AΣΚΗΣΗ 1Υδρογραφικά δίκτυα, Λεκάνες απορροής

και Υδροκρίτες

Υδρογραφικό δίκτυο είναι το σύνολο των διασυνδεδεμένωνυδάτινων ρευμάτων (ρυακιών, χειμάρρων, παραποτάμων καιποταμών) μέσω των οποίων αποστραγγίζεται μια περιοχή.

Κάθε ένα από τα υδάτινα ρεύματα ενός υδρογραφικού δικτύουονομάζεται κλάδος. Σε επόμενη άσκηση θα δούμε ότιυπάρχουν διαφορετικά συστήματα υποδιαίρεσης των δικτύωνσε κλάδους.

Τα υδρογραφικά δίκτυα εμφανίζουν διάφορες μορφές(τύπους), οι οποίες εξαρτώνται από την αρχική μορφολογίαμιας περιοχής, τα γεωλογικά (λιθολογικά, τεκτονικά) καικλιματολογικά χαρακτηριστικά της.

Δεντριτικός τύπος υδρ. δικτύου Επιμήκης τύπος υδρ. δικτύου

Παράδειγμα υδρογραφικών δικτύων (περιοχή Χλωμού Όρ., Λοκρίδα)Παρατηρούμε τοπικές διαφοροποιήσεις στη γενική μορφή των επι μέρους δικτύων, τις διαστάσεις των επίμέρους κλάδων, την πυκνότητα της διάταξης των κλάδων στο χώρο, ή απότομες αλλαγές στη γενικήδιεύθυνση απορροής. Θεωρώντας τις κλιματικές συνθήκες ομοιόμορφες σε όλη την περιοχή, τα φαινόμενααυτά οφείλονται στην διαφορετική αρχική μορφολογία των επι μέρους υπο-περιοχών και σε διαφορές τωνγεωλογικών (λιθολογικών, τεκτονικών) χαρακτηριστικών της.

Παράδειγμα υδρογραφικών δικτύων

Σε περιοχές όπου το ανάγλυφο δεν είναι επίπεδο, οι κλάδοι των υδρογραφικών δικτύων ρέουν μέσα σεγεωμορφές που έχει σχηματίσει η διαβρωτική δράση τους συν τω χρόνω. Οι μορφές αυτές λέγονταικοιλάδες (valleys). [μορφές χειμάρριας / ποτάμιας διάβρωσης] [κοιλάδες δημιουργούνται και από άλλεςδιεργασίες]

Όπως και κάθε άλλη γεωμορφή που είναι επαρκώς μεγάλων διαστάσεων για τη δεδομένη κλίμακα τοπογραφικού χάρτη πουχρησιμοποιούμε, έτσι και οι κοιλάδες και τουλάχιστον κάποια βασικά χαρακτηριστικά τους, φαίνονται στον τοπογραφικό χάρτη(περιγράφονται από τις ισοϋψείς στο χάρτη)

Παραδείγματα κοιλάδωνΟι πιό απλές περιπτώσεις κοιλάδων

Άλλο κοιλάδα, και άλλο κοίτη. Η κοιλάδα δεν είναι η γαλάζια διακεκομμένη γραμμή, αλλά η μορφή«αύλακας» που σχηματίζει ο συνδυασμός των δύο κλιτύων (πλαγιών) εκατέρωθέν της.

ΔΕΝ χρειαζόμαστε το υδρογραφικό δίκτυο πάνω στο χάρτη για να αναγνωρίσουμε όσες κοιλάδεςείναι επαρκώς μεγάλων διαστάσεων (για την κλίμακα τοπογραφικού χάρτη που χρησιμοποιούμε)

Παραδείγματα κοιλάδωνΑπλές περιπτώσεις κοιλάδων

Μέσα σε μία κοιλάδα, υπάρχουν συνήθως ακόμα μικρότερες κοιλάδες, σχηματισμένες από υδατο-ρεύματα που διατρέχουν τα τοιχώματά (πλευρές) της κοιλάδας.

000000000 0.50.50.50.50.50.50.50.50.5 1 km1 km1 km1 km1 km1 km1 km1 km1 km

Παραδείγματα κοιλάδωνΤί σημαίνουν οι όροι «κλιτείς (πλευρές) κοιλάδων», πυθμένας κοιλάδας, κοίτη χειμάρρου/ποταμού

- Ποιά είναι η μεγαλύτερη κοιλάδα εντός του χάρτη;- Πού είναι τα όρια των πλευρών της;- πώς λέγεται η «λωρίδα» μικρής κλίσης στο βαθύτερο τμήμα της κοιλάδας;

Παραδείγματα κοιλάδωνΤί σημαίνουν οι όροι «κλιτείς (πλευρές) κοιλάδων», πυθμένας κοιλάδας, κοίτη χειμάρρου/ποταμού

1 km1 km1 km1 km1 km1 km1 km1 km1 km000000000 0.50.50.50.50.50.50.50.50.5

Κοιλάδα με επίπεδο πυθμένα(Μεγανείτης Π., Αίγιο Αχαϊας)

Κοιλάδα V με πυθμένα πουσυμπίπτει με την κοίτη τουρέματος που τη διατρέχει

Α

Α’

Β

Β’

Α Α’

Β Β’

πλευρά (πρανές)

κοιλάδας

πλευρά

(πρανές)

κοιλάδας

Κοίτηποταμού/χειμάρρου

Πυθμένας κοιλάδας

Λεκάνη απορροής(υδρογραφική λεκάνη)

( Drainage basin, watershed, catchment (basin) )

Λεκάνη απορροής: μια περιοχή του εδάφους ταεπιφανειακά ύδατα της οποίας αποστραγγίζονταιαπό ένα συγκεκριμένο υδρογραφικό δίκτυο (ή ένανκλάδο ενός υδρογραφικού δικτύου )

H έκταση της λεκάνης απορροής είναι ένας απότους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν τηνποσότητα του νερού που αποστραγγίζει έναυδρογραφικό δίκτυο (αλλά και την ποσότηταιζημάτων που μεταφέρει), πράγμα σημαντικό:

-αν θέλουμε να κατασκευάσουμε ένα φράγμα, θέλουμε να γνωρίζουμε με τί ποσότητες νερού θατροφοδοτείται η τεχνητή λίμνη πίσω του.-σε μελέτες διαχείρισης / πρόβλεψης πλημμυρών

Η γνώση των ορίων μιας λεκάνης απορροής έχειμεγάλη σημασία και για περιβαλλοντικά ζητήματα. Π.χ., όλοι οι ρυπαντές που απορρίπτονται σεδιάφορα σημεία εντός μιας λεκάνης απορροής, θαεπηρεάσουν την ποιότητα νερού όχι μόνο τωνγειτονικών κλαδων, αλλά και του κεντρικού κλάδουτου δικτύου που αποστραγγίζει ολόκληρη τηλεκάνη. Εξ’ ού και η ανάγκη για ορθολογιστική διαχείρισηΛ.Α.

Παράδειγμα λεκάνης απορροής

Λεκάνη απορροής(υδρογραφική λεκάνη) Παράδειγμα λεκάνης απορροής

Η λεκάνη απορροής ενόςκύριού κλάδου υδρ. δικτύου, περιλαμβάνει πολυάριθμεςμικρότερες υπο-λεκάνες

Παραδείγματα λεκανών απορροής

Υδροκρίτης(divide, watershed)

Μια ράχη ή μια περιοχή με μεγαλύτερα υψόμετρα ανάμεσα σε δύο κλάδους ενός υδρογραφικού δικτύου ή ανάμεσα σεδύο ξεχωριστά υδρογραφικά δίκτυα.

Στους χάρτες χαράσσεται ως γραμμή. Το νερό της βροχής που θα πέσει στις περιοχές εκατέρωθεν της γραμμής, θακαταλήξει σε διαφορετικούς κλάδους ή διαφορετικά υδρογραφικά δίκτυα.

Οι υδροκρίτες αποτελούν τα όρια των λεκανών απορροής (υδρογραφικών λεκανών)

Χάραξη υδροκριτών

Οι περιοχές οι οποίεςτροφοδοτούν ένα κλάδοτου υδρογραφικούδικτύου, ανήκουν στηνυδρογραφική του λεκάνη(άρα περικλείονται απότον υδροκρίτη της)

Για να χαράξουμε τονυδροκρίτη, διαβάζουμε τοχάρτη και σκεφτόμαστε: το νερό της βροχήςόταν πέσει στο έδαφος, πρός ποιά κατεύθυνσηθα ρεύσει;

Απ.: Εξ αιτίας τηςβαρύτητας, θαακολουθήσει τηνκατεύθυνση κλίσης τουεδάφους

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΚΛΙΣΗΣ ΜΙΑΣ ΚΛΙΤΥΟΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ / ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

H διεύθυνση μιας κλιτύος είναι η διεύθυνση τωνισοϋψών που την περιγράφουν. Στο παραπάνωπαράδειγμα, η διεύθυνση της κλιτύος είναι ~ Β-Ν

Η «κατεύθυνση κλίσης» μιας κλιτύος είναι ηκατεύθυνση της προβολής του διανύσματος τηςκλίσης της στο οριζόντιο επίπεδο (μαύρο βέλος στοσχήμα). Το διάνυσμα αυτό είναι κάθετο πρός τηδιεύθυνση των ισοϋψών που περιγράφουν την κλιτύ, και έχει φορά πρός τα χαμηλότερα υψόμετρα. Στοπαραπάνω παράδειγμα, η «κατεύθυνση κλίσης» τηςκλιτύος είναι –περίπου- πρός Δ.

Χάραξη υδροκριτών

Γραμμή ροής: η πορεία που θα ακολουθήσει το επιφανειακό νερό από ένα ορισμένοσημείο προς τα χαμηλότερα σημεία μιας κλιτύος

Αν μια κλιτύς είναι απολύτως επίπεδη (όπως στο προηγούμενο σχήμα), οι γραμμές ροήςεπί αυτής θα είναι ευθείες

Στη φύση όμως, δεν είναι όλες οι κλιτείς επίπεδες, αλλά παρουσιάζουν μικρότερες ήμεγαλύτερες πλευρικές μεταβολές στην κατεύθυνση της κλίσης τους (και το μέτρο τηςκλίσης, αλλά αυτό δεν μας απασχολεί εδώ). Έτσι, οι γραμμές ροής, συχνά έχουν καμπύλοίχνος πάνω στον τοπογραφικό χάρτη.

υδροκρίτηςΓραμμήροής

Χάραξη υδροκριτών

Πώς σχεδιάζεται μια γραμμή ροής με βάση τις ισοϋψείς του τοπογραφικού χάρτη

Χάραξη υδροκριτών

Οι υδροκρίτες ανάμεσα σε δύο κλάδους:

Περνούν από τα σημεία ανάμεσα στους κλάδους τα οποία έχουν τομεγαλύτερο υψόμετρο

Tέμνουν κάθετα τις ισοϋψείς. Αυτό δεν σημαίνει οτι δεν μπορεί ναβαίνουν παράλληλα με τις ισοϋψείς, απλά, στο σημείο όπου τέμνουνμια ισοϋψή, οι υδροκρίτες έχουν διεύθυνση κάθετη προς τη διεύθυνσητης ισοϋψούς σε αυτό το σημείο.

Δεν τέμνουν κλάδους του υδρ. δικτύου (κοίτες) ή τοιχώματα (πλευρές) κοιλάδων

Όταν ανάμεσα σε δύο κλάδους υπάρχει μια καλά ορισμένηκορυφογραμμή, ο υδροκρίτης είναι η κορυφογραμμή

Όταν ανάμεσα σε δύο κλάδους υπάρχει μια ράχη, ο υδροκρίτης περνάειαπό τις κορυφές των V ή U που ορίζουν τη ράχη

Ο υδροκρίτης που διαχωρίζει δύο γειτονικές λεκάνες, σταματά στοσημείο συμβολής των κλάδων που αποστραγγίζουν τις λεκάνες αυτές

Παραδείγματα υδροκριτών

Χρωματισμόςισοϋψών με βάση τουψόμετρο (m):