει εισέλθει σε μία παγίδα χαμηλής ανάπτυξης, με αποτέλεσμαη οικονομική επίδοση της χώρας να χειροτερεύσει ακόμα περισσότερο», λέ-ει ο Ασόκα Μόντι, επισκέπτης καθηγητής Διεθνούς Οικονομικής Πολιτικήςστο Princeton και πρώην υποδιευθυντής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ.

Του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ

Hταν μία εβδομάδα για (τα) πανη-γύρια. Μεταξύ Ομήρου, Καβάφηκαι Σεφέρη, με εκατέρωθεν βολέςγια διχαστική ρητορική και αλλη-λοσυγκρουόμενα αφηγήματα, ηπερίοδος των μνημονίων έφτασετυπικά στο τέλος της. Το γνωστόρητό λέει ότι η νίκη έχει 100 πα-τέρες, ενώ η ήττα είναι ορφανή.Κι όμως, στην περίπτωση της Ελ-λάδας, η πορεία της οποίας τα τε-λευταία οκτώ χρόνια μόνο επιτυχήςδεν μπορεί να χαρακτηριστεί, πολ-λοί από τους πρωτεργάτες του δρά-ματος ένιωσαν την ανάγκη να συμ-μετάσχουν στα «επινίκια».

Ο Κλάους Ρέγκλινγκ, επικεφαλήςτου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στα-θερότητας, μιλώντας στο Reuters,δήλωσε την πρόθεσή του να γιορ-τάσει το τέλος των μνημονίων μεένα «γερό ποτήρι ούζο». Ο ΠιερΜοσκοβισί, ακόμα πιο ενθουσιώδης,μίλησε για μία «μεγάλη έως ιστορικήμέρα» για την Ελλάδα.

Ο Αλέξης Τσίπρας, στο διάγγελμάτου από την Ιθάκη, μας ενημέρωσεότι «τα μνημόνια της λιτότητας,της ύφεσης και της κοινωνικής ερή-μωσης, επιτέλους, τελείωσαν», ότι«η χώρα μας ανακτά το δικαίωμά

της να ορίζει αυτή τις τύχες και τομέλλον της», χωρίς εξωτερικούς κα-ταναγκασμούς και εκβιασμούς και«χωρίς άλλες θυσίες του λαού μας».Μίλησε για νέους καπετάνιους, για

τον λαό που «βγήκε από το αμπάρι»(άραγε είχαμε δικτατορία πριν απότο 2015;) και για τη λύτρωση τηςεξόδου, παρά τη λιποψυχία κάποιωνμελών του πληρώματος.

Ο κυβερνητικός εταίρος ΠάνοςΚαμμένος τόνισε ότι «οι ΑΝΕΛ αν-τέξαμε γιατί είχαμε ένα κοινό όρα-μα: Να βγει η Ελλάδα από την εποχήτων μνημονίων, να απαλλαγεί οτόπος από τους νταβατζήδες τηςμεταπολίτευσης, να πληρώσουνεκείνοι που οδήγησαν τον ελληνικόλαό στην εποχή των μνημονίων».Ο κ. Καμμένος δήλωσε δικαιωμένοςαπό την ώς τώρα συνεργασία του

με τον Αλέξη Τσίπρα. Δεν ήταν,όμως, μόνο οι υπεύθυνοι για τονσχεδιασμό και την υλοποίηση τουτρίτου προγράμματος διάσωσηςτης Ελλάδας που εμφανίστηκαν δι-καιωμένοι την περασμένη εβδο-μάδα. Μιλώντας στον ΣΚΑΪ, οπρώην υπουργός Οικονομικών Γιά-νης Βαρουφάκης χαρακτήρισε «τε-ράστιο» το κόστος των μνημονίωνκαι δήλωσε ότι «οφείλεται απολύτωςστο λαθεμένο πρόγραμμα της τρόι-κας». Ο κ. Βαρουφάκης χαρακτήρισετον ΕΜΣ «αμαρτωλό μηχανισμόδήθεν σταθερότητας, στην ουσίααποσταθεροποίησης της Ελλάδας

και της Ευρώπης». Αλλά και η ΝέαΔημοκρατία βίωσε τη δική τη δι-καίωση. Σε ανακοίνωσή της τη Δευ-τέρα αναφερόταν στην «υποτιθέ-μενη έξοδο από τα μνημόνια», ενώθύμιζε ότι ήταν η καταστροφικήπολιτική του πρώτου εξαμήνου του2015 που οδήγησε στην ανάγκηυπογραφής του τρίτου μνημονίου.

Επώδυνα ερωτήματαΜε όλους αυτούς τους πρωτα-

γωνιστές της κρίσης να επιβεβαι-ώνονται από τις εξελίξεις, προκύπτειαναπόδραστα το ερώτημα: Πώς πή-γαν τα πράγματα τόσο στραβά;

Πώς κατέληξε η χώρα να χάνει το1/4 του ΑΕΠ της και εκατοντάδεςχιλιάδες από τους πιο ταλαντούχουςνέους; Πώς παρέμεινε η ανεργίαγια επτά χρόνια πάνω από 20%,και τώρα μειώνεται κυρίως λόγωτης ραγδαίας αύξησης των ελαστι-κών μορφών απασχόλησης; Γιατίπαραμένουμε, ακόμα και μετά τηχειρότερη ύφεση που έχει βιώσειποτέ ανεπτυγμένη χώρα εν καιρώειρήνης, ουραγοί στην ανάπτυξηεντός Ευρωζώνης;

Και πιο συγκεκριμένα: οι κ. Ρέγ-κλινγκ και Μοσκοβισί δεν νιώθουντην ανάγκη να ζητήσουν συγγνώ-

μη για τη συντριπτική λιτότηταπου επιβλήθηκε στην Ελλάδα, ηοποία έπαιξε καταλυτικό ρόλοστην επιδείνωση και στην παρά-ταση της κρίσης;

Οι κ. Τσίπρας και Καμμένος δεναισθάνονται ότι οφείλουν μία εξή-γηση για τον απόλυτο εκτροχιασμότης οικονομίας που προκάλεσανγια να καταλάβουν την εξουσία,για τους πειραματισμούς τους πουέφεραν τη χώρα ένα βήμα από τοGrexit, και για το γεγονός ότι τελικάπαρέμειναν στην εξουσία εφαρ-μόζοντας ακριβώς την ίδια πολιτικήμε αυτήν που στηλίτευαν τόσο αμε-τροεπώς πριν από το 2015;

Ο κ. Βαρουφάκης θεωρεί ότι δενφέρει καμία ευθύνη για το χάοςστο οποίο οδηγήθηκε η χώρα κατάτη σύντομη υπουργική του θητεία;Και η Ν.Δ., που είχε δεσμευθεί μα-κροχρονίως σε πρωτογενή πλεο-νάσματα 4,5% του ΑΕΠ, και πουτέλος πάντως κυβέρνησε τη χώραστα χρόνια που σφραγίστηκε η δη-μοσιονομική της μοίρα, δεν φταίειούτε αυτή σε τίποτα;

Φαίνεται πως όχι. Ο καθένας,εγκλωβισμένος στο δικό του αφή-γημα για την κρίση, συνεχίζει ναδικαιώνεται. Και η χώρα συνεχίζεινα βυθίζεται.

<<<<<<

Ελληνες και ξένοιπου έπαιξαν σημαντικόρόλο στην επιδείνωσητου προβλήματοςεπιμένουν ο καθέναςστο αφήγημά του.

Από αριστερά: Ο Κλάους Ρέγκλινγκ που δήλωσε ότι θα γιορτάσει το τέλος των μνημονίων με ένα «γερό ποτήρι ούζο»,ο Πιερ Μοσκοβισί που χαρακτήρισε τη μέρα «ιστορική» και ο Γιάνης Βαρουφάκης που επιμένει ότι δεν φέρει ευθύνες.

EURO

KIN

ISSI

/ Γ

ΙΑΝ

ΝΗ

Σ Π

ΑΝΑΓ

ΟΠ

ΟΥΛΟ

Σ

EURO

KIN

ISSI

/ Σ

ΤΕΛΙ

ΟΣ

ΜΙΣ

ΙΝΑΣ

EURO

KIN

ISSI

/ Τ

ΑΤΙΑ

ΝΑ

ΜΠ

ΟΛΑ

ΡΗ

«Δικαιωμένοι» δηλώνουν οι πρωταγωνιστές του δράματος

<<<<<<

Το βασικό αίτηματου ΣΥΡΙΖΑ ήταννα συνδεθείη αποπληρωμή του χρέους με τη μεγέθυνση του ΑΕΠ.Η άλλη πλευρά, αντί να διαπραγματευθεί,υιοθέτησε τη λογικήτων τελεσιγράφων.

<<<<<<

Ο τραγικός ρόλος του ΔΝΤ και του ΣτροςΚαν ο οποίος ήταν υπέρτης αναδιάρθρωσης αλλά δεν ήθελε να συγκρουστεί ούτε με τους Ευρωπαίους ούτεμε τους Αμερικανούς.

«Η οικονομική αποτυχίαστην Ελλάδα ήταν τεραστίωνδιαστάσεων. Αλλά πάνω απόόλα, ήταν μία ιστορική απο-τυχία της δημοκρατίας», κα-ταλήγει ο Μόντι. Είναι όμωςέτσι; Ανεξαρτήτως της οικο-νομικής κριτικής για τα προ-γράμματα, δεν είχαν οι εταί-ροι της Ελλάδας –οι δημο-κρατίες της Ευρωζώνης– τοδικαίωμα να θέσουν όρουςγια τη στήριξη που θα τηςπαρείχαν; Πώς προκύπτει ημομφή για αντιδημοκρατικήεκτροπή;«Υπήρξε αποτυχία της δημο-κρατίας στον βαθμό που δενυπήρξε λογοδοσία», απαντά.«Και υπήρξε αποτυχία σεσχέση με τη συμμετοχή τουΔΝΤ. Το ΔΝΤ καλείται ναεπέμβει σε χώρες ως έναςουδέτερος τεχνοκρατικόςσύμβουλος, που θα εφαρμό-σει πολιτικές βασισμένεςστην τελευταία λέξη της οι-κονομικής επιστήμης. Ηεξουσία κατάρτισης της οικο-νομικής πολιτικής παραχω-ρείται στο Ταμείο υπό αυτούςτους όρους. Στην περίπτωσητης Ελλάδας, το Ταμείο υπέ-κυψε στα συμφέροντα τωνβασικών του μετόχων καιδεν ήταν αμερόληπτο».

Δημοκρατίακαι δάνεια