ΕΥΘΎΜΙΟΣ Κ ΛΊΤΣΑΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΚΑΙ ΕΡΓΟΓΡΑΦΊΑ
ΤΝΟΦΖ
Γελλήζεθα ζηε Θεζζαινλίθε θαη ζπνχδα ζηε Φηινζνθηθή θαη ζηε Θενινγηθή ρνιή ηνπ
Αξηζηνηειείνπ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνπ νπνίνπ είκαη θαη δηδάθησξ απφ ην 1991
ηε Φηινζνθηθή ρνιή μεθίλεζα ηελ ζπζηεκαηηθή ελαζρφιεζή κνπ κε ηελ Παιαηνγξαθία
κε δάζθαιν ηνλ Λ Πνιίηε θαη κε ηελ Βπδαληηλνινγία
Έθαλα ηεηξαεηείο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζηα παλεπηζηήκηα Bηέλλεο θαη Mνλάρνπ
Παξαθνινχζεζα δηάθνξα καζήκαηα θπξίσο φκσο ζπλέρηζα θαη εκβάζπλα ηελ εηδίθεπζή κνπ
ζηε Bπδαληηλνινγία Παιαηνγξαθία θαη Nενειιεληθή Φηινινγία
Πξηλ απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο (TAB) εξγά-
ζηεθα σο επηζηεκνληθφο ζπλεξγάηεο - εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ
Mειεηψλ φπνπ είρα κεηαμχ άιισλ θπξίσο ηελ επζχλε ηεο έξεπλαο θαη θαηαινγνγξάθεζεο
ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ Αγίνπ ξνπο
ην Παηξηαξρηθφ Ίδξπκα δίδαμα ζε κεηαπηπρηαθνχο θπξίσο θνηηεηέο Παιαηνγξαθία θαη
Δηζαγσγή ζηελ θηινινγηθή έξεπλα
ην TAB ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ φπνπ ππεξεηψ απφ ην 2001 ―ηψξα σο αλαπιεξσηήο
θαζεγεηήο― δίδαμα ηα καζήκαηα 1) Παππξνινγία 2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ
Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ νζσκαληθή πεξίνδν 3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Κσδηθνινγία Η 4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ 5) Παιαηνγξαθία ησλ
βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ 6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή
θαη κεηαβπδαληηλή επνρή 7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία (=δεκψδεο βπδαληηλή ινγνηερλία ηα
επφκελα εμάκελα ζα δηδάμσ Δθθιεζηαζηηθή [ιεηηνπξγηθή] πνίεζε)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ Δπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθόξεζεο ζε ςεθηαθό πεξηβάιινλ δίδαμα ην κάζεκα Φεθηαθή
πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεο
ηα επηζηεκνληθά επηζηεκνληθά κνπ ελδηαθέξνληα θαηαιέγνληαη θπξίσο
Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα
Παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεχξεζε ηεο Tππνγξαθίαο
Yζηεξνβπδαληηλή θαη δεκψδεο βπδαληηλή ινγνηερλία
Μεηαβπδαληηλνί ιφγηνη
Βηβιηνζήθεο κεηά ηελ Άισζε
Kξηηηθή ησλ θεηκέλσλ θαη ησλ πεγψλ
Απφ ηα ελ εμειίμεη επηζηεκνληθά κνπ πξνγξάκκαηα επεμεξγάδνκαη απηήλ ηελ ζηηγκή ηα
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
2
MEPO A΄
3
BΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Bιογπαθικά ndash Πποπηςσιακέρ ζποςδέρ
Γελλήζεθα ζηε Θεζζαινλίθε θαη ζπνύδαζα Bπδαληηλή θαη Nενειιεληθή Φηινινγία θαη
Θενινγία ζην Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο
Γελλήζεθα ηνλ Iνχλην ηνπ 1945 ζηε Θεζζαινλίθε φπνπ θαη επεξάησζα ηα εγθχθιηα
καζήκαηα Mεηά ην απνιπηήξην ηνπ γπκλαζίνπ έδσζα ldquoεηζαγσγηθέο εμεηάζεηοrdquo ζηε
Φηινζνθηθή θαη ηε Nνκηθή ρνιή ηνπ Aξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο θαη
πέξαζα θαη ζηηο δχν ζρνιέο Γξάθηεθα ζηε Φηινζνθηθή ρνιή απνθνίηεζα απφ ην
Tκήκα Βπδαληηλψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ ην 1973 κε βαζκφ ldquoιίαλ θαιψοrdquo (7 913)
έρνληαο ελ ησ κεηαμχ εθπιεξψζεη ηηο ζηξαηησηηθέο κνπ ππνρξεψζεηο θαη έρνληαο αξρίζεη
λα εξγάδνκαη σο ― έθηαθηνο αξρηθά θαη ηαθηηθφο αξγφηεξα ― επηζηεκνληθφο
ζπλεξγάηεο-εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ
Mε ην ηέινο ησλ κεηαπηπρηαθψλ κνπ ζπνπδψλ ζην εμσηεξηθφ (βι παξαθάησ) θαη ηελ
επηζηξνθή κνπ ζηελ Eιιάδα θνίηεζα ζηε Θενινγηθή ρνιή Tκήκα Θενινγίαο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο απrsquo φπνπ απνθνίηεζα ην 1981 κε βαζκφ ldquoιίαλ θαιψοrdquo
(716 )
Mεηαπηςσιακέρ ζποςδέρ ndash Yποηποθίερ
Eπί νθηώ (8) εμάκελα έθαλα κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο κε εηδίθεπζε ζηε Mεζαησληθή θαη
Nενειιεληθή Γξακκαηεία θαη Παιαηνγξαθία ζηα παλεπηζηήκηα ηεο Bηέλλεο θαη ηνπ
Mνλάρνπ
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1973 κε ππoηξνθία αξρηθά ηεο Herder-Stiftung zu Hamburg θαη
αξγφηεξα ηεο Γεξκαληθήο Πξνηεζηαληηθήο Eθθιεζίαο θαη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ
Mνλάρνπ μεθίλεζα ηεηξαεηείο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζην παλεπηζηήκην ηεο Bηέλλεο
(γηα 2 εμάκελα) θαη ζην παλεπηζηήκην ηνπ Mνλάρνπ (γηα 6 εμάκελα) Παξαθνινχζεζα
καζήκαηα δπηηθνεπξσπατθήο θαη βαιθαληθήο ηζηνξίαο ηζηνξίαο ηεο ηέρλεο
γισζζνινγίαο θά Kαηrsquo εμνρήλ φκσο ζπλέρηζα θαη εκβάζπλα ηελ εηδίθεπζή κνπ ζηε
Bπδαληηλνινγία ηε Nενειιεληθή Λνγνηερλία θαη ηελ Παιαηνγξαθία κε ηε ζπζηεκαηηθή
ζπκκεηνρή κνπ ζηα καζήκαηα θαη ηα Hauptseminare ησλ θαζεγεηψλ H Hunger J
Koder O Kresten ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Bηέλλεο θαη ησλ H-G Beck P Speck A
Hohlweg Γ Bεινπδή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Mνλάρνπ
Γιδακηοπική διαηπιβή
Aπό ηνλ Iνύλην ηνπ 1991 είκαη δηδάθηνξαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο
Tνλ Iνχλην ηνπ 1991 αλαγνξεχηεθα δηδάθηνξαο ηνπ ηκήκαηνο Θενινγίαο ηνπ Παλ-
επηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο Yπέβαια θαη ππνζηήξημα ηελ γξακκαηνινγηθή θαη
θηινινγηθή κειέηε ldquoTν νκηιεηηθφ έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο
4
(1590-1601) θαη ε ρεηξφγξαθε παξάδνζή ηνπrdquo ε νπνία βαζκνινγήζεθε πακςεθεί κε
ldquoάξηζηαrdquo
Ξένερ γλώζζερ
Γλσξίδσ Aγγιηθά θαη Γεξκαληθά δηαβάδσ Γαιιηθά θαη Iηαιηθά
EΠAΓΓEΛMATIKH TAΓIOΓPOMIA
ε ε ξ ε π λ ε η η θ φ θ έ λ η ξ ν
Eπηζηεκνληθφο ζπλεξγάηεο-εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ
(Θεζζαινλίθε) κε ηηο εμήο αξκνδηφηεηεο Τπεχζπλνο
ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ ηνπ πξνγξάκκαηνο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ
Aγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ επίβιεςε φισλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο βηβιηνζήθεο
ηνπ Iδξχκαηνο
γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θσηνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ Aγίνπ
ξνπο θαη ηνλ θαηαξηηζκφ ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ Δπίζεο
Μέινο ηεο ηξηκεινχο ζπληαθηηθήο επηηξνπήο ηνπ επηζηεκνληθνχ πεξηνδηθνχ ηνπ
Iδξχκαηνο ldquoKιεξνλνκίαrdquo
Δπηζηεκνληθφο ππεχζπλνο νκάδαο ηξηψλ (3) εξεπλεηψλ καδί κε ηνπο νπνίνπο
θαηαξηίζακε ζε βάζε δεδνκέλσλ ηνλ θαηάινγν 700 πεξίπνπ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
ηνπ Αγίνπ ξνπο ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Mount Athos Manuscript Digital
Library Ο θαηάινγνο ζα δεκνζηεπζεί ειεθηξνληθά ζην Γηαδίθηπν πιεξνθνξίεο ζηελ
ειεθηξνληθή δηεχζπλζε httpwwwmamdlorg
EΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ
ςμμεηοσή ζε επιζηημονικά ζςνέδπια
O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ εζλώλ Mνλή
Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο Βνπιγαξία επηέκβξηνο 1984 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 15)
International Data Bases for Medieval Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο
επηέκβξηνο 1987 (Bι Γεκνζηεχκαηα αξηζ 16)
Z΄ Γηεζλέο Kξεηνινγηθφ πλέδξην Pέζπκλν Κξήηεο Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 25)
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλώλ πνπδώλ Mφζρα Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 29)
5
IΓ΄ Παλειιήλην Ηζηνξηθό πλέδξην Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία Θεζζαινλίθε 29 -
31 Mαΐνπ 1992 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 20)
B΄ πλάληεζε πεδνγξαθίαο ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζ-
ζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 Tκήκα Φηινινγίαο ηνπ A Π Θ θαί Γήκνο Θεζζαινλίθεο
(KZ΄ Γεκήηξηα) (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 36)
Fourth International Congress on Greek Palaeography Oxford 23 - 29 Aπγνχ-ζηνπ
1993 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 40)
H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεώηεξα ρξόληα Kαηεξίλε 25 - 28 Nνεκβξίνπ 1993 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 27)
η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια Tκήκα Φηινινγίαο Α Π Θ
[Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 - 14 Mαΐνπ
1994 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 32)
A΄ πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιόγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kύπξνπ 25 - 27 επηεκβξίνπ
1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 33)
20ό πκπόζην Βπδαληηλήο θαη Μεηαβπδαληηλήο Αξραηνινγίαο θαη Σέρλεο Αζή-λα 12 -
14 Μαΐνπ 2000 Υξηζηηαληθή Αξραηνινγηθή Δηαηξεία (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 48)
Neograeca Medii Aevi V Oxford επηέκβξηνο 2000 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 49)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Iαηξηθψλ Xεηξνγξάθσλ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Eιιεληθψλ Xεηξνγξάθσλ ηνπ Kέληξνπ
ιαβνβπδαληηλψλ πνπδψλ ldquoIvan Dujčevrdquo ζηε φθηα (ρεηξφγξαθα Kνζίληηζαο
Γξάκαο θαη Tηκίνπ Πξνδξφκνπ εξξψλ)
Γιαλέξειρ
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη Bηβιηνινγίαrdquo (ζην Σκήκα Bηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ TEI
Θεζζαινλίθεο)
ldquoH θαηλνκελνινγία ηεο Eιιεληθήο Γξαθήο ζήκεξαrdquo (ζην ζεκηλάξην ldquoρεδηαζκφο
ειιεληθψλ γξακκάησλ παξειζφλ παξφλ κέιινλrdquo Θεζζαινλίθε)
ldquoH αληηγξαθή ησλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ Άισζεrdquo (ζην πιαίζην ησλ εθδειψζεσλ ηεο
ldquoEιιεληθήο Παιαηνγξαθηθήο Eηαηξείαοrdquo θαη ησλ δεκνζίσλ καζεκάησλ ηνπ πιιφγνπ
ησλ απνθνίησλ ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο Θεζζαινλίθεο ldquoΦηιφινγνοrdquo Θεζζαινλίθε)
6
Eπιζηημονικέρ ηηλεοπηικέρ εκπομπέρ
πκκεηείρα ζε κία επηζηεκνληθή ηειενπηηθή εθπνκπή ζηελ ET 3 κε ζέκα ldquoH
δηαζπνξά ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Mαθεδνλίαοrdquo φπνπ παξνπζίαζα θαη άγλσζην πιηθφ
Oξγάλσζα ν ίδηνο κηα δεχηεξε φκνηα εθπνκπή κε ζέκα ldquoOη βηβιηνζήθεο θαη ηα
ρεηξφγξαθα ηνπ Aγίνπ ξνποrdquo
Ίδπςζη επιζηημονικήρ εηαιπείαρ
1997 Ίδξπζε κε πξσηνβνπιία δηθή κνπ θαη ησλ ζπνπδαζηψλ ησλ Mαζεκάησλ
Παιαηνγξαθίαο ησλ εηψλ 1994-96 ηεο EΛΛHNIKH ΠAΛAIOΓPAΦIKH
ETAIPEIA επηζηεκνληθνχ κε θεξδνζθνπηθνχ ζσκαηείνπ
Γξακκαηέαο ηεο Eηαηξείαο εθιεγφκελνο αλά ηξηεηία απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη ζήκεξα
(1997-2009)
ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΡΓΟ
η ν Π α η ξ η α ξ ρ η θ φ Ί δ ξ π κ α Π α η ε ξ η θ ψ λ M ε ι ε η ψ λ
ldquoEηζαγσγή ζηελ Παιαηνγξαθία θαη ηε θηινινγηθή έξεπλαrdquo ζε θνηηεηέο (θπξίσο
κεηαπηπρηαθνχο) ηεο Φηινζνθηθήο Θενινγηθήο θαη Nνκηθήο ρνιήο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (επί ζεηξά δεθαπέληε [15] εηψλ ζην πιαίζην ησλ
επηζηεκνληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Iδξχκαηνο)
η ν A ξ η ζ η ν η έ ι ε η ν Π α λ ε π η ζ η ή κ η ν Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο
ldquoEηζαγσγή ζηελ έξεπλα ησλ αξρεηαθψλ πεγψλrdquo (ζηνπο κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο ηνπ
εηδηθνχ ζεκηλαξίνπ ldquoAμηνπνίεζε πεγψλ θαη αξρεηαθνχ πιηθνχ γηα ηελ Iζηνξία ηεο
Nενειιεληθήο Eθπαίδεπζεοrdquo ηνπ Tκήκαηνο Φηινζνθίαο Παηδαγσγηθήο θαη
Φπρνινγίαο ηνπ A Π Θ) (1991-92)
η ν Κ Δ Κ Η Μ ε η ξ ν π φ ι ε σ ο Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο εκηλάξην ldquoπληήξεζε βη-
βιίσλ θαη έξγσλ ηέρλεο rdquo(1995 30 δηδαθηηθέο ψξεο)
ldquoΗζηνξία ηεο κηθξνγξαθίαοrdquo
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη ηζηνξία ηεο γξαθήοrdquo
7
MEPO B΄
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
2
MEPO A΄
3
BΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Bιογπαθικά ndash Πποπηςσιακέρ ζποςδέρ
Γελλήζεθα ζηε Θεζζαινλίθε θαη ζπνύδαζα Bπδαληηλή θαη Nενειιεληθή Φηινινγία θαη
Θενινγία ζην Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο
Γελλήζεθα ηνλ Iνχλην ηνπ 1945 ζηε Θεζζαινλίθε φπνπ θαη επεξάησζα ηα εγθχθιηα
καζήκαηα Mεηά ην απνιπηήξην ηνπ γπκλαζίνπ έδσζα ldquoεηζαγσγηθέο εμεηάζεηοrdquo ζηε
Φηινζνθηθή θαη ηε Nνκηθή ρνιή ηνπ Aξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο θαη
πέξαζα θαη ζηηο δχν ζρνιέο Γξάθηεθα ζηε Φηινζνθηθή ρνιή απνθνίηεζα απφ ην
Tκήκα Βπδαληηλψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ ην 1973 κε βαζκφ ldquoιίαλ θαιψοrdquo (7 913)
έρνληαο ελ ησ κεηαμχ εθπιεξψζεη ηηο ζηξαηησηηθέο κνπ ππνρξεψζεηο θαη έρνληαο αξρίζεη
λα εξγάδνκαη σο ― έθηαθηνο αξρηθά θαη ηαθηηθφο αξγφηεξα ― επηζηεκνληθφο
ζπλεξγάηεο-εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ
Mε ην ηέινο ησλ κεηαπηπρηαθψλ κνπ ζπνπδψλ ζην εμσηεξηθφ (βι παξαθάησ) θαη ηελ
επηζηξνθή κνπ ζηελ Eιιάδα θνίηεζα ζηε Θενινγηθή ρνιή Tκήκα Θενινγίαο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο απrsquo φπνπ απνθνίηεζα ην 1981 κε βαζκφ ldquoιίαλ θαιψοrdquo
(716 )
Mεηαπηςσιακέρ ζποςδέρ ndash Yποηποθίερ
Eπί νθηώ (8) εμάκελα έθαλα κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο κε εηδίθεπζε ζηε Mεζαησληθή θαη
Nενειιεληθή Γξακκαηεία θαη Παιαηνγξαθία ζηα παλεπηζηήκηα ηεο Bηέλλεο θαη ηνπ
Mνλάρνπ
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1973 κε ππoηξνθία αξρηθά ηεο Herder-Stiftung zu Hamburg θαη
αξγφηεξα ηεο Γεξκαληθήο Πξνηεζηαληηθήο Eθθιεζίαο θαη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ
Mνλάρνπ μεθίλεζα ηεηξαεηείο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζην παλεπηζηήκην ηεο Bηέλλεο
(γηα 2 εμάκελα) θαη ζην παλεπηζηήκην ηνπ Mνλάρνπ (γηα 6 εμάκελα) Παξαθνινχζεζα
καζήκαηα δπηηθνεπξσπατθήο θαη βαιθαληθήο ηζηνξίαο ηζηνξίαο ηεο ηέρλεο
γισζζνινγίαο θά Kαηrsquo εμνρήλ φκσο ζπλέρηζα θαη εκβάζπλα ηελ εηδίθεπζή κνπ ζηε
Bπδαληηλνινγία ηε Nενειιεληθή Λνγνηερλία θαη ηελ Παιαηνγξαθία κε ηε ζπζηεκαηηθή
ζπκκεηνρή κνπ ζηα καζήκαηα θαη ηα Hauptseminare ησλ θαζεγεηψλ H Hunger J
Koder O Kresten ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Bηέλλεο θαη ησλ H-G Beck P Speck A
Hohlweg Γ Bεινπδή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Mνλάρνπ
Γιδακηοπική διαηπιβή
Aπό ηνλ Iνύλην ηνπ 1991 είκαη δηδάθηνξαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο
Tνλ Iνχλην ηνπ 1991 αλαγνξεχηεθα δηδάθηνξαο ηνπ ηκήκαηνο Θενινγίαο ηνπ Παλ-
επηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο Yπέβαια θαη ππνζηήξημα ηελ γξακκαηνινγηθή θαη
θηινινγηθή κειέηε ldquoTν νκηιεηηθφ έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο
4
(1590-1601) θαη ε ρεηξφγξαθε παξάδνζή ηνπrdquo ε νπνία βαζκνινγήζεθε πακςεθεί κε
ldquoάξηζηαrdquo
Ξένερ γλώζζερ
Γλσξίδσ Aγγιηθά θαη Γεξκαληθά δηαβάδσ Γαιιηθά θαη Iηαιηθά
EΠAΓΓEΛMATIKH TAΓIOΓPOMIA
ε ε ξ ε π λ ε η η θ φ θ έ λ η ξ ν
Eπηζηεκνληθφο ζπλεξγάηεο-εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ
(Θεζζαινλίθε) κε ηηο εμήο αξκνδηφηεηεο Τπεχζπλνο
ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ ηνπ πξνγξάκκαηνο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ
Aγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ επίβιεςε φισλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο βηβιηνζήθεο
ηνπ Iδξχκαηνο
γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θσηνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ Aγίνπ
ξνπο θαη ηνλ θαηαξηηζκφ ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ Δπίζεο
Μέινο ηεο ηξηκεινχο ζπληαθηηθήο επηηξνπήο ηνπ επηζηεκνληθνχ πεξηνδηθνχ ηνπ
Iδξχκαηνο ldquoKιεξνλνκίαrdquo
Δπηζηεκνληθφο ππεχζπλνο νκάδαο ηξηψλ (3) εξεπλεηψλ καδί κε ηνπο νπνίνπο
θαηαξηίζακε ζε βάζε δεδνκέλσλ ηνλ θαηάινγν 700 πεξίπνπ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
ηνπ Αγίνπ ξνπο ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Mount Athos Manuscript Digital
Library Ο θαηάινγνο ζα δεκνζηεπζεί ειεθηξνληθά ζην Γηαδίθηπν πιεξνθνξίεο ζηελ
ειεθηξνληθή δηεχζπλζε httpwwwmamdlorg
EΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ
ςμμεηοσή ζε επιζηημονικά ζςνέδπια
O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ εζλώλ Mνλή
Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο Βνπιγαξία επηέκβξηνο 1984 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 15)
International Data Bases for Medieval Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο
επηέκβξηνο 1987 (Bι Γεκνζηεχκαηα αξηζ 16)
Z΄ Γηεζλέο Kξεηνινγηθφ πλέδξην Pέζπκλν Κξήηεο Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 25)
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλώλ πνπδώλ Mφζρα Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 29)
5
IΓ΄ Παλειιήλην Ηζηνξηθό πλέδξην Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία Θεζζαινλίθε 29 -
31 Mαΐνπ 1992 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 20)
B΄ πλάληεζε πεδνγξαθίαο ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζ-
ζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 Tκήκα Φηινινγίαο ηνπ A Π Θ θαί Γήκνο Θεζζαινλίθεο
(KZ΄ Γεκήηξηα) (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 36)
Fourth International Congress on Greek Palaeography Oxford 23 - 29 Aπγνχ-ζηνπ
1993 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 40)
H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεώηεξα ρξόληα Kαηεξίλε 25 - 28 Nνεκβξίνπ 1993 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 27)
η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια Tκήκα Φηινινγίαο Α Π Θ
[Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 - 14 Mαΐνπ
1994 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 32)
A΄ πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιόγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kύπξνπ 25 - 27 επηεκβξίνπ
1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 33)
20ό πκπόζην Βπδαληηλήο θαη Μεηαβπδαληηλήο Αξραηνινγίαο θαη Σέρλεο Αζή-λα 12 -
14 Μαΐνπ 2000 Υξηζηηαληθή Αξραηνινγηθή Δηαηξεία (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 48)
Neograeca Medii Aevi V Oxford επηέκβξηνο 2000 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 49)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Iαηξηθψλ Xεηξνγξάθσλ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Eιιεληθψλ Xεηξνγξάθσλ ηνπ Kέληξνπ
ιαβνβπδαληηλψλ πνπδψλ ldquoIvan Dujčevrdquo ζηε φθηα (ρεηξφγξαθα Kνζίληηζαο
Γξάκαο θαη Tηκίνπ Πξνδξφκνπ εξξψλ)
Γιαλέξειρ
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη Bηβιηνινγίαrdquo (ζην Σκήκα Bηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ TEI
Θεζζαινλίθεο)
ldquoH θαηλνκελνινγία ηεο Eιιεληθήο Γξαθήο ζήκεξαrdquo (ζην ζεκηλάξην ldquoρεδηαζκφο
ειιεληθψλ γξακκάησλ παξειζφλ παξφλ κέιινλrdquo Θεζζαινλίθε)
ldquoH αληηγξαθή ησλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ Άισζεrdquo (ζην πιαίζην ησλ εθδειψζεσλ ηεο
ldquoEιιεληθήο Παιαηνγξαθηθήο Eηαηξείαοrdquo θαη ησλ δεκνζίσλ καζεκάησλ ηνπ πιιφγνπ
ησλ απνθνίησλ ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο Θεζζαινλίθεο ldquoΦηιφινγνοrdquo Θεζζαινλίθε)
6
Eπιζηημονικέρ ηηλεοπηικέρ εκπομπέρ
πκκεηείρα ζε κία επηζηεκνληθή ηειενπηηθή εθπνκπή ζηελ ET 3 κε ζέκα ldquoH
δηαζπνξά ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Mαθεδνλίαοrdquo φπνπ παξνπζίαζα θαη άγλσζην πιηθφ
Oξγάλσζα ν ίδηνο κηα δεχηεξε φκνηα εθπνκπή κε ζέκα ldquoOη βηβιηνζήθεο θαη ηα
ρεηξφγξαθα ηνπ Aγίνπ ξνποrdquo
Ίδπςζη επιζηημονικήρ εηαιπείαρ
1997 Ίδξπζε κε πξσηνβνπιία δηθή κνπ θαη ησλ ζπνπδαζηψλ ησλ Mαζεκάησλ
Παιαηνγξαθίαο ησλ εηψλ 1994-96 ηεο EΛΛHNIKH ΠAΛAIOΓPAΦIKH
ETAIPEIA επηζηεκνληθνχ κε θεξδνζθνπηθνχ ζσκαηείνπ
Γξακκαηέαο ηεο Eηαηξείαο εθιεγφκελνο αλά ηξηεηία απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη ζήκεξα
(1997-2009)
ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΡΓΟ
η ν Π α η ξ η α ξ ρ η θ φ Ί δ ξ π κ α Π α η ε ξ η θ ψ λ M ε ι ε η ψ λ
ldquoEηζαγσγή ζηελ Παιαηνγξαθία θαη ηε θηινινγηθή έξεπλαrdquo ζε θνηηεηέο (θπξίσο
κεηαπηπρηαθνχο) ηεο Φηινζνθηθήο Θενινγηθήο θαη Nνκηθήο ρνιήο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (επί ζεηξά δεθαπέληε [15] εηψλ ζην πιαίζην ησλ
επηζηεκνληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Iδξχκαηνο)
η ν A ξ η ζ η ν η έ ι ε η ν Π α λ ε π η ζ η ή κ η ν Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο
ldquoEηζαγσγή ζηελ έξεπλα ησλ αξρεηαθψλ πεγψλrdquo (ζηνπο κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο ηνπ
εηδηθνχ ζεκηλαξίνπ ldquoAμηνπνίεζε πεγψλ θαη αξρεηαθνχ πιηθνχ γηα ηελ Iζηνξία ηεο
Nενειιεληθήο Eθπαίδεπζεοrdquo ηνπ Tκήκαηνο Φηινζνθίαο Παηδαγσγηθήο θαη
Φπρνινγίαο ηνπ A Π Θ) (1991-92)
η ν Κ Δ Κ Η Μ ε η ξ ν π φ ι ε σ ο Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο εκηλάξην ldquoπληήξεζε βη-
βιίσλ θαη έξγσλ ηέρλεο rdquo(1995 30 δηδαθηηθέο ψξεο)
ldquoΗζηνξία ηεο κηθξνγξαθίαοrdquo
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη ηζηνξία ηεο γξαθήοrdquo
7
MEPO B΄
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
3
BΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Bιογπαθικά ndash Πποπηςσιακέρ ζποςδέρ
Γελλήζεθα ζηε Θεζζαινλίθε θαη ζπνύδαζα Bπδαληηλή θαη Nενειιεληθή Φηινινγία θαη
Θενινγία ζην Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο
Γελλήζεθα ηνλ Iνχλην ηνπ 1945 ζηε Θεζζαινλίθε φπνπ θαη επεξάησζα ηα εγθχθιηα
καζήκαηα Mεηά ην απνιπηήξην ηνπ γπκλαζίνπ έδσζα ldquoεηζαγσγηθέο εμεηάζεηοrdquo ζηε
Φηινζνθηθή θαη ηε Nνκηθή ρνιή ηνπ Aξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο θαη
πέξαζα θαη ζηηο δχν ζρνιέο Γξάθηεθα ζηε Φηινζνθηθή ρνιή απνθνίηεζα απφ ην
Tκήκα Βπδαληηλψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ ην 1973 κε βαζκφ ldquoιίαλ θαιψοrdquo (7 913)
έρνληαο ελ ησ κεηαμχ εθπιεξψζεη ηηο ζηξαηησηηθέο κνπ ππνρξεψζεηο θαη έρνληαο αξρίζεη
λα εξγάδνκαη σο ― έθηαθηνο αξρηθά θαη ηαθηηθφο αξγφηεξα ― επηζηεκνληθφο
ζπλεξγάηεο-εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ
Mε ην ηέινο ησλ κεηαπηπρηαθψλ κνπ ζπνπδψλ ζην εμσηεξηθφ (βι παξαθάησ) θαη ηελ
επηζηξνθή κνπ ζηελ Eιιάδα θνίηεζα ζηε Θενινγηθή ρνιή Tκήκα Θενινγίαο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο απrsquo φπνπ απνθνίηεζα ην 1981 κε βαζκφ ldquoιίαλ θαιψοrdquo
(716 )
Mεηαπηςσιακέρ ζποςδέρ ndash Yποηποθίερ
Eπί νθηώ (8) εμάκελα έθαλα κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο κε εηδίθεπζε ζηε Mεζαησληθή θαη
Nενειιεληθή Γξακκαηεία θαη Παιαηνγξαθία ζηα παλεπηζηήκηα ηεο Bηέλλεο θαη ηνπ
Mνλάρνπ
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1973 κε ππoηξνθία αξρηθά ηεο Herder-Stiftung zu Hamburg θαη
αξγφηεξα ηεο Γεξκαληθήο Πξνηεζηαληηθήο Eθθιεζίαο θαη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ
Mνλάρνπ μεθίλεζα ηεηξαεηείο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζην παλεπηζηήκην ηεο Bηέλλεο
(γηα 2 εμάκελα) θαη ζην παλεπηζηήκην ηνπ Mνλάρνπ (γηα 6 εμάκελα) Παξαθνινχζεζα
καζήκαηα δπηηθνεπξσπατθήο θαη βαιθαληθήο ηζηνξίαο ηζηνξίαο ηεο ηέρλεο
γισζζνινγίαο θά Kαηrsquo εμνρήλ φκσο ζπλέρηζα θαη εκβάζπλα ηελ εηδίθεπζή κνπ ζηε
Bπδαληηλνινγία ηε Nενειιεληθή Λνγνηερλία θαη ηελ Παιαηνγξαθία κε ηε ζπζηεκαηηθή
ζπκκεηνρή κνπ ζηα καζήκαηα θαη ηα Hauptseminare ησλ θαζεγεηψλ H Hunger J
Koder O Kresten ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Bηέλλεο θαη ησλ H-G Beck P Speck A
Hohlweg Γ Bεινπδή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Mνλάρνπ
Γιδακηοπική διαηπιβή
Aπό ηνλ Iνύλην ηνπ 1991 είκαη δηδάθηνξαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο
Tνλ Iνχλην ηνπ 1991 αλαγνξεχηεθα δηδάθηνξαο ηνπ ηκήκαηνο Θενινγίαο ηνπ Παλ-
επηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο Yπέβαια θαη ππνζηήξημα ηελ γξακκαηνινγηθή θαη
θηινινγηθή κειέηε ldquoTν νκηιεηηθφ έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο
4
(1590-1601) θαη ε ρεηξφγξαθε παξάδνζή ηνπrdquo ε νπνία βαζκνινγήζεθε πακςεθεί κε
ldquoάξηζηαrdquo
Ξένερ γλώζζερ
Γλσξίδσ Aγγιηθά θαη Γεξκαληθά δηαβάδσ Γαιιηθά θαη Iηαιηθά
EΠAΓΓEΛMATIKH TAΓIOΓPOMIA
ε ε ξ ε π λ ε η η θ φ θ έ λ η ξ ν
Eπηζηεκνληθφο ζπλεξγάηεο-εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ
(Θεζζαινλίθε) κε ηηο εμήο αξκνδηφηεηεο Τπεχζπλνο
ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ ηνπ πξνγξάκκαηνο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ
Aγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ επίβιεςε φισλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο βηβιηνζήθεο
ηνπ Iδξχκαηνο
γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θσηνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ Aγίνπ
ξνπο θαη ηνλ θαηαξηηζκφ ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ Δπίζεο
Μέινο ηεο ηξηκεινχο ζπληαθηηθήο επηηξνπήο ηνπ επηζηεκνληθνχ πεξηνδηθνχ ηνπ
Iδξχκαηνο ldquoKιεξνλνκίαrdquo
Δπηζηεκνληθφο ππεχζπλνο νκάδαο ηξηψλ (3) εξεπλεηψλ καδί κε ηνπο νπνίνπο
θαηαξηίζακε ζε βάζε δεδνκέλσλ ηνλ θαηάινγν 700 πεξίπνπ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
ηνπ Αγίνπ ξνπο ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Mount Athos Manuscript Digital
Library Ο θαηάινγνο ζα δεκνζηεπζεί ειεθηξνληθά ζην Γηαδίθηπν πιεξνθνξίεο ζηελ
ειεθηξνληθή δηεχζπλζε httpwwwmamdlorg
EΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ
ςμμεηοσή ζε επιζηημονικά ζςνέδπια
O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ εζλώλ Mνλή
Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο Βνπιγαξία επηέκβξηνο 1984 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 15)
International Data Bases for Medieval Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο
επηέκβξηνο 1987 (Bι Γεκνζηεχκαηα αξηζ 16)
Z΄ Γηεζλέο Kξεηνινγηθφ πλέδξην Pέζπκλν Κξήηεο Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 25)
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλώλ πνπδώλ Mφζρα Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 29)
5
IΓ΄ Παλειιήλην Ηζηνξηθό πλέδξην Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία Θεζζαινλίθε 29 -
31 Mαΐνπ 1992 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 20)
B΄ πλάληεζε πεδνγξαθίαο ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζ-
ζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 Tκήκα Φηινινγίαο ηνπ A Π Θ θαί Γήκνο Θεζζαινλίθεο
(KZ΄ Γεκήηξηα) (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 36)
Fourth International Congress on Greek Palaeography Oxford 23 - 29 Aπγνχ-ζηνπ
1993 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 40)
H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεώηεξα ρξόληα Kαηεξίλε 25 - 28 Nνεκβξίνπ 1993 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 27)
η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια Tκήκα Φηινινγίαο Α Π Θ
[Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 - 14 Mαΐνπ
1994 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 32)
A΄ πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιόγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kύπξνπ 25 - 27 επηεκβξίνπ
1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 33)
20ό πκπόζην Βπδαληηλήο θαη Μεηαβπδαληηλήο Αξραηνινγίαο θαη Σέρλεο Αζή-λα 12 -
14 Μαΐνπ 2000 Υξηζηηαληθή Αξραηνινγηθή Δηαηξεία (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 48)
Neograeca Medii Aevi V Oxford επηέκβξηνο 2000 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 49)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Iαηξηθψλ Xεηξνγξάθσλ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Eιιεληθψλ Xεηξνγξάθσλ ηνπ Kέληξνπ
ιαβνβπδαληηλψλ πνπδψλ ldquoIvan Dujčevrdquo ζηε φθηα (ρεηξφγξαθα Kνζίληηζαο
Γξάκαο θαη Tηκίνπ Πξνδξφκνπ εξξψλ)
Γιαλέξειρ
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη Bηβιηνινγίαrdquo (ζην Σκήκα Bηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ TEI
Θεζζαινλίθεο)
ldquoH θαηλνκελνινγία ηεο Eιιεληθήο Γξαθήο ζήκεξαrdquo (ζην ζεκηλάξην ldquoρεδηαζκφο
ειιεληθψλ γξακκάησλ παξειζφλ παξφλ κέιινλrdquo Θεζζαινλίθε)
ldquoH αληηγξαθή ησλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ Άισζεrdquo (ζην πιαίζην ησλ εθδειψζεσλ ηεο
ldquoEιιεληθήο Παιαηνγξαθηθήο Eηαηξείαοrdquo θαη ησλ δεκνζίσλ καζεκάησλ ηνπ πιιφγνπ
ησλ απνθνίησλ ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο Θεζζαινλίθεο ldquoΦηιφινγνοrdquo Θεζζαινλίθε)
6
Eπιζηημονικέρ ηηλεοπηικέρ εκπομπέρ
πκκεηείρα ζε κία επηζηεκνληθή ηειενπηηθή εθπνκπή ζηελ ET 3 κε ζέκα ldquoH
δηαζπνξά ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Mαθεδνλίαοrdquo φπνπ παξνπζίαζα θαη άγλσζην πιηθφ
Oξγάλσζα ν ίδηνο κηα δεχηεξε φκνηα εθπνκπή κε ζέκα ldquoOη βηβιηνζήθεο θαη ηα
ρεηξφγξαθα ηνπ Aγίνπ ξνποrdquo
Ίδπςζη επιζηημονικήρ εηαιπείαρ
1997 Ίδξπζε κε πξσηνβνπιία δηθή κνπ θαη ησλ ζπνπδαζηψλ ησλ Mαζεκάησλ
Παιαηνγξαθίαο ησλ εηψλ 1994-96 ηεο EΛΛHNIKH ΠAΛAIOΓPAΦIKH
ETAIPEIA επηζηεκνληθνχ κε θεξδνζθνπηθνχ ζσκαηείνπ
Γξακκαηέαο ηεο Eηαηξείαο εθιεγφκελνο αλά ηξηεηία απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη ζήκεξα
(1997-2009)
ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΡΓΟ
η ν Π α η ξ η α ξ ρ η θ φ Ί δ ξ π κ α Π α η ε ξ η θ ψ λ M ε ι ε η ψ λ
ldquoEηζαγσγή ζηελ Παιαηνγξαθία θαη ηε θηινινγηθή έξεπλαrdquo ζε θνηηεηέο (θπξίσο
κεηαπηπρηαθνχο) ηεο Φηινζνθηθήο Θενινγηθήο θαη Nνκηθήο ρνιήο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (επί ζεηξά δεθαπέληε [15] εηψλ ζην πιαίζην ησλ
επηζηεκνληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Iδξχκαηνο)
η ν A ξ η ζ η ν η έ ι ε η ν Π α λ ε π η ζ η ή κ η ν Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο
ldquoEηζαγσγή ζηελ έξεπλα ησλ αξρεηαθψλ πεγψλrdquo (ζηνπο κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο ηνπ
εηδηθνχ ζεκηλαξίνπ ldquoAμηνπνίεζε πεγψλ θαη αξρεηαθνχ πιηθνχ γηα ηελ Iζηνξία ηεο
Nενειιεληθήο Eθπαίδεπζεοrdquo ηνπ Tκήκαηνο Φηινζνθίαο Παηδαγσγηθήο θαη
Φπρνινγίαο ηνπ A Π Θ) (1991-92)
η ν Κ Δ Κ Η Μ ε η ξ ν π φ ι ε σ ο Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο εκηλάξην ldquoπληήξεζε βη-
βιίσλ θαη έξγσλ ηέρλεο rdquo(1995 30 δηδαθηηθέο ψξεο)
ldquoΗζηνξία ηεο κηθξνγξαθίαοrdquo
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη ηζηνξία ηεο γξαθήοrdquo
7
MEPO B΄
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
4
(1590-1601) θαη ε ρεηξφγξαθε παξάδνζή ηνπrdquo ε νπνία βαζκνινγήζεθε πακςεθεί κε
ldquoάξηζηαrdquo
Ξένερ γλώζζερ
Γλσξίδσ Aγγιηθά θαη Γεξκαληθά δηαβάδσ Γαιιηθά θαη Iηαιηθά
EΠAΓΓEΛMATIKH TAΓIOΓPOMIA
ε ε ξ ε π λ ε η η θ φ θ έ λ η ξ ν
Eπηζηεκνληθφο ζπλεξγάηεο-εξεπλεηήο ζην Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ
(Θεζζαινλίθε) κε ηηο εμήο αξκνδηφηεηεο Τπεχζπλνο
ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ ηνπ πξνγξάκκαηνο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ
Aγίνπ ξνπο
γηα ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ επίβιεςε φισλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο βηβιηνζήθεο
ηνπ Iδξχκαηνο
γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θσηνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηνπ Aγίνπ
ξνπο θαη ηνλ θαηαξηηζκφ ηνπ αξρείνπ κηθξνηαηληψλ Δπίζεο
Μέινο ηεο ηξηκεινχο ζπληαθηηθήο επηηξνπήο ηνπ επηζηεκνληθνχ πεξηνδηθνχ ηνπ
Iδξχκαηνο ldquoKιεξνλνκίαrdquo
Δπηζηεκνληθφο ππεχζπλνο νκάδαο ηξηψλ (3) εξεπλεηψλ καδί κε ηνπο νπνίνπο
θαηαξηίζακε ζε βάζε δεδνκέλσλ ηνλ θαηάινγν 700 πεξίπνπ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
ηνπ Αγίνπ ξνπο ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Mount Athos Manuscript Digital
Library Ο θαηάινγνο ζα δεκνζηεπζεί ειεθηξνληθά ζην Γηαδίθηπν πιεξνθνξίεο ζηελ
ειεθηξνληθή δηεχζπλζε httpwwwmamdlorg
EΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ
ςμμεηοσή ζε επιζηημονικά ζςνέδπια
O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ εζλώλ Mνλή
Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο Βνπιγαξία επηέκβξηνο 1984 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 15)
International Data Bases for Medieval Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο
επηέκβξηνο 1987 (Bι Γεκνζηεχκαηα αξηζ 16)
Z΄ Γηεζλέο Kξεηνινγηθφ πλέδξην Pέζπκλν Κξήηεο Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 25)
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλώλ πνπδώλ Mφζρα Aχγνπζηνο 1991 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 29)
5
IΓ΄ Παλειιήλην Ηζηνξηθό πλέδξην Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία Θεζζαινλίθε 29 -
31 Mαΐνπ 1992 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 20)
B΄ πλάληεζε πεδνγξαθίαο ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζ-
ζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 Tκήκα Φηινινγίαο ηνπ A Π Θ θαί Γήκνο Θεζζαινλίθεο
(KZ΄ Γεκήηξηα) (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 36)
Fourth International Congress on Greek Palaeography Oxford 23 - 29 Aπγνχ-ζηνπ
1993 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 40)
H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεώηεξα ρξόληα Kαηεξίλε 25 - 28 Nνεκβξίνπ 1993 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 27)
η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια Tκήκα Φηινινγίαο Α Π Θ
[Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 - 14 Mαΐνπ
1994 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 32)
A΄ πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιόγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kύπξνπ 25 - 27 επηεκβξίνπ
1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 33)
20ό πκπόζην Βπδαληηλήο θαη Μεηαβπδαληηλήο Αξραηνινγίαο θαη Σέρλεο Αζή-λα 12 -
14 Μαΐνπ 2000 Υξηζηηαληθή Αξραηνινγηθή Δηαηξεία (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 48)
Neograeca Medii Aevi V Oxford επηέκβξηνο 2000 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 49)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Iαηξηθψλ Xεηξνγξάθσλ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Eιιεληθψλ Xεηξνγξάθσλ ηνπ Kέληξνπ
ιαβνβπδαληηλψλ πνπδψλ ldquoIvan Dujčevrdquo ζηε φθηα (ρεηξφγξαθα Kνζίληηζαο
Γξάκαο θαη Tηκίνπ Πξνδξφκνπ εξξψλ)
Γιαλέξειρ
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη Bηβιηνινγίαrdquo (ζην Σκήκα Bηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ TEI
Θεζζαινλίθεο)
ldquoH θαηλνκελνινγία ηεο Eιιεληθήο Γξαθήο ζήκεξαrdquo (ζην ζεκηλάξην ldquoρεδηαζκφο
ειιεληθψλ γξακκάησλ παξειζφλ παξφλ κέιινλrdquo Θεζζαινλίθε)
ldquoH αληηγξαθή ησλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ Άισζεrdquo (ζην πιαίζην ησλ εθδειψζεσλ ηεο
ldquoEιιεληθήο Παιαηνγξαθηθήο Eηαηξείαοrdquo θαη ησλ δεκνζίσλ καζεκάησλ ηνπ πιιφγνπ
ησλ απνθνίησλ ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο Θεζζαινλίθεο ldquoΦηιφινγνοrdquo Θεζζαινλίθε)
6
Eπιζηημονικέρ ηηλεοπηικέρ εκπομπέρ
πκκεηείρα ζε κία επηζηεκνληθή ηειενπηηθή εθπνκπή ζηελ ET 3 κε ζέκα ldquoH
δηαζπνξά ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Mαθεδνλίαοrdquo φπνπ παξνπζίαζα θαη άγλσζην πιηθφ
Oξγάλσζα ν ίδηνο κηα δεχηεξε φκνηα εθπνκπή κε ζέκα ldquoOη βηβιηνζήθεο θαη ηα
ρεηξφγξαθα ηνπ Aγίνπ ξνποrdquo
Ίδπςζη επιζηημονικήρ εηαιπείαρ
1997 Ίδξπζε κε πξσηνβνπιία δηθή κνπ θαη ησλ ζπνπδαζηψλ ησλ Mαζεκάησλ
Παιαηνγξαθίαο ησλ εηψλ 1994-96 ηεο EΛΛHNIKH ΠAΛAIOΓPAΦIKH
ETAIPEIA επηζηεκνληθνχ κε θεξδνζθνπηθνχ ζσκαηείνπ
Γξακκαηέαο ηεο Eηαηξείαο εθιεγφκελνο αλά ηξηεηία απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη ζήκεξα
(1997-2009)
ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΡΓΟ
η ν Π α η ξ η α ξ ρ η θ φ Ί δ ξ π κ α Π α η ε ξ η θ ψ λ M ε ι ε η ψ λ
ldquoEηζαγσγή ζηελ Παιαηνγξαθία θαη ηε θηινινγηθή έξεπλαrdquo ζε θνηηεηέο (θπξίσο
κεηαπηπρηαθνχο) ηεο Φηινζνθηθήο Θενινγηθήο θαη Nνκηθήο ρνιήο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (επί ζεηξά δεθαπέληε [15] εηψλ ζην πιαίζην ησλ
επηζηεκνληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Iδξχκαηνο)
η ν A ξ η ζ η ν η έ ι ε η ν Π α λ ε π η ζ η ή κ η ν Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο
ldquoEηζαγσγή ζηελ έξεπλα ησλ αξρεηαθψλ πεγψλrdquo (ζηνπο κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο ηνπ
εηδηθνχ ζεκηλαξίνπ ldquoAμηνπνίεζε πεγψλ θαη αξρεηαθνχ πιηθνχ γηα ηελ Iζηνξία ηεο
Nενειιεληθήο Eθπαίδεπζεοrdquo ηνπ Tκήκαηνο Φηινζνθίαο Παηδαγσγηθήο θαη
Φπρνινγίαο ηνπ A Π Θ) (1991-92)
η ν Κ Δ Κ Η Μ ε η ξ ν π φ ι ε σ ο Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο εκηλάξην ldquoπληήξεζε βη-
βιίσλ θαη έξγσλ ηέρλεο rdquo(1995 30 δηδαθηηθέο ψξεο)
ldquoΗζηνξία ηεο κηθξνγξαθίαοrdquo
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη ηζηνξία ηεο γξαθήοrdquo
7
MEPO B΄
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
5
IΓ΄ Παλειιήλην Ηζηνξηθό πλέδξην Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία Θεζζαινλίθε 29 -
31 Mαΐνπ 1992 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 20)
B΄ πλάληεζε πεδνγξαθίαο ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζ-
ζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 Tκήκα Φηινινγίαο ηνπ A Π Θ θαί Γήκνο Θεζζαινλίθεο
(KZ΄ Γεκήηξηα) (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 36)
Fourth International Congress on Greek Palaeography Oxford 23 - 29 Aπγνχ-ζηνπ
1993 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 40)
H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεώηεξα ρξόληα Kαηεξίλε 25 - 28 Nνεκβξίνπ 1993 (Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 27)
η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια Tκήκα Φηινινγίαο Α Π Θ
[Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαη Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 - 14 Mαΐνπ
1994 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζ 32)
A΄ πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιόγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kύπξνπ 25 - 27 επηεκβξίνπ
1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 33)
20ό πκπόζην Βπδαληηλήο θαη Μεηαβπδαληηλήο Αξραηνινγίαο θαη Σέρλεο Αζή-λα 12 -
14 Μαΐνπ 2000 Υξηζηηαληθή Αξραηνινγηθή Δηαηξεία (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 48)
Neograeca Medii Aevi V Oxford επηέκβξηνο 2000 (Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζ 49)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Iαηξηθψλ Xεηξνγξάθσλ
Γηεζλήο Eπηηξνπή Kαηαινγνγξαθήζεσο Eιιεληθψλ Xεηξνγξάθσλ ηνπ Kέληξνπ
ιαβνβπδαληηλψλ πνπδψλ ldquoIvan Dujčevrdquo ζηε φθηα (ρεηξφγξαθα Kνζίληηζαο
Γξάκαο θαη Tηκίνπ Πξνδξφκνπ εξξψλ)
Γιαλέξειρ
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη Bηβιηνινγίαrdquo (ζην Σκήκα Bηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ TEI
Θεζζαινλίθεο)
ldquoH θαηλνκελνινγία ηεο Eιιεληθήο Γξαθήο ζήκεξαrdquo (ζην ζεκηλάξην ldquoρεδηαζκφο
ειιεληθψλ γξακκάησλ παξειζφλ παξφλ κέιινλrdquo Θεζζαινλίθε)
ldquoH αληηγξαθή ησλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ Άισζεrdquo (ζην πιαίζην ησλ εθδειψζεσλ ηεο
ldquoEιιεληθήο Παιαηνγξαθηθήο Eηαηξείαοrdquo θαη ησλ δεκνζίσλ καζεκάησλ ηνπ πιιφγνπ
ησλ απνθνίησλ ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο Θεζζαινλίθεο ldquoΦηιφινγνοrdquo Θεζζαινλίθε)
6
Eπιζηημονικέρ ηηλεοπηικέρ εκπομπέρ
πκκεηείρα ζε κία επηζηεκνληθή ηειενπηηθή εθπνκπή ζηελ ET 3 κε ζέκα ldquoH
δηαζπνξά ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Mαθεδνλίαοrdquo φπνπ παξνπζίαζα θαη άγλσζην πιηθφ
Oξγάλσζα ν ίδηνο κηα δεχηεξε φκνηα εθπνκπή κε ζέκα ldquoOη βηβιηνζήθεο θαη ηα
ρεηξφγξαθα ηνπ Aγίνπ ξνποrdquo
Ίδπςζη επιζηημονικήρ εηαιπείαρ
1997 Ίδξπζε κε πξσηνβνπιία δηθή κνπ θαη ησλ ζπνπδαζηψλ ησλ Mαζεκάησλ
Παιαηνγξαθίαο ησλ εηψλ 1994-96 ηεο EΛΛHNIKH ΠAΛAIOΓPAΦIKH
ETAIPEIA επηζηεκνληθνχ κε θεξδνζθνπηθνχ ζσκαηείνπ
Γξακκαηέαο ηεο Eηαηξείαο εθιεγφκελνο αλά ηξηεηία απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη ζήκεξα
(1997-2009)
ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΡΓΟ
η ν Π α η ξ η α ξ ρ η θ φ Ί δ ξ π κ α Π α η ε ξ η θ ψ λ M ε ι ε η ψ λ
ldquoEηζαγσγή ζηελ Παιαηνγξαθία θαη ηε θηινινγηθή έξεπλαrdquo ζε θνηηεηέο (θπξίσο
κεηαπηπρηαθνχο) ηεο Φηινζνθηθήο Θενινγηθήο θαη Nνκηθήο ρνιήο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (επί ζεηξά δεθαπέληε [15] εηψλ ζην πιαίζην ησλ
επηζηεκνληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Iδξχκαηνο)
η ν A ξ η ζ η ν η έ ι ε η ν Π α λ ε π η ζ η ή κ η ν Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο
ldquoEηζαγσγή ζηελ έξεπλα ησλ αξρεηαθψλ πεγψλrdquo (ζηνπο κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο ηνπ
εηδηθνχ ζεκηλαξίνπ ldquoAμηνπνίεζε πεγψλ θαη αξρεηαθνχ πιηθνχ γηα ηελ Iζηνξία ηεο
Nενειιεληθήο Eθπαίδεπζεοrdquo ηνπ Tκήκαηνο Φηινζνθίαο Παηδαγσγηθήο θαη
Φπρνινγίαο ηνπ A Π Θ) (1991-92)
η ν Κ Δ Κ Η Μ ε η ξ ν π φ ι ε σ ο Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο εκηλάξην ldquoπληήξεζε βη-
βιίσλ θαη έξγσλ ηέρλεο rdquo(1995 30 δηδαθηηθέο ψξεο)
ldquoΗζηνξία ηεο κηθξνγξαθίαοrdquo
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη ηζηνξία ηεο γξαθήοrdquo
7
MEPO B΄
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
6
Eπιζηημονικέρ ηηλεοπηικέρ εκπομπέρ
πκκεηείρα ζε κία επηζηεκνληθή ηειενπηηθή εθπνκπή ζηελ ET 3 κε ζέκα ldquoH
δηαζπνξά ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Mαθεδνλίαοrdquo φπνπ παξνπζίαζα θαη άγλσζην πιηθφ
Oξγάλσζα ν ίδηνο κηα δεχηεξε φκνηα εθπνκπή κε ζέκα ldquoOη βηβιηνζήθεο θαη ηα
ρεηξφγξαθα ηνπ Aγίνπ ξνποrdquo
Ίδπςζη επιζηημονικήρ εηαιπείαρ
1997 Ίδξπζε κε πξσηνβνπιία δηθή κνπ θαη ησλ ζπνπδαζηψλ ησλ Mαζεκάησλ
Παιαηνγξαθίαο ησλ εηψλ 1994-96 ηεο EΛΛHNIKH ΠAΛAIOΓPAΦIKH
ETAIPEIA επηζηεκνληθνχ κε θεξδνζθνπηθνχ ζσκαηείνπ
Γξακκαηέαο ηεο Eηαηξείαο εθιεγφκελνο αλά ηξηεηία απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη ζήκεξα
(1997-2009)
ΓΙΓΑΚΣΙΚΟ ΔΡΓΟ
η ν Π α η ξ η α ξ ρ η θ φ Ί δ ξ π κ α Π α η ε ξ η θ ψ λ M ε ι ε η ψ λ
ldquoEηζαγσγή ζηελ Παιαηνγξαθία θαη ηε θηινινγηθή έξεπλαrdquo ζε θνηηεηέο (θπξίσο
κεηαπηπρηαθνχο) ηεο Φηινζνθηθήο Θενινγηθήο θαη Nνκηθήο ρνιήο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (επί ζεηξά δεθαπέληε [15] εηψλ ζην πιαίζην ησλ
επηζηεκνληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Iδξχκαηνο)
η ν A ξ η ζ η ν η έ ι ε η ν Π α λ ε π η ζ η ή κ η ν Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο
ldquoEηζαγσγή ζηελ έξεπλα ησλ αξρεηαθψλ πεγψλrdquo (ζηνπο κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο ηνπ
εηδηθνχ ζεκηλαξίνπ ldquoAμηνπνίεζε πεγψλ θαη αξρεηαθνχ πιηθνχ γηα ηελ Iζηνξία ηεο
Nενειιεληθήο Eθπαίδεπζεοrdquo ηνπ Tκήκαηνο Φηινζνθίαο Παηδαγσγηθήο θαη
Φπρνινγίαο ηνπ A Π Θ) (1991-92)
η ν Κ Δ Κ Η Μ ε η ξ ν π φ ι ε σ ο Θ ε ζ ζ α ι ν λ ί θ ε ο εκηλάξην ldquoπληήξεζε βη-
βιίσλ θαη έξγσλ ηέρλεο rdquo(1995 30 δηδαθηηθέο ψξεο)
ldquoΗζηνξία ηεο κηθξνγξαθίαοrdquo
ldquoΠαιαηνγξαθία θαη ηζηνξία ηεο γξαθήοrdquo
7
MEPO B΄
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
7
MEPO B΄
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
8
ΣΟ TΜHMA AΡΥΔΙΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ BΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑ (TAB) ΣΟΤ
IΟΝΙΟΤ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟΤ
ζα πεξηιακβάλνληαη εδψ ζην δεχηεξν κέξνο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν απφ ηνλ
Φεβξνπάξην ηνπ 2001 σο ηνλ Μάξηην ηνπ 2009
E ί ζ ο δ ο ρ κ α ι ε ξ έ λ ι ξ η ζ η ο T A B η ο ς I ο ν ί ο ς Π α ν ε π ι ζ η η μ ί ο ς
Γιδάζκυν με ζύμβαζη ηος ΠΓ 40780
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001 κνπ αλεηέζε απφ ην Ηφλην Παλεπηζηήκην κε ζχκβαζε ηνπ ΠΓ
40780 ε δηδαζθαιία ησλ καζεκάησλ laquoΔιιεληθήο Παιαηνγξαθίαοraquo θαη άιισλ ζην Tκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηελ ζέζε απηή παξέκεηλα έλαλ (1) ρξφλν θαη εθηά
(7) κήλεο
Eκλογή ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 14 Μαξηίνπ 2002 εμειέγελ πακςεθεί κεηαμχ ηξηψλ ππνςεθίσλ απφ ηελ ηφηε Γεληθή
πλέιεπζε ηνπ ΣΑΒ ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε
γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo Οξθίζηεθα ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηνπ
ίδηνπ έηνπο ηηο 26 επηεκβξίνπ 2005 ζπκπιήξσζα ηξία ρξφληα ζηε ζέζε ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή
Mονιμοποίηζη ζηη βαθμίδα ηος επίκοςπος καθηγηηή
ηηο 15 Γεθεκβξίνπ 2005 έρνληαο ζπκπιεξψζεη ηξία ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ
θαζεγεηή επί ηξηεηεί ζεηεία κε γλσζηηθφ αληηθείκελν laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθίαraquo
κνληκνπνηήζεθα ζηε βαζκίδα απηή κε απφθαζε (πακςεθεί) ηεο θνηλήο ζπλεδξίαο ηνπ
Δθιεθηνξηθνχ ψκαηνο θαη ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ TAB
Δκλογή ζηη βαθμίδα ηος αναπληπυηή καθηγηηή
Tνλ επηέκβξην ηνπ 2007 εμειέγελ (πακςεθεί) ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή
κε ην ίδην αληηθείκελν θαη ζην ίδην ηκήκα φπσο παξαπάλσ Oξθίζηεθα 15 Nνεκβξίνπ
2007
Γ ι δ α κ η ι κ ό έ π γ ο
Γιδαζκαλία πποπηςσιακών μαθημάηυν
Απφ ηελ εκέξα ηεο αλάιεςεο ησλ θαζεθφλησλ κνπ σο ldquoζπκβαζηνχρνο 407rdquo
(Φεβξνπάξηνο ηνπ 2001) κέρξη ζήκεξα δίδαμα (αξηζκ 1 ndash 2) θαη εμαθνινπζψ λα
δηδάζθσ (αξηζκ 3 ndash 7) ηα παξαθάησ καζήκαηα
1) Παππξνινγία
2) Θεζκνί Γηνίθεζεο ηνπ Οζσκαληθνύ Κξάηνπο θαη ηνπ Διιεληζκνύ θαηά ηελ
νζσκαληθή πεξίνδν
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
9
Tν πεξηερφκελν ησλ παξαθάησ ηεζζάξσλ καζεκάησλ ην δηακφξθσζα έηζη ψζηε
λα είλαη απφιπηα πξνζαξκνζκέλν ζηηο εηδηθέο απαηηήζεηο ηνπ Tκήκαηνο
Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο
3) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία Η1
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία ε ldquoEπηζηήκε ησλ
ρεηξνγξάθσλrdquo Ζ δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ειιεληθνχ βηβιίνπ πξηλ απφ ηελ
ηππνγξαθία ην βηβιίν ζε κνξθή παπχξηλνπ θπιίλδξνπ θαη θπξίσο πεξγακελνχ θαη
ραξηψνπ θψδηθα πεξγακελή ραξηί πδαηφζεκα ldquoηεηξάδηαrdquo ζηάρσζε θηη
(θσδηθνινγία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθηθή γξαθή)
4) Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Κσδηθνινγία ΗΗ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Οη δηάθνξνη ηχπνη ηεο βηβιηαθήο κηθξνγξάκκαηεο θαη
κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο ε κεηάβαζε απφ ηελ κεγαινγξάκκαηε ζηελ
κηθξνγξάκκαηε ν ldquoκεηαραξαθηεξηζκφοrdquo θαη νη ζπλέπεηέο ηνπ ε δηαδηθαζία
αληηγξαθήο ηνπ θψδηθα αληηγξαθείο ndash αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα δηαθφζκε-ζε
(παιαηνγξαθία) ― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ (θαιιηγξαθη-θή θαη
θηινινγηθή γξαθή)
5) Παιαηνγξαθία ησλ βπδαληηλώλ θαη κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν έγγξαθν ζην πιαίζην ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ γεληθψο
νη θαηεγνξίεο ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ ηα πεξηερφκελά
ηνπο έγγξαθα ndash ηζηνξία ndash δίθαην εθθιεζηαζηηθά έγγξαθα λνηάξηνη Eπηαλήζνπ
θαη λνηαξηαθά έγγξαθα γιψζζα θαη γξαθή ησλ λνηαξηαθψλ εγγξάθσλ ην
έγγξαθν ζηε ζχγρξνλε λνκηθή ζθέςε βνεζήκαηα γηα ηε κειέηε ησλ εγγξάθσλ ―
Aλαιχζεηο πεξηερνκέλσλ δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ εγγξάθσλ ― Αζθήζεηο ζηελ
αλάγλσζε εγγξάθσλ
6) Xεηξόγξαθν βηβιίν θαη θνηλσλία ζηε βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή επνρή
Πεξηερφκελν ζπλνπηηθά Σν ρεηξφγξαθν βηβιίν σο πξντφλ θαη σο θνηλσληθφ αγαζφ
νη ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο ηνπ (παξαγγειηνδφηεο θαη αληηγξαθείο) θαη νη
ρξήζηεο ηνπ (ιφγηνη θηιφινγνη θηη) θαη ε θνηλσληθή ηνπο δηαζηξσκάησζε
βηβιηνζήθεο Ζ ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ηνπ ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ θαη κεηά ηελ
εθεχξεζε θαη δηάδνζε ηεο ηππνγξαθίαο θαη νη θνηλσληθέο αηηίεο ηνπ θαηλνκέλνπ
― Αζθήζεηο ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ κεγαινγξάκκαηεο γξαθήο θαη
επηιέθησλ γξαθψλ
7) Μεζαησληθή Γξακκαηεία
1 Aλαθέξσ ηα καζήκαηα κε ηελ πην πξφζθαηε νλνκαζία ηνπο
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
10
Με πιαίζην ηελ Μεζαησληθή Γξακκαηεία ην ελδηαθέξνλ ζην κάζεκα απηφ
επηθεληξψλεηαη ζηα πεδά θαη πνηεηηθά θείκελα ηεο δεκψδνπο βπδαληηλήο
ινγνηερλίαο Μειεηψληαη ηα θείκελα απηά θαζ΄ εαπηά νη παξαιιαγέο ηνπο ζηελ
βπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεξίνδν θαζψο θαη ε δηάδνζή ηνπο ζε Αλαηνιή θαη
Γχζε Παξάιιεια δηαβάδνληαη δείγκαηα ρεηξνγξάθσλ θνξέσλ ησλ παξαπάλσ
θεηκέλσλ θαη εμεηάδνληαη δεηγκαηνιεπηηθά πξνβιήκαηα θηινινγηθήο θξηηηθήο ηνπ
θεηκέλνπ
Γιδαζκαλία μεηαπηςσιακών μαθημάηυν (ζηο ΣΑΒ)
ην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο Mεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ηνπ ΣΑΒ laquoΔπηζηήκε ηεο
πιεξνθνξίαοraquo laquoΤπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο ζε ςεθηαθφ πεξηβάιινλraquo δίδαμα ην
κάζεκα laquoΦεθηαθή πιεξνθνξία ζηηο αλζξσπηζηηθέο επηζηήκεοraquo (ζπλδηδαζθαιία κε
ηνλ θαζεγεηή θ Θ Παππά) θαη επφπηεπζα εξγαζίεο κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ (βι
παξαθάησ ζ 15 - 17)
ς γγπα θή κα ι ζύνθ ε ζη δ ιδακ ηικώ ν εγ σε ιπ ι δ ίυ ν
Γηα ηε ζπζηεκαηηθή δηδαζθαιία ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο δελ ππάξρνπλ
ζχγρξνλα εγρεηξίδηα ζηα ειιεληθά Γηα ηε ζεσξία βέβαηα ππάξρεη ην γλσζηφ
εγρεηξίδην ηνπ Mioni ην νπνίν φκσο ρξήδεη αλαλέσζεο δελ ππάξρεη φκσο ηίπνηα γηα
ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Γηα ηνλ ιφγν απηφ θαηάξηηζα ην 2ν
ηεχρνο ελφο εγρεηξηδίνπ laquoχληνκε εηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη
Kσδηθνινγίαraquo ην νπνίν πεξηέρεη πίλαθεο κε ζρφιηα γηα ηελ άζθεζε ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ ζηελ αλάγλσζε ηεο κεγαινγξάκκαηεο θαη κηθξνγξάκκαηεο
βηβιηαθήο γξαθήο ΄Δηζη νη θνηηεηέο έρνπλ ηψξα κπξνζηά ηνπο έλα ζπζηεκαηηθφ
εγρεηξίδην γηα ηελ άζθεζε ζηελ αλάγλσζε ρεηξνγξάθσλ ελψ γηα ηελ ζεσξία
ρξεζηκεχεη πξνο ην παξφλ ην εγρεηξίδην ηνπ Mioni κέρξη λα εθδνζεί ην 1ν ηεχρνο ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ Έλα ηέηνην εγρεηξίδην ζεσξίαο θαη άζθεζεο εκθαλίδεηαη γηα
πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία θαη ρξεζηκεχεη γηα ην κάζεκα ησλ Α΄θαη
Β΄εμακήλσλ
Aθφκε δπζθνιφηεξα ―απφ άπνςε χπαξμεο δηδαθηηθψλ εγρεηξηδίσλ― είλαη ηα
πξάγκαηα φζνλ αθνξά ηελ δηδαζθαιία ηεο παιαηνγξαθίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ
εγγξάθσλ έλα αληηθείκελν ην νπνίν πέξαλ ηεο Γηπισκαηηθήο ίζσο δελ δηδάζθεηαη
ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζρεηηθνχ καζήκαηνο ηνπ Γ΄εμακήλνπ
(κειέηε ησλ βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ εγγξάθσλ) ζπλέζεζα έλα εγρεηξίδην
παιαηνγξαθίαο ησλ εγγξάθσλ κε πίλαθεο θαη ζρφιηα
Aθξηβψο ζην ίδην κε ην παξαπάλσ πιαίζην θαη κε ηελ ίδηα ινγηθή ζπγθξφηεζα απφ
δηάθνξεο κειέηεο έλα εγρεηξίδην ζεσξίαο γηα ηελ κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
11
Λ ο ι π ή δ π α ζ η η π ι ό η η η α ζ η ο Σ Α Β
ςνεπγαζία με ηοςρ θοιηηηέρ
Σελ επηζηεκνληθή ζπλεξγαζία κε ηνπο θνηηεηέο ηελ είρα εθαξκφζεη θαη ζην παξειζφλ
θαη ηελ εθαξκφδσ θαη ηψξα ζπζηεκαηηθά ζην ΣΑΒ πγθεθξηκέλα ζπλεξγάδνκαη κε
ηηο παξαθάησ πξψελ θνηηήηξηεο θαη ηψξα απνθνίηνπο ηνπ ΣΑΒ γηα ηε ζπγγξαθή
ησλ εμήο βηβιίσλ
Π Μέκνπ Αλαιπηηθφο θαηάινγνο εληχπσλ ηεο Μαληαξείνπ ρνιήο Ακπειαθίσλ
Θεζζαιίαο
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 [Έρεη ήδε εθδνζεί]
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηψηε (hellip) 1559 έσο 1560
Θεσξψ φηη ε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο θαη λένπο πηπρηνχρνπο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηελ
έξεπλα ηε ζπγγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε κηαο κειέηεο είλαη γηα ηνπο λένπο
επηζηήκνλεο ε πην θαηάιιειε κέζνδνο εηζαγσγήο ησλ ζηελ έξεπλα
Eποπηεία πηςσιακών επγαζιών
Καηά ην ελ ιφγσ δηάζηεκα αλέζεζα θαη επφπηεπζα ή εππνπηεχσ ηηο παξαθάησ
πηπρηαθέο εξγαζίεο
Δ Βαζηιαθάθε Tν corpus ησλ επηζηνιψλ ηνπ παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο Mειεηίνπ
Πεγά (β΄κηζφ 16νπ αηψλα)
Π Μέκνπ Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 1 ndash 100
Ο Βαγελά Aλαθαηαινγνγξάθεζε ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο παηξηαξρηθήο
βηβιηνζήθεο Aιεμαλδξείαο 101 ndash 200
Η Διεπζεξίνπ Οη νκηιίεο ηνπ Αιβέξηνπ Μαξίλνπ ηνπ Υίνπ θαηά ηνλ θώδηθα ηνπ Αγίνπ
Όξνπο Ηβήξσλ 577
Μ Μεζνγείηε πλαγσγή αγηνγξαθηθώλ ldquoΥξήζεσλrdquo θαηά Λαηίλσλ ηνπ Μα-μίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ από ηνλ θώδηθα ηνπ Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο 363
Ρ Σφζθα Ζ κεηάθξαζε ηεο ldquoΑπνθαιύςεσοrdquo από ηνλ Μάμηκν Πεινπνλλήζην θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηεο
Γ Πηηζνχλε Μηθξά έξγα θαη κεηαθξάζεηο ηνπ Μάμηκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ (16νο
-17νο
αη) Γηπισκαηηθή έθδνζε θαη ζρνιηαζκόο
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
12
Γ Ακαλαηίδεο Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Α
Δ Μαδαξάθε Σν πεξηερόκελν ηνπ ρεηξνγξάθνπ ηνπ ζπνπδαζηεξίνπ Βπδαληηλήο θαη
Νενειιεληθήο Φηινινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ 68 Μέξνο Β΄
Ε Γαβηηίδνπ Ο laquoηεθαλίηεο θαη ηρλειάηεοraquo ηνπ Θενδνζίνπ Επγνκάια θαηά ηνλ θώδηθα
Βιαηάδσλ 65
Xαζάπε Οη επηζηνιέο ηνπ Μάμηκνπ Μαξγνύληνπ θαη ηνπ Κπξίιινπ Λνύθαξε ζην
ρεηξόγξαθν κεηνρίνπ Παλαγίνπ Σάθνπ Κσλζηαληηλνππόιεσο 240 Γηπισκαηηθή έθδνζε
θαη ζρόιηα
Α Υαηδεαγγέινγινπ Σν κπζηζηόξεκα laquoηληίπαοraquo θαηά ηε κεηάθξαζε ηνπ
Κσλζηαληίλνπ Ρεζηλνύ από ηνλ θώδηθα Λαύξαο Κ81295
Θ Οξθαλνχ Σα πεξηερόκελα ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο Βιαηάδσλ Αλαιπηηθή
θαηαγξαθή
Β Σζάπεο Οη απηόγξαθεο νκηιίεο ηνπ Παηξηάξρε Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ Πεγά Μέξνο
Α΄
ςνεξέηαζη πηςσιακών επγαζιών
Yπήξμα ζπλεμεηαζηήο ησλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ησλ θνηηεηξηψλ
Δ Λενληηάδνπ πκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ Αγίνπ Μαηζαίνπ Γεκεηξίνπ
Πξσηνπαππά Φαξκάθε (hellip) 1515 έσο 1528 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Π Μεηαμάθε Oη ζπκβνιαηνγξαθηθέο πξάμεηο ηνπ λνηαξίνπ ηεο Λεπθίκκεο Mάξθνπ
Mνλαζηεξηώηε (hellip) 1559 έσο 1560 (Δπφπηεο π Αζσλίηεο)
Β Γησηάθε Ο κύζνο ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθόλεο (Δπφπηεο Θ Παππάο)
Αη Μπαξκπαδάθε Σππνγξαθηθέο Γηνξζώζεηο θαη Παξνξάκαηα ζε ειιεληθά βηβιία ηνπ
18νπ
θαη 19νπ
αηώλα (Δπφπηεο Η Κφθθσλαο)
Eποπηεία μεηαπηςσιακών επγαζιών
2005-2006
Z Σζάθνο Γηδαζθαιία αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζε παλεπηζηήκηα μέλσλ ρσξώλ θαη
ηεο Διιάδαο
Β Γεξνδήκνπ θαη Α Γθνχλε Ζιεθηξνληθέο δηεπζύλζεηο γηα ηελ αξραία Διιεληθή
γξακκαηεία
Δ Βιηζίδνπ Παξαζηάζεηο αξραίνπ ειιεληθνύ ζεάηξνπ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ππόινηπε
Δπξώπε θαηά ην δεύηεξν κηζό ηνπ 20νπ αηώλα
Μ Μειηζζάο Ζ ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ ζηελ δηάδνζε ηεο κνπζηθήο
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
13
Β ηψρνο Σξηζδηάζηαηεο αλαπαξαζηάζεηο ειιεληθώλ αξραηνηήησλ ζην δηαδίθηπν
Δ Καξαγθνχλε Δπηινγή ειεθηξνληθώλ δηεπζύλζεσλ γηα ηελ Αξραία Διιεληθή
Γξακκαηεία
2006-2007
Ν Πεπφλε Διιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Βπδαληηλή Γξακκαηεία ζην δηαδίθηπν
Γ Μπνπληάο Κξηηήξηα ηζηνζειίδσλ Αξραίαο Διιεληθήο Γξακκαηείαο
Ο Μηηζνχιεο Φεθηαθή αλαπαξάζηαζε νηθνδνκεκάησλ ηεο αξραίαο Διιάδαο
2007-2008
Α Υαηδεβαζηιείνπ Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Δηαηξηθήο
δηαρείξηζεο πιεξνθνξηώλ ηνπ Curtin University of Technology θαη ζύγθξηζε κε ην ηκήκα
Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
Κ Μπαιαιή Παξνπζίαζε ηνπ ηκήκαηνο βηβιηνζεθνλνκίαο ησλ Γπηηθώλ Ηλδηώλ θαη
ζύγθξηζε κε ην παλεπηζηήκην Αξρεηνλνκίαο - Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ
Α Δπαγγέινπ ύγθξηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο-
Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ κε ην Σκήκα ηεο Δπηζηήκεο ηεο
Βηβιηνζεθνλνκίαο θαη Σεθκεξίσζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Carlos III de Madrid
Θ Γθφληα ύγθξηζε πξνγξάκκαηνο ζπνπδώλ ηνπ ηκήκαηνο laquoLibrary and Information
Scienceraquo ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Western Cape ηεο Ννηίνπ Αθξηθήο κε απηό ηνπ
Σκήκαηνο Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελή εξεηαζηική επιηποπή μεηαπηςσιακήρ επγαζίαρ
M Γαβξίιε Mειέηε ηεο εθηθηόηεηαο δεκηνπξγίαο θαη δηαηήξεζεο ςεθηαθνύ αξρείνπ H
πεξίπησζε ηεο εληαίαο ζπιινγήο δηπισκαηηθώλ κεηαπηπρηαθώλ εξγαζηώλ θαη
δηδαθηνξηθώλ δηαηξηβώλ ηεο Kεληξηθήο Bηβιηνζήθεο ηνπ Eζληθνύ Mεηζνβίνπ
Πνιπηερλίνπ
ςμμεηοσή ζε επηαμελείρ εξεηαζηικέρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
Γεξ Α Μέξηαλνο Οη νηθνλνκηθέο ηδέεο ζην Βπδάληην ηνλ 12ν αηώλα Ζ νηθνλνκηθή
θηινζνθία ηνπ Δπζηαζίνπ κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ
Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2005)
π Ππξπχιε Μνπζεία θαη κνπζεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα Πξννπηηθή δηεξεύλεζε
ηνπ θξαηηθνύ κνπζεηαθνύ ηνκέα Σκήκα Αξραηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ηνπ
Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ Κέξθπξα (2008)
Eποπηεία διδακηοπικών διαηπιβών
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
14
Δπνπηεχσ ηηο παξαθάησ ελ εμειίμεη δηδαθηνξηθέο δηαηξηβέο
Δπδνθία Λενληηάδνπ Αιβέξηνο Μαξίλνο ν Υίνο (16νο
-17νο
) Βίνο θαη Έξγν
Δπζηξάηηνο εκαληήξεο Ο Κεξθπξαίνο Αξρηεπίζθνπνο Θπαηείξσλ Αζελαγόξαο
Καββάδαο (1884 ndash 1962) Ζ δσή θαη ην έξγν ηνπ βάζεη αξρεηαθώλ πεγώλ
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ επιηποπέρ διδακηοπικών διαηπιβών
A Kαινγεξάο Aξραίνο ειιεληθφο πνιηηηζκφο λέεο ηερλνινγίεο θαη δαηδίθηπν
Eπαλαπξνζδηνξηζκφο ζέζεο παηδαγσγηθψλ ζηφρσλ πξννπηηθέο (Eπφπηεο M
Kνιπβά)
Υξ Zακπαθφιαο Aξρεία ηνπ Eιιεληζκνχ ηεο Γηαζπνξάο Aξρεία εκπνξηθψλ νίθσλ
Hπεηξσηψλ ζηε Bελεηία16νο ndash 18νο αηψλεο (Eπφπηεο M Kνιπβά)
ςμμεηοσή ζε ηπιμελείρ ειζηγηηικέρ επιηποπέρ για ςποτήθια μέλη ΓEΠ
ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ κφληκνπ επίθνπξνπ θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash
Bηβιηνγαξαθία
ζηε βαζκίδα ηνπ ιέθηνξα κε αληηθείκελν Βηβιηνζεθνλνκία Πξόηππα θαη ζπζηήκαηα
επεμεξγαζίαο θαη νξγάλσζεο ηεθκεξίσλ
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Αξρεηνλνκία
ζηε βαζκίδα ηνπ αλαπιεξσηή θαζεγεηή κε αληηθείκελν Bηβιηνινγία ndash Bηβιηνγξαθία
ςμμεηοσή ζηην Δπιηποπή Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2007)
Ππόεδπορ ηηρ Δπιηποπήρ Ππογπάμμαηορ ηος ΣΑΒ (2009)
ςμμεηοσή ζε επιηποπέρ ζςνεδπίυν
πκκεηείρα ζηελ
Oξγαλσηηθή επηηξνπή ηεο 5εο πλάληεζεο Βπδαληηλνιφγσλ Διιάδαο θαη Κχπξνπ
(Κέξθπξα επηέκβξηνο 2003) θαη ζηελ
Eπηζηεκνληθή επηηξνπή ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα
Oθηψβξηνο 2004)
ςμμεηοσή ζε διεθνείρ επιζηημονικέρ επιηποπέρ
Πξφζθαηα (2009) πνπ δεηήζεθε λα ζπκκεηάζρσ ζηελ δηεζλή επηηξνπή
θαηαινγνγξαθήζεσο ρεηξνγξάθσλ Αγίαο Γξαθήο
ςμμεηοσή ζε ζςνέδπια
πκκεηείρα κε αλαθνηλψζεηο ζηα παξαθάησ ζπλέδξηα
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
15
6ν Γηεζλέο πκπφζην Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο (Γξάκα 21 ndash 27 επηεκβξίνπ 2003)
Θέκα αλαθνίλσζεο H παξαγσγή ησλ Eιιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν
αηψλα [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 45]
13ν πλέδξην Aθαδεκατθψλ Bηβιηνζεθψλ (Κέξθπξα 13-15 Oθησβξίνπ 2004) Θέκα
αλαθνίλσζεο Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
Ομιλίερ
Oη Σξεηο Ηεξάξρεο ζπγγξαθείο θαη έξγα ζηε δηαρξνληθή ηνπο πνξεία (Κέξθπξα
Ηαλνπάξηνο 2007)
300 ρξφληα Παξειζφλ παξφλ θαη κέιινλ ηεο Διιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
(Θεζζαινλίθε Ννέκβξηνο 2008 Αζήλα Γεθέκβξηνο 2009)
Οπγάνυζη επιζηημονικήρ ημεπίδαρ και έκθεζηρ σειπογπάθυν και εγγπάθυνhellip
hellipκε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ ζ 11 θαη ζ 54)
Άλλερ δπαζηηπιόηηηερ ζηο Tμήμα Aπσειονομίαρ και Bιβλιοθηκονομίαρ
α) Δθπαηδεπηηθή εθδξνκή ην ηέινο ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ 2004 νξγάλσζα γηα ηνπο
θνηηεηέο ηνπ ΣΑΒ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ laquoΔιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Δηαηξείαraquo απφ
ηεο ηδξχζεσο ηεο νπνίαο είκαη Γξακκαηέαο ηεηξαήκεξε εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε Σν πξφγξακκα ην θαηάξηηζα πξνζσπηθά κεηά απφ ζρεηηθέο
επαθέο θαη έηζη έγηλε δπλαηφ λα επηζθεθζνχκε θαη λα μελαγεζνχκε ζηε βηβιηνζήθε
ηνπ Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ θαη ζηε βηβιηνζήθε ηεο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο
Υάιθεο φπνπ ελεκεξσζήθακε γηα ηα ζπζηήκαηα ηαμηλφκεζεο ησλ βηβιηνζεθψλ
απηψλ θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπο ηελ βηβιηνζήθε ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ
κειεηήζακε δεηγκαηνιεπηηθά θαη νξηζκέλα παιαίηππα
β) Γσξεά βηβιίσλ Απφ ηελ είζνδφ κνπ ζην Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζε-
θνλνκίαο αληηιήθζεθα κεηαμχ άιισλ φηη ε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο έρεη αθφκε
πνιιά πεξηζψξηα εκπινπηηζκνχ θαη κε γεληθή θαη κε εηδηθή βηβινγξαθία Γηα ηνλ
ιφγν απηφ πξνζπάζεζα κε δχν ηξφπνπο λα ζπκβάισ ζηελ θάιπςε ηνπ θελνχ
παξαγγέιινληαο βηβιία κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ζπζηεκαηηθή
έξεπλα ζηε βηβιηνγξαθία θαη ζηνπο θαηαιφγνπο εθδνηψλ θαη δσξίδνληαο δηάθνξα
βηβιία ζηε βηβιηνζήθε ηνπ Σκήκαηνο γηα ηνλ εκπινπηηζκφ ηεο Παξάγγεηια (δει
παξέδσζα ζηνπο ππεπζχλνπο ηεο βηβιηνζήθεο θαηαζηάζεηο) δηαθφζηα ζαξάληα ηξία
(243) βηβιία (ηίηινπο) θαη δψξεζα εβδνκήληα ηέζζεξα (74) βηβιία (ηίηινπο)2
2 Έμη (6) βηβιία (ηίηινπο) δψξηζα θαη ζην Σκήκα Ηζηνξίαο ηνπ Ηνλίνπ Παλεπηζηεκίνπ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
16
MEPO Γ΄
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
17
ΓΗΜΟΙΔYΜΑΣΑ
ς ν ο π η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ
Aςηοηελή
1 Kαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο ζθήηεο Aγίνπ Γεκεηξίνπ Παηξηαξρηθφλ
Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ Θεζζαινλίθε 1978 (ζπλεξγαζία E Lamberz)
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 3]
2 Tν νκηιεηηθό έξγν ηνπ Mειεηίνπ Πεγά Παηξηάξρε Aιεμαλδξείαο (1590-1601) θαη ε
ρεηξόγξαθε παξάδνζή ηνπ Γξακκαηνινγηθή θαη θηινινγηθή κειέηε Θεζζαινλίθε
1992 [δεκ 1995] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 23]
3 Ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ Δθδ Οίθνο laquoΗ Εαραξφπνπινοraquo
Αζήλα (ππφ εθηχπσζε) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 28]
4 ύληνκε εηζαγσγή ζηελ Eιιεληθή Παιαηνγξαθία θαη Kσδηθνινγία Tεχρνο 2ν
Πίλαθεο κε επηιεγκέλα δείγκαηα γξαθήο θαη ζρφιηα University Studio Press
Θεζζαινλίθε 2001 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 34]
5 Βηβιηνγξαθία Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο Γεκνζηεύκαηα Eιιήλσλ ηεο 50εηίαο 1951 -
2000 Πξψηε θαηαγξαθή Θεζζαινλίθε 2003 (ζπλεξγαζία A Γ Φσηηάδνπ θαη Θ
Zηψγα) [Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 35]
6 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Πίλαθεο κεηαβπδαληηλώλ εγγξάθσλ κε ζρόιηα
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 38]
7 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν Καηάινγνο έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ ηεο Κεληξηθήο
Βηβιηνζήθεο ηνπ Α Π Θ θαη εγγξάθσλ ησλ Γ Α Κ ndash Ηζηνξηθνύ Αξρείνπ Μαθεδνλίαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
8 Γεκήηξηνο Φαξκάθεο Ννηάξηνο θαη Πξσηνπαππάο Αγίνπ Μαηζαίνπ Κεξθύξαο
University Studio Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ) [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
Πανεπιζηημιακά εγσειπίδια
9 Παιαηνγξαθία ησλ εγγξάθσλ Kεθάιαηα εηζαγσγήο ζηε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλώλ
εγγξάθσλ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 42]
Mελέηερ ζε πεπιοδικά και ζςλλογικούρ ηόμοςρ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
18
10 The Greek MSS at Chilandar Kyrillo-Metodievsky studii 3 Sofia 1986 ζζ 191-193
[= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ O ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ
βαιθαληθψλ εζλψλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984] [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 15]
11 The Mount Athos MSS and their Cataloguing Polata Knigopisnaja 17-18 (1987) ζζ
106-118 [= Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ International Data Bases for Medieval
Manuscript Studies Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987] [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 16]
12 Mηα αθόκε ειιεληθή καξηπξία γηα ηελ εμέγεξζε ησλ Γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλζηαληηλνύπνιε ζηα 1807 Eιιεληθή Iζηνξηθή Eηαηξεία IΓ΄Παλειιήλην ηζηνξηθφ
ζπλέδξην (29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινλίθε 1993 ζζ 295 - 302 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 20]
13 πλνπηηθόο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνύ Θήξαο Eπεηεξίο
Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) ζζ 373-384 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 24]
14 Tν πξόβιεκα ηεο ρξνλνινγίαο γελλήζεσο ηνπ Πεγά θαη ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ
Mειέηην Bιαζηό Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ η B 2
ltPέζπκλν Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (= Nέα Xξηζηηαληθή Kξήηε έηε 1994-
1995) ζζ 445-450 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 25]
15 πκβνιή ζηε ζύληαμε ελόο λένπ ξεπεξηνξίνπ βηβιηνζεθώλ θαη θαηαιόγσλ ησλ
Eιιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] ζζ 189-200 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 26]
16 H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Aγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ Nέα επξήκαηα Eπη-
ζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25 - 28
Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζείν Kαηεξίλεο Ίδξπκα εζληθνχ θαη
ζξεζθεπηηθνχ πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 27]
17 ρεηηθά κε ηελ ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη πεξαηηέξσ πξνγξακκαηη-ζκόο ηεο
Oπψξα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno (= Bollettino Della
Badia Greca di Grottaferrata ns vol LI [1997]) ζζ 277-295 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 29]
18 Mάμηκνο Πεινπνλλήζηνο Mηα πξώηε ζθηαγξαθία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ
Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] ζζ 115-125 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
19
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 32]
19 H βηβιηνζήθε θαη ηα ρεηξόγξαθα ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ
161 - 204 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 39]
20 Paleographical Researches in the Lavra Library on Mount Athos Eιιεληθά 50
(2000) ζζ 217 - 230 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 40]
21 Πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε MOCXOBIA 1
(2001) ζζ 247 - 258 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 36]
22 The Mount Athos Manuscripts in the Kurzgefasste Liste der Griechischen
Handschriften des Neuen Testaments Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 -
250 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 41]
23 H βηβιηνζήθε ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 43]
24 Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H
κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 44]
25 H ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ κεηά ηελ εθεύξεζε ηεο
ηππνγξαθίαο θαη θπξίσο θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα ζηα Πξαθηηθά ηνπ A΄ Γηεζλνχο
πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 45]
26 Oη πεξηπέηεηεο κηαο κνλαζηεξηαθήο βηβιηνζήθεο θαη ε κειέηε ησλ κεηά ηελ Άισζε
ειιεληθώλ βηβιηνζεθώλ ζηα Πξαθηηθά ηνπ 13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθψλ
Bηβιηνζεθψλ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 46]
27 Aγίνπ Όξνπο ζε DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ
Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 47]
28 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο πξώην Σεθκήξηνλ 7 2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ
Κχξνπ) [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 50]
29 Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ Δπηζηνιέο Η Οη εθδεδνκέλεο επηζηνιέο Πξώηε θαηαγξαθή
Διιεληθά 592 2009 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 51]
30 Ο πζηεξνβπδαληηλόο Οςαξνιφγνο θαη ν Φπζηνιφγνο ηνπ Γακαζθελνύ ηνπδίηε ζε ελα
αγηνξεηηηθν ρεηξόγξαθν ηνλ ηηκεηηθφ ηφκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-
Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
30 πλνπηηθόο ζπκπιεξσκαηηθόο θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Μνλήο
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
20
Υηιαλδαξίνπ Μέξνο δεύηεξνλ Σεθκήξηνλ 8 2009
Δπιζηημονικά άπθπα
32 Xenophon (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 30]
33 Xiropotamou (Kloster) Lexikon des Mittelalters η 9 1998 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 31]
Ανακοινώζειρ ππογπαμμάηυν επεςνών
34 Παιαηνγξαθηθά θαη θηινινγηθά εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ
1989] ζζ 443-444 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 18]
35 Mειέηεο θαη πξνγξάκκαηα εξεπλώλ Παιαηνγξαθίαο Φηινινγίαο θαη Bπδαληηλήο ηέρλεο
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 - 27
επηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο -
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζζ 94 ndash 96 [ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ] [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 33]
Δκλαφκεςηικά άπθπα
36 Bηβιηνζήθεο θαη ρεηξόγξαθα ζην Άγηνλ Όξνο Eθεκεξίδα Θεζζαινλίθε άββαην 13
Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδεκνζίεπζε O Aζσλίηεο Iνχιηνο-επηέκβξηνο 1995
έηνο Γ΄ θχιιν 13 ζζ 12-14 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 21]
Bιβλιοκπιζίερ
37 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
Tφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) Tφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976) Suumldost-Forschungen XXXV (1976) ζζ 255 -
256 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 1]
38 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336 Suumldost-
Forschungen XXXVII (1978) ζ 209 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 2]
39 Bαιθαληθή Bηβιηνγξαθία Balkan Bibliography Edited by K A Dimadis
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 tomos V LI + 426 S ― V
Supplement XIII 521 S Suumldost-Forschungen XL (1981) ζ 321 [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 8]
40 La Paleacuteographie grecque et byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
21
Editions du CNRS 1977 588 pp + numerous plates Suumldost-Forschungen 38 (1979)
ζζ 464- 467 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 4]
41 Eκκαλνπήι Kξηαξά Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 ηφκνο sup2΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387 Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 560- 561 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 6]
42 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter Harlfinger
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Suumldost-Forschungen 41
(1982) ζζ 561-562 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 9]
43 M I Mαλνχζαθα Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζζ + 1θ Kιεξνλνκία 15 (1983) ζζ 163-164
[Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 10]
44 Aδακαληίνπ η Aλεζηίδε Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθόλ πεξηνδηθόλ ηνπ
Oηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) - ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζζ θαη Walter Fink Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik
herausgegeben von H Hunger Register zu Band 1-32 Wien 1984 158 ζζ
Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 417 - 420 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 11α-β]
45 Catalogue des manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S + 2 Bl
102 + XXVIII Taf 1 Bl Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) ζζ 351 - 354 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 13]
46 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989 Suumldost-Forschungen IL (1990) ζζ 588-589 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 19]
47 Bαζίιεο Άηζαινο Tα ρεηξόγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 151 ζζ Mαθεδνληθά KH΄ (1992) 529-530 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 22]
Bιβλιοπαποςζιάζειρ
48 Iσάλλνπ M Kνληδάξε Tν δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
Kιεξνλνκία 11 (1979) ζζ 561- 563 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 5]
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
22
49 A΄ πκπόζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνύ Xώξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθε-δνλία ndash
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλή-ζνπ ηνπ
Aίκνπ 179) Θεζζαινλίθε 1977 294 ζζ Θξαθηθή Eπεηεξίδα 1 (1980 ) ζζ 436 -
437 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 7]
50 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelnges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο Kιεξνλνκία 17 (1985) ζζ 207 - 209 [Bι
Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 12]
51 Actes de Docheiariou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Παξίζη Lethielleux
1984 ζ XIV + 398 πίλ 4 θση 72 (Archives de l Athos XIII) Eιιεληθά 37 (1986)
ζζ 378-379 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 14]
52 M Z Kνπηδάθε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρύινο Aηζρύιεηεο κλήκεο ζην ιεθηηθό
θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή Θεζζαινλίθε
(Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπε-ηεξίδα ηεο
Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκ 31) 1982 148 ζζ Θενιν-γία NH΄ (1987)
ζζ 182-183 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 17]
53 Iφλην Παλεπηζηήκην Σκήκα Aξρεηνλνκίαο θαη Bηβιηνζεθνλνκίαο Eιιεληθή παξνπζία
ζηε Kάησ Iηαιία Πξαθηηθά δηεζλνχο ζπκπνζίνπ Kέξθπξα 29 - 31 Oθησβξίνπ 1998
επηκέιεηα Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο απφζηξνθνο Kέξθπξα 2000 Kιεξνλνκία
32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 - 502 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ
αξηζκ 37]
Mελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ -ξνπο ην
ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86 [Bι Aλαιπηηθφο θαηάινγνο
δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 48]
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ [Bι Aλαιπηηθφο
θαηάινγνο δεκνζηεπκάησλ αξηζκ 49]
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄ ηφκνο Μεγίζηε
Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ εληαπηνχ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
23
A ν α λ ς η ι κ ό ρ κ α η ά λ ο γ ο ρ (καηά ζειπά δημοζιεύζευρ)3
1 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γεκάδεο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα Mειεηψλ
Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ ηφκνο I ζζ 314 + πκπιήξσκα ζζ 542 (1973 [=1974])
ηφκνο II ζζ 312 + Παξάξηεκα ζζ 422 (1974 [=1975]) ηφκνο III ζζ XL + 420 +
Παξάξηεκα ζζ XX + 286 (1976)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen XXXV (1976) 255 ndash 256
Aλ θαη ε βηβιηνγξαθία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε θαη βάζε ηεο έξεπλαο ζηελ
Eιιάδα πζηεξνχκε πνιχ σο γλσζηφλ Γηrsquo απηφ θαη ην απμεκέλν ελδηαθέξνλ ηνπ
γξάθνληνο ζε βηβιηνγξαθηθά ζέκαηα ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε νη ηξεηο πξψηνη
νγθψδεηο ηφκνη ηνπ θξηλφκελνπ έξγνπ ειέγρνληαη σο ζεηηθή ζπκβνιή ζην πξφβιεκα
θαη ζεκαληηθή θάιπςε ηνπ θελνχ αθνχ ε βηβιηνγξαθία απηή θαιχπηεη φινπο ηνπο
ηζηνξηθνχο θαη θηινινγηθνχο ηνκείο ηε βηβιηνθξηζία εμεηάδνληαη νη ιφγνη
ζπγθξνηήζεσο ηεο ζπγθεθξηκέλεο βηβιηνγξαθίαο αλαιχεηαη ε δνκή ηεο θαη
επηζεκαίλεηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηε γλψζε ησλ ζεκάησλ ηζηνξίαο πνιηηηζκνχ θαη
παηδείαο ηνπ βαιθαληθνχ ρψξνπ Iδηαίηεξα εμαίξεηαη ην γεγνλφο φηη ε βηβιηνγξαθία
απηή ζπκβάιιεη ζηε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ ζεκάησλ απηψλ
2 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Eπηκέιεηα K A Γ ε κ ά δ ε ο Θεζζαινλίθε Ίδξπκα
Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ 1977 ηφκνο IV ζζ 459 + Παξάξηεκα ζζ 336
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XXXVII (1978) 209
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 γηα ηνλ 4ν ηφκν ηνπ έξγνπ
3 KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN TH BATOΠEΓINH KHTH AΓIOY
ΓHMHTPIOY Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Μειεηψλ ΘEAΛONIKH 1978
[Καηάινγνη ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο 1] (ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ E
Lamberz)
Tα βπδαληηλά θαη λενειιεληθά ρεηξφγξαθα απνηεινχλ έλαλ αλεθηίκεην θαη
αλεμεξεχλεην ζεζαπξφ ζηε κειέηε ηνπ νπνίνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδνληαη νη
θηινινγηθέο θαη ηζηνξηθέο έξεπλεο H πξνζπέιαζε φκσο ησλ ρεηξνγξάθσλ
πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηηο εηδηθέο γλψζεηο ηελ αθξηβή θαη ιεπηνκεξή θαηαινγν-
γξάθεζή ηνπο κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο κεζφδνπο θαηαινγνγξάθεζεο ηελ θαηεχζπλζε
απηή βαδίδεη θαη ηνλ ζθνπφ απηφ επηζπκεί λα εθπιεξψζεη ην παξαπάλσ βηβιίν
Kαηαινγνγξαθεί κηα θαηά ην ήκηζπ γλσζηή θαη θαηά ην ήκηζπ άγλσζηε ζπιινγή
βπδαληηλψλ θαη λενειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Aγίνπ
3 Tα βηβιηνγξαθηθά ιήκκαηα αλαγξάθνληαη φπσο αθξηβψο ζηελ πεγή απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
24
Γεκεηξίνπ ζην Άγηνλ ξνο H κέζνδνο πνπ αθνινπζείηαη εληειψο πξσηφηππε είλαη
ζπγθεξαζκφο ησλ κεζφδσλ θαηαινγνγξάθεζεο ησλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Eζληθήο
Bηβιηνζήθεο Eιιάδνο (κέζνδνο Λίλνπ Πνιίηε) θαη ηεο Nationalbibliothek ηεο Bηέλλεο
(κέζνδνο Hunger) Kαηαινγνγξαθνχληαη 73 ρεηξφγξαθα θαηά ην πιείζηνλ
λενειιεληθά Tν βηβιίν ην πξψην κηαο ζεηξάο παξφκνησλ έξγσλ θηινδνμεί λα είλαη
νδεγφο ηεο ζεηξάο θαη έηπρε επκελψλ θξηηηθψλ απφ πνιιά ειιεληθά θαη μέλα
πεξηνδηθά Γξάθηεθε ζε ζπλεγξαζία κε ηνλ Dr E Lamberz αιιά ν θάζε ζπλεξγάηεο
ππνγξάθεη ην θνκκάηη πνπ έγξαςε κε δηθή ηνπ επζχλε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
1 F Halkin Analecta Bollandiana 97 (1979) 215-216
2 N Russell Sobornost 2 (1979) 95
3 G de Andreacutes Emerita XLVIII (1979) 313-314
4 W Lackner Suumldost-Forsungen 39 (1980) 472-473
5 ― Rev Et Byzantines 38 (1980) 329
6 J Mossay Rev Hist Eccl LXXV (1980) 741
7 S Bernandinello Scriptorium 34 (1980) 312-313
8 K Tr(eu) Byzantinoslavica 41 (1980) 113
9 E Gamillscheg Jahrb Oumlsterr Byzan 29 (1980) 433-434
10 N Wilson Journal of Hellenic Studies 101 (1981) 00
11 Θ Γεηνξάθε Όδσξ εθ Πέηξαο V-VI (1980- 81) 177
12 M Arranz Orientalia Christiana Periodica 47 (1981) 229
13 B Plank Ostkirchliche Studien 32 (1983) 56-57
14 B Fonkic Vizantijskij Vremennik 43 (1982) 271 - 273
4 La Paleacuteographie Grecque et Byzantine (Paris 21 - 25 october 1974) Colloques
Internationaux du Centre National de la Recherche Scientifique No 559 Paris
Editions du Centre National de la Recherche Scientifique 1977 588 pp + numerous
plates 395 - Fr
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 38 (1979) 464- 467
Tνλ Oθηψβξην ηνπ 1974 ζπλεθιήζε ζην Παξίζη ην Πξψην Γηεζλέο πλέδξην Eιιεληθήο
Παιαηνγξαθίαο Tν θξηλφκελν βηβιίν απνηειεί ηα νγθψδε Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
ηε βηβιηνθξηζία αλαιχνληαη θαη θξίλνληαη νη αλαθνηλψζεηο θαη επηζεκαίλεηαη ε
ζπκβνιή ηνπ ζπλεδξίνπ γεληθά θαη ησλ επί κέξνπο αλαθνηλψζεσλ εηδηθά ζηελ
πεξαηηέξσ έξεπλα ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο
5 IΧΑΝΝΟΤ M KΟΝΗΓΑΡΖ To δίθαηνλ ηεο κνλαζηεξηαθήο πεξηνπζίαο από ηνπ 9νπ κέρξη
ηνπ 12νπ αηώλνο Aζήλαη (Eθδφζεηο Aλη άθθνπια) 1979 ζζ XXVI + 291
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
25
Παξνπζίαζε ηνπ βηβιίνπ πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Kιεξνλνκία 11 (1979) 561- 563
6 EΜΜΑΝΟΤΖΛ KΡΗΑΡΑ Λεμηθό ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο γξακκαηείαο 1100 - 1669
ηφκνο E΄ Θεζζαινλίθε 1977 ζζ π΄+ 421 Tφκνο Ϛ΄ Θεζζαινλίθε 1978 ζζ κε΄ +
387
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 11
(1979) 560- 561
ηνλ 5ν θαη 6ν ηφκν ηνπ γλσζηνχ θαη πνιχηηκνπ Λεμηθνχ ηνπ Kξηαξά εκθαλίδνληαη
δηάθνξεο θαηλνηνκίεο κε ζεκαληηθφηεξε ηελ εθαξκνγή ηνπ κνλνηνληθνχ ζπζηήκαηνο
ζηα ιήκκαηα ηνπ ιεμηθνχ ηε βηβιηνθξηζία πεξηγξά-θνληαη νη θαηλνηνκίεο απηέο θαη
ζπδεηείηαη ην πξφβιεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ κνλνηνληθνχ κέζα ζην ιεμηθφ απηφ Xσξίο
λα ακθηζβεηείηαη ην κνλνηνληθφ ζχζηεκα ν γξάθσλ δηεξσηάηαη ηη κπνξεί λα
εμππεξεηεί ην λέν ζχζηεκα κέζα ζε έλα ιεμηθφ ηεο κέζεο πεξηφδνπ ηεο ειιεληθήο
γξακκαηείαο ηε ζηηγκή πνπ ηα θείκελα πνπ απνδειηηψλνληαη δελ είλαη κνλνηνληθά θαη
νχηε ην ιεμηθφ πξννξίδεηαη γηα ζρνιηθή ρξήζε
7 A΄ πκπφζην Γισζζνινγίαο ηνπ Bνξεηνειιαδηθνχ Xψξνπ (Ήπεηξνο ndash Mαθεδν-λία -
Θξάθε) 28 - 30 Aπξηιίνπ 1976 Πξαθηηθά (Ίδξπκα Mειεηψλ Xεξζνλήζνπ ηνπ Aίκνπ
179) Θεζζαινλίθε 1977 ζζ 294
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θξαθηθή
Eπεηεξίδα η πξψηνο (1980 ) 436 - 437
8 Bαλκανική Bιβλιογπαθία Balkan Bibliography Edited by K A D i m a d i s
Thessaloniki Institute for Balkan Studies 1979 Tomos V LI 426 S-V Supplement
XIII 521 S
Bηβιηνθξηζία ζηα γεξκαληθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen XL (1981) 321
πλερίδεηαη ε βηβιηνθξηζία ηνπ αξ 1 (ηνπ θαηαιφγνπ απηνχ) γηα ηνλ 5ν ηφκν ηνπ
έξγνπ
9 Griechische Kodikologie und Textuumlberlieferung Hrsg von Dieter H a r l f i n g e r
Darmstadt Wissenschaftliche Buchgeselschaft 1980 716 S Ln 128 - DM ( 79 - DM
f Mitgl)
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Suumldost-
Forschungen 41 (1982) 561-562
ηνλ ζπιινγηθφ απηφ ηφκν ν θηινινγηθφο εθδφηεο ηνπ θαζεγεηήο D Harlfinger
ζπγθέληξσζε κειέηεο ζε δηάθνξεο δπηηθνεπξσπατθέο γιψζζεο γηα ηελ ειιεληθή
παιαηνγξαθία θαη θσδηθνινγία θαη γηα ηελ παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηε βηβιηνθξηζία
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
26
εμεηάδεηαη ε δνκή θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ κειεηψλ επηζεκαίλνληαη νη
πξσηφηππεο κειέηεο θαζψο θαη ε ζπκβνιή ηνπ ηφκνπ ζηελ έξεπλα
10 M I MΑΝΟΤΑΚΑ Eπηζηεκνληθά δεκνζηεύκαηα 1938-1981 πεξηιήςεηο θαη επξεηήξηα
Aζήλα (ηδησηηθή έθδνζε) 1982 146 ζει + 1θ 14 X 20 εθ
Bηβιηνθξηζία πνπ δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 15 (1983) 163-164
Tν βηβιίν είλαη έλαο θαινηππσκέλνο θαηάινγνο ησλ επηζηεκνληθψλ δεκνζηεπκάησλ
ηνπ θαζεγεηή Mαλνχζαθα κσο ε ιεπηνκέξεηα ε ζπλέπεηα θαη ε κεζνδηθφηεηά ηνπ
ην θαζηζηνχλ πξφηππε εξγαζία ζηνλ ηνκέα ηεο βηβιηνγξαθίαο πξνζψπσλ θαη ηεο
βηβιηνγξάθεζεο γεληθφηεξα Γηrsquo απηφ θξίζεθε ζθφπηκν λα βηβιηνθξηζεί γηα λα δνζεί
ε επθαηξία λα επηζεκαλζνχλ ηα πξνηεξήκαηά ηνπ απηά
11α AΓΑΜΑΝΣΗΟΤ Σ AΝΔΣΗΓΖ Oξζνδνμία Hζηθνζξεζθεπηηθφλ πεξηνδηθφλ ηνπ
Oηθνπκεληθνχ Παηξηαξρείνπ ηφκνη A΄ (1926 - 1927) ndash ΛH΄ (1963) Eπξεηήξηνλ Eλ
Aζήλαηο 1984 846 ζει
11β WALTER FINK Jahrbuch der oumlsterreichischen Byzantinistik herausgegeben von H
Hunger Register zu Band 1 -32 Wien 1984 158 ζει
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 17
(1985) 417 - 420
Tα δχν έξγα θξίλνληαη καδί γηαηί είλαη νκνεηδή είλαη φκσο θαη πνιχ δηαθνξεηηθά
Kαη ηα δχν ηα δηαθξίλεη ε ιεπηνκέξεηα ― κεγάιν πξνηέξεκα κηαο βηβιηνγξαθίαο ―
θαη ε θαιή γλψζε ηεο ζρεηηθήο κεζνδνινγίαο Aπηά φκσο ηα πξνηεξήκαηα ζην κελ
πξψην ζπλδπάδνληαη κε έλαλ κεγάιν πιαηεηαζκφ φζνλ αθνξά ηνλ ηξφπν
ιεκκαηνγξάθεζεο ζην δε δεχηεξν αληίζεηα κε κηα νδπλεξή ζπληνκία ηε
βηβιηνθξηζία επηζεκαίλνληαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο δνπιεηάο αιιά πξνβάιιεηαη θαη ε
άπνςε φηη ε ππεξβνιηθφο πιαηεηαζκφο ή ε κεγάιε ζπληφκεπζε πξνθαινχλ δπζθνιίεο
ζηε ρξήζε ησλ έξγσλ Πξνηείλεηαη κηα κέζε νδφο
12 Analecta Bollandiana Revue critique drsquo hagiographie Tome 100 Meacutelanges offerts agrave
Baudoin de Gaiffier et Franccedilois Halkin Bruxelles Socieacuteteacute des Bollantistes 1982 ζζ
XXX + 790 θαη 2 θσηνγξαθίεο
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία
17 (1985) 207 - 209 O ηηκεηηθφο απηφο ηφκνο πεξηέρεη κειέηεο ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο γιψζζεο
13 Catalogue des Manuscrits grecs de Tcheacutecoslovaquie par J-M Olivier et Marie
Moneacutegier du Sorbier [Documents eacutetudes et reacutepertoires publieacutes par l institut de
recherche et drsquo histoire des textes] Paris Ed du CNRS 1983 XXVI 239 S 2 Bl
102 XXVIII Taf 1 Bl
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
27
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Byzantinische Zeitschrift 79 (1986) 351 - 354
Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιχ θαιφ θαηάινγν φισλ ησλ ζπιινγψλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο Tζερνζινβαθίαο ζπληαγκέλν απφ γάιινπο εηδηθνχο ηε
βηβιηνθξηζία κεηά ηελ αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ εμεηάδεηαη ε κέζνδνο ηεο
θαηαινγνγξάθεζεο θαη ν ηξφπνο ηεο εθαξκνγήο ηεο Eπηζεκαίλνληαη ηα
πξνηεξήκαηα ηνπ έξγνπ ε αθξίβεηα ε ιεπηνκέξεηα ε γλψζε ηνπ ζέκαηνο αιιά
θαηαγξάθεηαη θαη ηεθκεξηψλεηαη ε γλψκε φηη ν φγθνο ηνπ έξγνπ εμαηηίαο ηεο
ηεξάζηηαο αλάιπζεο αθφκα θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ δελ δηθαηνινγείηαη απφ ηα
αλαιπφκελα θείκελα (πρ Aγία Γξαθή εθδεδνκέλα θηινζνθηθά θείκελα θηι) δελ
είλαη επσθειήο
14 Actes de Kastamonitou Edition diplomatique par N Oikonomidegraves Paris 1978 ζ I -
XII + 1- 128 πίλ I - XVI (Archives de lrsquo Athos IX)
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Eιιελη-θά
ηφκνο 37νο (1986) 377
15 THE GREEK MSS AT CHILANDAR
KYRILLO-METODIEVSKY STUDII 3 SOFIA 1986 ζζ 191-193 Πξαθηηθά ηνπ
ζπλεδξίνπ O ξόινο ησλ κνλαζηεξηώλ ζηελ πνιηηηζηηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθώλ
εζλώλ Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ ηεο Pίιαο επηέκβξηνο 1984)
Πξφθεηηαη γηα αλαθνίλσζε ζην ζπλέδξην κε ζέκα ldquoO ξφινο ησλ κνλαζηεξηψλ ζηελ
πνιηηηζκηθή ηζηνξία ησλ βαιθαληθψλ εζλψλrdquo πνπ ζπλεθιήζε ζηε Pίια ηεο
Bνπιγαξίαο απφ 18 - 22 επηεκβξίνπ 1984 H αλαθνίλσζε αθνξά ηα 76
αθαηαινγνγξάθεηα βπδαληηλά θαη θπξίσο λενειιεληθά ρεηξφγξαθα ηεο M
Xηιηαλδαξίνπ ηνπ Aγίνπ ξνπο Tα ρεηξφγξαθα απηά αλ θαη ειιεληθά κε ηηο
ζιαβηθέο ζεκεηψζεηο πνπ παξαδίδνπλ απνηεινχλ θνξείο ησλ δχν πνιηηηζκηθψλ
παξαδφζεσλ Aλάκεζά ηνπο επηζεκάλζεθαλ ρεηξφγξαθα κε άγλσζηα ειιεληθά ιατθά
θείκελα θπξίσο πνηεκάηηα θαη ηξαγνχδηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 544
16 THE MOUNT ATHOS MSS AND THEIR CATALOGUING
POLATA KNIGOPISNAJA 17-18 (1987) ζζ 106-118 [ = Πξαθηηθά ηνπ πλεδξίνπ
INTERNATIONAL DATA BASES FOR MEDIEVAL MANUSCRIPT STUDIES
Nijmegen Oιιαλδίαο επηέκβξηνο 1987]
Aλαθνίλσζε πνπ εζηάιε ζην ζπλέδξην International Data Bases for Manuscript
Studies πνπ νξγαλψζεθε ζην Nijmegen ηεο Oιιαλδίαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1987 κε
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
28
ζέκα φπσο δειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ ηε θηινινγηθή επεμεξγαζία θεηκέλσλ θαη
ρεηξνγξάθσλ ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή πκκεηείραλ σο επί ην πιείζηνλ δχν
εθπξφζσπνη απφ δηάθνξα θξάηε H αλαθνίλσζε ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε ην πξψην
πεξηγξάθνληαη ηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ηεο θαηαινγνγξάθεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ
ρεηξνγξάθσλ θαη νη αηηίεο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο απηήο ην δεχηεξν κέξνο
αλαθνηλψλνληαη ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηεο δνθηκαζηηθήο εθαξκνγήο (γηα ειιεληθά
ρεηξφγξαθα) ζηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή ηνπ εηδηθνχ πξνγξάκκαηνο
θαηαινγνγξάθεζεο πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ηκήκα πιεξνθνξηθήο ηνπ
παλεπηζηεκίνπ ηνπ Nijmegen αξρηθά γηα ιαηηληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 166
17 M Z K ν π η δ ά θ ε Tν Γ΄ Mαθθαβαίσλ θαη ν Aηζρχινο Aηζρχιεηεο κλήκεο ζην
ιεθηηθφ θαη ηε ζεκαηνγξαθία ηνπ Γ΄ Mαθθαβαίσλ Γηδαθηνξηθή δηαηξηβή
Θεζζαινλίθε (Aξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Eπηζηεκνληθή Eπεηεξίδα
ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο παξάξηεκα αξηζκφο 31) 1982 ζει 148 24 X 17 εθ
Bηβιηνπαξνπζίαζε πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Θενινγία
NH΄ (1987) 182-183
18 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΚΑ ΚΑΗ ΦIΛOΛOΓIKA ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 18 (1986) [δεκ 1989] 443-444
Aλαθνηλψλεηαη ε εθπφλεζε θαη ην ζηάδην (πνιχ πξνρσξεκέλν) ζην νπνίν
βξίζθνληαη 4 εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ππνθαηλνκέλνπ ηα νπνία βαίλνπλ ζρεδφλ
παξάιιεια γηα ιφγνπο ηερληθνχο Tα παιαηνγξαθηθά αθνξνχλ α) κεγαινγξάκκαηνπο
θαη β) ρξνλνινγεκέλνπο θψδηθεο ησλ Mνλψλ Mεγίζηεο Λαχξαο θαη Ξεξνπνηάκνπ
Tα θηινινγηθά αθνξνχλ α) ηηο δεκψδεηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά πξφγξακκα ηνπ
νπνίνπ ην πξψην κέξνο δεκνζηεχζεθε ήδε σο δηδαθηνξηθή δηαηξηβή (βι εδψ
παξαθάησ αξηζκ 23) θαη β) ηνλ βίν θαη ην αλέθδνην έξγν ηνπ Mαμίκνπ
Πεινπνλλεζίνπ ζεκαληηθφηαηνπ ζπγγξαθέα ησλ αξρψλ ηνπ 17νπ αη
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
A(rmin) H(ohlweg) Byzantinische Zeitscrift 83 (1990) 540
19 Hunger Herbert Schreiben und Lesen in Byzanz Byzantinische Buchkultur
Muumlnchen C H Beck 1989
Bηβιηνθξηζία ζηα αγγιηθά πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ
Suumldost-Forschungen IL (1990) 588-589
Tν βηβιίν απηφ ― ην νπνίν κεηαθξάζηεθε θαη ζηα ειιεληθά ― παξνπζηάδεη κε
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
29
γιαθπξφηεηα θαη πιεξφηεηα ην ζέκα ηεο γξαθήο θαη αλάγλσζεο κε φιεο ηηο
παξακέηξνπο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ Ξεθηλψληαο απφ ην
γεληθφ ζέκα ηεο γξαθήο σο βάζεο ηνπ πνιηηηζκνχ εμεηάδεη ην βηβιίν ηε γξαθή ηελ
αλάγλσζε θαη ηηο θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο ηνπο θαηά ηε βπδαληηλή επνρή θαη
θαηαιήγεη κε ην ζέκα ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ βπδαληηλνχ βηβιίνπ κεηά ηελ εκθάληζε
ηεο ηππνγξαθίαο ηε βηβιηνθξηζία ζρνιηάδεηαη ε δνκή ηνπ βηβιίνπ θαη εμαίξνληαη
ηα πξνηεξήκαηά ηνπ
20 MΗΑ ΑΚΟΜΖ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΜΑΡΣΤΡΗΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞΔΓΔΡΖ ΣΧΝ
ΓΔΝΗΣΑΡΧΝ ΣΖΝ KΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΖ ΣΑ 1807
EΛΛΖΝΗΚΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΣΑΗΡΔΗΑ IΓ΄ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΤΝΔ-ΓΡΗΟ
(29 - 31 Mαΐνπ 1992) Πξαθηηθά Θεζζαινληθε 1993 ζζ 295 ndash 302
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη ε θαηάξξεπζε ηεο Oζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο είλαη θαλεξή
θαη νη εμεγέξζεηο ηδηαίηεξα ησλ γεληηζάξσλ ζρεδφλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν Tα
δηαδξακαηηδφκελα γεγνλφηα ηα παξαθνινπζνχλ θπζηθά θαη νη Pσκηνί ηεο
απηνθξαηνξίαο θαη ηα θαηαγξάθνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ θείκελα (ελζπκήζεηο
επηζηνιέο αλαθνξέο θηι) ηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε ζην IΓ΄ Παλειιήλην
Iζηνξηθφ πλέδξην παξνπζηάδεηαη έλα λέν ηέηνην θείκελν ελφο απηφπηε κάξηπξα πνπ
παξαθνινπζεί θαη θαηαγξάθεη κηα θάζε ηεο εμέγεξζεο ησλ γεληηζάξσλ ζηελ
Kσλπνιε ηνλ Mάην ηνπ 1807 Tν θείκελν απηφ εθδίδεηαη αθνχ πξνεγνπκέλσο
εληάζζεηαη ζηελ επνρή ηνπ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηα άιια γλσζηά παξφκνηα θείκελα
θαη ζρνιηάδεηαη ηζηνξηθά θαη θηινινγηθά
21 BΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΚΑΗ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΟ ΑΓΗΟΝ ΟΡΟ
Eθεκεξίδα ldquoΘΔΑΛΟΝΗΚΖrdquo άββαην 13 Φεβξνπαξίνπ 1993 ζ 14 Aλαδε-
κνζηεχηεθε ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ζπγγξαθέα ζην πεξηνδηθφ ldquoO Aζσλίηεοrdquo θχιιν 13
Iνχιηνο - επηέκβξηνο 1995 12-13
Tν πξψην (δεκνζηεπκέλν) κηαο ζεηξάο ηεζζάξσλ άξζξσλ πνπ ζα αλαθέξνληαη ζηηο
βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο ηελ ηζηνξία ηνπο ηηο παιηέο κεζφδνπο ηαμηλφκεζεο θαη
ην πεξηερφκελφ ηνπο ην άξζξν απηφ ν αλαγλψζηεο έξρεηαη ζε κηα πξψηε επαθή κε
φια απηά ηα ζέκαηα θαζψο θαη κε ηελ πξνβιεκαηηθή ηνπο ηηο δπζθνιίεο ηεο
ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο θαη ηνπο ιφγνπο ησλ δπζθνιηψλ απηψλ
22 B α ζ ί ι ε ο Ά η ζ α ι ν ο Tα ρεηξφγξαθα ηεο Iεξάο Mνλήο ηεο Kνζίληηζαο (ή
Eηθνζηθνίληζζαο) ηνπ Παγγαίνπ [Γήκνο Γξάκαο Iζηνξηθφ αξρείν (εηξά
δεκνζηεπκάησλ αξ 1)] Γξάκα 1990 ζζ 151
Bηβιηνθξηζία πνπ κνπ δεηήζεθε θαη δεκνζηεχζεθε ζην πεξηνδηθφ Mαθεδνληθά KH΄
(1992) 529-530
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
30
Bαζηθή πξνυπφζεζε γηα θάζε είδνπο κειέηε κηαο ζπιινγήο ρεηξνγξάθσλ είλαη ν
ιεπηνκεξήο θαηάινγνο ηαλ κάιηζηα ηα ρεηξφγξαθα έρνπλ ραζεί ή είλαη
δηεζπαξκέλα κφλνλ ν θαηάινγνο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ
ηαχηηζή ηνπο θαη επνκέλσο ζηελ επαλαζχζηαζε ηεο ζπιινγήο Mηα ηέηνηα
πξνυπφζεζε δελ ππήξρε γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο M Kνζίληηζαο Yπήξραλ βέβαηα
δηάθνξεο πεξηγξαθέο αιιά γεληθέο θαη φρη πάληα αμηφπηζηεο Eθηφο φκσο απφ ηελ
έιιεηςε ζπζηεκαηηθνχ θαηαιφγνπ πνιιά ρεηξφγξαθα είλαη πιένλ δηάζπαξηα αλά ηνλ
θφζκν Ήηαλ ινηπφλ αλαγθαίν λα ζπγθεληξσζνχλ φιεο νη πιεξνθνξίεο νη ζρεηηθέο κε
ηα ρεηξφγξαθα θαη λα ζπληαρζεί εη δπλαηφλ έλαο θαηάινγνο Tελ αλάγθε απηή
πξνζπαζεί λα θαιχςεη ην θξηλφκελν βηβιίν O γξάθσλ εμεηάδεη ηε κέζνδν
ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ θαζψο θαη ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ θαη απνηηκά
ηε ζπκβνιή ηνπ βηβιίνπ ζηηο κειινληηθέο ζρεηηθέο έξεπλεο
23 TΟ ΟΜΗΛΖΣΗΚΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ MΔΛΔΣΗΟΤ ΠΖΓΑ ΠΑΣΡΗΑΡΥΖ AΛΔΞΑΝ-
ΓΡΔΗΑ (1590 ndash 1601) ΚΑΗ Ζ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΖ ΠΑΡΑΓΟΖ ΣΟΤ Γξακκαηνινγηθή
θαη θηινινγηθή κειέηε ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 1992 [=1995] (θσηνκεραληθή έθδνζε
Θεζζαινλθε 1991)
Tν βηβιίν απνηειεί επεμεξγαζκέλε θαη ζπκπιήξσκέλε κνξθή ηεο δηδαθηνξηθήο κνπ
δηαηξηβήο ην ζέκα ηεο νπνίαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκώδνπο πεδνγξαθίαο θαη
ηεο παιαηνγξαθίαο-θξηηηθήο ησλ θεηκέλσλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο
Tν βηβιίν απηφ είλαη κηα κνλνγξαθία ζρεηηθά κε ηε δσή θαη ην θπξηφηεξν
πεδνγξαθηθφ έξγν ηηο νκηιίεο ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ζεκαληηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηεο
Nενειιεληθήο Γξακκαηείαο ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ αηψλα
Έλα απφ ηα πνιιά παξαδείγκαηα ησλ ιεγνκέλσλ ldquoινγίσλ ηεο Tνπξθνθξα-ηίαοrdquo
είλαη θαη ε πεξίπησζε ηεο κειέηεο ηεο δσήο θαη θπξίσο ηνπ πνιππνίθηινπ
ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ Mειεηίνπ Πεγά ηεο πηo θσηηζκέλεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ
Eιιεληζκνχ ηνπ δεπηέξνπ κηζνχ ηνπ 16νπ αηψλα πνπ είιθπζε ην ελδηαθέξνλ θαη ηνλ
ζαπκαζκφ ησλ ζπγρξφλσλ θαη ησλ κεηαγελεζηέξσλ ηνπ Kαη φκσο φιν ζρεδφλ ην
έξγν ηνπ παξακέλεη αλέθδνην θαη θπξίσο άγλσζην O ίδηνο βέβαηα δελ ελδηαθέξζεθε
ή δελ πξφιαβε λα εθδψζεη ηχπνηο θαλέλα έξγν ηνπ ηη εθδφζεθε ηνλ θαηξφ πνπ ν
ίδηνο δνχζε θαη ιίγν αξγφηεξα κέρξη ηα κέζα ηνπ 18νπ αηψλα νθείιεηαη ζε
πξσηνβνπιία άιισλ θαη θπξίσο ηνπ Kχξηιινπ Λνχθαξε Eίλαη φιν θη φιν ηέζζεξηο
κηθξέο πξαγκαηείεο θαη κεξηθέο επηζηνιέο Παξά ηαχηα θαη απηέο νη εθδφζεηο είλαη
ζρεδφλ απξφζηηεο φπσο θαη φια ηα άιια αλέθδνηα έξγα ηνπ πνπ βξίζθνληαη
δηάζπαξηα ζε ρεηξφγξαθα αλά ηελ πθήιην
H βηνγξαθία ηνπ Πεγά γξάθηεθε ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο απφ ηνλ Nηλνιάθε
(1903) θαη γηα ηα δεδνκέλα ηεο επνρήο εθείλεο απνηειεί κηαλ επηηπρή πξνζπάζεηα
H πξφζθαηε δνπιεηά ηνπ Παξαζθεπαΐδε (1971) ζηεξίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
31
Nηλνιάθε Oπσζδήπνηε ρξεηάδεηαη κηα λέα δηαπξαγκάηεπζε πνπ ζα ιάβεη ππφςε
λέα δεδνκέλα θαη ζα ηα εμεηάζεη ππφ λέν πξίζκα Φπζηθά πξηλ απrsquo απηφ απαηηείηαη ε
ζχληαμε κηαο θξηηηθήο βηβιηνγξαθίαο πεξί Πεγά θαη ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε θαη
κειέηε ησλ έξγσλ ηνπ Tα ζεκαληηθφηεξα απrsquo φια είλαη νη πνιχηηκεο επηζηνιέο ηνπ
θαη νη ζαπκάζηεο νκηιίεο ηνπ
Tηο πξν ηεο παηξηαξρίαο ηνπ επηζηνιέο ηηο εμέδσζε απφ ην πξσηφηππν ν Legrand
ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο (1902) ζε κηα ηθαλνπνηεηηθή γηα ηελ επνρή εθείλε έθδνζε
Oη κεηά ηελ παηξηαξρία ηνπ φκσο επηζηνιέο πνπ εθδφζεθαλ πξηλ κεξηθά ρξφληα πνιχ
πην ζεκαληηθέο απφ ηηο πξνεγνχκελεο δελ είραλ θαιή ηχρε H έθδνζε θακσκέλε κε
βάζε έλα κφλν ρεηξφγξαθν παξά ηελ ππάξρνπζα ζεκαληηθή πξνεξγαζία πάλσ ζηε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ επηζηνιψλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ελ κέξεη ζηηο
απαηηήζεηο κηαο ζσζηήο θηινινγηθήο δνπιεηάο θαη δίθαηα επέζπξε ηελ απζηεξή
θξηηηθή ησλ εηδηθψλ (πρ Tσκαδάθεο) κνηα αλ φρη πην δπζάξεζηα είλαη ηα
πξάγκαηα ζρεηηθά κε ηελ έθδνζε ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά Kαη εδψ ρξεζηκνπνηήζεθε
έλα κφλν ρεηξφγξαθν ζρεδφλ ζηελ ηχρε πνπ απνδείρζεθε φηη δελ είλαη ην θαιχηεξν
ε έθδνζε είλαη απνζπαζκαηηθή θαη ηα ιάζε κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ είλαη ηφζα θαη
ηέηνηα πνπ πνιιέο θνξέο δηαζηξεβιψλνπλ ην λφεκα Kαη απηή ε έθδνζε βξήθε ηνπο
δίθαηνπο επηηηκεηέο ηεο (πρ Mαλνχζαθαο)
H παξνχζα κειέηε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ηα πξάγκαηα Nα δηεξεπλήζεη
δει ηε ρεηξφγξαθε παξάδνζε ησλ νκηιηψλ λα αμηνινγήζεη ηα ρεηξφγξαθα θαη λα
νδεγήζεη ζε κηα θξηηηθή έθδνζε απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε κειέηε θαη ηελ
θαηαλφεζε ηνπ ζπγγξαθέα
κσο νη νκηιίεο ηνπ Πεγά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αηψλα αλήθνπλ ζηελ παξάδνζε ηνπ
δεκψδνπο θεξχγκαηνο πνπ πηζαλφηαηα αξρίδεη ζηηο αξρέο ηνπ αηψλα θαη πξνρσξεί
πνιχ πην πέξα απφ ηελ επνρή ηνπ Πεγά Έηζη ε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηφο καο
εδψ μεθηλάεη απφ ην δεκψδεο θήξπγκα γεληθά ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πξνζπάζεηα λα αληρλεπζνχλ θαη λα ζπγθεληξσζνχλ γηα πξψηε θνξά ηα ππάξρνληα
δεδνκέλα πεξί ηνπ δεκψδνπο θεξχγκαηνο θπξίσο θαηά ηνλ 16ν αηψλα πξνθεηκέλνπ
λα δηεξεπλεζεί ηη είλαη δεκψδεο θήξπγκα πνηεο είλαη νη εζηίεο ηνπ ηη ηάζεηο
επηθξαηνχλ θαη πνηνη είλαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηνπ είδνπο
ην δεχηεξν θεθάιαην αξρηθά δηεξεπλψληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ Πεγά
δει θπξίσο ε εθπαίδεπζή ηνπ θαη γεληθφηεξα ε παηδεία ηνπ θαη αληηκεησπίδνληαη
αζάθεηεο θαη εζθαικέλεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ πνπ
επηθξαηνχζαλ επί δχν πεξίπνπ αηψλεο Όζηεξα εμεηάδεηαη ε θεξπθηηθή
δξαζηεξηφηεηά ηνπ θαη πξνζάγνληαη λέεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δξάζε ηνπ ζηελ
Kσλζηαληηλνχπνιε ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ επηζπλάπηεηαη έλα ρξνλνιφγην
δξαζηεξηνηήησλ θαη κεηαθηλήζεσλ ηνπ Πεγά κε πιεξνθνξίεο ρξήζηκεο γηα ηελ
παξνχζα έξεπλα
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
32
ην ηξίην θεθάιαην εμεηάδνληαη θαη αμηνινγνχληαη νη κέρξη ηψξα εθδφζεηο
δηαθφξσλ απνζπαζκάησλ θαη νκηιηψλ πηζηνπνηείηαη ην απηφγξαθν ηνπ Πεγά
δηαπηζηψλεηαη βάζεη εζσηεξηθψλ θξηηεξίσλ ν ρξφλνο εθθψλεζεο ησλ νκηιηψλ θαη
αλαιχνληαη θαη εμεηάδνληαη ζπζηεκαηηθά φινη νη κάξηπξεο ηεο ρεηξφγξαθεο
παξάδνζεο Έηζη επηηπγράλεηαη ε δηαιεχθαλζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ
ειέγρεηαη ε ζέζε θαη ε αμία ηνπ θάζε ρεηξνγξάθνπ ζηελ παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ θαη
ηίζεληαη νη αξρέο ηεο κειινληηθήο θξηηηθήο έθδνζεο
H εξγαζία θαηαθιείεηαη κε ηε ζπλαγσγή ησλ επί κέξνπο ζπκπεξαζκάησλ
πγθεθξηκέλα ζηνλ επίινγν αλαθέξεηαη φηη ηε κειέηε απηή έγηλε γηα πξψηε θνξά
κηα ζπλνιηθή ζεψξεζε ηνπ ζέκαηνο ldquoδεκψδεο θήξπγκαrdquo απφ ηελ Άισζε κέρξη ηνλ
Πεγά
Tεθκεξηψζεθε γηα πξψηε θνξά κηα αθξηβέζηεξε απrsquo φηη κέρξη ηψξα ρξνλνινγία
γελλήζεσο ηνπ Πεγά κε βάζε κε αμηνπνηεζείζα κέρξη ζήκεξα καξηπξία ηνπ ηδίνπ
Eπαλεμεηάζηεθε ην αλνηρηφ ζέκα ηεο καζεηείαο ηνπ θνληά ζηνλ Mειέηην Bιαζηφ
θαη δηαπηζηψζεθε κε ηελ αμηνπνίεζε παιηψλ θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε λέσλ καξηπξηψλ
φηη ν Πεγάο δελ κπνξεί λα καζήηεπζε θνληά ηνπ
Kαηαξηίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε βάζε θπξίσο ηηο επηζηνιέο ηνπ έλα ρξνλνιφγην
ζπκβάλησλ ηεο δσήο ηνπ
Tεθκεξηψζεθε επίζεο γηα πξψηε θνξά ελψ κέρξη ηψξα αλαθεξφηαλ αηεθκεξίσηε
ε θεξπθηηθή δξάζε ηνπ Πεγά ζηελ Aιεμάλδξεηα ζηελ Kσλζηαληηλνχπνιε (δχν
θνξέο) θαη ζηε Xίν κε ηελ αμηνπνίεζε ππαξρνπζψλ καξηπξηψλ θαη ηελ εχξεζε λέσλ
Kαζνξίζηεθαλ ηα έηε εθθψλεζεο ησλ ζσδνκέλσλ νκηιηψλ κε βάζε εζσηεξηθά
θξηηήξηα
πγθεληξψζεθαλ νη θψδηθεο ηεο ρεηξφγξαθεο παξάδνζεο ησλ νκηιηψλ ηνπ Πεγά
θαη α) αλαθαιχθζεθαλ δχν λένη θψδηθεο απrsquo ηνπο νπνίνπο ν έλαο πεξηέρεη 14 νκηιίεο
θαη ν άιινο κφλν κία θνινβσκέλε β) Πηζηνπνηήζεθε κε βεβαηφηεηα ν απηφγξαθνο
θψδηθαο κε 18 νκηιίεο ηνπ Πεγά γ) Γηαπηζηψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη έλαο
θψδηθαο πνπ πεξηέρεη ην ζχλνιν πεξίπνπ ησλ νκηιηψλ (28) είλαη ζεσξεκέλνο θαη
δηνξζσκέλνο απφ ηνλ Πεγά θαη επνκέλσο θαζίζηαηαη ηζνδχλακνο κε ηνλ απηφγξαθν
δ) Λχζεθε ην πξφβιεκα ησλ νκηιηψλ ηνπ β΄ κέξνπο ηνπ θψδ Θενινγηθνχ
πνπδαζηεξίνπ 27 θαη απνδείρζεθε φηη νη νκηιίεο απηέο δελ αλήθνπλ ζηνλ Πεγά
Bγήθε ην ζπκπέξαζκα φηη νη δχν θψδηθεο ν απηφγξαθνο θαη ν ζεσξεκέλνο απφ
ηνλ ζπγγξαθέα ζα απνηειέζνπλ ηε βάζε ηεο θξηηηθήο απνθαηάζηαζεο ηνπ θεηκέλνπ
θαη θαζνξίζηεθαλ νη αξρέο έθδνζεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε θαη
λα απνδίδνληαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ απηνγξάθνπ θαη ηνπ ζεσξεκέλνπ απφ ηνλ
ζπγγξαθέα θψδηθα ρσξίο φκσο ππεξβνιηθή θφξησζε ηνπ θεηκέλνπ κε πεξηηηά
ζχκβνια
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
33
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
X(avier) L(eqeux) Analecta Bollandiana 117 (1999) 453-454
24 YNOΠTIKO KATAΛOΓO XEIPOΓPAΦΧN MONH ΠPOΦHTOY HΛIOY
ΘHPA
Πεξηνδηθφ Eπεηεξίο Eηαηξείαο Kπθιαδηθψλ Mειεηψλ IB΄ (1995) 373-384
H βηβιηνζήθε ηεο αλδξψαο κνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο πεξηείρε ζην ηέινο ηνπ
19νπ αη ζχκθσλα κε φζα αλαθέξεη ν A Deiszligmann έλαλ αξηζκφ αγλψζησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηηο 18 Mαΐνπ 1906 ν ίδηνο ν Deiszligmann καδί κε ηνλ S
Brandt είδαλ ζε έλα εξκάξην ηεο ηξάπεδαο ηεο κνλήο δέθα πεξίπνπ ρεηξφγξαθα απφ
ηα νπνία έλα ηνπ 12νπ αη κε νκηιίεο ηνπ Xξπζνζηφκνπ ― ην ζεκεξηλφ ππrsquo αξηζ 1 ―
ν Brandt ην πεξηέγξαςε ζπλνπηηθά Oη πιεξνθνξίεο απηέο κε νδήγεζαλ ζηε ζθέςε
φηη ζήκεξα εθηφο απφ ηα πεξίπνπ δέθα απηά αθαηαινγνγξάθεηα ρεηξφγξαθα
ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θαη άιια φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηηο κνλαζηεξηαθέο
βηβιηνζήθεο H άπνςε απηή απνδείρζεθε νξζή φηαλ ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976
βξεζήθακε ― θσηνγξαθηθφ ζπλεξγείν θαη γξάθσλ ― ζην νξγαλσκέλν κνλαζηήξη
ηνπ Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο θαη είρακε ηε ραξά λα πηζηνπνηήζνπκε ηελ χπαξμε κηαο
πνιχ ελδηαθέξνπζαο ζπιινγήο 45 ρεηξνγξάθσλ ρξνλνινγνπκέλσλ απφ ηνλ 12ν σο
ηνλ 19ν αη H ζπιινγή είλαη ελδηαθέξνπζα θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηεο απηφ
θαζεαπηφ θαη σο πξνο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πεξηέρνληαη ζηα λενειιεληθά ρεηξφγξαθά
ηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πλεπκαηηθή θαη νηθνλνκηθή ηζηνξία ηεο αληνξίλεο ζηα
ηέιε ηνπ 18νπ θαη ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη O παξψλ ζπλνπηηθφο θαηάινγνο ―
πξνζηάδην ηνπ αλαιπηηθνχ ― ζηνρεχεη ζην λα δψζεη θπξίσο ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε
ρεηξνγξάθνπ κε πιεξφηεηα κελ αιιά θαη ζπληνκία θαζψο θαη ηα θπξηφηεξα
ζεκεηψκαηα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
Perseacutephone Antoniou Scriptorium (1996) 61
25 TΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑ ΣΖ ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΑ ΓΔΝΝΖΔΧ ΣΟΤ ΠΖΓΑ ΚΑΗ ΣΖ
ΜΑΘΖΣΔΗΑ ΣΟΤ ΚΟΝΣΑ ΣΟN MΔΛΔΣΗΟ BΛΑΣΟ
Πεπξαγκέλα ηνπ Z΄ Γηεζλνχο Kξεηνινγηθνχ πλεδξίνπ ηφκνο B 2 ltPέζπκλν
Aχγνπζηνο 1991gt Pέζπκλν 1995 (=ldquoNέα Xξηζηηαληθή Kξήηεrdquo έηε 1994-1995) 445-
450
Γηα ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα ηεο παιαηφηεξεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο επηθξαηεί
πνιιέο θνξέο αζάθεηα θαη ζχγρπζε ή ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελεο πιεξνθνξίεο
Γελ πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεξβνιή φηη πνιιέο θνξέο δελ γλσξίδνπκε πνηνο έγξαςε ηη
O γξάθσλ ζεσξεί φηη ε αληηκεηψπηζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ απνηειεί φρη αζήκαληε
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
34
ζπκβνιή ζηελ Iζηνξία ηεο Nενειιεληθήο Λνγνηερλίαο Mηα ηέηνηα πεξίπησζε
απνηειεί ε παξνχζα αλαθνίλσζε Mε ηε ζπλαγσγή λέσλ ζηνηρείσλ θαη ηελ
πιεξέζηεξε επεμεξγαζία παιαηψλ έγηλε θαηνξζσηφ α) λα νξηζηεί λέα αθξηβέζηεξε
ρξνλνινγία γελλήζεσο ηνπ θξεηηθνχ Mειεηίνπ Πεγά θαη β) λα απνδεηρζεί φηη ν
Πεγάο δελ καζήηεπζε θνληά ζηνλ ιφγην Mειέηην Bιαζηφ άπνςε αβάζηκε πνπ
επηθξαηνχζε ζηε βηβιηνγξαθία επί έλαλ ηνπιάρηζηνλ αηψλα Mε ηελ επθαηξία
ζίγνληαη πξνβιήκαηα εθπαίδεπζεο ζηελ Kξήηε ζηα ηέιε ηνπ 16νπ αη H αλαθνίλσζε
απνηειεί αλάπηπμε ηκήκαηνο ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο ηνπ ππνθαηλνκέλνπ (βι
εδψ παξαπάλσ αξηζκ 23)
26 YMBOΛH TH YNTAΞH ENO NEOY PEΠEPTOPIOY BIBΛIOΘHKΧN KAI
KATAΛOΓΧN TΧN EΛΛHNIKΧN XEIPOΓPAΦΧN
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 27 (1995) [δεκ 1996] 189-200
Tν πνιπηηκφηαην θαη γλσζηφηαην ηδηαίηεξα ζηνπο κειεηεηέο ησλ ειιεληθψλ
ρεηξνγξάθσλ Reacutepertoire ηνπ Richard (RR) είλαη έλα αλαιπηηθφ ξεπεξηφξην ησλ αλά
ηνλ θφζκν βηβιηνζεθψλ πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ειιεληθά ρεηξφγξαθα θαη ησλ
θαηαιφγσλ ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ H δεχηεξε έθδνζε ηνπ 1958 ζπκπιεξψζεθε
ην 1964 κε έλα απηνηειέο Suppleacutement πνπ ζπγθέληξσζε ηηο κεηά ην 1958 θαη κέρξη
ην 1963 ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο Aπφ ηφηε κέρξη ζήκεξα νη πιεξνθνξίεο θαη νη
θαηαινγνγξαθήζεηο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά θαη ε ζχληαμε
ελφο λένπ Reacutepertoire (R) είλαη απαξαίηεηε Mε ηε ζθέςε φηη ίζσο δηεπθνιπλζεί ε
πξνζπάζεηα γηα ηε ζχληαμε ελφο λένπ R δίλνληαη ζην άξζξν απηφ δηάθνξεο
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ζπιινγέο θαη θαηαιφγνπο ρεηξνγξάθσλ πνπ έρεη
ζπγθεληξψζεη ν ππνθαηλφκελνο εδψ θαη ρξφληα θαη πνπ πξνέξρνληαη είηε απφ
έξεπλέο ηνπ ζε δηάθνξεο βηβιηνζήθεο είηε απφ επηζήκαλζε βηβιηνγξαθίαο πνπ δελ
θαίλεηαη λα έρεη πξνζερζεί ή πνπ κπνξεί λα ζεσξεζεί δπζπξφζηηε Έηζη δίλνληαη
πιεξνθνξίεο γηα BΟΤΛΓΑΡΗΑ Pίια Mνλή Aγίνπ Iσάλλνπ Pίιαο φθηα
ldquoIλζηηηνχην Eθθιεζηαζηηθήο Iζηνξίαο θαη Aξρείαrdquo ηνπ Παηξηαξρείνπ Bνπιγαξίαο
Bηβιηνζήθε Aθαδεκίαο Eπηζηεκψλ ΓΔΡΜΑΝΗΑ Mφλαρν Deutsches Museum
Antiquariat Rosenthal Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Γ Θενδσξίδε EΛΛΑΓΑ
ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― ΘΔΑΛΗΑ λ Λαξίζεο ρ Aγηά Γεληθά Aξρεία ηνπ Kξάηνπο
(Tνπηθφ γξαθείν) I Nαφο Tηκίνπ Πξνδξφκνπ ρ Mεηαμνρψξη I Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ EΛΛΑΓΑ ΖΠΔΗΡΧΣΗΚΖ ― MΑΚΔΓΟΝΗΑ Άγηνλ Όξνο Mνλή
Ξεξνπνηάκνπ Mνλή Xηιηαληαξίνπ θήηε Aγ Άλλεο - Kαιχβε Aγ Aπνζηφισλ (ή
Kαιχβε Παηξηάξρνπ) θήηε Πξνθ Hιηνχ (Παληνθξαηνξηλή) N Θεζζαινλίθεο
Θεζζαινλίθε Mνλή Bιαηάδσλ Παηξηαξρηθφλ Ίδξπκα Παηεξηθψλ Mειεηψλ 9ε
Eθνξεία Bπδαληηλψλ Aξραηνηήησλ Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Bχξσλα Παπαζαλαζίνπ
Iδησηηθή βηβιηνζήθε θ Xξήζηνπ ηδεξφπνπινπ Iδησηηθή βηβιηνζήθε νηθνγελείαο
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
35
Γηάλλε Tζάξα N Kνδάλεο ρ Bπζφο Mνλή Aγίαο Tξηάδνο EΛΛΑΓΑ
HΠΔΗΡΧΣΗΚΖ-ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ λ Eπξπηαλίαο ρ Kιεηζηφ Nαφο Aγίνπ
Nηθνιάνπ ηνπ ελ Bνπλαίλνηο EΛΛΑΓΑ ΝΖΗΧΣΗΚΖ ― KΤΚΛΑΓΔ λ
Kπθιάδσλ Θήξα (αληνξίλε) Mνλή Πξνθ Hιηνχ Πξηλ απφ ηηο πιεξνθνξίεο απηέο
δηαηππψλνληαη νξηζκέλεο ζθέςεηο ζρεηηθά κε ηε δνκή ηνπ Reacutepertoire θαη πξνηείλεηαη
έλαο λένο ηξφπνο δηάηαμεο ηνπ πιηθνχ ψζηε λα εμππεξεηνχληαη νη αλάγθεο θαη απηψλ
ησλ εξεπλεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη ζπγθεληξσκέλε φιε ηε βηβιηνγξαθία ησλ θαηαιφγσλ
ησλ ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαη απηψλ πνπ εξεπλνχλ κηα ζπγθεθξηκέλε βηβιηνζήθε
κε ειιεληθά ρεηξφγξαθα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (1998) 74-76
27 H BIBΛIOΘHKH TH MONH AΓIOY ΓIONYIOY TOY EN OΛYMΠΧ NEA
EYPHMATA
Eπηζηεκνληθφ πλέδξην H Πηεξία ζηα βπδαληηλά θαη λεψηεξα ρξφληα [Kαηεξίλε 25
- 28 Nνεκβξίνπ 1993] Eζηία Πηεξίδσλ Mνπζψλ Kαηεξίλεο Iδξπκα Eζληθνχ θαη
Θξεζθεπηηθνχ Πξνβιεκαηηκνχ Θεζζαινλίθεο ltΘεζζαινλίθε 1997gt ζζ 355-364
[ε ζπλεξγαζία κε ηνλ K Παπαδάθε]
Ζ κνλή ηεο Αγίαο Σξηάδνο Οιχκπνπ ε ιεγνκέλε ηνπ Αγίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ
Οιχκπσ ηδξχζεθε φπσο είλαη γλσζηφ ή αλαζπζηάζεθε ζην πξψην κηζφ ηνπ 16νπ αη
(plusmn1540) επνρή πνπ ηδξχεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο κνλαζηεξηψλ ζε νιφθιεξν ηνλ
ειιαδηθφ ρψξν Απφ ηφηε πέξαζε απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη θαηαζηξνθέο Oη
ππξθαγηέο θαη νη δεψζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε Παξά ηαχηα ην κνλαζηήξη
δηαηεξήζεθε ελ δσή 400 ρξφληα Mφλνλ ζηα 1943 ε λαδηζηηθή ιαίιαπα ην
θαηέζηξεςε νινζρεξψο Kαη πάιη φκσο ζηα 1986 ζπζηήλεηαη λέα αδειθφηεηα θαη
εγθαζίζηαηαη ηψξα ζην αλνηθνδνκνχκελν κεηφρη ηεο Mνλήο ζηελ ηνπνζεζία θάια
ηνπ Ληηνρψξνπ Δθεί szligξίζθνληαη θαη ηα ειάρηζηα δηαζσζέληα αληηθείκελα ηεο κνλήο
καδί κε θάπνηνπο ζσξνχο άηαθησλ ραξηηψλ Aλάκεζα ζηα κνπριηαζκέλα θαη
δχζνζκα απηά ραξηηά πνπ απνηεινχληαη απφ ππνιείκκαηα ηνπ αξρείνπ ηεο κνλήο θαη
απφ δηαιπκέλα θαη αζηάρσηα παιαίηππα ππάξρνπλ θαη νξηζκέλεο δεζκίδεο θχιισλ
δηαιπκέλσλ ρεηξνγξάθσλ H παξνχζα αλαθνίλσζε παξνπζηάδεη αθελφο κελ ην
ρξνληθφ ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ αλαζπλαξκνιφγεζε ησλ δεζκίδσλ απηψλ θαη ηνλ
απαξηηζκφ ρεηξνγξάθσλ θαζψο θαη ηελ αλαζχζηαζε ηεο ηζηνξίαο ηεο βηβιηνζήθεο
θαη αθεηέξνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο πνπ βαζίζηεθαλ ζηελ
αλαζπλαξκνιφγεζε 20 ρεηξνγξάθσλ απφ ηα ζπαξάγκαηα εληφο ηεο Mνλήο θαη ηελ
αλεχξεζε άιισλ ηφζσλ ρεηξνγξάθσλ δηάζπαξησλ ζε βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο ηεο
Kσλζηαληηλνππφιεσο θαη ηεο Pσζίαο Θα αθνινπζήζεη ζχληνκα κνλνγξαθία κε ηελ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
36
ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο αλαιπηηθά θαη ηνλ ιεπηνκεξή θαηάινγν ησλ εληφο θαη εθηφο
ηεο Mνλήο ρεηξνγξάθσλ
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (1999) 221
28 ITOPIA TH BIBΛIOΘHKH TH MONH ΞHPOΠOTAMOY
H ηζηνξία ησλ παιηψλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ Aγίνπ ξνπο
αληίζεηα κε φηη ζπκβαίλεη ζηε Γχζε είλαη άγλσζηε θαη δπζεξεχλεηε δηφηη ιείπνπλ
θαη νη πξνθαηαξθηηθέο έξεπλεο θαη νη πεγαίεο πιεξνθνξίεο Tα ηειεπηαία ρξφληα έρεη
αλαιεθζεί απφ δηάθνξεο πιεπξέο κία πξνζπάζεηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε φζν είλαη
δπλαηφλ ησλ πξαγκάησλ ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο εληάζζεηαη θαη ε
παξνχζα έξεπλα πλειέγεζαλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (ρεηξφγξαθα
έγγξαθα πεξηεγεηηθά θείκελα θά) έγηλαλ ζπγθξίζεηο κε άιιεο παξφκνηεο γλσζηέο
πεξηπηψζεηο βηβιηνζεθψλ θαη ζπγθξνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε ηζηνξία ηεο
βηβιηνζήθεο ηεο M Ξεξνπνηάκνπ ζηνπο θχξηνπο άμνλέο ηεο απφ ηα κέζα ηνπ 13νπ
έσο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη
(Eθηππψζεθε απφ ηνλ εθδνηηθφ νίθν laquoI Zαραξφπνπινοraquo Aζήλα αιιά δελ
θπθινθνξήζεθε αθφκε)
29 XETIKA ME TH XEIPOΓPAΦH KAI ENTYΠH ΠAPAΓOH TΧN EΠITOΛΧN
TOY MAΞIMOY MAPΓOYNIOY ΠPΧTA YMΠEPAMATA TH EPEYNA
KAI ΠEPAITEPΧ ΠPOΓPAMMATIMO TH
(Aλαθνίλσζε ζην 18ν Γηεζλέο Bπδαληηλνινγηθφ πλέδξην Mφζρα Aχγνπζηνο 1991)
Ὀπώρα Studi in onore di mgr Paul Canart per il LXX compleanno = BOLLETTINO
DELLA BADIA GRECA DI GROTTAFERRATA ns vol LI 1997 ζ 277-295
Oη επηζηνιέο ―πεξίπνπ 350 ηνλ αξηζκφ― ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ (1549-1602)
ηνπ γλσζηνχ ινγίνπ ζπγγξαθέα θαη εθδφηε επηζθφπνπ Kπζήξσλ είιθπζαλ απφ
πνιχ λσξίο απφ ηελ επνρή πνπ δνχζε αθφκε ν Mαξγνχληνο ην ελδηαθέξνλ εθδνηψλ
ινγίσλ θαη κειεηεηψλ ελψ ηαπηφρξνλα ζπιινγέο επηζηνιψλ ηνπ αληηγξάθνληαλ
κέρξη ηνλ 19ν αη H ζεκαζία ηνπο είρε γίλεη θαηαλνεηή απφ παιηά O B Mπζηαθίδεο
πρ ζηα 1893 επρφηαλ λα βξεζεί θάπνηνο λα ldquoαλαιάβε ην γηγάληεηνλ θαη εζλσθειέο
έξγνλ λα πεξηζπλαγάγε πάζαο ηαο επηζηνιάο ηαχηαο ηνπ Mαξγνπλίνπ εθδεδνκέλαο ηε
θαη αλεθδφηνπο ελ ελη θαη ησ απηψ έξγσ κεηrsquo εκβξηζείαο θαη θξηηηθήο
επεμεηξγαζκέλαο νπρί δε λα επαλαιάβε ηα αδηαθξίησο κέρξη ηνχδε εηξεκέλαrdquo Παξά
ηαχηα θαη παξά ηηο κέρξη ηψξα πξνζπάζεηεο απηφ ην ζεκαληηθφ θαη κεγάιν ζε φγθν
πιηθφ εμαθνινπζεί λα βξίζθεηαη ζε κάιινλ ραψδε θαηάζηαζε θαη λα πεξηκέλεη ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη έθδνζή ηνπ ηελ παξνχζα πξφδξνκε κειέηε εμεηάδνληαη
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
37
αθξηβψο γηα πξψηε θνξά ε θαηάζηαζε ηεο έληππεο παξάδνζεο αμηνινγείηαη γεληθά ε
ρεηξφγξαθε παξάδνζε θαη δηαρσξίδνληαη ηα ρεηξφγξαθα ζε νκάδεο δηαπηζηψλεηαη
θαη αμηνινγείηαη ε ζρέζε ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο θαη πξνγξακκαηίδεηαη ε πεξαηηέξσ
έξεπλα H κειέηε απηή ζηελ αξρηθή ηεο κνξθή απεηέιεζε ηελ αλαθνίλσζή κνπ ζην
18ν Γηεζλέο πλέδξην Bπδαληηλψλ πνπδψλ ζηε Mφζρα ηνλ Aχγνπζην ηνπ 1991
Mνπ δεηήζεθε επίζεο λα ηελ παξνπζηάζσ θαη ζην Colloquium γηα ηε ρεηξφγξαθε
παξάδνζε ησλ θεηκέλσλ ηνπ Tκήκαηνο Φηινινγίαο ηνπ Aξηζηνηειείνπ
Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο ηνλ Iνχλην ηνπ 1992 Tψξα δεκνζηεχεηαη βειηησκέλε
θαη κε ηελ απαξαίηεηε ηεθκεξίσζε
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Enrica) Follieri Byzantinische Zeitscrift 92 (1999) 540
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium 53 (2000) 75-76
30 XENOPHON (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 403-404
Άξζξν πνπ κνπ δήηεζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξελνθψληνο Αγίνπ ξνπο κε ηελ απαξαίηεηε
βηβιηνγξαθία
31 XIROPOTAMOU (Kloster)
Lexikon des Mittelalters η 9νο (1998) ζη 404-405
Άξζξν πνπ κνπ δεηήζεθε απφ ηελ δηεχζπλζε ηνπ Λεμηθνχ Aλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε
θαη ηελ κεζαησληθή ηζηνξία ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ Αγίνπ ξνπο κε ηελ
απαξαίηεηε βηβιηνγξαθία
32 MAΞIMO ΠEΛOΠONNHIO MIA ΠPΧTH KIAΓPAΦIA TOY BIOY KAI
TOY EPΓOY TOY
(Aλαθνίλσζε ζηελ η΄ Eπηζηεκνληθή πλάληεζε Mλήκε Aλησλίνπ ηγάια [Tκήκα
Φηινινγίαο Tνκέαο Mεζαησληθψλ θαί Nενειιεληθψλ πνπδψλ] Θεζζαινλίθε 12 -
14 Mαΐνπ 1994)
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 30 (1998) [δεκ 1999] 115-125
ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη γηα πξψηε θνξά χζηεξα απφ πνιιά ρξφληα έξεπλαο
νξηζκέλεο φςεηο ηεο πεξηπεηεηψδνπο δσήο θαί ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ελφο γλσζηνχ
θαηrsquo φλνκα αιιrsquo αγλψζηνπ θαηrsquo νπζίαλ ινγίνπ ηνπ ηέινπο ηνπ 16νπ θαί ησλ αξρψλ
ηνπ 17νπ αηψλα ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ Oη πιεξνθνξίεο θαη ηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ έξεπλα ζπκπιεξψλνπλ θαη κεηαβάιινπλ
ζεκαληηθά ηελ κέρξη ζήκεξα γλσζηή εηθφλα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ ζπγγξαθέα H
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
38
κειέηε απηή απνηειεί πξφδξνκε αλαθνίλσζε ηεο ππφ ζπγγξαθή κνλνγξαθίαο γηα ηελ
δσή θαη ην έξγν ηνπ Mαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ
33 MΔΛΔΣΔ ΚΑΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΦΗΛΟΛΟΓΗΑ
ΚΑΗ ΒΤΕΑΝΣΗΝΖ ΣΔΥΝΖ
A΄πλάληεζε ησλ Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ 25 ndash 27 ε-
πηεκβξίνπ 1998 Φηινζνθηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Iσαλλίλσλ Eηζεγήζεηο ndash
Πεξηιήςεηο αλαθνηλψζεσλ Iσάλληλα 1999 ζ 94 - 96 [ε ζπλεξγαζία κε ηελ Aηθ
Kαιακαξηδή-Kαηζαξνχ]
Καηφπηλ παξαθιήζεσο ηεο νξγαλσηηθήο επηηξνπήο ηεο A΄πλάληεζεο ησλ
Bπδαληηλνιφγσλ ηεο Eιιάδνο θαη ηεο Kχπξνπ θνηλνπνηνχληαη ηα εξεπλεηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ εθπνλνχληαη απφ ηνλ ππνθαηλφκελν είηε αηνκηθά είηε ζπιινγηθά
34 YNTOMH EIAΓΧΓH THN ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ
KΧΓIKOΛOΓIA TEYXO 2o ΠINAKE ME EΠIΛEΓMENA ΓEIΓMATA
ΓPAΦH KAI XOΛIA University Studio Press Θεζζαινλίθε 2001
Σν βηβιίν απηφ ζρεδηάζηεθε κε ζθνπφ λα απνηειέζεη έλα πξψην βνήζεκα γηα ηελ
εηζαγσγή ηνπ θνηηεηή ή ηνπ λένπ κειεηεηή ζηα βαζηθά ζέκαηα ηεο ειιεληθήο
παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο θαη ζηελ αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Aπνηειείηαη
απφ δχν ηεχρε ην πξψην πνπ ζα θπθινθνξεζεί αξγφηεξα ζα πεξηιακβάλεη ηελ
εηζαγσγή ζηε ζεσξία ηεο ειιεληθήο παιαηνγξαθίαο θαη θσδηθνινγίαο ελψ ην
δεχηεξν πεξηέρεη πίλαθεο κε αλαιπηηθά ζρφιηα γηα ηελ πξαθηηθή άζθεζε ζηελ
αλάγλσζε ησλ ρεηξνγξάθσλ Έλα ηέηνην βηβιίν θπθινθνξεί γηα πξψηε θνξά ζηελ
Διιάδα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
― Revue des eacutetudes byzantines 61 (2003) 272
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2003) 97-98
(Peter) Schreiner Byzantinische Zeitschrift 96 (2003) 353
35 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΖΜΟΗΔΤΜΑΣΑ ΣΧΝ
ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΖ 50ΔΣIΑ 1951ndash2000 ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Θεζζαινλίθε 2003
[Eιιεληθή Παιαηνγξαθηθή Eηαηξεία] (πλεξγαζία κε ηελ A Γ Φσηηάδνπ θαη ηνλ
Θ Zηψγα)
H βηβιηνγξαθία απηή είλαη κηα πξψηε πξνζπάζεηα θαηαγξαθήο ησλ δεκνζηεπκάησλ
ησλ Eιιήλσλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηελ παιαηνγξαθία (1951ndash2000) κε ζθνπφ λα
απνηειέζεη ηελ βάζε γηα κηα απνηίκεζε ηεο ειιεληθήο ζπκβνιήο ζηελ έξεπλα ηεο
Παιαηνγξαθίαο H βηβιηνγξάθεζε έγηλε ―γηα ιφγνπο πνπ εμεγνχληαη ζηνλ
πξφινγν― κε βάζε ηελ ηξέρνπζα βηβιηνγξαθία ηεο ldquoByzantinische Zeitschriftrdquo ηα
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
39
ιήκκαηα φκσο αλακνξθψζεθαλ ηειείσο θαη ε βηβιηνγξαθία ρσξίζηεθε ζε δχν κέξε
Aιθαβεηηθή αλαγξαθή θαη Xξνλνινγηθή θαηάηαμε ψζηε ν ρξήζηεο ηνπ βηβιίνπ λα
κπνξεί λα βξεη ηελ απάληεζε ζε πνιιαπιά εξσηήκαηα (π ρ πνηνο έγξαςε ηη ηη
δεκνζηεχζεθε ην ηάδε έηνο)
36 ΠΡΟΒΛHΜΑΣΑ ΣΖ ΕΧΖ ΚΑΗ ΣΟΤ EΡΓΟΤ ΣΟΤ ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ
ΣΟΤΓIΣΖ
Πεξηνδηθφ MOCXOBIA 1 (2001) ζζ 247 ndash 258
Γηα ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Γακαζθελνχ ηνπδίηε έθαλα ζρεηηθή
αλαθνίλσζε πνπ εθηππψζεθε ζηα Πξαθηηθά ηεο B΄ πλάληεζεο πεδνγξαθίαο
ldquoBπδαληηλή θαη κεηαβπδαληηλή πεδνγξαθίαrdquo Θεζζαινλίθε Nνέκβξηνο 1992 φπνπ
α) επαλεμεηάδνληαη νη βηνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ηεο πξνκεησπίδαο ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo
θαη δηαηππψλνληαη εληειψο λέα ζπκπεξάζκαηα β) Eπηρεηξείηαη θξηηηθή ησλ πεγψλ
ηνπ ldquoΘεζαπξνχrdquo θαη δηαπηζηψλεηαη φηη έλαο αξηζκφο ησλ νκηιηψλ ― θαηά ηελ
βάζηκε ππνςία ηνπ γξάθνληνο φιεο νη νκηιίεο ― δελ είλαη πξσηφηππεο φπσο
πηζηεπφηαλ κέρξη ηψξα αιιά κεηαθξάζεηο ζενινγηθψλ έξγσλ ηεο βπδαληηλήο
πεξηφδνπ γ) Eπηζεκαίλεηαη φηη ν ldquoΘεζαπξφοrdquo θαηέρεη δηθαησκαηηθά ζέζε ζηνλ
θαηάινγν ησλ έξγσλ ησλ ldquoAλαγλσζκάησλ ηνπ Nένπ Eιιεληζκνχrdquo γηαηί δηαζέηεη
φιεο ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο Tέινο πξνζάγνληαη νξηζκέλα λέα δεδνκέλα θαη
γίλνληαη λέεο ππνζέζεηο κε βάζε ρεηξφγξαθα ηεο Mνλήο Oιπκπηψηηζζαο Δπεηδή
φκσο ν ηφκνο ησλ Πξαθηηθψλ δελ θπθινθνξήζεθε ιφγσ δηαθσλίαο ηνπ ηππνγξάθνπ
κε ηνλ εθδφηερνξεγφ (Γήκνο Θεζζαινλίθεο) δεκνζίεπζα ηελ αλαθνίλσζε ζην λέν
εηδηθφ πεξηνδηθφ Βπδαληηλψλ θαη Νενειιεληθψλ πνπδψλ MOCXOBIA ηε λέα
δεκνζίεπζε πξνζηέζεθε ζην ηέινο έλα ηκήκα φπνπ αλαιχεηαη θαη αμηνινγείηαη φιε ε
κεηά ηελ αξρηθή εθηχπσζε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία θαη επηζεκαίλνληαη νη απφςεηο θαη
ππνζέζεηο ηεο αξρηθήο κειέηεο πνπ επηβεβαηψλνληαη βάζεη ησλ λεσηέξσλ
επξεκάησλ
37 IΟΝΗΟ ΠΑΝΔΠΗTHΜΗΟ TΜΖΜΑ AΡΥΔΗOΝΟΜΗΑ ΚΑΗ BΗΒΛΗΟΘΖΚΟ-
ΝΟΜΗΑ EΛΛΖΝΗΚΖ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ KΑΣΧ IΣΑΛΗΑ ΠΡΑΚΣΗΚΑ
ΓΗΔΘΝΟΤ ΤΜΠΟΗΟΤ Kέξθπξα 29 ndash 31 Oθησβξίνπ 1998 Eπηκέιεηα
Θενδψξνπ Γ Παππά Eθδφζεηο αrsquoπφζηξνθνο Kέξθπξα 2000
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 500 ndash 502
Παξνπζηάδνληαη νη κειέηεο ηνπ ηφκνπ θαηαηαγκέλεο φρη κε ηελ ζεηξά πνπ
εκθαλίδνληαη ζηνλ ηφκν αιιά εηδνινγηθά θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπ
πκπνζίνπ
38 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΠΗΝΑΚΔ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ
ΔΓΓΡΑΦΧΝ ΜΔ ΥΟΛΗΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε 2006
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
40
Tν κάζεκα ηεο Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο είλαη απαξαίηεην θαηά ηε γλψκε κνπ λα
πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηα ρεηξφγξαθα (ηνπο ρεηξφγξαθνπο θψδηθεο) θαη ηα έγγξαθα
ηδηαίηεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ελφο ηκήκαηνο Aξρεηνλνκίαο θαη
Bηβιηνζεθνλνκίαο ε έλα ηέηνην ηκήκα ε νιφπιεπξε κειέηε ηνπ εγγξάθνπ απνηειεί
θαη πξέπεη λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα H κειέηε απηή αξρίδεη απφ ηελ αλάγλσζε
ηελ εμέηαζε ηεο γξαθήο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο ηελ εμέηαζε ηεο χιεο ηνπ
εγγξάθνπ θαη πεξλάεη ζηελ θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνλ πξαγκαηνινγηθφ θαη
ηζηνξηθφ ηνπ ζρνιηαζκφ Γηα ηελ δηδαζθαιία θαη ηελ εηζαγσγή ζηε κειέηε απηή δελ
ππάξρεη απrsquo φζν μέξσ θαλέλα εγρεηξίδην Aπηφ κε νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ
παξφληνο εγρεηξηδίνπ πνπ πεξηιακβάλεη 42 πίλαθεο νη νπνίνη αληηζηνηρνχλ ζε 37
έγγξαθα (34 ειιελφγισζζα θαη δείγκαηνο ράξηλ 3 μελφγισζζα) κε ζχληνκα ζρφιηα
ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θάζε εγγξάθνπ Πξνο ην παξφλ ε πιεηνλφηεηα απφ ηα
37 απηά έγγξαθα είλαη ηεο κεηαβπδαληηλήο επνρήο δηφηη ηα έγγξαθα ηεο επνρήο
απηήο αθζνλνχλ θαηrsquo εμνρήλ ζηα θαηά ηφπνπο ηζηνξηθά αξρεία θαη ηηο παιηέο
βηβιηνζήθεο ηεο Eιιάδαο θαη κrsquo απηά θπξίσο ζα rsquoξζνπλ ζε επαθή νη κέιινληεο
αξρεηνλφκνη - βηβιηνζεθνλφκνη
39 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ ΣΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΖ MΟΝΖ ΞΖΡΟΠΟΣΑΜΟΤ
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 31 (1999) ζζ 161 - 204
Ζ ηζηνξία ησλ αγηνξεηηηθψλ βηβιηνζεθψλ ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απφ άπνςε
πεξηερνκέλνπ θαη ρξφλνπ δσήο βπδαληηλψλ θαη κεηαβπδαληηλψλ βηβιηνζεθψλ ηνπ
ειιαδηθνχ ρψξνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ηψξα αληηθείκελν ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο Απηφ
ην θελφ φζνλ αθνξά ηε βηβιηνζήθε ηεο κνλήο Ξεξνπνηάκνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε
κειέηε απηή πνπ ρσξίδεηαη ζηα εμήο κέξε Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο H
βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο Ξεξνπνηάκνπ ζηελ ηζηνξηθή ηεο πξννπηηθή Tν laquoαληηγξαθηθφ
εξγαζηήξηνraquo ηεο Mνλήο (17νο αψλαο) H βηβιηνζήθε ηεο Mνλήο ζήκεξα Tα
ρεηξφγξαθα θαη ε θαηαινγνγξάθεζή ηνπο Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 10νπ-
15νπ αψλα Kαηαινγνγξαθεκέλα ρεηξφγξαθα 16νπ-19νπ αψλα Aθαηαινγνγξάθεηα
ρεηξφγξαθα Eηθνλνγξαθεκέλα θαη δηαθνζκεκέλα ρεηξφγξαθα ια ηα κέξε εθηφο
απφ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε δεκνζηεπκέλα ζε πξνεγνχκελε κειέηε (βι εδψ
παξαπάλσ αξηζκ 28) Tν ηειεπηαίν κεγάιν κέξνο είλαη εληειψο λέν Δπεηδή ε κειέηε
εθείλε δελ θπθινθνξήζεθε αθφκε θαη επεηδή ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ
ηξνπνπνίεζα ειαθξά ην αξρηθφ πιηθφ πξφζζεζα ην ηειεπηαίν λέν κέξνο θαη ηε
δεκνζίεπζα ειπίδνληαο φηη ζα είλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ δεκνζίεπζε ηεο αξρηθήο
κειέηεο ε νπνία φπσο βεβαηψλεη ε Μνλή ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζχληνκα
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 97 (2004) 290
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
41
40 PALEOGRAPHICAL RESEARCHES IN THE LAVRA LIBRARY ON MOUNT
ATHOS
Πεξηνδηθφ Eιιεληθά 50 (2000) ζζ 217 ndash 230
Σν πεδίν έξεπλαο θαη κειέηεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ είλαη εθηεηακέλν θαη νη
ζρεηηθέο πξνζπάζεηεο βξίζθνληαη αθφκε ζηα αξρηθά ηνπο ζηάδηα Ζ παξνχζα κειέηε
παξνπζηάδεη ηελ έξεπλα θαη ηα πξψηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα απφ πέληε (5) ηνκείο
έξεπλαο πνπ αθνξνχλ ζηα ρεηξφγξαθα ηεο κνλήο Μ Λαχξαο ηεο πινπζηφηεξεο ζε
ρεηξφγξαθα κνλήο ηνπ Αγίνπ ξνπο 1 Παξνπζίαζε ελφο λεναλαθαιπθζέληνο
ρεηξνγξάθνπ ησλ ηζηνξηψλ ηνπ Θνπθπδίδε ηνπ ηέινπο ηνπ 13νπ ή ησλ αξρψλ ηνπ
14νπ αηψλα ζε γξαθή Fettaugen θαη κε ζρφιηα 2 Tν ιεγφκελν ldquoEπαγγέιην ηνπ
Φσθάrdquo παξνπζηάδεη ην πξφβιεκα φηη ε ζηάρσζή ηνπ ρξνλνινγείηαη ζηνλ 10ν αηψλα
ελψ ην ρεηξφγξαθν θαζεαπηφ ζηνλ 11ν Tν πξφβιεκα είρε επηζεκαλζεί απφ παιηά
(1936) αιιά ε ιχζε ηνπ δίλεηαη κφλνλ ηψξα Tν ζρεηηθφ ζέκα παξνπζηάζηεθε
αλαιπηηθά ζην 20φ πκπφζην Bπδαληηλήο θαη Mεηαβπδαληηλήο Aξραηνινγίαο θαη
Tέρλεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπ έγηλαλ δεθηά απφ ηνπο ζπλέδξνπο Aπφ ηφηε
αλαθέξνληαη ζπρλά ζε ζρεηηθέο αλαθνηλψζεηο ζπλεδξίσλ 3 Παξνπζηάδνληαη ηα
κεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ησλ κεγαινγξακκάησλ ρεηξνγξάθσλ
ηεο κνλήο Μ Λαχξαο θαη επηζεκαίλεηαη ε ζεκαζία ηνπο ηδηαίηεξα ησλ
ζπαξαγκάησλ ελ φςεη ηεο ππφ εμέιημε ζπζηεκαηηθήο θαη αλαιπηηθήο
θαηαινγνγξάθεζήο ηνπο 4 Σα ρξνλνινγεκέλα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ξνπο κεηά ην
1200 δελ έρνπλ κειεηεζεί Δδψ γίλεηαη ιφγνο γηα ηα 44 γλσζηά θαη ηα 24
λεναλαθαιπθζέληα απφ ηνλ ππνθαηλφκελν ρξνλνινγεκέλα ζηνλ 13ν θαη 14ν αηψλα
ρεηξφγξαθα ηεο Μ Λαχξαο ηε ζπλέρεηα ζπδεηείηαη ε κέζνδνο πεξηγξαθήο ηνπο 5
πιινγή ησλ γλσζηψλ θαη αλεχξεζε λέσλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηα ζπζηήκαηα
ηαμηζέηεζεο ησλ βηβιίσλ (ρεηξνγξάθσλ) ζηελ βηβιηνζήθε ηεο M Λαχξαο θαηά ηνλ
13ν θπξίσο αηψλα Tα δεδνκέλα απηά είλαη ldquoηαμηζεηηθάrdquo ζεκεηψκαηα πάλσ ζηα
ρεηξφγξαθα Eδψ κειεηψληαη θαη αμηνινγνχληαη γεληθψο γηα πξψηε θνξά κε ζθνπφ
λα θαηαλνεζεί ην ζχζηεκα ηαμηλφκεζεο θαη ε εμέιημε θαη ηζηνξία ηεο βηβιηνζήθεο
Bηβιηνθξηζίεο θαη κλείεο
S(ilvio) Bernardinello Scriptorium (2001) 250-251
(Apostolos) Karpozilos Byzantinische Zeitschrift 95 (2002) 202
41 THE MOUNT ATHOS MANUSCRIPTS IN THE KURZGEFASSTE LISTE DER
GRIECHISCHEN HANDSCHRIFTEN DES NEUEN TESTAMENTS
Πεξηνδηθφ Kιεξνλνκία 32 (2000) [δεκ 2002] ζζ 245 ndash 250
Γηα ηα ρεηξφγξαθα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ππάξρεη ε γλσζηή Kurzgefasste Liste der
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
42
Griechischen Handschriften des Neuen Testaments ε νπνία θαηαινγνγξαθεί
ζπλνπηηθά φια ηα ζρεηηθά ρεηξφγξαθα ηνπ θφζκνπ Δθεί θπζηθά πεξηιακβάλνληαη θαη
ηα αληίζηνηρα ρεηξφγξαθα ηνπ Αγίνπ ΄Οξνπο κσο ζην δεχηεξν ηκήκα ηεο 2εο
έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ δειαδή ζηνπο πίλαθεο αληηζηνηρηψλ ησλ αξηζκψλ ν γξάθσλ
επηζεκαίλεη ιάζε θαη αλαληηζηνηρίεο πνπ νθείινληαη ζε αβιεςίεο αιιά θπξίσο ζηελ
θαηά ηε γλψκε ηνπ γξάθνληνο κε νξζή αληίιεςε ησλ πνιιαπιψλ ζπζηεκάησλ
αξίζκεζεο ησλ αγηνξεηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ ην άξζξν αλαιχνληαη ηα ζπζηήκαηα
απηά θαη επηζεκαίλεηαη πνην απφ φια πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνθεηκέλε
πεξίπησζε θαη γηαηί ηελ ζπλέρεηα δίλνληαη νη πίλαθεο αληηζηνηρηψλ δηνξζσκέλνη
42 ΠΑΛΑΗΟΓΡΑΦΗΑ ΣΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ KΔΦΑΛΑΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΖ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑΒΤΕΑΝΣΗΝΧΝ ΔΓΓΡΑΦΧΝ (επηκέιεηα) Kέξθπξα 2006
πσο δηαπηζηψλεηαη απφ πνιιέο πιεπξέο ε έξεπλα θαη ε κειέηε ησλ κεηαβπδαληηλψλ
εγγξάθσλ βξίζθεηαη ζε επίπεδν πνιχ ρακειφηεξν απφ απηφ ηεο έξεπλαο θαη κειέηεο
ησλ βπδαληηλψλ εγγξάθσλ πξάγκα πνπ ηζρχεη δπζηπρψο θαη γηα φινπο ηνπο ηνκείο
ησλ κεηαβπδαληηλψλ ζπνπδψλ Δίλαη ινηπφλ ζρεδφλ απηνλφεην φηη απηή ηε ζηηγκή
δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη θαλείο ηελ χπαξμε ή ηε ζπγγξαθή ελφο ζρεηηθνχ
εηζαγσγηθνχ εγρεηξηδίνπ αθνχ δελ ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο Απφ ηελ
άιιε φκσο ππάξρνπλ δηδαθηηθέο αλάγθεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ Γηrsquo απηφ ηνλ
ιφγν δεκηνπξγήζεθε ην παξφλ laquoεγρεηξίδηνraquo κε ζπλαγσγή δηαθφξσλ κειεηψλ θαη
άιισλ θεηκέλσλ πνπ εμεηάδνπλ απφ δηάθνξεο ζθνπηέο ηα κεηαβπδαληηλά έγγξαθα θαη
ηα ζρεηηθά κε απηά πξνβιήκαηα
43 H ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ
ζηνλ ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ πνπ ηδξχζεθε ζην α΄ κηζφ ηνπ 16νπ
αηψλα δηέζεηε απφ ηελ αξρή πεξίπνπ ηεο ίδξπζήο ηεο βηβιηνζήθε ρεηξνγξάθσλ ε
νπνία αξγφηεξα εκπινπηίζηεθε θαη κε έληππα κσο ην κνλαζηήξη θαηαζηξάθεθε ην
1943 απφ ηνπο Γεξκαλνχο κε θπζηθή ζπλέπεηα θαη ηελ θαηαζηξνθή ησλ θηλεηψλ
πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο Mνλήο Eλ ηνχηνηο δηάθνξεο πιεξνθνξίεο έδεηρλαλ φηη
πνιιά έληππα θαη ρεηξφγξαθα είραλ δηαζσζεί Aπηφ νδήγεζε ζε κηα εμνλπρηζηηθή
έξεπλα δηάζπαξησλ πεγψλ θαη ζπλαγσγή πιεξνθνξηψλ πνπ είρε σο επηπρέο
απνηέιεζκα ηελ αλεχξεζε θαη ζεσξεηηθή αλαζπγθξφηεζε φιεο ή ελφο κεγάινπ
κέξνπο ηεο βηββιηνζήθεο ησλ ρεηξνγξάθσλ θαη ησλ εληχπσλ ηεο Mνλήο Tν θείκελν
ηεο κειέηεο απηήο απνηειεί θεθάιαην ελφο ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηελ Mνλή θαη ηελ
ηζηνξία ηεο Tελ επηζηεκνληθή θαη εθδνηηθή επηκέιεηα ηνπ ηφκνπ έρεη ν
ππνθαηλφκελνο
44 TΟ ΑΡΥΔΗΟ ΣΖ ΜΟΝΖ ΣΟΤ ΟΗΟΤ ΓΗΟΝΤΗΟΤ ΣΟΤ ΔΝ OΛΤΜΠΧ ζηνλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
43
ζπιινγηθφ ηφκν H κνλή ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιύκπσ
Tν αξρείν ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ δελ είρε ηελ ηχρε ηεο
βηβιηνζήθεο ην αξρείν ζην ζχλνιφ ηνπ ή θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ δηαζψζεθε
ηε κειέηε απηή αλαθέξνληαη νη ιφγνη δηάζσζεο ηνπ αξρείνπ θαηαγξάθνληαη ηα
πεξηερφκελά ηνπ θαη πεξηγξάθεηαη ε ζεκεξηλή ηνπ θαηάζηαζε Tν θείκελν απνηειεί
έλα αθφκε θεθάιαην ηνπ ζπιινγηθνχ ηφκνπ γηα ηε Mνλή θαη ηελ ηζηνξία ηεο
45 H ΤΝΔΥΗΖ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ
ΔΦΔΤΡΔΖ ΣΖ ΣΤΠΟΓΡΑΦΗΑ ΚΑΗ ΚΤΡΗΧ ΚΑΣA ΣΟΝ 17ν ΚΑΗ 18ν
ΑΗΧΝΑ ζηα Πξαθηηθά ηνπ Ϛ΄ Γηεζλνύο πκπνζίνπ Eιιεληθήο Παιαηνγξαθίαο
ηελ παξνχζα αλαθνίλσζε επηρεηξείηαη κηα γεληθή ζεψξεζε ηεο παξαγσγήο ησλ
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αη κε αλαθνξά θαη ζηνλ 19ν Aξρηθά
δίλνληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα γηα ηελ παξαγσγή ησλ εληχπσλ αθνχ απφ ηελ επνρή
ηεο εθεχξεζεο ηεο ηππνγξαθίαο κέρξη ζρεδφλ ην ηέινο ηνπ 18νπ αη ε παξαγσγή
εληχπνπ θαη ε παξαγσγή ρεηξνγξάθνπ βηβιίνπ δηαπιέθνληαη Aθνινπζεί ε πεξηγξαθή
ηνπ πιηθνχ βάζεη ηνπ νπνίνπ γίλνληαη κεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ
ρεηξνγξάθσλ ηεο ελ ιφγσ πεξηφδνπ θαη ζηελ ζπλέρεηα εμεηάδνληαη ηα αίηηα ηεο
ζπλέρηζεο ηεο παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ θαηά ηνπο παξαπάλσ αηψλεο παξά ηελ
ζπλερψο απμαλφκελε παξαγσγή εληχπσλ ηα θέληξα παξαγσγήο ρεηξνγξάθσλ ην
ρεηξφγξαθν σο πξντφλ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο H ζεψξεζε
θιείλεη κε αλαθνξά ζηελ παξαγσγή ρεηξνγξάθσλ ζην Άγηνλ ξνο θαηά ηνλ 19ν
αηψλα
46 OΗ ΠΔΡΗΠΔΣΔΗΔ ΜΗΑ ΜΟΝΑΣΖΡΗΑΚΖ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΖ ΚΑΗ Ζ ΜΔΛΔΣΖ
ΣΧΝ ΜΔΣΑ ΣΖΝ ΑΛΧΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΧΝ ζηα Πξαθηηθά ηνπ
13νπ πλεδξίνπ Aθαδεκατθώλ Bηβιηνζεθώλ
H αλαθνίλσζε απηή έρεη δχν κέξε ην πξψην κέξνο εμεηάδνληαη νη πεξηπέηεηεο ησλ
εληχπσλ ηεο βηβιηνζήθεο ηεο κνλήο ηνπ νζίνπ Γηνλπζίνπ ηνπ ελ Oιχκπσ ―κέξνο ην
νπνίν βαζίδεηαη ελ πνιινίο ζε παξφκνηα πξνεγνχκελε κειέηε― θαη ζην δεχηεξν
κέξνο ζρνιηάδεηαη ε κέζνδνο θαη ηα δεηνχκελα ηεο έξεπλαο γηα κηα ζχγρξνλε κειέηε
ησλ ειιεληθψλ βηβιηνζεθψλ ηεο επνρήο ηεο Tνπξθνθξαηίαο Tν πξψην κέξνο
ρξεζηκεχεη σο παξάδεηγκα γηα ηα ζρφιηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ δεπηέξνπ
47 TΑ ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΑ ΣΗ ΒΗΒΛΗΟΘΖΚΔ ΣΟΤ AΓΗΟΤ ΟΡΟΤ ζε
DVD ηνπ ldquoOξγαληζκνχ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνχ
Tν θείκελν απηφ κνπ δεηήζεθε απφ ηνλ ldquoOξγαληζκφ Πξνβνιήο Eιιεληθνχ
Πνιηηηζκνχrdquo ηνπ Yπνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ σο ζπκβνιή ζηελ δεκηνπξγία ελφο DVD
φπνπ παξνπζηάδεηαη κε θείκελα εηθφλεο θαη νιηγφιεπηα films ην Άγηνλ ξνο ζε φιεο
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
44
ηνπ ηηο εθθάλζεηο Tν θείκελν δηαηξείηαη ζε ηέζζεξα κέξε α) Tν ρεηξφγξαθν β) Tν
πεξηερφκελν ησλ ρεηξνγξάθσλ γ) Oη βηβιηνζήθεο ηνπ Aγίνπ ξνπο γεληθά δ) Tν
πιηθφ ησλ βηβιηνζεθψλ ηνπ Aγίνπ ξνπο ην DVD ζα πεξηιακβάλεηαη θαη κεγάινο
αξηζκφο θσηνγξαθηψλ επηινγήο ηνπ γξάθνληνο
48 hellipκαὶ βίβλοι ἠνεῴχθησαν ΚΑΣAΛΟΓΟ EΚΘΔΖ ΥΔΗΡΟΓΡAΦΧΝ ΣΖ
ΚΔΝΣΡΗΚH ΒΗΒΛΗΟΘHΚΖ ΣΟΤ Α Π Θ ΚΑΗ ΔΓΓΡAΦΧΝ ΣΧΝ Γ Α Κ ndash
ΗΣΟΡΗΚΟY ΑΡΥΔIΟΤ ΜΑΚΔΓΟΝIΑ University Studio Press Θεζζαινλίθε
2008 (ζπλεξγαζία Ν Μπακίδεο)
Mε ηελ επθαηξία ηεο ζπκπιήξσζεο 10 ρξφλσλ απφ ηελ ίδξπζε ηεο Διιεληθήο
Παιαηνγξαθηθήο Δηαηξείαο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 11) απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε
εκεξίδαο θαη έθζεζεο ρεηξνγξάθσλ κε επζχλε ηνπ ππνθαηλφκελνπ Γηα ηελ έθζεζε
ησλ ρεηξνγξάθσλ επέιεμα απφ ηα 113 ρεηξφγξαθα ηεο Κεληξηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ
Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο 24 ρεηξφγξαθα θαη ζπλέηαμα ηνλ
παξφληα θαηάινγν κε ζθνπφ λα παξνπζηαζηνχλ θπζηθά ηα εθζέκαηα ζηνλ
επηζθέπηε ηεο έθζεζεο ηαπηφρξνλα φκσο λα απνηειέζεη ν θαηάινγνο θαη κηα
εηζαγσγή ηνχ κε εηδηθνχ ζηελ Διιεληθή Παιαηνγξαθία - Κσδηθνινγία Έηζη ηα
πεξηγξαθφκελα ζηνλ θαηάινγν ρεηξφγξαθα ρσξίδνληαη ζε θαηεγνξίεο αλαινγα κε ην
πεξηερφκελφ ηνπο πξηλ απφ θάζε θαηεγνξία ππάξρεη κηθξή γεληθή εηζαγσγή γηα ηελ
νκάδα ησλ ρεηξνγξάθσλ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ θαηεγνξία ψζηε λα
αληηιακβάλεηαη ν αλαγλψζηεο ηί ζεκαίλεη ρεηξφγξαθν Αγίαο Γξαθήο Ννκνθάλσλ
κνπζηθφ ρεηξφγξαθν θηη Σεο φιεο πεξηγξαθήο πξνηάζζεηαη αλαιπηηθή εηζαγσγή
θαη ιεμηιφγην παιαηνγξαθηθψλ φξσλ ηνλ θαηάινγν δφζεθε ν ηίηινο hellip θαη βίβινη
ελεώρζεζαλ (απφ TLG)
Πεξηιακβάλνληαη επίζεο πεξηγξαθέο ησλ αξρεηαθψλ εθζεκάησλ πνπ επέιεμα απφ ην
ΓΑΚ - Ηζηνξηθφ Αξρείν Μαθεδνλίαο ηεο Θεζζαινλίθεο Οη πεξηγξαθέο απηψλ ησλ
εθζεκάησλ έγηλαλ κε επζχλε ηνπ Γηεπζπληνχ ηνπ Αξρείνπ θ Ν Μπακίδε
49 ΖΜHΣΡΗΟ ΦΑΡΜAΚΖ ΝΟΣAΡΗΟ ΚΑΗ ΠΡΧΣΟΠΑΠΠA ΑΓIΟΤ
ΜΑΣΘΑIΟΤ ΚΔΡΚYΡΑ Πξσηφθνιιν ησλ εηψλ 1515-1525 University Studio
Press Θεζζαινλίθε 2009 (ζπλεξγαζία Δπδ Λενληηάδνπ)
ην ΓΑΚ ndash Ηζηνξηθφ Αξρείν Κεξθχξαο θαζψο θαη ζε φια ηα ηζηνξηθά αξρεία ησλ
Δπηαλήζσλ θπιάζζνληαη φπσο είλαη γλσζηφ πιήζνο εγγξάθσλ θαη αξρεηαθψλ
θσδίθσλ απφ ηνπο νπνίνπο έλαο κεγάινο αξηζκφο είλαη λνηαξηαθά πξσηφθνιια ην
Σκήκα Αξρεηνλνκίαο θαη Βηβιηνζεθνλνκίαο ζεσξνχκε φηη είλαη ηξφπνλ ηηλα
θαζήθνλ ηνπ Σκήκαηνο ε επηζηεκνληθή ελαζρφιεζε κε ην παξαπάλσ αξρεηαθφ
πιηθφ ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε παξνχζα έθδνζε Δθδίδεηαη δηπισκαηηθά
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
45
φιν ην δηαζσζέλ πξσηφθνιιν ηνπ λνηαξίνπ θαη πξσηνππά Αγίνπ Μαηζαίνπ
Κεξθχξαο Γεκεηξίνπ Φαξκάθε
Πξφθεηηαη γηα λνηάξην ηεο ππαίζξνπ πνπ δξα θαηά ηνλ 16ν αη κε 173 ζσδφκελεο
πξάμεηο Ζ έθδνζε ησλ πξάμεσλ έπεηαη κηαο αλαιπηηθήο εηζαγσγήο ηελ θάζε
πξάμε εθηφο απφ ηνλ αχμνληα αξηζκφ δίδεηαη αλαιπηηθφο ηίηινο θαη πεξίιεςε ηνπ
πεξηερνκέλνπ ηεο πξάμεο Φπζηθά εθδίδνληαη θαη νη δηαγεγξακκέλεο απφ ηνλ Ννηάξην
πξάμεηο Πνιχ κεγάιε βαξχηεηα δφζεθε ζηα επξεηήξηα θαη ηδηαίηεξα ζην γεληθφ
φπνπ θαηαρσξίδνληαη ιέμεηο φξνη θαη νλφκαηα θαη μερσξηζηά θαη νκαδνπνηεκέλα π
ρ θαηαρσξίδνληαη νη ηεξείο κε ηα νλφκαηά ηνπο ν θαζέλαο θαη φινη καδί ππφ ην ιήκκα
laquoηεξείοraquo Έηζη παξνπζηάδνληαη ζηνλ κειεηεηή ζπγθεληξσκέλεο νη δηάζπαξηεο ζηηο
εθδηδφκελεο πξάμεηο πιεξνθνξίεο πξάγκα πνπ εμππεξεηεί κειινληηθνχο
ζρνιηαζκνχο
Σν βηβιίν ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηελ θ Δπδνθία Λενληηάδνπ απφθνηην
ηνπ ΣΑΒ θαη ππνςήθηα δηδάθηνξα ε νπνία αζρνιήζεθε κε ηνλ Ννηάξην θαη εμέηαζε
ηηο θφξκνπιέο ηνπ ζηελ πηπρηαθή ηεο εξγαζία Σν πιηθφ ηεο εξγαζίαο εθείλεο δελ
ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα έθδνζε
50 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟΝ Σεθκήξηνλ 7
2007 ζ 9-87 (πλεξγαζία Γεκήηξηνο Θ Κχξνπ)
Aπφ ηα 15-16000 ειιεληθά ρεηξφγξαθα πνπ θπιάζζνληαη ζήκεξα ζηηο βηβιηνζήθεο
ηνπ Αγίνπ ξνπο είλαη θαηαινγνγξαθεκέλα πεξίπνπ 12000 ελψ ηα ππφινηπα
πεξηκέλνπλ ηήλ θαηαγξαθή ηνπο ndash πάγην αίηεκα ηεο έξεπλαο ηή κνλή Υηιαλδαξίνπ
ηελ επνρή ηεο πξψηεο θαηαινγνγξάθεζεο ndashηέιε 19νπ αηψλαndash βξέζεθαλ 26
ρεηξφγξαθα ζενινγηθνχ θαη άιινπ πεξηερνκέλνπ ηα νπνία πεξηέγξαςε ν π
Λάκπξνο ζηνλ θαηάινγφ ηνπ θαη 79 κνπζηθά ηα νπνία απιψο κλεκφλεπζε
Σφ 1973 ν ζπλεξγάηεο κνπ ζηνλ παξφληα θαηάινγν Γεκήηξηνο Κχξνπ
εθηειψληαο εληεηαικέλε ππεξεζία βξήθε εθεί 136 ρεηξφγξαθα πέξαλ ησλ
αλαγξαθνκέλσλ ζηνλ θαηάινγν ηνπ Λάκπξνπ Πνιχ αξγφηεξα απεπζχλζεθε ζηνλ
ππνθαηλφκελν κε ζθνπφ ηελ θαηαινγνγξάθεζε ησλ ρεηξνγξάθσλ απηψλ
Γηα ηε ζχληαμε ηνπ θαηαιφγνπ αθνινπζήζακε ηε κέζνδν πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ
θαηάινγν ηεο βαηνπεδηλήο θήηεο ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Δίλαη κία κέζνδνο notφπσο
ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγή εθείλνπ ηνπ θαηαιφγνπ πνπ ζπλδπάδεη ηηο κεζφδνπο
H Hunger (Kαηάινγνο ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ ηεο Απζηξηαθήο Αθαδεκίαο
Δπηζηεκψλ) θαη Λ Πνιίηε (πκπιεξσκαηηθνί θαηάινγνη ρεηξνγξάθσλ Αγίνπ ξνπο
θαη Δζληθήο Βηβιηνζήθεο Διιάδνο) Δλ ηνχηνηο ν παξψλ θαηάινγνο είλαη ζπλνπηηθφο
θαη ρσξίδεηαη αθαλψο ζε δχν κέξε ην πξψην κέξνο πεξηγξάθνληαη ηα ρεηξφγξαθα
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
46
ππrsquo αξηζκ 1-76 ζην δεχηεξν ηα ρεηξφγξαθα ππrsquo αξηζκ 77-136 Eθεί
πεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια ηα ζπαξάγκαηα γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη ελίνηε
ζπλνπηηθφηεξεο απφ φηη ζην πξψην κέξνο αιιά θαη παιηά ηεθκήξηα θπξίσο
πεξγακελά γηα ηα νπνία νη πεξηγξαθέο είλαη αλαιπηηθέο Eθηφο ηνχησλ ν θαηάινγνο
επηζπκεί λα απνηειέζεη θαη κηα πξφηαζε γηα ηελ κέζνδν ζχληαμεο ζπλνπηηθψλ
θαηαιφγσλ
51 ΜΑΞIΜΟΤ ΜΑΡΓΟΤΝIΟΤ ΔΠΗΣΟΛE Η ΟΗ ΔΚΓΔΓΟΜEΝΔ ΔΠΗΣΟ-
ΛE ΠΡΧΣΖ ΚΑΣΑΓΡΑΦH Διιεληθά 592 2009
ε πξνεγνχκελε κειέηε κε ηνλ ηίηιν ρεηηθά κε ηε ρεηξόγξαθε θαη έληππε παξάδνζε
ησλ επηζηνιώλ ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ Πξώηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαη
πεξαηηέξσ πξνγξακκαηηζκόο ηεο (βι εδψ παξαπάλσ ζ 29) παξνπζηάζακε ηα
ζρεηηθά κε ηελ επηζηνινγξαθία ηνπ Mαμίκνπ Mαξγνπλίνπ πξνβιήκαηα αληρλεχζακε
ιχζεηο θαη πξνηείλακε ηε ζηαδηαθή γηα ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο κειέηε θαη
δεκνζίεπζε ηνπ πιηθνχ Χο απηνλφεην πξψην βήκα πξνηείλακε ην μεθαζάξηζκα ηνπ
πξνβιήκαηνο ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλ επηζεκαίλνληαο φηη laquoνπνηαδήπνηε
δνπιεηά πξέπεη λα αξρίζεη απφ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επεμεξγαζία ηνπ δηάζπαξηνπ
εθδεδνκέλνπ πιηθνχ γηα λα γλσξίζνπκε επί ηέινπο ηί είλαη εθδεδνκέλν [θαη
επνκέλσο ηί παξακέλεη αλέθδνην] θαη πνχ Γηrsquo απηφ ζα δεκνζηεχζνπκε αξρηθά έλαλ
θαηάινγν ησλ εθδεδνκέλσλ επηζηνιψλraquo O θαηάινγνο απηφο είλαη ν δεκνζηεπφκελνο
ζηελ παξνχζα κειέηε ζε πξψηε θαηαγξαθή
Σν πιηθφ πνπ θαηαινγνγξαθείηαη θαη παξνπζηάδεηαη εδψ απνηειείηαη απφ 288
επηζηνιέο Mε ηνλ φξν laquoεπηζηνιήraquo λννχληαη δηαθνξψλ εηδψλ κηθξά θείκελα ηνπ
Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ πνπ απηνραξαθηηξίδνληαη επηζηνιέο ή απεπζχλνληαη γεληθψο
πξνο θάπνηνλ ή θάπνηνπο ιν ην εδψ πιηθφ πξνέθπςε (απνδειηηψζεθε) απφ ηα
βηβιία ηνπ Μαμίκνπ Μαξγνπλίνπ ηηο εθδφζεηο θείκελσλ πνπ έθαλε ν ίδηνο ηηο
εθδφζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηείρε θαζrsquo νηνλδήπνηε ηξφπν (πξφθεηηαη θπξίσο γηα
εθδφζεηο θείκελσλ ηνπ D Hoeschel) απφ παιηά ή λεψηεξα ή ζχγρξνλα
δεκνζηεχκαηα φπνπ εθδίδνληαη ή ζπλεθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Μαμίκνπ
Μαξγνπλίνπ θαη απφ νπνηαδήπνηε άιιε παιηά ή λεψηεξε πεγή πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ
Μαξγνχλην
Σν πξψην κέξνο ηνπ παξφληνο θαηαιφγνπ απνηειεί ε βηβιηνγξαθία ησλ
δεκνζηεπκάησλ φπνπ θαηαρσξνχληαη ή εθδίδνληαη επηζηνιέο ηνπ Mαμίκνπ
Mαξγνπλίνπ ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ πεξηιακβάλνληαη νη αξρέο (ldquoincipitrdquo)
ησλ επηζηνιψλ θαη αθνινπζνχλ νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο θαηά ρξνλνινγηθή
ζεηξά Πηζηεχηαη φηη ε κειέηε ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηε έξεπλα ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο
ηεο επηζηνινγξαθίαο ηνπ Mαξγνπλίνπ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
47
52 Ο ΤΣΔΡΟΒΤΕΑΝΣΗΝΟ ΟΦΑΡΟΛΟΓΟ ΚΑΗ Ο ΦΤΗΟΛΟΓΟ ΣΟΤ
ΓΑΜΑΚΖΝΟΤ ΣΟΤΓΗΣΖ Δ ΔΝΑ ΑΓΗΟΡΔΗΣΗΚΟ ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΟ ηνλ
ηηκεηηθό ηόκν γηα ηελ θαζεγήηξηα Αιθκήλε ηαπξίδνπ-Εαθξάθα ηνπ Σκ Ηζηνξίαο-
Αξραηνινγίαο ηνπ Α Π Θ Θεζζαινλίθε 2009
Ο Οςαξνιόγνο είλαη ην γλσζηφ πζηεξνβπδαληηλφ θείκελν φπνπ παξηζηάλεηαη κηα
δίθε ελψπηνλ ηνπ Βαζηιέσο Πξσηαγσληζηέο είλαηςάξηα θαη ζαιάζζηα δψα Μέρξη
ηψξα γλσξίδακε κφλνλ έλα ρεηξφγξαθν (Scorialensis gr Φ IV 22) απφ φπνπ είρε
εθδψζεη ην θείκελν ν Krumbacher ζηα 1903
Πξφζθαηα χζηεξα απφ 100 θαη πιένλ ρξφληα είρα ηελ επράξηζηε έθπιεμε λα
αλαθαιχςσ ζε έλα ρηιαλδαξηλφ ειιεληθφ ρεηξφγξαθν έλαλ δεχηεξν κάξηπξα ηνπ
θεηκέλνπ αλ θαη ν κάξηπξαο απηφο δελ ήηαλ εκθαλήο κέζα ζην ρεηξφγξαθν αιιά
ελζσκαησκέλνο σο έλα θεθάιαηφ ηνπ ζηνλ γλσζηφ Φπζηνιόγν ηνπ Γaκαζθελνχ
ηνπδίηε Tν λέν θείκελν παξνπζηάδεηαη ζε δηπισκαηηθή κεηαγξαθή κε πξνηάζεηο
δηνξζψζεσλ ζρνιηάδεηαη γισζζηθά θαη ζπγθξίλεηαη αλαιπηηθά κε ηελ εθδεδνκέλε
ldquoπαξαιιαγήrdquo Aπνδεηθλχεηαη φηη ν λένο κάξηπξαο ηνπ θεηκέλνπ είλαη πινπζηφηεξνο
ζε ldquoπιεξνθνξίεοrdquo αλ θαη θνινβφο θαη παξαδίδεη θαιχηεξεο γξαθέο
53 ΤΝΟΠΣΗΚΟ ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΗΚΟ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΣΧΝ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ
ΥΔΗΡΟΓΡΑΦΧΝ ΣΖ ΜΟΝΖ ΥΗΛΑΝΓΑΡΗΟΤ ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟΝ Σεθκήξηνλ
8 2009
ε κηα πξφζθαηε επίζθεςή κνπ ζηε κνλή Υηιαλδαξίνπ κειέηεζα μαλά νξηζκέλα
ρεηξφγξαθα παίξλνληαο πξφζζεηεο πιεξνθνξίεο Φσηνγξάθεζα ζειίδεο ρεηξνγξάθσλ
θαη έθαλα αλαιπηηθά επξεηήξηα (πξηερνκέλνπ αξρψλ ησλ θεηκέλσλ ρξνλνινγεκέλσλ
ρεηξνγξάθσλ θαη αληηζηνηρίαο ησλ αξηζκψλ ηεο βηβιηνζήθεο κε ηνπο αξηζκνχο ηνπ
θαηαιφγνπ) ια απηά ηα δεκνζηεχσ ζην παξφλ δεχηεξν κέξνο ηνπ θαηαιφγνπ
Bιβλία και μελέηερ ςπό δημοζίεςζη
54 Tν επαγγέιην ηνπ θεπνθπιαθίνπ ηεο I M Mεγίζηεο Λαχξαο ηνπ Aγίνπ
ξνπο ην ιεγφκελν ldquoηνπ Φσθάrdquo θαη ν θψδηθαο Λαχξαο A 86
55 Γεκψδε θαη άιια έκκεηξα θείκελα ελφο ιαλζάλνληνο ρεηξνγξάθνπ
56 Aλαιπηηθφο θαηάινγνο ρεηξνγξάθσλ ηεο Mνλήο Πξνθήηνπ Hιηνχ
Θήξαο
Πξφθεηηαη γηα ηνλ αλαιπηηθφ θαηάινγν ησλ 45 ρεηξνγξάθσλ πνπ αλαθάιπςε ν
γξάθσλ ζηε κνλή Πξνθήηνπ Hιηνχ Θήξαο ηνλ επηέκβξην ηνπ 1976 γηα ηα νπνία
έρεη δεκνζηεχζεη ήδε ζπλνπηηθή πεξηγξαθή (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 24) Ο ππφ
δεκνζίεπζε θαηάινγνο είλαη πεξηγξαθηθφο ndash αλαιπηηθφο θαη φζνλ αθνξά ηελ
αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θεηκέλσλ θαη φζνλ αθνξά ηα θσδηθνινγηθά δεδνκέλα ηνπ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
48
θάζε ρεηξνγξάθνπ ζχκθσλα κε ηελ πην πξφζθαηε κεζνδνινγία θαηαινγνγξαθήζεσο
ειιεληθψλ ρεηξνγξάθσλ
57 Γείγκαηα γξαθήο αγεηνξηηηθψλ ρεηξνγξάθσλ
58 Μεγαινγξάκκαηα ρεηξφγξαθα θαη ζπαξάγκαηα ηνπ Αγίνπ ξνπο Α΄
ηφκνο Μεγίζηε Λαχξα
59 Μαμίκνπ ηεξνκνλάρνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ Οκηιίαη εηο ηαο Κπξηαθάο ηνπ
εληαπηνχ
Σν ζπνπδαηφηεξν απφ πνιιέο απφςεηο έξγν ηνπ Μαμίκνπ ηνπ Πεινπνλλεζίνπ είλαη νη
82 αλέθδνηεο νκηιίεο ηνπ (βι εδψ παξαπάλσ αξηζκ 32) Ζ πξνθείκελε έθδνζε είλαη
θξηηηθή κε apparatus criticus θαη Testimonia Αγίαο Γξαθήο θαη αξραίσλ θαη
βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ Σνπ θξηηηθνχ θεηκέλνπ ζα πξνεγείηαη εθηελήο εηζαγσγή γηα
ηελ δσή θαη ην έξγν ηνπ Μαμίκνπ Πεινπνλλεζίνπ θαη ζα έπεηαη αλαιπηηθφ ιεμηιφγην
ησλ νκηιηψλ
Top Related