RM2000-2012-04-April

N E W S P A P E R P O S T

Ma˙

ru©

mill

‐ÌiΩ

witi

Mal

tin •

Apr

il 20

12 •

Sen

a 63

• N

umru

4 •

78,

Triq

il‐M

arki

Ω Sc

iclu

na, N

axxa

r NXR

260

7

Óu ftit tal-˙in. Mur x’imkien g˙all-kwiet u ibda a˙seb fl-ismijiet tal-persuni li da˙lu f’˙ajtek. Jekk tuΩa l-mobile tista’ tifta˙ il-contacts tieg˙ek u tarahom wie˙ed wie˙ed u wa˙da wa˙da u tieqaf ftit tg˙id talba fuq kull contact li g˙andek.

X’nistg˙u nkunu ming˙ajr l-o˙rajn? X’marka ˙allew fina? Kif g˙enuna nikbru u x’g˙enuna niskopru fina nfusna u fil-˙ajja ta’ madwarna. Iqaf itlob ftit.

Illum nixtieq insib kemm f’qalbi kif ukoll f’ru˙i dawk l-ismijiet li huma miktubin fil-ktieb ta’ ˙ajti...

L-ismijiet ta’ dawk li issa m’g˙adnix f’kuntatt mag˙hom u l-ismijiet ta’ dawk li jkunu viçin tieg˙i meta jkolli bΩonnhom.

Irrid inqalleb kull pa©na tal-ktieb ta’ ˙ajti u niftakar l-ismijiet ta’ dawk

li kienu importanti fi tfuliti… dawk li m’g˙adnix niltaqa’ mag˙hom spiss u dawk li niltaqa’ mag˙hom kuljum. L-ismijiet ta’ dawk li dejjem nibqa’ n©orr f’mo˙˙i. Dawk li kienu mieg˙i fi Ωminijiet diffiçli u dawk li d˙akt mag˙hom, l-ismijiet ta’ dawk li we©©ajt u dawk li qabbΩuli demg˙a, dawk li tg˙allimt xi lezzjoni ming˙andhom u li forsi g˙allimthom xi ˙a©a jien.

Dawk l-ismijiet huma parti minni. L-ismijiet ta’ dawk li ©ew f’˙ajti g˙al sta©un wie˙ed u re©g˙u ˙ar©u biex komplew b’˙ajjithom huma mmarkati f’˙ajti.

Ninsab grat lejn dawk li xi darba jew o˙ra kienu hemm fiΩ-Ωminijiet ta’ dwejjaq jew meta ˙assejtni wa˙di.

Dawk li dejjem inkora©©ewni u offrewli id ta’ gwida meta tlift it-triq.

Óbiberija vera hi b˙al Ωwie© ta’ Ωew©t erwie˙ li jaqsmu bejniethom kemm il-hena u kemm id-diqa. Óbiberija vera hija li t˙oss dak li qed i˙oss l-ie˙or. Mhix ristretta biΩ-Ωmien, età, razza jew sess. M’g˙andhiex limiti. Hija tiΩviluppa l-virtujiet tal-o˙rajn.

Hekk kif qed inqalleb il-pa©ni tal-ktieb tal-istorja tieg˙i, nara kif kull xewka saret b˙al warda, kull demg˙a b˙al tbissima jew tg˙anniqa, kull lejl b˙ala wie˙ed bil-kwiekeb, kull minuta ta’ we©g˙a b˙ala bieb li minnu da˙al il-fer˙.

Grazzi ta’ kull isem li ˙alla marka f’qalbi.

Fil-©irja tal-˙ajja anqas biss ninteb˙u kemm a˙na mdawrin b’nies sbie˙li j˙obbuna u jg˙inuna nimxu u nikbru fit-triq tal-˙ajja. Tajjeb li nieqfuftit kultant biex nirringrazzjaw lil Alla g˙al dawn ir-rigali li huwa tana.

2 • ApRil 2012 • RM2000-LilÓbiebna

Kienet titbissimli bil-˙lewwa, t˙ares lejja u tg˙idli: “Ibni, mur ilg˙ab g˙al ftit, u meta nkun lestejt ir-rakkmu, intellg˙ek fuq ri©lejja u n˙allik tarah kif jidher min-na˙a tieg˙i, minn fuq.”

Kont nistaqsi g˙alfejn kienet tkun qed tuΩa l-˙ajt skur mal-˙ajt iç-çar u g˙alfejn kien jidher daqshekk bla sens min-na˙a minn fejn kont n˙ares jien. Imbag˙ad kont nisma’ ’l ommi ssejja˙li: “Ibni, ejja po©©i fuq ri©lejja.” Hekk kif kont nag˙mel dan kont nistag˙©eb b’dak li nara - xi fjura sabi˙a jew xi xemx nieΩla. Ma kontx

inkun irrid nemmen lil g˙ajnejja. Kif jista’ jkun li dak li kien jidher tant ikrah u m˙awwad minn ta˙t kellu jkun tant sabi˙ u meraviljuΩ minn fuq! Ommi kienet tg˙idli, “Ibni, minn ta˙t kienet tidher m˙abbla u bla sens imma int ma rrealizzajtx li kien hemm stampa sabi˙a minn fuq. Xog˙li kien biss li nsegwi disinn bir-reqqa u b’˙afna m˙abba.”

Kemm-il darba, tul is-snin, kont in˙ares lejn Alla l-Missier u nistaqsih: “Imma, Missier, x’qed tag˙mel? X’qed t˙awwad minn hemm fuq?” Hu kien

jg˙idli, “Qed nirrakkma ˙ajtek”. U jien kont ng˙idlu: “Imma tidher tant im˙abbla u bla direzzjoni. Il-˙ajt li qed tuΩa biex tirrakkma ˙ajti huwa skur wisq. G˙alfejn ma tuΩax kuluri iktar vivaçi? G˙aliex dil-konfuΩjoni kollha?”

U Alla nist˙ajlu li kien jag˙tini ˙arsa ta’ ˙niena u m˙abba b˙allikieku jrid jg˙idli, “Int minn hemm isfel ma tistax tara kollox. Ibqa’ emmen li hemm stampa sabi˙a n-na˙a l-o˙ra tar-rakkmu. Xi darba g˙ad tara b’liema sbu˙ija jien u int inkunu nsi©na ˙ajtek.”

Meta kont tifel Ωg˙ir, niftakar lil ommi tirrakkma. Kont inpo©©ita˙t irkopptejha u n˙ares ’il fuq, g˙ax kont g˙adni çkejken ˙afna,u nsaqsiha x’qed tag˙mel. Kienet tg˙idli li qed tirrakkma. Jien kont ng˙idilhali minn dak li stajt nara jien, ji©ifieriminn ta˙t, ir-rakkmu kien jidher ikrah, bla sens u kollu tgerfix.

Bicca Rakkmu

RM2000-LilÓbiebna • ApRiL 2012 • 3

“G˙alfejn qed tg˙id hekk?” staqsieh Reno.

“Óeqq, jekk t˙ares ˙arsa madwarek malajr tirrealizza li Alla ma jeΩistix. G˙idli, kieku Alla jeΩisti, kieku jkun hawn daqshekk nies morda? Kieku jkun hawn daqshekk tfal abbandunati? Kieku Alla jeΩisti ma jkunx hawn daqshekk sofferenzi u u©ig˙! Ma nistax nemmen f’dan Alla li j˙obb u li fl-istess ˙in i˙alli dawn affarijiet kollha ji©ru.”

Reno ˙aseb g˙al mument imma ma rrispondiehx g˙ax ma riedx jibda argument. Il-barbier temm xog˙lu u Reno ˙are© mill-˙anut.

Hekk kif ˙are© ming˙and il-barbier, Reno ra ra©el b’xag˙ru twila u ma˙mu©a u bid-daqna twila. Kien jidher tassew ma˙mu© u traskurat. Reno re©a’ lura g˙and il-barbier u qallu: “Taf xiex? Il-barbiera ma jeΩistux.”

“Kif qed tg˙id hekk?” staqsieh il-barbier. “Biss biss hawn jien barbier u g˙adni kif ˙dimt fuqek!” “Le!” esklama Reno. “Il-barbiera ma jeΩistux, g˙ax

IL-BARBIERMA JEÛISTIX...Darba fost l-o˙rajn Reno mar jaqta’ xag˙ru u jne˙˙i d-daqna g˙and il-barbier. Hekk kif il-barbier beda xog˙lu, it-tnejn qabdu konverΩazzjoni s˙i˙a fuq diversi su©©etti. Hekk kif eventwalment kien se jaqa’ d-diskors fuq Alla, il-barbier qal: “Jien ma nemminx li Alla jeΩisti.”

kieku jeΩistu ma jkunx hawn nies b’xag˙arhom u d-daqna twila b˙al dak ir-ra©el t’hemm barra.”

“Imma l-barbiera jeΩistu! Li semmejt int huwa eΩempju ta’ bnedmin li ma ji©ux g˙andi.” “EΩattament!” ikkonferma Reno.

“Appuntu! Anke Alla jeΩisti! Il-problema mhix li Alla ma jeΩistix, iΩda li ma jeΩistux biΩΩejjed nies li jafu j˙obbu l-proxxmu u jaqsmu mag˙hom il-©id li g˙andhom. G˙alhekk hawn din it-tbatija u dawn is-sofferenzi kollha fid-dinja.”

“Qed nirreferi g˙all-fatt li Buzz Aldrin tqarben fuq il-qamar. Kien xi xhur wara li ©ie lura li hu stess kiteb fuqha fil-Guideposts Magazine. Ftit tas-snin ilu kelli x-xorti li niltaqa’ mieg˙u. Meta staqsejtu, hu kkonferma l-istorja personalment.

Qabel ma tela’ fil-qamar, Aldrin kien attiv fil-Knisja Presbiterjana u, peress li kien jaf li kien se jag˙mel xi ˙a©a ©dida fl-istorja, ried li jibqa’ jiftakarha b’xi ˙a©a speçjali. Talab lill-qassis biex jg˙inu u dan ikkonsagra ostja u flixkun Ωg˙ir bl-inbid tat-tqarbin. Buzz Aldrin ˙ari©hom mieg˙u mill-orbita tad-dinja u wassalhom sal-qamar. Hu u Armstrong kienu ilhom biss ftit minuti li niΩlu fuq il-qamar meta Aldrin g˙amel din l-istqarrija: “Dan hu il-pilota tal-LM (Lunar Module). Nixtieq nie˙u din l-opportunità biex nitlob lil kull persuna li qed tismag˙na, hi min hi u tinsab fejn tinsab, biex ta˙seb sew fuq din il-©rajja

unika li g˙adna kif g˙exna fl-istorja tal-bniedem. Nistieden lil kul˙add jieqaf u jag˙mel ringrazzjament skont it-twemmin tieg˙u.” Hemm qata’ l-kollegament u , fis-skiet tal-qamar, 250,000 mil 'il bog˙od mid-dinja, qara vers mill-Van©elu ta’ San Ìwann, u tqarben.

Aldrin stess jirrakkonta x’©ara:‘Hekk kif qtajt il-kollegament tar-radju, jien fta˙t il-pakkett Ωg˙ir li kien fih il-ÓobΩ u l-Inbid. Ferrajt l-Inbid fil-Kalçi li kienu tawni mill-knisja. L-inbid, min˙abba l-gravità tal-qamar, in©abar kollu na˙a wa˙da u tela’ mal-©emb tal-kalçi. Qrajt dan il-vers tal-Van©elu fejn Ìesù jg˙id, “Jiena d-dielja, intom il-frieg˙i. Min jibqa’ fija u jiena fih, dan jag˙mel ˙afna frott; g˙ax ming˙ajri ma tistg˙u tag˙mlu xejn.” [Ìw:15:5]

Kelli l-˙sieb li naqra dan il-vers lid-dinja iΩda, fl-a˙˙ar minuta, ma ˙allewnix nag˙mlu. NASA kienet di©à

bdiet gwerra legali ma’ Madelyn Murray O’Hare, mara importanti li kienet kontra r-Reli©jon, min˙abba li l-ekwipa©© tal-Apollo 8 kienu qraw mill-Ìenesi meta kienu qed iduru mal-qamar. Kontra qalbi kelli naççetta. G˙alhekk, ˙adt l-Ostja Ωg˙ira u xrobt l-Inbid. Irringrazzjajt lil Alla g˙all-intelli©enza u l-ispirtu li kienu ©abu lil Ωew© piloti Ωg˙aΩag˙ f’din il-parti tal-qamar imsej˙a il-Ba˙ar ta’ Trankwillità. Kienet ˙a©a interessanti g˙all-a˙˙ar li l-ewwel likwidu li tferra' fuq il-qamar u l-ewwel ikel li ttiekel hemm kienu l-ispeçi tal-Ewkaristija. U, mhux hekk biss, imma l-ewwel kliem li ntqal hemm fuq kien il-kliem ta’ Ìesu Kristu, Dak li ˙alaq il-Qamar u d-Dinja u li, fi kliem il-famuΩ Dante, ‘Hu stess hu l-im˙abba li tmexxi x-Xemx u l-kwiekeb l-o˙ra kollha.’ ”

Eric Metaxas

JITQARBEN FUQ IL-QAMAR20 ta’ Lulju, 1969 G˙addew aktar minn erbg˙in sena minn meta Ωew©t ir©iel biddlu l-istorja meta mxew fuq il-wiçç tal-qamar. IΩda, li jimmeraviljak hu dak li ©ara qabel ma Buzz Aldrin u Neil Armstrong ˙ar©u mill-vettura tal-ispazju, anki g˙ax ftit nies jafu bih.


TKISSIR FejqanBobKien g˙adu kif beda jmur skola ©dida meta grupp ta’ subien attakkawh sesswalment u abbuΩaw minnu. Qatt ma qal lil ˙add fuq dan l-inçident u lanqas, allura, ma fittex g˙ajnuna. Min˙abba dan, kiber u sar adoloxxenti mimli mist˙ija, rabja u konfondiment. Meta sar ©uvni mar b˙ala missjunarju volontier f’art imbeg˙da. Kien ordnat saçerdot

Kattoliku u l-˙sieb tieg˙u kien li jiddedika ˙ajtu kollha g˙as-servizz tan-nies .

Ìara li, f’dan il-pajjiΩ faqqg˙et gwerra çivili vjolenti li effettwat ˙afna lil Bob. Hu rritorna lura lejn pajjiΩu b’sintomi ta’ PTSD (Post Traumatic Stress Disorder. Din hi kundizzjoni mentali kerha li tista’ tolqot lil min ikun g˙adda minn xi diΩgrazzja jew esperjenza kiefra). G˙al darb’o˙ra, re©a’ Ωamm kollox

mistur ©o fih u ˙ajtu kienet saret xog˙ol biss, jag˙mel xog˙ol pastorali bla waqfien. IΩda, ftit snin wara, beda hu stess jabbuΩa fiΩikament u sesswalment lil subien adoloxxenti.

Meta kien arrestat ˙a r-ru˙ u, mill-ewwel, qal li kien ˙ati. Intbag˙at g˙al terapija intensiva u, g˙al xi Ωmien, ©ie ta˙t probation f’dar apposta. Bob se jibqa’ hemm g˙omru kollu biex ikun

L-istejjer ta’ Bob u TomBob u Tom (ismijiet fittizji) huma Ωew© saçerdoti barranin li wettqu abbuΩi sesswali fuq persuni ta˙t l-età. Qed in©ibu l-istorja tag˙hom, mhux biex niskuΩaw jew innaqqsu mill-gravità tal-atti kriminali li wettqu, iΩda biex nag˙rfu it-tbatijiet li hemm fil-qalba ta’ kull abbuΩ sesswali. Dawn it-tbatijiet huma kemm fil-persuna ta’ min jabbuΩa kif ukoll fil-persuna abbuΩata. Sfortunatament ir-realtà bosta drabi tkun li min ikun abbuΩat jasal biex jabbuΩa lil ˙addie˙or hu. Fl-istess ˙in xieraq wie˙ed jag˙raf li anke min jiΩbalja b’dal-mod tal-biΩa’, huwa kapaçi j˙obb u hemm ˙afna tjubija f’qalbu.


TomDin l-istorja aktar drammatika u tra©ika. Meta kien Ωg˙ir, kien missieru stess li abbuΩah fiΩikament u emozzjonalment. Kien hemm drabi li l-abbuΩ kien mill-ag˙ar, sa˙ansitra darba kwaΩi qatlu lil Tom f’rabja sfrenata. Tom sar ra©el imma minn ©ewwa kien g˙adu tifel Ωg˙ir. Kien ifittex l-im˙abba kull fejn jista’, anki f’modi li ma kinux sew.

G˙adda Ω-Ωmien u Tom ©ie ordnat qassis u beda ja˙dem f’parroçça. Fil-waqt li hu stess kien g˙addej minn Ωmien diffiçli ˙afna spiritwalment u emozzjonalment, iltaqa’ ma’ tifel ta’ tnax-il sena li kellu bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙u. Minnufih iddeçieda li jg˙inu. L-iΩball sar meta Tom u dan it-tifel sabu ru˙hom wa˙edhom. It-tifel talab lil Tom jg˙annqu mieg˙u u dan kien bidu ta’ relazzjoni sesswali. Wara, Tom sar jaf li anki z-ziju tat-tifel kien qed jabbuΩah – it-tifel kien di©à vittma!

jista’ jfieq sew mit-trawma ta’ abbuΩ li kellu hu stess u jkun jista’ jerfa’ r-responsabiltà tal-azzjonijiet tieg˙u stess.

Bob ikkopera fil-kawΩi kriminali u çivili li kellu bl-intenzjoni li jg˙in kemm jista’ lil dawk il-vittmi tal-abbuΩ tieg˙u. Huwa kien jitlob fis-skiet g˙all-vittmi tieg˙u waqt li kienu jkunu qed jixhdu kontrih. Issa j˙oss li l-missjoni tieg˙u hi li jservi lil s˙abu l-qassisin fir-residenza ta’ fejqan fejn qieg˙ed.

Bob kiteb din l-ittra ta’ apolo©ija lill- vittmi:

Jiddispjaçini ˙afna ta’ l-abbuΩ u l-we©g˙at li kkawΩajtilkom. Intom ©ejtu g˙andi g˙ax emmintu li jien ra©el tajjeb. Afdajtuni biex niggwidakom. U jien gdibtilkom fuq min kont verament. Qatt mhu se nkun naf kemm we©©ajtkom meta wΩajt dik il-fiduçja biex abbuΩajtkom.

Qatt ma stajtu tkunu tafu li qed tafdaw ˙ajjitkom ma’ persuna

mentalment marida. Jien se ng˙addi l-kumplament ta’ ˙ajti f’din il-façiltà korrettiva biex inΩomm ‘il bog˙od min-nies ˙alli ma nkunx nista’ nwe©©a’ lil ˙add iΩjed f’˙ajti.

M’hemmx mezz kif nista’ nag˙tikom lura dak li ˙adtilkom f’˙ajjitkom. G˙andkom elf ra©un tobog˙duni. Li nista’ nag˙mel, nitlob lil Alla jg˙inkom t˙allu xi ftit warajkom il-˙sara li g˙amiltilkom biex tkunu tistg˙u tg˙ixu ˙ajja fil-paçi.

DiΩgrazzjatament, bil-we©g˙a ta’ abbuΩ li kellu hu stess, minflok li ©ab ru˙u ta’ qassis responsabbli, Tom kompla jabbuΩa lit-tifel. IΩda kien hu stess, imbag˙ad, li waqqaf kollox.

Tom Ωamm kollox mistur f’qalbu g˙al snin twal. MaΩ-Ωmien, talab l-g˙ajnuna biex jitfejjaq mill-abbuΩ li kien sofra hu stess imma dejjem beΩa’ jg˙id li kien abbuΩa lil dak it-tifel. Fl-a˙˙ar, it-tifel stess akkuΩa lil Tom, li ammetta mill-ewwel, stqarr kollox u fittex l-g˙ajnuna. Waqt li kien qed jistenna l-qorti kiteb din l-ittra lill-vittma tieg˙u.

Lill-vittma li abbuΩajt Ωmien ilu,Nixtieq li kieku nista’ niskuΩa ru˙i wiçç imbwiçç mieg˙ek tal-we©g˙at li kkawΩajtlek. Però, is-sistema legali ma t˙allinix nag˙mel dan. G˙alhekk, qed nikteb din l-ittra u nindirizzaha lilek u lil dawk kollha li jabbuΩaw lil xi ˙add. Nitlob

apolo©ija minn qalbi g˙all-we©g˙at li kkawΩajtlek.

Kuljum nitlob g˙alik lil Mulej biex i˙arsek u jipprote©ik. Ili nie˙u terapija kwaΩi sentejn issa u dalwaqt se nitla’ l-qorti biex in˙allas ta’ dak li g˙amilt. Nerfa’ kull responsabiltà tal-azzjonijiet tieg˙i u naççetta kull kastig li jing˙atali. Jien nie˙u t-tort kollu ta’ dak li sar.

Issa rrealiΩΩajt il-kobor tat-tort u tal-mist˙ija li kkawΩajtlek, vittma tieg˙i, u din hi ˙a©a tal-biΩa’, imma nitlob lil Alla kuljum li jag˙tini l-forza li ng˙addi l-©urnata, u Hu qieg˙ed jg˙inni. Jekk Alla jista’ jag˙mel dan g˙alija li abbuΩajt, jista’ jg˙in ukoll lilkom il-vittmi. Nitlob li t˙allu lil Alla jfejjaq dawn il-we©g˙at. Alla hekk jixtieq. G˙al darb’o˙ra, ner©a’ nitlob skuΩa g˙al dak li g˙amiltlek, filwaqt li naf li dan il-kliem ma jistax ine˙˙i l-˙sara li kkawΩajtlek...Grazzi.Dak li abbuΩak.


HOMEBOYHOMEBOY

Illum hu jbig˙ fil-˙anut tas-soçjetà stess. Homeboy g˙andha wkoll il-Bakery fejn ja˙dmu xi nisa refu©jati; o˙rajn jirrakkmaw jew jag˙mlu prints bil-˙arir. L-iskop hu li dawk li kienu kriminali ja˙dmu id f’id ma’ dawk li kienu l-g˙edewwa tag˙hom, Latino (immigranti mill-Amerika Latina li jid˙lu l-Amerika ta’ fuq), bojod jew suwed.

Servizz ie˙or li joffru Homeboy hu ta’ tobba li jne˙˙u t-tattoos. G˙alkemm hu proçess twil u ta’ tbatija, ˙afna jkunu jridu jne˙˙u t-tattoos, g˙allinqas dawk li jidhru, biex jevitaw li, fil-futur, ikunu mexjin ma’ binhom u jisparawlhom u anki g˙aliex bih ikun diffiçli jakkwistaw impieg.

Tnejn minn kull tlieta li jfittxu s-servizz ta’ Homeboy jirnexxilhom iΩommu l-impieg u ma jer©g˙ux jid˙lu l-˙abs. Din is-Soçjetà kienet

Ix-xog˙ol -l-aqwa mezz kifnevitaw aktar qtilu kriminalità.’

Dan huwa l-motto ta’ Homeboy, soçjeta li waqqaf Greg Boyle, Patri ÌiΩwita, fl-1992, f’Los Angeles. Mat-12,000 persuna, l-aktar ir©iel, ifittxu kenn f’Homeboy. Dawn huma nies li kienu f’xi gang jew il-˙abs u jiddeçiedu li jbiddlu ˙ajjithom. IΩda, min˙abba l-passat tag˙hom, jibΩg˙u jitkellmu man-nies u jsibuha diffiçli li jsibu impieg.

Homeboy huwa ta’ kenn g˙alihom; hawn jag˙tuhom lezzjonijiet fil-matematika, qari, u jg˙allmuhom ukoll jitkellmu b’IngliΩ tajjeb. Homeboy Industries g˙andha 300 impjegat, fosthom André li ddeçieda li jbiddel ˙ajtu meta qatlulu lil sie˙bu.

wie˙ed mill-mezzi li naqqset il-kriminalità f’California u hemm postijiet o˙ra li jixtiequ jikkupjaw is-sistema.

Wie˙ed jispera li, meta jmut Fr Greg, dan ix-xog˙ol siewi jkompli. Prova tas-suççess ta’ Homeboy ikun li kieku,biex imexxiha minfloku, ikun hemm wie˙ed minn dawk il-persuni li biddlu ˙ajjithom permezz tag˙ha.

Din hi esperjenza ta’ José Osuna li qatta’ tlettax-il sena l-˙abs qabel ma da˙al Homeboy fejn g˙allmuh iwa˙˙al is-solar panels u spiçça jg˙allem din is-seng˙a hu stess.

“Jien twelidt u kbirt ming˙ajr missier. Ommi qatt ma kelha relazzjoni tajba mieg˙i, kamarti naqra ta’ toqba u, kull darba li kien ikollha xi ra©el f’˙ajjitha, kienet titfag˙ni g˙and tal-familja. Swat ming˙andha rajt ukoll! Biex s˙abi tal-iskola ma jindunawx bil-feriti li kien ikolli fuq dahri, kont nilbes anki tliet qomos

ÌiΩwita jiddedika ˙ajtug˙al membri ta' gangs vjolenti

Fr Greg Boyle sj


fuq xulxin. Ta’ tmien snin bdejt nixrob, inxammem iΩ-Ωebg˙a u l-kolla (tip ta’ droga li te˙odha meta xxomm prodotti li fihom çerta kimika) u, mbag˙ad, g˙addejt g˙ad-droga. Ta’ disa’ snin, inqbadt nisraq u nag˙mel vandaliΩmu u, ta’ ˙dax-il sena, spiççajt f’Juvenile Hall. Biss, hemm kont a˙jar mid-dar g˙ax, xejn xejn, ˙list minn ommi u kont niekol tliet darbiet kuljum! Ta’ tnax-il sena d˙alt f’gang u spiççajt barra t-triq g˙ax ˙add ma ried iΩommni ©o daru. Fil-fatt, meta kont ne˙el il-˙abs, kont nie˙u pjaçir g˙ax g˙allinqas kien ikolli saqaf fuq rasi!

Meta kbirt, kelli Ωew©t itfal bniet, imma l-g˙arusa tieg˙i spiççat telqitni

wkoll. Ma kellhiex tort – ma setg˙etx tissaportini aktar. G˙alija, l-aktar ˙a©a imortanti kienet li nie˙u d-droga u dan kien ta’ periklu anki g˙al uliedi. Hawn er©ajt spiççajt barra t-triq u domt sentejn s˙a˙ ma nara t-tfal.

IΩda, ˙ames snin ilu, indunajt li dik ma kenitx ˙ajja u ddeçidejt li mmur Homeboy ˙alli nipprova nag˙ti sens lil ˙ajti. Hemm iltqajt ma’ nies li kont di©à naf g˙ax kelli x’naqsam mag˙hom fil-˙ajja ta’ vizzju li kont qed ng˙ix qabel. Peress li ma stajtx insib xog˙ol, kelli ˙in biex nattendi l-laqg˙at kollha – ta’ kif nikkontrolla r-rabja, kif inkun missier tajjeb g˙al uliedi u kif inwaqqaf il-vizzju tad-droga.

Darba staqsewni jekk irridx na˙dem u jien aççettajt. Qaluli li kelli mmur inkellem lil Father Greg, imma jien ma ridtx g˙ax ma kontx naf kif g˙andi n©ib ru˙i ma’ persuna tant ©eneruΩa li taf tag˙ti biss im˙abba vera. Kif rani, Greg qalli, “Ibni, fejn kont? Kemm ili nistenniek!” Bi kliem b˙al dak ˙assejt li kont id-dar, ˙assejt li ridt inkun parti minn Homeboy u qisni kont ili hemm minn dejjem. Hawn tg˙allimt xi tfisser familja u sirt missier, ˙abib u mudell g˙at-tfal tieg˙i. L-iskop tieg˙i, issa, hu li nsir ‘case manager’ biex inkun nista’ ng˙in lin-nies fil-bΩonn u nurihom li, la rnexxieli jien, jistg˙u jirnexxu huma wkoll.

José jg˙id li tg˙allem li, biex tbiddel ˙ajtek , trid tkun int li tag˙mel l-ewwel pass, trid ta˙dem fuqek innifsek biex teg˙leb il-biΩg˙at li jkollok u t˙alli n-nies li jistg˙u jg˙inuk jid˙lu f’˙ajtek. Mill-˙bieb li g˙amel sakemm dam f'Homeboy, hu tg˙allem ikun missier tajjeb u mill-g˙edewwa tieg˙u, tg˙allem ikun ˙abib ta’ veru. Jg˙id, “Qatt ma bsart li kien se jkolli l-˙ila nerfa’ t-tebut ta’ wie˙ed li kien l-g˙adu tieg˙i, fil-funeral tieg˙u.” Min-nies li ltaqa’ mag˙hom, hu tg˙allem kemm jid˙aq kif ukoll jie˙u telfa. “Mhux dak li g˙andek jg˙odd, imma dak li g˙andek x’tag˙ti lil ˙addie˙or.” José fittex il-kelma ‘familja’ fid-dizzjunarju. Sab deskrizzjoni eΩatta ta’ dak li hu stess kien qed jg˙ix f’Homeboy: ‘persuna li g˙andha relazzjoni ta’ m˙abba ma’ persuni o˙ra’.Fr Greg flimkien ma' familji li jg˙in


Fl-1984 sfat armla meta Ωew©ha miet meta kkraxxja l-ajruplan li kien fuqu. Il-mewt ta’ Ωew©ha ˙assitha ˙afna imma l-fidi Nisranija kbira li kellu Ωew©ha ispirata biex hi ukoll issir Nisranija u tibda ta˙dem biex ikun hemm rikonçiljazzjoni bejn l-IngliΩi u l-ÌappuniΩi.

G˙aliex kien hemm bΩonn din ir-rikonçiljazzjoni? G˙ax bosta suldati IngliΩi kienu, fl-a˙˙ar Gwerra Dinjija, spiççaw pri©unieri fil-Ìappun fejn xejn ma kienu trattati tajjeb. U, mg˙andniex xi ng˙idu, ˙afna suldati spiççaw mietu u midfunin fil-Ìappun stess.

Mela fl-1988, Keiko marret iΩΩur minjiera li fi Ωmien il-gwerra rat ˙afna ˙ruxija kontra l-pri©unieri IngliΩi u sabet ©nien sabi˙ iwarrad fejn l-oqbra ta’ dawn l-ex-pri©unieri IngliΩi. Qatg˙etha li tinforma b’dan lill-familjari ta’ dawn is-suldati. Ng˙iduha kif inhi xejn ma ntlaqg˙et tajjeb – kien hemm min sabbtilha l-bieb ma’ wiççha. Imma ma qatg˙etx qalbha u baqg˙et tistinka sakemm, fl-1992, bl-g˙ajnuna ta’ ˙afna nies, irnexxielha torganizza l-ewwel ‘pellegrina©©’ ta’ eks-pri©unieri IngliΩi lejn il-Ìappun. Din tal-ewwel kienet esperjenza sabi˙a u g˙alhekk

dawn il-pellegrina©©i, jew ‘agape’ kif inhuma mag˙rufa, saru xi ˙a©a regolari. Jing˙ad li f’dawn l-okkaΩjonijiet snin ta’ mibeg˙da u dispjaçir in˙aslu bid-dmug˙ tal-ma˙fra u rikonçiljazzjoni u kien ta’ sodisfazzjon kbir g˙al Keiko li tara n-nies jitbissmu u ma jibqg˙ux marbutin mal-mibeg˙da. Sew ir-Re©ina EliΩabetta tal-Ingilterra kif ukoll l-Imperatur ÌappuniΩ irrikonoxxew ix-xog˙ol kbir li qed tag˙mel Keiko.

IΩda ma nistg˙ux napprezzaw tabil˙aqq dak kollu li qed tag˙mel Keiko jekk ma nsirux nafu xi ftit mill-istejjer li ltaqg˙et mag˙hom:

Bosta huma n-nies li ˙admu u qed ja˙dmu biex jitfejqu feriti psikolo©içi u spiritwali li ©ejjin minn xi g˙emil kiefer ˙afna li sar anke g˙exieren ta’ snin ilu. Wa˙da minn dawn hi Keiko Holmes. Din Keiko hi mara ÌappuniΩa li twieldet ftit wara t-Tieni Gwerra Dinjija u ΩΩew©et ra©el IngliΩ.

Keiko Holmes


Derek Gilbert kien pri©unier ja˙dem fuq il-ferrovija fit-Tajlandja u ©ie msawwat u ttorturat u anke kisrulu siequ. Ra w˙ud minn s˙abu li ppruvaw ja˙arbu jispiççaw b’rashom maqtug˙a u ra wkoll xi suldati jitfg˙u lil xi pri©unieri minn fuq l-irdumijiet g˙al ©ol-ba˙ar. G˙amel snin s˙a˙ jobg˙od lill-ÌappuniΩi b’sa˙˙tu kollha. Imma f’Marzu tal-2000 g˙amel agape u kif qal hu stess: Iktar ma bdejt niltaqa’ ma’ nies ÌappuniΩi iktar qalbi bdiet timtela’ bil-fer˙. Fost kollox iltaqa’ wkoll ma’ wie˙ed mis-suldati li kienu fil-kamp. Is-suldat ÌappuniΩ talbu bil-˙niena biex ja˙firlu. Gilbert ˙afirlu u stqarr: hekk kif ˙firtlu ˙assejt b˙al toqol kbir jintrefa’ – fl-a˙˙ar ˙assejtni fil-paçi.

Jack Butterwort ukoll kien pri©unier f’Taiwan. F’dal-kaΩ kien suldat ÌappuniΩ li salvalu ˙ajtu meta tah pillola tal-vitamini u salvah mill-mewt min˙abba nuqqas ta’ ikel. Dan Butterworth tant ˙ass li din kienet grazzja kbira li sar Nisrani. Però xorta dam mal-20 sena jbati minn dipressjoni. Butterworth i˙oss li Keiko qed jirnexxiela fejn il-gvernijiet ma rnexxielhomx. U dan g˙ax qed tmiss l-g˙erq tal-problema u tibda min-nies. Keiko tant hi ©entili u sinçiera li ma tistax ma tipperswadikx.

Eks-pri©unier ie˙or, Jack Caplan, baqa’ famuΩ meta fl-1998, meta ˙araq il-bandiera ÌappuniΩa quddiem l-Imperatur Akihito met dan

Ωar Londra. Bintu Monique tiftakar li s-servizz sigriet IngliΩ kienu wissew lil missieru biex jikkalma. Keiko Holmes stednitu kemm-il darba biex imur l-Agape (l-organiΩΩazzjoni tag˙ha g˙ar-rikonçiljazzjoni) u fl-a˙˙ar, fl-2003, aççetta. Qal: L-opinjoni tieg˙i tal-ÌappuniΩi nbidlet g˙al kollox; indunajt li mhux in-nies huma l-g˙edewwa tag˙na imma l-gwerra.

Roy Blackler aççetta li jmur il-pellegrina©© imma b’çertu xettiçiΩmu – jiltaqa’ kemm jiltaqa’ ma’ ÌappuniΩi, xejn ma kien qed jag˙millu effett. Imma kien qed joqg˙od ma’ familja ÌappuniΩa li kellha t-tfal Ωg˙ar u darba minnhom, wa˙da minn dawn it-tfal ˙aditu mag˙ha ˙dejn ix-xmara biex jitimg˙u lill-˙ut. Óin minnhom po©©iet idejha ©o jdejh. Dan il-©est tant impressjonah li g˙all-ewwel darba f’˙afna snin ˙assu fil-paçi u ˙assu li jista’ ja˙fer.

Din il-missjoni ta’ Keiko ˙aditha fil-Lvant Mbieg˙ed kollu. Iltaqg˙et ma’ ˙afna nies li g˙enuha imma wkoll ma min fixkilha. Hemm min akkuΩaha li ppruvat teqred il-˙biberiji bejn ex-pri©unieri tal-Gwerra. Imma Keiko baqg˙et dejjem determinata u soda.

Dejjem tis˙aq li rridu no˙olqu dinja a˙jar g˙al uliedna. Il-Gwerra mhijiex soluzzjoni. Jridu jkunu n-nies individwali li jag˙mlu xi ˙a©a biex fl-a˙˙ar naslu biex nifhmu lil xulxin u ng˙ixu f’armonija.


G˙alliema tal-kindergarten iddeçidiet li t˙ajjar lit-tfal tal-klassi tag˙ha jilag˙bu log˙ba. Talbithom i©ibu borΩa tal-plastik u ftit patata. Kull patata kellhom jag˙tuha l-isem ta’ persuna li jobog˙du jew li ©©ieldu mag˙ha; g˙alhekk, fil-borΩa jkollhom patata daqs kemm jobog˙du nies.

Patata TitkellemHekk g˙amlu. Kull tifel u tifla ©abu mag˙hom ftit patata, skont kemm kienu jobog˙du persuni. Kien hemm min kellu tnejn, min kellu tlieta u kien hemm ukoll xi w˙ud li kellhom ˙amsa. L-g˙alliema qaltilhom li kellhom i©orru dik il-borΩa kull fejn imorru g˙al ©img˙a s˙i˙a. Il-©ranet bdew g˙addejjin u t-tfal tg˙idx kemm bdew igergru g˙ax, barra r-ri˙a tinten li bdew i˙allu l-patatiet im˙assra, kien hemm min g˙ejja j©orrhom kull fejn imur. Meta wasal l-a˙˙ar jum tal-©img˙a, it-tfal ˙adu r-ru˙ u l-g˙alliema bdiet tispjegalhom ir-ra©uni g˙al dik il-log˙ba.

Qaltilhom, “Indunajtu kemm kienet ˙a©a ta’ dwejjaq u tqila li ©©orru dik

il-borΩa. L-istess ˙a©a ji©ri meta intom i©orru mibeg˙da g˙al xi ˙add ©ewwa qalbkom. Qalbkom tit˙assar b˙al ma t˙assret dik il-patata u r-ri˙a tinten i©©orruha mag˙kom kull fejn tmorru. Jekk ma fla˙tux tissaportu borΩa patata m˙assra, kif tistg˙u tissaportu qalb im˙assra bil-mibeg˙da g˙al g˙omorkom kollu?”

Armi l-mibeg˙da li g˙andek g˙al xi ˙add, biex ma ©©orrhiex mieg˙ek tul ˙ajtek kollha. L-a˙jar li ta˙fer! Óobb lil kul˙add, anki lil dawk li m’g˙andekx grazzja mag˙hom.

X’jiswa li t˙obb lil min i˙obbok biss. Jekk trid t˙obb tassew, ˙obb lil min g˙adu ma j˙obbokx!


Wara sena nΩur il-morda u dawk li waslu fl-a˙˙ar ta’ ˙ajjithom in˙oss li tg˙allimt ˙afna fuq il-˙ajja. L-esperjenza matul dawn l-a˙˙ar disa’ xhur ©ag˙litni nirrifletti fuq l-affarijiet li huma verament essenzjali fil-˙ajja. Skoprejt li l-aktar importanti huma r-relazzjonijiet ta’ m˙abba u ˙biberija li jimlew b’fer˙ u tama il-˙ajjiet ta’ min hu fqir, batut u marid.

Fil-bidu t’Ottubru is-Superjur tal-komunità tieg˙i f’Saint Denis (belt qrib Pari©i fejn qieg˙ed noqg˙od waqt l-istudji tat-Teolo©ija b˙ala student ÌiΩwita) issu©©erieli b˙ala apostolat li nibda nΩur il-morda fl-isptar pubbliku ta’ din l-belt. G˙alkemm jien g˙edtlu mill-ewwel ‘iva’ go fija kelli ˙afna biΩg˙at u dubji g˙aliex kienet l-ewwel darba li kont ser inkun daqshekk qrib tal-morda g˙al tul ta’ Ωmien.

Il-bidu kien diffiçli. Il-FrançiΩ tieg˙i ma kienx jg˙inni biex nesprimi ru˙i sewwa u nkun tassew qrib mal-morda. Óafna drabi kont nifhem nofs il-konverΩazzjonijiet li kien ikolli u allura kien ikolli niskot, nisma’ u n˙ares lejn il-marid jew marida u nipprova

nuri li jien kont preΩenti hemm kolli kemm jien g˙al dak li jkun. Is-sezzjoni li kont inΩur fl-isptar tissejja˙ ‘palliative care’ u fiha hemm nies li jkunu qeg˙din jirçievu kura g˙al kançer u li ˙afna minnhom ikunu waslu fl-a˙˙ar mumenti ta’ ˙ajjithom.

F’okkaΩΩjonijiet rari xi w˙ud mill-morda kienu jitolbuni biex jitqarbnu imma l-ma©©oranza tal-morda ma’ kienux g˙adhom jipprattikaw ir-reli©jon Kattolika tag˙hom. Kont ukoll inΩur nies ta’ reli©jonijiet o˙ra b˙al Musulmani u kultant xi persuni Óindu. Dan mhux dejjem kien façli g˙alija. Kont nippreferi li nag˙mel diskussjonijiet fuq il-fidi u nsemmi lil Ìesù b’mod dirett waqt il-laqg˙a tieg˙i mal-morda. Imma bil-mod il-mod bdejt niskopri li w˙ud minn dawn il-pazjenti ukoll g˙andhom fidi qawwijja fil-˙ajja anke jekk ˙afna drabi jesprimuha b’mod differenti minni.

Iltqajt ma’ nies li g˙allmuni ˙afna xi jfisser tittama anke meta kollox jidher li

sejjer kuntrarju. Minn o˙rajn tg˙allimt nafda aktar u li jkolli iktar paçenzja quddiem çertu sitwazzjonijiet fil-˙ajja li ma jkollniex spjegazzjoni g˙alihom. Óa©a o˙ra li nikkunsidra b˙ala prezzjuΩa f’din l-esperjenza hi l-˙biberija li ˙afna minn dawn il-morda wrewni tul dan iΩ-Ωjajjar li g˙amilt. G˙alkemm mmur l-isptar biex ng˙in u nakkumpanja dawn il-persuni fl-a˙˙ar ta’ ˙ajjithom, spiss ˙assejtni li qed jg˙inunu u jakkumpajawni huma.

Fl-a˙˙ar ta’ din is-sena ta’ Ωjajjar lill-morda ng˙araf iktar biç-çar li jien ukoll marid u mwe©©a’ b˙al dawn l-morda li jilqg˙uni. Jien ukoll g˙andi bΩonn ta’ min iΩurni, jismag˙ni u jag˙tini kura©©. L-ikbar sfida li nixtieq nkompli ng˙ix tul is-sena li ©ejja mal-morda hi li nkompli ng˙addi iktar tama u iktar ˙ajja lill-persuni li nΩur u li n˙allihom jibqg˙u iΩuruni fil-mard tieg˙i - Ωewg affarijiet tabil˙aqq essenzjali kemm g˙all-˙ajja kif ukoll g˙all-mewt.

Karl Vella sj

x’inhu l-essenzjal?


xcv

TWIELDET FIJAPERSUNA OHRA

Madwar sitt snin ilu bdiet tifforma persuna o˙ra fija... Le mhux g˙ax kien ˙a jkolli

tarbija ©dida b˙al Ωg˙aΩag˙ o˙ra tampari, imma g˙ax ir-realtà li kont qed ng˙ix

fiha ˙olqitli fija bniedma ©dida. Óa©a li Ωgur ma kontx qed nistennieha, llum naf

perfettament xi tfisser meta jg˙idu ‘xemx u xita Alla jaf meta!’ Jien ˙sibt li sakemm

hemm ix-xemx, mhux ˙a tag˙mel xita! 14 • ApRil 2012 • RM2000-LilÓbiebna

xcv

PERSUNA OHRAIs-sajjetta fil-bnazzi faqqg˙et, u hemm indunajt li kien ©ej maltemp kbir! SkuΩawni jekk m’intomx tifhmu xejn u t˙ossukom tit˙awdu. G˙andkom ra©un imma hekk ˙assejtni jien, b˙alma qed t˙ossukom intom b˙alissa li qed taqraw dawn l-erba’ paragrafi, im˙awda, mitlufa, nara l-affarijiet ji©ru u ma nistax nifhem l-iskop warajhom. Mo˙˙i qisu Ωugraga jdur biex jipprova jifhem kif u g˙aliex, filwaqt li ©ismi msammar ma’ si©©u ma jista’ jag˙mel xejn. F’nofs din it-taqbida kien hemm qalbi ukoll li bejn riedet iççedi kif g˙amel ©ismi u bejn qablet ma’ mo˙˙i li kellha tibqa’ tissielet sal-a˙˙ar!

Il-kwalifiçi kollha me˙tie©a kienu f’idejja biex, jekk irrid, inkompli l-iskola jew insib na˙dem. IΩda ©ismi b˙alma di©à semmejt qabel impedieni milli nag˙mel dan. Ìurnata wara l-o˙ra bdejt ng˙ejja f’din it-taqtig˙a kontinwa bejn dawn it-tlett partijiet li huma ‘jien’: mo˙˙i, qalbi u ©ismi. Allura ddeçidejt li nil˙aq xi tip ta’ kompromess bejniethom. Ovvjament ma kinitx ˙a©a façli g˙ax xi parti kienet ˙a tispiçça minn ta˙t Ωgur u mhux forsi! B’dan il-˙sieb iberren f’rasi bdejt infittex u ng˙arrex x’nista’ nag˙mel. Óafna bibien sibthom mag˙luqa kompletament, o˙rajn ftit imbexxqa li wara ftit ng˙alqu ukoll! L-isforzi kollha li bdejt nag˙mel

bdew jisfaw fix-xejn!Iva, hemmhekk ˙assejt id-dinja tieqaf u l-˙olm

kollu jikkrolla. F’dak l-istat fallut b’tant disfatti qbadt nikteb u n˙arbex dak kollu li beda ja˙seb mo˙˙i u li ru˙i bdiet t˙oss. Dawn it-tnejn riedu b˙allieku jer©g˙u jirxuxtaw lil ©ismi li kien miet g˙ax ˙assu inkapaçi u ma jiswa xejn. Ma’ kull kelma li bdejt nikteb bdejt in˙oss l-ispirtu u l ˙e©©a jer©g˙u jitqanqlu, biex hekk twieldet persuna o˙ra fija: il-jien ta’ kitbieti.

Iva, jien inqis lill-kitba b˙ala persuna ©dida li kibret fija. U meta wasal iΩ-Ωmien addattat twieldet, biex issa lili qed toffrili sfidi ©odda u sodisfazzjon. L-armonija li n˙olqot bejn subg˙ajja, mo˙˙i u qalbi ma nistax nispjegaha. Saru qishom familja wa˙da! Kif tarbija tg˙aqqad familja, hekk il-kitba g˙aqqdet lil mo˙˙i, ©ismi u qalbi. Permezz tag˙˙a, jien nibki, nifra˙, nag˙mel kura©© u fuq kollox in˙ossni persuna s˙i˙a. Ma ng˙idx li m’g˙adx ikolli mumenti fejn ner©a’ nibda nit˙awwad. Imma mbag˙ad, x’˙in nara dak il-kliem mirqum sabi˙, ner©a’ n˙oss il-fjamma tal-im˙abba titkebbes u niftakar li hi g˙amlitni dak li jien illum!

Lynn Aquilina

JikTbu l-QARREJJA

l-isbahfostl-ghanjiet

“Paul, tg˙id din karozza tal-pulizija jew xi ambulanza?” staqsa Adrian meta sema’ s-sirena ta’ vettura tvenven ftit il-bog˙od. Kien g˙adhom kif spiççaw jilag˙bu

log˙ba karti. Kienu j˙obbu jqattg˙u ftit tal-˙in hekk, ˙a jistrie˙u wara ©urnata xog˙ol li qisha ma tispiçça qatt. Kienu ˙bieb sew, u jift˙u qalbhom ma’ xulxin.

Novella minnFr Harry Formosa sj


Xi sieg˙a wara Adrian kien id-dar. Da˙al bil-kwiet biex ma jqajjimx ilT-mara, jew lit-tfal. Imma fil-kamra tas-sodda ma sab lil ˙add. X’qatg˙a ˙a, miskin. Çempel lil Kristy fuq il-mobile u staqsieha fejn kienu hi u t-tfal. “Tg˙id mhux qed naraw Shrek?” Le˙inha deher ta’ wa˙da mwe©©a' u rrabjata fl-istess ˙in. “Qeg˙din l-isptar, fl-emer©enza.”

“X’©ara mela? Kif ma g˙edtli xejn? Mela dik li smajt sieg˙a ilu kienet l-ambulanza!” “Elisa taha attakk qawwi ta’ aΩΩma u kelli nsejja˙ l-ambulanza malajr, g˙ax bΩajt li ser tifga. Miskina kemm staqsietni g˙alik: Ma, fejn hu d-daddy? Mhux ©ej mieg˙i l-isptar? M’g˙edtlek xejn g˙ax ma rnexxilix. Jiena çempiltlek xi tliet darbiet fuq il-mobile imma inti t˙obb iΩΩommu mitfi. Taf kemm-il darba fl-img˙oddi ppruvajt inkellmek u ma stajtx.”

“G˙andek mitt elf ra©un, u g˙alkemm issa tard nixtieq nitolbok ta˙firli. Arani ©ej minnufih.”

“Attent kif issuq, Adrian,” qaltlu b’ton iktar ©entili minn qabel. “Ma jmurx ikollok aççident int ukoll. A˙jar tard milli qatt.” “Ti˙ux ˙sieb, ˙anini.”

Wasal f’qasir Ωmien, g˙ax id-dar ma kinitx wisq ’il bog˙od mill-isptar. Dritt g˙all-emer©enza fejn sab lil Kristy, Elisa u Ω-Ωg˙ira, Petra. Resaq lejn Kristy u taha bewsa ˙afifa, g˙ax sta˙a minnha u anki minn uliedu. Imbag˙ad resaq ˙dejn Elisa u g˙afsilha idha. G˙ajnejha kienu mimlija dmug˙. “Fejn kont, daddy? Ósibtek mintix ©ej.”

QabΩulu Ωew© demg˙at li waqg˙u fuq wiççha. Óassu tassew ©ifa dak il-˙in, li ma kienx hemm fi kriΩi li setg˙et spiççat ˙aΩin. Mhux l-ewwel darba li t-tifla kienet taqta’ nifisha, g˙alkemm qatt ma kien kaΩ serju b˙al tal-lum. Imma aktar minn hekk ˙ass xi ˙a©a gdida fih. G˙all-ewwel darba fi Ωmien twil ˙ass tenerezza lejn martu u wliedu li kien ili snin ma j˙oss. Beda jifhem x’teΩori sbie˙ kien tah Alla u li hu kien tant ittraskurahom.

“Imn’Alla kont int, Kristy. Min jaf x’kien ji©rilha lil Elisa, miskina, t-teΩor ta’ qalbi?” qal Adrian. G˙alkemm dal-kliem qalu minn ta˙t l-ilsien, bintu semg˙etu u tbissmitlu. “Ejja ftit aktar ˙dejja, pa,” qaltlu. U kif resaq imiss mag˙ha g˙annqitu u g˙afsitu mag˙ha. “Kemm t˙obbni, pa. M’hawnx b˙alek fid-dinja.” “Jien qed nisma’ sew?” ˙aseb bejnu u bejn ru˙u. “Qatt ma kont nobsor x’tifla bil-g˙aqal g˙andna,” qal lil martu.

Ftit tal-˙in wara da˙al ra©el ˙dejn is-sodda ta’ biswit. Mar fuq tifel ta’ g˙axar snin li kien rieqed fis-sodda, b’ommu ˙dejh. “Wassaltha d-dar lill-mamà, Caroline. Kif inhu Steve?” staqsa lil martu. “Jidher ˙afna aktar tajjeb issa.” we©bitu b’ton ftit aktar rilassat.

Caroline kienet bilqieg˙da ˙dejn ras it-tifel, il-˙in kollu idha f’idu. It-tifel g˙alkemm rieqed donnu kien qed i˙oss id ommu g˙ax wiççu deher kalm u bi tbissima naturali u profonda. Meta ˙ares lejn il-koppja, Adrian ma naqasx milli jinnota li f’wiççhom kien hemm xi ˙a©a sabi˙a, li ma tantx kien jiltaqa’ mag˙ha fil-˙ajja frenetika li kien jg˙ix.

Rawh i˙ares lejhom u tbissmulu. “Kif inhi Ω-Ωg˙ira tag˙kom? Ma tidhirx mag˙dura u sfajra daqs meta da˙let,” qalet il-mara. “Tg˙idx x’qata’ ˙adt naraha tisforza biex tie˙u n-nifs. Issa tidher ˙afna a˙jar.” “Óafna a˙jar, tassew, ” wie©eb Adrian. “Jiddispjaçini ma stajtx in©ibha jiena, g˙ax kont fuq biçça xog˙ol importanti ftit ’il bog˙od u ma ntba˙tx li l-mobile tieg˙i kien mitfi. Imn’Alla l˙aqt wasalt g˙ax ma kontx na˙firha lili nnifsi.”

Omm it-tifel kienet semg˙etha lil Kristy tg˙idlu fuq it-telefon dik ir-rimarka fuq Shrek, u mill-ewwel inteb˙et li kien qed ja˙bi l-verità. Imma bir-ra©un kien ser ja˙bi. Wara kollox hi kienet u mhix affari tag˙ha. Imma xi ftit dieqa ma naqsitx, g˙ax kienet t˙oss ˙afna g˙al koppji li ma jaqblux bejniethom. “L-aqwa li kollox spiçça tajjeb. Alla ˙anin wisq u jaf jirran©a l-affarijiet g˙all-©id tag˙na lkoll. Min jaf g˙aliex ippermetta li inti ma tkunx hemm fil-mument tal-kriΩi? Xi ˙a©a tajba Ωgur to˙ro© minn din l-esperjenza.” U tbissmitilhom it-tnejn.

Adrian resaq lejhom ˙a jag˙ti ˙arsa mill-qrib lejn binhom. “Xi ˙lewwa ta’ tifel. Tassew li l-ulied huma l-isba˙ rigal minn Alla. B’xorti ˙aΩina xi drabi trid tkun xi diΩgrazzja biex napprezzawhom. Imma kif g˙edt int, Sinjura, il-Mulej qed imexxi kollox.”

Kristy kienet qed tisma’ kollox u baqg˙et siekta, imma ˙asset tama ©dida tinbet f’qalbha. Da l-a˙˙ar ftit snin kienet qed tara lil Ωewg˙a jinbidel;


donnu ma kienx ir-ra©el li ˙abbet fl-g˙erusija imma bniedem ie˙or, maqtug˙ minnha u xi ftit ukoll minn uliedhom. Donnu Alla kien re©a’ beda jtih jifhem x’inhu s-sabi˙ veru fil-˙ajja. Minn ta˙t l-ilsien, irringrazzjat lil Alla talli fl-a˙˙ar beda jisma’ t-t˙annin u t-talb ma jaqtax li kienet tag˙mel kuljum g˙alih.

L-g˙ada Elisa qamet ˙afna a˙jar. Imma Ωammewha biex josservawha sew, billi l-a˙˙ar attakk kien aktar serju minn dawk ta’ qabel. Kristy l-˙in kollu ˙dejha, Petra kienet g˙and iz-zijiet u Adrian kellu jmur ix-xog˙ol, imma ma qatax içempel ˙a jara kif baqg˙et, u ©ieli rnexxielu jittawwal xi ftit ukoll.

Ta’ Steve ©iet aktar fit-tul. Inzertaw li baqg˙u fl-istess kamra u Ω-Ωewg ommijiet ˙adu pjaçir g˙ax kellhom ma’ min jg˙idu kelma tul is-sieg˙at twal. “Kemm tidhru taqblu bejnietkom, intom it-tlieta,” qalet Kristy lil Caroline. “Malli rajtkom flimkien mill-ewwel ˙assejtha.” “Iva, Patrick u jien naqblu mhux ftit. Imma ta˙sibx li qatt ma jkun hemm problemi, tafx?” “Min m’g˙andux? Imma fejn hemm is-sinçerità l-problemi jistg˙u jsa˙˙u l-im˙abba, g˙alkemm fiΩ-Ωmien li ©©arrabhom ©ieli tkun ser taqta’ qalbek.”

“Mela, la qeg˙din nitkellmu, nixtieq ng˙idlek xi ˙a©a personali, g˙ax naf li int kapaçi ΩΩommha kelma.” Óarset lejn it-tifel u ratu rieqed fil-fond. Imma biex tkun Ωgura resqet xi ftit ’il bog˙od minnu. “Temmen jekk ng˙idlek li sentejn ilu Ω-Ωwie© tag˙na kien g˙oddu

tar mar-ri˙?” Kristy dehret sorpriΩa. “Ûgur ma kienx jg˙addili minn mo˙˙i.... Napprezza li qed tg˙idli dan kollu, tafx. Imma t˙ossx li g˙andek tg˙iduli, g˙ax forsi anki Ωew©ek, jekk ikun jaf, jiddejjaq bil-bosta.” “Le, lil Patrick jien nafu sew. Anzi, kieku kien hawn hu wkoll kien ikompli mieg˙i, g˙ax g˙alina din kienet grazzja tant kbira li n˙obbu naqsmuha man-nies li jistg˙u jie˙du xi ˙a©a minnha huma wkoll.”

Waqfet mument, u b’ton daqxejn eΩitanti, qaltilha, “G˙ax na˙seb li inti u Ωew©ek g˙addejjin ukoll minn mumenti koroh.”

“Intba˙t?” “Shrek... ma sibtekx fuq il-mobile...

Lanqas ninteb˙u kemm ninkixfu minn dak li ng˙idu b’mod spontanju.”

“Veru.” Kristy ˙assitha tista’ tifta˙ qalbha ma’ dil-persuna u li l-Mulej laqqag˙hom bla ˙sieb.

“Donnu tela’ ˙ajt g˙oli bejnietna. Ma baqax linja ta’ kumunikazzjoni bejn qalbi u qalbu. Ma nafx x’setg˙et kienet ir-ra©uni.”

“Mhux dejjem tista’ ssibha r-ra©uni. Imma mhux a˙jar tara kif ter©a’ tifta˙ dil-linja bejnietkom?”

“Ma tafx kemm ili nipprova, imma g˙alxejn. Issa kwaΩi qtajt qalbi.”

“Jiena na˙dem salesgirl f’˙anut tal-˙wejje© – jew a˙jar, kont na˙dem”, issuktat Caroline, “g˙ax issa tlaqt minn hemm. G˙ax ix-xitan malajr jaf ideffes denbu. Is-sid kien jirrispettani ˙afna, u niΩgurak li hu ra©el tal-affari tieg˙u. “Imma darba wa˙da ©ie x-xog˙ol

wara tbaqbiqa li kellu ma’ martu u qabel ma g˙alaq il-˙anut beda jifta˙ qalbu mieg˙i. Jien smajtu bil-qalb u dan g˙amillu kura©© biex ikompli sew ma’ martu. Imma qabel tlaqna fettillu jg˙annaqni u jag˙fasni mieg˙u ftit fit-tul, biex juri l-apprezzament tieg˙u. Xejn barra minn loku, tafx, imma Ωew©i nzerta kien ©ej g˙alija u rah. Lura d-dar kien hemm silenzju mbarazzanti. Fl-a˙˙ar Ωew©i ma staportiex iktar u beda je˙odha kontrija. Ippruvajt nurih li ma kien hemm assolutament xejn li seta’ jag˙milli g˙ajb. Jidher li emminni, imma miskin baqa’ mwe©©a’ g˙al Ωmien twil. G˙ax kif g˙edt, ix-xitan i˙obb jiΩra’ t-ta˙wid. Bdew ji©uh dubji jekk din kinitx tassew ˙a©a ta’ darba, jew kienetx ti©ri aktar spiss. KwaΩi kien da˙al f’dipressjoni.”

“Nifhmek,” waqqfitha Kristy. “Dak g˙ax i˙obbok u jibΩa’ li jitilfek g˙al ˙addiehor. Imma veru mhix ˙a©a ˙afifa kultant tikkomunika kif tixtieq.”

“Tafx x’kien li pperswadih? A˙na issa ilna erba’ snin immorru l-laqg˙at tal-Bibbja. Din sibnieha tg˙inna ˙afna g˙ax nafu li meta nisimg˙uha Alla jkun qed ikellimna hu personalment. Allura qrajtlu wie˙ed mill-passi favoriti tieg˙i – wara li kont mort nitlob bil-qalb fil-kamra tas-sodda tag˙na quddiem xbieha sabi˙a ta’ Ìesù. Óa ng˙idulek, g˙ax nafu bl-amment:

Matul il-lejl fuq soddtijien fittixt lil dak li qalbi t˙obb.Fittixtu; ma sibtux!


“Óa nqum, g˙alhekk, u mmur indur mal-belt,u fit-triqat u l-pjazeznoqg˙od infittex il-ma˙bub ta’ qalbi.”Fittixtu; ma sibtux!Ltaqg˙u mieg˙i, mbag˙ad in-nies tal-g˙assa,dawk li mal-belt iduru.Rajtuh xejn lill-mahbub ta’ qalbi?Bilkemm il˙aqt g˙addejthomli ma sibtx lill-ma˙bub ta’ qalbi.Ûammejtu, u le ma nitilqu,qabel ma nkun da˙˙altu fid-dar t’ommifil-kamra wkoll ta’ dik li nisslitni.

Dal-kliem, li jiena g˙edtulu bil-hleww u ˙afna feeling, misslu qalbu, u tg˙idx kemm beka, miskin. Donnu f’daqqa wa˙da re©a’ sab it-teΩor li kien tilef u qalbu faret bis-sliem.”

Kristy ˙arset lejn Caroline u staqsietha: “Int g˙edtli li dan il-kliem qalulna Alla? Jidher jistona, ng˙id g˙alija. Mela Alla jitkellem hekk fuq l-im˙abba tal-miΩΩew©in?”

“G˙andek ra©un ta˙sibha hekk. G˙ax ˙afna ma jafux kemm iΩ-Ωwie© hu g˙al qalb Alla, u ja˙sbu li Alla, billi spirtu, ma jimpurtahx mill-im˙abba

tag˙na l-miΩΩew©in, anki l-im˙abba sesswali. Mela x’tg˙id meta tisma’ dan?:

Óa ji©i jbusni bil-bewsiet ta’ fommu.Im˙abbtek hija o˙la mill-inbid;fwi˙atek fihom g˙axqa g˙ar-ri˙a tag˙hom,ismek Ωejt li jferra˙, g˙alhekk i˙obbuk, lilek, ix-xebbiet.

“Illum veru ©ibtli g˙ajnejja wara widnejja. U tajtni idea g˙al kollox differenti tal-kelma tal-Mulej. Qatt ma kien jg˙addili minn mo˙˙i kemm il-˙ajja tal-miΩΩew©in – anki l-˙ajja sesswali tag˙na – hi sabi˙a f’g˙ajnejh.”

“U bir-ra©un,” wie©bet Caroline. “Mhux hu kien li tana dan il-©isem, biex nuru m˙abbitna lejn xulxin? Imma b’xorti ˙aΩina ˙afna jinsew li l-im˙abba hi wisq isba˙ minn sempliçi ©ibda tal-©isem, g˙alkemm din ukoll hi kapolavur fiha nnifisha.”

“Jiena na˙seb li tag˙na hemm xi ˙a©a nieqsa fiha,” stqarret Kristy. “Ma nafx kif naqbad infissirha... Dak il-vojt ta’ bejni u bejnu ma nistax insib mod kif nimlieh.”

“Caroline, interessanti kif f’mument qasir irnexxielek iddawwar ˙ajjitkom minn tra©edja g˙al reb˙a tal-im˙abba.

Imma ma nifhimx kif Ωew©ek seta’ jinbidel hekk malajr.”

“M’g˙andi l-ebda dubju li mhux jien, imma Hu kien li kkonvinçieh, g˙ax meta kont qed ng˙id dawk il-versi, kien il-Mulej li qed ikellmu f’qalbu – u Patrick, ta’ bniedem tajjeb li hu, fl-a˙˙ar çeda. Kien il-bidu ta’ ˙ajja gdida, bil-wisq isba˙ minn qabel. Anki t-tifel gawda minn dil-bidla wara dak iΩ-zmien ta’ tensjoni u dubji.”

Wasal il-˙in biex it-tfal jo˙or©u mill-isptar. F’dawk is-sig˙at Kristy u Caroline kienu saru ˙bieb tal-qalb. Qabel telqu Kristy rringrazzjatha mhux ftit ta’ kemm g˙enitha. L-iktar li tatha tama ©dida, u li fissritilha tant tajjeb li l-Kelma tal-Mulej tassew taf tfejjaq.

“Taf x’nixtieq minn g˙andek, jekk ma jimpurtax. A˙na ma nistg˙ux nattendu l-laqg˙at tag˙kom, l-iktar g˙ax Adrian Ωgur ma ji©ix. Imma jekk ma ssibx diffikultà xi darba ejjew ˙udu belg˙a te mag˙na. U hemm nag˙tuh sorpriza kbira lil Adrian billi taqrawlu, int u Ωew©ek, dak id-djalogu sabi˙ li qrajtli. Ûgur li jolqtu.”

“Mela le. Imbag˙ad niftehmu. Patrick Ωgur jie˙u pjaçir jaqsam hu wkoll l-esperjenza tag˙na mag˙kom it-tnejn.”

Nota:Is-silta mill-Iskrittura me˙uda mill-ktieb G˙anja tal-G˙anjiet. Jekk tixtieq tara aktar siltiet minn dal-ktieb sabi˙ fittex dawn ir-referenzi: 3: 1-4; 1: 2-3; 4: 7, 9-11; 8: 6-7

Harry Formosa sj

Is-sudan t’IsfelDin hi l-mistoqsija li ta’ sikwit tisma’ dwar il-pajjiΩ ©did tas-Sudan t-Isfel. Dal-PajjiΩ g˙adu kemm ˙a l-indipendenza fid-9 ta’ Lulju s-sena l-o˙ra, fl-2011. Dan sar wara gwerra li damet sejra g˙al tnejn u g˙oxrin sena, mill-1983 sa l-2005. Din kienet gwerra bejn il-Gvern ta’ Khartoum li mill-1957 kien ilu ja˙kem fuq is-Sudan kollu wara li l-kolonjalisti NgliΩi taw l-Indipendenza lis-Sudan kollu u ˙allew l-G˙arab tan-na˙a ta’ fuq tas-Sudan jiggvernaw. Is-Sudan t-Isfel ˙are© minn ta˙t l-IngliΩi biex waqa’ ta˙t l-G˙arab li flok ma ˙asbu g˙all-Afrikani Suwed fin-na˙a t’ísfel g˙amlu minn kollox biex jisol˙uhom kemm setg˙u u j©orru kollox in-na˙a ta’ fuq.

Dil-©lieda twila g˙all-˙elsien swiet il-qtil ta’xi Ωew© miljuni u nofs ru˙. Fl-2005 saret il-paçi u wara sitt snin is-Sudan t’Isfel kellhom jag˙mlu referendum biex jg˙idu iridux ikomplu jag˙mlu ˙a©a wa˙da man-na˙a ta’ fuq tal-pajjiΩ jew inkella jiddeçiedu li jinqatg˙u minnhom darba g˙al dejjem u jsiru pajjiΩ independenti g˙alihom. Id-disg˙a u disg˙in fil-mija tan-nies tas-Sudan t-Isfel iddeçiedu li jsiru pajjiΩ independenti.

Issa, wara inqas minn sena minn mindu ˙adna l-independenza, xi w˙ud di©à bdew jistaqsu jekk g˙amilnix sew

inkella le g˙ax ©a qishom qatg˙u qalbhom li l-pajjiΩ il-©did jista’ jqum fuq saqajh u j©ib tassew il-paçi, is-sigurtà u l-iΩvilupp fl-in˙awi kollha tal-pajjiΩ. Kull˙add imxennaq wisq g˙al dan wara Ωmien twil ta’ ˙erba u tweg˙ir mill-ikbar.

Na˙seb li l-qarrejja jkunu jridu jistaqsuni jien x’nara u x’na˙seb dwar dan. Ng˙idilkom çar li g˙andi tama s˙i˙a li s-Sudan t’Isfel jista’ jqum fuq saqajh, iva. Jien mhux qed ng˙id dan g˙ax jien xi ottimist bla ra©uni. G˙alhekk nemmen li nistg˙u nfiequ mill-˙sara kollha li qisha trid taqtg˙alna qlubna minn kull tama. Ma tridx t˙ares biss lejn dak kollu li jrid jg˙affi©na, iΩda trid t˙ares iΩjed u iΩjed lejn il-˙jiel ta’ tama li Ωgur qeg˙din hemm. Je˙tie© li jkollok g˙ajnejn lesti jaraw dan ˙a j˙e©©u 'l quddiem dak kollu li jista’ jerfg˙ana mill-qieg˙ li ilna tant fih.

Veru li g˙andna ˙afna firda bejn il-˙afna popolazzjonijiet ta’ nisel differenti. Din thedded bis-serjetà l-g˙aqda ta’ pajjiΩna, iΩda hemm ukoll ˙afna rieda tajba fost xi mexxejja ewlenin fil-pajjiΩ li ma jridux i˙allu l-politika u l-iΩvilupp jimxu fuq linji etniçi. Permezz tal-edukazzjoni, li kulma tmur qed tinfirex ma’ kullimkien u li nittamaw iΩΩid titjieb, kif ukoll permezz tal-kommunikazzjoni

dejjem a˙jar bejn l-in˙awi kollha tal-pajjiΩ, u wkoll permezz tal-iΩvilupp ekonomiku msejjes l-aktar fuq il-biedja flimkien mal-industrija u l-isfruttar taΩ-Ωejt nistg˙u u g˙andna nqumu fuq saqajna.

IΩda dan l-iΩvilupp kollu je˙tie© il-formazzjoni tal-kuxjenza kemm personali kif ukoll soçjali taç-çittadini kollha g˙ax ming˙ajrha naqg˙u, kif ©a bdejna, f’˙afna korruzzjoni u n©ustizzja. G˙alhekk l-Evan©eliΩΩazzjoni mill-knejjes kollha, flimkien ma’ sens etiku tajjeb li reli©jonijiet o˙ra jistg˙u joffru, g˙andha sehem kbir wisq g˙at-titjib tal-qag˙da tas-Sudan t-Isfel.

M’g˙andniex xi ng˙idu, dal-pajjiΩ la mhu se jieqaf fuq saqajh ˙in bla waqt u lanqas ma jista’ jqum wa˙du. Is-Sudan t’Isfel se jkun je˙tie© çertu Ωmien ˙a jikber sew kif ukoll aktar Stati demokratiçi u Ωviluppati jg˙inuhom b’mod iktar disinteressat f’kull aspett tal-iΩvilupp, politiku, ekonomiku u soçjali, l-aktar f’dik li hi s-sigurtà g˙al kul˙add u l-edukazzjoni akkademika u teknika.

Kif nafu il-pajjiΩ hu mhedded kemm minn barra u minn ©ewwa. Minn barra, min˙abba li l-Gvern ta’ Omar Bashir qed jg˙akkisna sew, jibbumbardja xi n˙awi tal-fruntiera u sa jid˙ol u jag˙mel stra©i


s˙i˙a f’dawk l-in˙awi g˙ax ma jridx jirrikonoxxi l-fruntiera tag˙na mag˙hom, avolja kummissjoni nternazzjonali di©à wriet li n˙awi b˙al Abyei huma fil-fatt parti mis-Sudan t’Isfel. Mhux hekk biss, Bashir anke qed jarma lit-tribujiet ˙alli jitqatlu bejniethom meta dawn jisirqu l-baqar ta’ xulxin. A˙na mheddin minn ©ewwa wkoll g˙ax ukoll hemm min lest jibda ©lieda tal-gwerrilli jekk ma jg˙amluhx gvernatur ta’ xi re©jun. Imbag˙ad g˙andna wkoll ˙afna mexxejja ming˙ajr ebda kwalifika. Ólief jisol˙u ma jag˙mlux. Imsomma, diffiçli tg˙odd il-problemi kollha li g˙andna.

X’tama qed tag˙ti l-Knisja fis-Sudan t’Isfel? Kemm il-Knisja Kattolika kif ukoll il-knejjes l-o˙ra, l-aktar l-Episkopeljani, jistg˙u u ˙afna drabi huma ta’ tama kbira g˙al pajjiΩna. Il-Knisja Kattolika tat u tibqa’ tag˙ti sehemha, l-aktar fil-kamp tal-edukazzjoni, kif ukoll bl-g˙ajnuna g˙as-sa˙˙a u wkoll bi ta˙ri© fil-bidja u s-snajja. Imma, kif di©a’g˙idna, l-aqwa ˙a©a li knejjes kollha jistg˙u u di©à qeg˙din jag˙mlu hu li jrawmu fil-poplu kuxjenza retta personali u çivika. Hekk kul˙add isir aktar responsabbli u tinbena soçjetà iktar umana fis-setturi kollha tal-˙ajja ta’ kuljum ˙alli jkomplu jsaltnu

l-©ustizzja, l-paçi u r-rikonçiljazzjoni tassew fuq kull livell soçjali.

Biex nag˙laq, nistedinkom ukoll, g˙eΩieΩ qarrejja, biex tag˙tu sehemkom b’xi mod, l-aktar billi tg˙inuna bit-talb tag˙kom g˙alina ˙alli pajjiΩna jqum fuq saqajh u li tie˙du nteress dwar dak li jkun qed ji©ri hemm. U, jekk u meta tkunu tistg˙u, forsi tg˙inuna lilna l-missjunarji ÌiΩwiti b’xi offerta, a˙na nkunu nistg˙u ng˙inu n-nies kemm bl-evan©eliΩΩazzjoni kif ukoll b’g˙ajnuna materjali fejn ikun hemm l-aktar bΩonn.

Bernard Mallia, S.J.

Nota: Min jixtieq jista’jibg˙atofferta b˙ala g˙ajnuna g˙ax-xog˙ol sabi˙li qed jag˙mel Fr Bernard flimkienmal-ÌiΩwitifis-Sudan f’dan l-indirizz: G˙ajnuna g˙as-Sudan, RM2000-LilÓbiebna,78, Triq il-MarkiΩ Scicluna, Naxxar NXR2067. Nirringrazzjawkom g˙all-©eneroΩità tag˙kom.


Min kellu jg˙idli kif se tinbidel ˙ajti minn dakinhar ‘il quddiem? Semmejtha Il-Linja u fiha 36 vers li influwenzaw ˙afna ˙ajjiet. Din il-poeΩija daret id-dinja kollha. Jien in˙obb ng˙id li hi poeΩija sempliçi f’dinja li mhi sempliçi xejn.

Sikwit isaqsuni x’kien dak li spirani nikteb dil-poeΩija. Ma na˙sibx li kienet ˙a©a wa˙da, iktar kienet tlaqqieg˙a ta’ ˙afna affarijiet. Dak iΩ-Ωmien kont na˙dem mal-kbarat ta’ kumpannija li kellha suççess kbir. Kien hemm dixxiplina kbira u l-ambjent ta’ fuq ix-xog˙ol kien stressanti ˙afna.

Bdejt ninduna li hemm ©ew il-prioritajiet ta’ ˙ajjitna kienu qed jinqalbu. Deherli li l-kapijiet kienu wisq mo˙˙hom f’dawk l-affarijiet li fil-fatt mhumiex importanti daqshekk f’˙ajjitna.

SingDaqsxejn ta'

Ukoll, tidwi ma’ mo˙˙i kien hemm il-kliem ta’ ittra li konna rajna fl-uffiççji. Kienet kitbitha mart wie˙ed mill-kollegi tieg˙i. Kienet taf li dalwaqt tmut u kliemha tant laqatni li Ωammejt l-ittra u anke llum g˙adni ng˙oΩΩha u nipprova ng˙ixha.

Jiddispjaçini ta’ xi ˙a©a? Iva, xi ftit. Inkwetajt iΩΩejjed. Inkwetajt g˙ax ridt insib ir-ra©el ideali. Inkwetajt fuq jekk ikollix tfal, li nkun fil-˙in u x’ naf jien. Xejn minn dan mhu importanti.

Kollox jg˙addi u kien jg˙addi xorta kieku jien ma qg˙adtx ninkwieta u nibki.

Kemm nixtieq li dak iΩ-Ωmien kont naf dak li naf issa. Imma fil-fatt kont naf. U anke int taf: f’xi ˙in jew ie˙or, a˙na lkoll irridu mmutu.

" Ieqaf mill-inkwiet u ibda ˙obb u g˙ix ˙ajtek."

Dal-kliem baqa’ mieg˙i. L-ittra tag˙ha ©ag˙litni na˙seb g˙ax hi verità.

Niftakar meta rrealizzajt it-tifsira s˙i˙a ta’ din il-poeΩija. Kont wa˙di f’kamra f’hotel u rçevejt email ming˙and student li kien g˙adu kemm sema’ l-poeΩija tieg˙i tinqara f’funeral. Irringrazzjani b’mod emozzjonali ˙afna g˙all-mod kif jien kont qsamt il-poeΩija tieg˙i ma’ kul˙add. Jien intfajt fuq is-sodda u bkejt. Xi snin wara jien stess smajt il-poeΩija tieg˙i tinqara fil-funeral ta’ missieri li kien l-akbar ˙abib tieg˙i u kont qisni qed nismag˙ha g˙all-ewwel darba.

1980-2009

G˙adni mbell˙a sal-lum kif poeΩija sempliçi li ktibt darba biddlitli ˙ajti mill-qieg˙ nett. Kollox beda meta bg˙att dil-poeΩija lil stazzjon tar-radju f’Atlanta. Hekk kif irçeviha, dak li kien jie˙u ˙sieb il-programmi qraha.

Qrajt fuq ra©el li qam jitkellemfil-funeral ta’ ˙abibaRa d-dati li kien hemm fuq il-qabar- mill-bidu sat-tmiem -L-ewwel id-data tat-twelidImbag˙ad, imbikkem, qara d-data l-o˙raImma qal li l-iktar ˙a©a importantikienet dik il-linja bejn is-sninG˙ax dik il-linja tfisser il-˙in kolluLi ˙abibtu kienet g˙amlet fid-dinja.U issa huma biss dawk li ˙abbewhaLi jistg˙u jg˙idu dik il-linja kemm tiswa.G˙ax ma jag˙milx differenza x’g˙andna;karozzi, djar, flus,L-importanti kif ng˙ixu u n˙obbuKif inqattg˙u Ωmienna fuq l-art.Mela a˙seb u xtarr:Hemm xi affarijiet li tixtieq tibdel?Qatt ma tista’ tg˙id kemm baqag˙lek Ωmien.

Daqsxejn ta' Sing

Din il-poeΩija kkwotaha M˙allef tal-Qorti Suprema Amerikana, ©iet mitbug˙a f’yearbooks ta’ skejjel differenti, ©iet ippubblikata f’kotba li nbieg˙u ˙afna. Forsi ma rnexxilix inbiddel id-dinja bi kliemi imma Ωgur li xi naqra influwenza

Biex tirran©a l-affarijiet.Li kien nieqfu ftit u na˙sbufuq dak li hu veru u ta’ veruU nippruvaw nifhmuIl-˙sus ta’ nies o˙ra!Inkunu inqas pronti li ninkorlaw,nuru iktar apprezzamentin˙obbu lill-g˙eΩieΩ tag˙nakif qatt ma ˙abbejnihom qabel.Li kieku nirrispettaw aktar lil xulxinNitbissmu aktarNiftakru li dik il-linja speçjaliJista’ jkun li dalwaqt tispiçça.U fil-funeral tieg˙ek, meta n-niesjisimg˙u ˙afna fuqek u jixtarrudak li jisimg˙u, kif se t˙ossok?Se tkun kburi bil-mod ta’ kif g˙addejt Ωmienek fuq l-art?

kelli. Il-kliem tal-poeΩija pperswadew lil xi ommijiet biex joqog˙du iktar ma’ uliedhom, lil xi missirijiet ikkonvinçewhom li jqattg˙u aktar ˙in id-dar, u kienet il-mezz li g˙aqqdet ˙afna nies li kienu tilfu l-kuntatt ma’ xulxin.

Il-poeΩija biddlet attitudnijiet u biddlet ˙afna ˙ajjiet. Kull wie˙ed minn dawn, bil-mod tieg˙u, g˙amel differenza poΩittiva. Jien naf li Il-Linja biddlitli ˙ajti. Nispera li meta taqraha int lilek ukoll tag˙millek differenza.

Linda Ellis


INT KIF SETAFFETTWALIL REBECCA?

Rebecca kellha ˙mistax-il sena u kienet tattendi l-iskola sekondarja. S˙abha minn dejjem kienu jinkuha g˙ax huma dejjem kienu jiltaqg˙u

ma’ xi ©uvni fil-weekend, waqt li hi qatt ma rnexxielha ‘tg˙abbi’

wie˙ed. Sadanittant, kienet bdiet iΩΩur lis-sorijiet tal-Crèche u

tag˙mel xi xog˙ol volontarju mag˙hom. Kienet esperjenza li kienet tlaqqag˙ha ma’ tfajliet

o˙ra tamparha, li kienu joffrulha kumpanija sabi˙a

©img˙a wara ©img˙a.


Is-sorijiet kienu jinnutaw sew lil Rebecca - l-g˙aqal tag˙ha, l-ener©ija poΩittiva, il-©eneroΩità, is-sens ta’ fer˙ li kienet ixxerred madwarha, il-valuri sodi. Darba fost l-o˙rajn, Sor Pawlina ddeçidiet li tkellimha ftit hekk kif lestew ix-xog˙ol tal-©urnata.

Rebecca semg˙et lis-soru tkellimha. Sor Pawlina bdiet billi qaltilha li rari tiltaqa’ ma’ tfajliet b˙alha, b’valuri sodi u b’qalb ©eneruΩa. Kelma ©©ib lill-o˙ra u d-diskors waqa’ fuq jekk qatt kinitx ikkunsidrat li tag˙Ωel li ssegwi t-triq tal-vokazzjoni b˙ala soru.

B’sorpriΩa g˙al Sor Pawlina, it-tfajla xeg˙lu g˙ajnejha. Rebecca spjegat kif hi minn dejjem ˙assitha qrib ta’ Alla u li kemm-il darba g˙addielha dak il-˙sieb minn mo˙˙ha. Madanakollu, it-tbissima ma tantx damet fuq fomm it-tfajla minkejja li Rebecca ma ˙assitx li g˙andha tkompli tifta˙ qalbha. Kulma fel˙et tg˙id kien li g˙alissa kien ikun a˙jar li tkompli l-istudji u takkwista xi lawrja... imbag˙ad tara minn hemm.

IΩda fi triqitha lejn id-dar, Rebecca ma setg˙etx tissaporti u nfaqg˙et tibki. Bdiet ta˙seb bejnha u bejn ru˙ha: “Min jaf kemm ser jg˙idu bija s˙abi u min jaf kemm ˙a jiddie˙ku bija. Jag˙mlu hekk b˙alissa g˙ax ma g˙andix ©uvni, a˙seb u ara jekk isiru jafu li g˙andi din il-vokazzjoni. Vera li jiena stess ©ieli ˙sibt fuq il-fatt li nsir soru, imma dejjem bΩajt. In˙oss li jiena qrib tassew ta’ Alla… imma ma rridx nispiçça ç-çentru tad-da˙k fost s˙abi.”

Ma tantx damet ma ˙adet deçiΩjoni li tkellem lil ommha dwar dan kollu. Ommha tbissmitilha malli semg˙etha u qaltilha biex tag˙mel dak li hi t˙oss li hu tajjeb u mitlub minnha. Madankollu meta l-kelma ©riet ma’ tad-dar, missierha ma kellux l-istess reazzjoni ta’ martu. Beda jg˙ajjat m’ommha talli fer˙itilha u ˙e©©itha, u lil bintu qalilha li ma kinitx ˙a©a sewwa li tmur kontra l-pjan li fasslilha hu g˙al ˙ajjitha. Minkejja li t-tifla baqg˙et tinsisti li dak li qal kien kollu ˙merija, missierha g˙amilha çara li ma ridhiex issir soru. ImbeΩΩa’ u m˙awda, Rebecca ˙asbet li kien a˙jar li tisma’ minn missierha. Wara kollox, ma riditx tinfired mill-aktar Ωew© persuni g˙eΩieΩ li kellha.

L-istorja ma ntemmitx hawn. Xi ftit ©img˙at wara, Rebecca kellha rtir ma’ tal-iskola. Waqt mument ta’ riflessjoni, il-qassis qalilhom kemm kien ra©el sew dak is-Sammaritan li mar jg˙in lil dak ir-ra©el li ˙ebbu g˙alih il-˙allelin. Dan il-˙sieb wassal biex it-tfajla ter©a’ tintilef fi ˙sibijietha, u re©g˙et ˙asset il-fjamma tax-xewqa li ting˙ata kollha kemm hi g˙al Ìesù u g˙al ˙addie˙or. Ma kinitx taf x’ser taqbad tag˙mel... kull ˙sieb poΩittiv kien imtappan bl-opinjoni ta’ s˙abha u ta’ missierha.

Óafna drabi ji©ri li min˙abba l-bullying jew min˙abba pressjoni mil-familja, çerti Ωg˙aΩag˙ ma jwettqux dak li j˙ossu, jew a˙jar, jag˙mlu dak kollu biex ikunu b˙all-o˙rajn - biex

ma jg˙ajruhomx s˙abhom, biex ma jinfirdux minn familthom.

A˙na nistg˙u nkunu fuq iΩ-Ωew© na˙at tal-munita: nistg˙u nkunu l-atturi prinçipali fil-pjan tal-Mulej meta jkun qed isej˙ilna g˙al xi vokazzjoni partikolari. Nistg˙u ukoll inkunu qrib ta’ dawk li qed i˙ossu s-sej˙a. L-influwenza tag˙na fuqhom tista’ taffettwa d-deçiΩjoni tag˙hom. Inkunu f’liema na˙a nkunu, g˙andna dejjem in˙e©©u li l-pjan ta’ Alla jse˙˙ bis-s˙i˙, ming˙ajr intoppi.

Grupp Appostolat tat-Talb

INT KIF SETAFFETTWALIL REBECCA?

Appostolat tat-Talb

Grupp Appostolat tat-Talb

INTENzJONIJIET GÓAL MARzU

Ìenerali: Biex id-dinja kollha tag˙raf tg˙o˙˙ il-kontribut tan-nisa fl-i˙vilupp tas-soçjetà.

Missjoni: Biex l-Ispirtu s-Santu jag˙ti l-perseveranza lil min hu ppersegwitat jew qed imut min˙abba Kristu, speçjalment fl-Asja.

Isqfijiet: Sabiex ilkoll nifhmu li mill-˙ajja ta˙-Ûwie© ma jistax jitwarrab is-sagrifiççju.

Appostolattat-Talb


Mill ˙ajja u l-˙idma tal-ÌiΩwiti

MAT-TRAPPISTIF’MONASTERU L-IRLANDA

Grupp ta’ sittax, studenti u lecturers tal-Università, marru jag˙mlu esperjenza ta’ erbat ijiem mal-patrijiet Trappisti fil-Monasteru ta’ Melleray. Dan il-monasteru jinsab fuq il-muntanji Knockmealdown fl-Irlanda.

Dan il-post sabi˙ u kwiet kien il-post perfett fejn dan il-grupp seta’ ja˙dem kif ukoll jitlob mal-patrijiet. It-talb kien

jibda f’˙in li hu diffiçli biex tqum - fl-4.00 ta’ filg˙odu! IΩda, kienet il-paçi li tant kienet tin˙ass ta’ dawn il-patrijiet waqt li jitolbu, li ©eg˙lithom jag˙mlu dan l-isforz!

Kull persuna kienet ting˙ata passa©© biex timmedita fuqu waqt li kienu jnaddfu, jag˙Ωqu u, dawk li kienu aktar b’sa˙˙ithom, kienu j©orru z-zkuk tas-si©ar.

IL-MONASTERU BÓALA POST TA’ TALB U XOG˙OL

It-talb kontinwu huwa l-mezz biex wie˙ed jintelaq kompletament f’idejn ir-rieda t’Alla. Huwa mezz kif inti tlesti ru˙ek biex tag˙ti attenzjoni lill-Kelma u lill-im˙abba tieg˙u li qieg˙da ©ewwa fik. Il-komunità tiltaqa’ ˙afna drabi matul il-©urnata biex tkattar u tesprimi din it-talba mo˙bija permezz tal-Uffiççju Divin. Dan jikkonsisti fis-Salmi, innijiet u qari mill-Iskrittura. Ikunu me˙uda skont iΩ-Ωmien tas-Sena Litur©ika u

jda˙˙lu lill-patrijiet aktar fil-fond tal-Misteru ta’ Kristu.

“Ix-xog˙ol, speçjalment ix-xog˙ol tal-idejn, dejjem ing˙ata importanza mill-patrijiet peress li jag˙tihom opportunità biex jie˙du sehem fix-xog˙ol tal-Óallieq stess, dak li jo˙loq u jirran©a, kif ukoll ikunu jistg˙u jimxu fuq il-passi ta’ Ìesù Kristu. Hu xog˙ol iebes u ta’ fejda wkoll g˙aliex jipprovdi sew g˙all-patrijiet kif ukoll g˙al nies o˙ra, speçjalment g˙all-fqar. Il-˙addiema j˙ossuhom mag˙qudin ukoll permezz tieg˙u u jg˙in g˙al esperjenza spiritwali profonda li tkattar l-iΩvilupp personali u anki l-maturità tal-persuna. Bih ikollok mo˙˙ok u ©ismek b’sa˙˙ithom filwaqt li jservi ta’ ©id kbir g˙all-komunità.” (mill-Kostituzzjoni tat-Trappisti n.26)

JRS MALTA TOÓROÌ KTIEB GÓAT-TFALÓAJRU LIT-TFAL TAGÓKOM JAQRAW IL-KTIEB KIDaNe !

Fid-29 ta’ Frar il-JRS Malta (Jesuit Refugee Service) ippublikat ktieb ©did g˙at-tfal fejn fih juru li r-refu©jati huma persuni bi storja unika tag˙hom, bil-personalitajiet tag˙hom u anki bis-sentimenti tag˙hom...Trappisti


Il-ktieb, KIDANE, kien imniedi mill-Provinçjal, Patri Paul Pace SJ, fil-Palace Hotel. Fil-bidu tal-©img˙a, introduçew dan il-ktieb lill-istudenti tal-iskola primarja permezz ta’ attivitajiet li g˙amlu fil-Kulle©© San Benedittu, l-Iskola primarja ta’ Óal Safi.

Inkiteb bil-Malti u saret traduzzjoni tieg˙u g˙all-IngliΩ. Huwa ktieb tajjeb g˙at-tfal tal-iskola primarja bejn it-8 u l-11-il sena. Huwa parti mill-pro©ett Art of Storytelling, li huwa ffinanzjat mill-Malta Arts Fund, u fih hemm ukoll pakkett ta’ riΩorsi g˙all-g˙alliema.

L-istorja tal-karattru ewlieni tal-istorja, Kidane, hija bbaΩata fuq l-esperjenza personali ta’ Goitom Yosief, ra©el ta’ tletin sena mill-Eritrea li wasal Malta b˙ala immigrant mill-Libja. Il-ktieb jirrakkonta l-esperjenza ta’ dan l-immigrant. Wara Ωmien fiç-Çentri ta’ Detenzjoni, kiseb protezzjoni biex jista’ jg˙ix hawn Malta. Issa, qed ja˙dem b˙ala koordinatur ta’ pro©ett ta’ JRS Malta, li jΩuru l-iskejjel biex juru lit-tfal g˙aliex in-nies ja˙arbu minn djarhom u minn pajjiΩhom u ji©u Malta.

“Dan il-programm jg˙in biex it-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ jifhmu l-verità fuq is-sitwazzjoni ta’ dawn ir-refu©jati; xi kultant ji©u jistaqsu kif jistg˙u jg˙inuhom permezz tal-volontarjat. KwaΩi qatt ma kellna reazzjonijiet negattivi mill-istudenti; is-soltu nsibuhom attenti u japprezzaw ˙afna,” qal Goitom.

“Jien fer˙an li nista’ naqsam l-istorja tieg˙i man-nies g˙ax naf li qed t˙alli effett poΩittiv. Nispera li l-ktieb jg˙in aktar tfal jifhmu li hemm individwi, stejjer u tbatijiet wara n-numru ta’ dawk li jfittxu kenn f’Malta.”

Il-produzzjoni hija frott ta’ artisti u professjonisti fl-edukazzjoni u f’dak li g˙andu x’jaqsam mar-refu©jati. L-awtriçi, Clare Azzopardi, kitbet l-istorja ta’ Kidane bl-g˙ajnuna ta’ Goitom. L-artista Marisa Attard ipprovdiet stampi li ji©bdulek sew l-attenzjoni.

Ikkontribwew ukoll rappreΩentant tad-Dipartiment tal-Edukazzjoni, g˙alliema, staff ta’ JRS u o˙rajn.

Jekk tridu tordnaw kopji tal-ktieb Kidane, jekk jog˙©obkom, ikkuntattjaw lil Stephanie Micallef, JRS Malta jew çemplu fuq in-numru 21442751.

Dr Kathrine Camilleri, Direttur ta’ JRS Malta.

ÛGÓAÛAGÓ VOLONTARJI JMEXXU SOCIaL ReSPONSIBILITY

PROGRaMM

“Óassejt li minflok li kont jien li qed ng˙allem xi ˙a©a lit-tfal, kienu huma li kienu qed jg˙allmu lili; jg˙allmuni l-paçenzja u kif inkun mo˙˙i miftu˙....” Dan qalitu studenta Sixth Former meta kienet qed titkellem fuq ix-xog˙ol volontarju li g˙amlet meta kienet fl-ewwel sena fil-Kulle©© San Alwi©i.


bΩonnijiet tal-o˙rajn, speçjalment g˙all-fqar u g˙al dawk li huma Ωvanta©©jati fil-˙ajja. Il-Kulle©© jippreferi servizz fejn jiltaqg˙u personalment man-nies; dan jg˙in biex l-istudenti jinsew il-preokkupazzjonijiet tag˙hom u jfittxu dawk tal-o˙rajn. Wie˙ed mill-istudenti qal hekk: “G˙alkemm ˙adt gost nag˙mel ix-xog˙ol fil-komunità, ma jfissirx li kollox mexa ˙arir. Kien hemm mumenti li, min˙abba li trid tibqa’ g˙addej, kont in˙ossni g˙ajjien mejjet. Kelli l-˙in kollu mimli u kelli anki n˙alli xi affarijiet o˙ra biex inkompli x-xog˙ol fil-komunità.”

Bejn wie˙ed u ie˙or, nikkalkulaw li xi 12,000 sieg˙a ta’ xog˙ol volontarju qed jing˙ataw lil persuni, gruppi tal-gvern, kunsilli lokali, korpi fi ˙dan il-knisja u NGOs. Hemm Ωg˙aΩag˙ ja˙dmu fi pro©etti tal-ÌiΩwiti stess b˙al fir-Reading Club tal-Kulle©© San Alwi©i (dawn jg˙inu lin-nies li joqog˙du madwar Birkirkara), fl-Istitut Paulo Freire tal-ÌiΩwiti fiΩ-Ûejtun. Óafna ja˙dmu fi Djar tal-Anzjani, fi Djar tat-Tfal, f’Çentri ta’ Respite jew fi

programmi, li jsiru wara l-˙in tal-iskola, g˙al tfal Ωvanta©©jati. Hemm ukoll min jag˙ti servizz fil-Knisja tal-lokalità tieg˙u jew fi gruppi tal-Knisja stess b˙al fil-Y4J, Museum u fin-Neo-katekumenat.

Il-programm Social Responsibility huwa kkoordinat mid-Direttur Spiritwali tas-Sixth Form. B˙ala parti mill-programm, issa se jibda programm ©did ie˙or jismu Springboard Youth Volunteers Training Programme. Din hi inizjattiva bejn is-Sixth Form u ç-Chaplaincy tal-Università. Dan hu mmexxi mill-inYgo, (il-Jesuit Youth Network), bil-g˙ajnuna finanzjarja mill-Malta Council for the Voluntary Section. It-Training jibda f’Marzu u jispiçça f’Mejju; dan mhux biss iservi g˙as-Social Responsibility Programme imma wkoll jg˙in liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex jiskopru a˙jar x’jixtiequ jag˙mlu fil-futur.

IÛ-ÛGÓAÛAGÓ IRIDU JITOLBU

Ftit anqas minn 50 Ωg˙aΩag˙ g˙aΩlu li jag˙mlu esperjenza ta’ talb fis-silenzju fi Ωmien ir-Randan. Dawn l-esperjenzi ©ew organizzati minn INYGO (in-Network Injazjan g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙) u miç-Chaplaincy tal-Università.

L-esperjenza tikkonsisti fi ©ranet ta’ talb, strettament fis-silenzju, fejn kull parteçipant ikun iggwidat fit-talb minn direttur spiritwali personali. Wara introduzzjoni ta’ kull ©urnata flimkien, kull irtirant jitlob fuq aspetti ta’ ˙ajtu fid-dawl ta’ passa©©i mill-iskrittura li jindikali d-direttur. L-esperjenza hija mibnija fuq

IL-PRESIDENT IÛUR IL-KULLEÌÌ SAN ALWIÌI

Din is-sena, mill-Kulle©© San Alwi©i, hemm aktar minn 230 student, fl-età ta’ bejn is-16 u s-17-il sena, li qed jie˙du sehem fis-Social Responsibility Programme. Dan il-programm huwa parti importanti mill-edukazzjoni tal-ÌiΩwiti li tifforma r©iel u nisa miftu˙in g˙all-o˙rajn. S’issa, ilha sitt snin g˙addejja din l-iskema li qabel kien jisimha Community Service Programme.

L-istudenti kollha tal-ewwel sena huma mitluba jiffirmaw g˙all-programm li bih jag˙tu 55 sieg˙a ta’ servizz. Però, jekk iridu, l-istudenti jistg˙u jag˙tu aktar sig˙at ta’ servizz. Óafna minnhom, mhux biss joffru aktar ˙in milli suppost, iΩda jid˙lu g˙al xog˙ol aktar impenjattiv jew jing˙aqdu ma’ organiΩΩazzjonijiet volontarji li jmorru jg˙inu barra minn Malta.

A˙na, fil-Kulle©© San Alwi©i, nixtiequ li l-istudenti tag˙na jinfet˙u g˙all-28 • ApRil 2012 • RM2000-LilÓbiebna

l-EΩerçizzi Spiritwali ta’ Sant Injazju.Fi snin mg˙oddija, iΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha

esprimew fer˙ u ©id kbir li sabu f’din l-esperjenza ta’ laqgha personali u diretta ma’ Alla.

L-irtir ta’ Inygo sar f’Mount St Joseph, il-Mosta, filwaqt li dak organiΩΩat miç-Chaplaincy tal-Università sar ir-Rabat, g˙and is-sorijiet ta’ St Joseph. G˙al dan l-irtir ©iet mill-Ingilterra apposta biex tmexxi Ω-Ωg˙aΩag˙ Sr MaryAnne Francalanza, FCJ. Soru Ωag˙Ωug˙a Maltija li ng˙aqdet ma’ din il-Kongregazzjoni Injazjana ta’ Sorijiet wara li spiççat l-istudji tag˙ha l-Università.

Kienu esperjenzi qawwija li Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙amlu b’serjetà kbira. Kollha ˙ar©u b’qalb mimlija b’dak li l-Mulej kapaçi jag˙mel fina meta nift˙ulu qalbna fit-talb.

KIF ILTQAJT MA’ ÌESÙ

Wie˙ed u g˙oxrin sena ilu il-Mulej sejja˙ lil Fr Pedro Arrupe, ex Superjur Ìenerali tal-ÌiΩwiti li miet fil-5 ta’ Frar 1991. Fr Joe Cassar sj, li dak iΩ-Ωmien kien qed jistudja Ruma u kien iltaqa’ mieg˙u, hekk qal dwaru, “F’dawn is-snin, qatt ma ddubitajt li kont iltqajt ma’ qaddis”. Fl-a˙˙ar ©ranet ta’ ˙ajtu, Fr Joe kien mar bosta drabi ˙dejn is-sodda tal-mewt tieg˙u – l-a˙˙ar darba biss xi sieg˙a qabel ma Fr Arrupe miet.

G˙al Fr Arrupe, Ìesù Kristu kien “kollox”. KIF ILTQAJT MA’ ÌESÙ huwa ktejjeb li fih diskors li Fr Arrupe kien g˙amel lil grupp Ωg˙aΩag˙. Filwaqt li jindirizza liΩ-Ωg˙aΩag˙, il-mod sempliçi u dirett li bih Fr Arrupe jitkellem dwar l-esperjenza ta’ ˙ajtu tmiss il-qlub tal-qarrejja ta’ kull età.

Min jixtieq jikseb kopja tal-ktieb jikkuntattja lil JESUIT VOCATION DIRECTOR, Fr Michael Bugeja, email: [email protected].

Tista’ wkoll tara film qasir dwar il-˙ajja ta’ Fr Arrupe fuq dan is-sit tal-internet: http://www.jesuit.org.mt/content.aspx?id=221498

FR AQUILINA U FR zERAFA JIÇÇELEBRAW 60 SENA ÌIÛWITI

Jikteb Fr Aquilina:Fis-17 ta’ Frar 2012, il-Provinçja ta’ Dumka-Rajganj iççelebrat il-Ìublew tad-Djamanti ta’ meta d˙alt ÌiΩwita, flimkien ma’ Fr Joseph Zerafa.

Fl-10.30 am kellna l-quddiesa fil-kappella l-kbira tan-novizzjat f’Dumka

fil-preΩenza tal-Provinçjal, Fr Nirmal Raj. Óadu sehem madwar tletin saçerdoti djoçesani u ÌiΩwiti. Ìew ukoll Fr Cecil Azzopardi u Fr Anton Scerri, l-aktar ÌiΩwita Malti anzjan li g˙andna fil-missjoni. Jien ni©i warajh fl-età. Barra mis-saçerdoti, kien hemm ukoll bosta Sorijiet. Jien mexxejt il-quddiesa u Fr Zerafa u l-Provinçjal, Fr Nirmal Raj, kienu l-konçelebranti prinçipali.

Wara l-quddiesa g˙amilna daqsxejn ta’ festin sempliçi. A˙na l-ÌiΩwiti Maltin aktar anzjani, inkluΩi Fr Ìi©i Zammit u Fr Midju Saliba, ˙adna gost naqsmu l-˙afna memorji sbie˙ tal-passat. Imbag˙ad kellna l-ikla flimkien mal-Isqof Julius Marandi. Wara l-ikla kul˙add beda ja˙seb biex jirritorna lejn daru.

Jien offrejt il-quddiesa g˙all-bΩonnijiet u l-intenzjonijiet ta’ dawk li attendew kif ukoll dawk li ma setg˙ux jing˙aqdu mag˙na g˙al din l-okkaΩjoni imma kienu mag˙na fit-talb. Nirringrazzjaw lill-Mulej.”

Anniversarju mill-mewt ta’ Fr Pedro Arrupe, ex-Ìeneral tal-ÌiΩwiti


Min humail-ÌiΩwiti ghalik? Staqsejna lil xi Ωg˙aΩag˙ x’ja˙sbu fuq il-ÌiΩwiti. Wie©bu hekk:• Kien hemm ÌiΩwiti differenti li

akkumpanjawni f’mumenti differenti f’˙ajti. G˙enuni nikber u influwenzaw il-mod ta’ kif nara lil Alla u l-lenti li biha in˙ares lejn ˙ajti u lejn id-dinja ta’ madwari. Matul is-snin, imma speçjalment meta kont l-Università, kienu ta’ g˙ajnuna kbira biex niskopri min jien u ir-rieda t’Alla g˙alija! (Julian)

• Il-ÌiΩwiti kienu preΩenti fi Ωmien meta bdejt nikber fil-fidi tieg˙i. G˙enuni nimxi lejn fidi aktar matura. Tawni ˙afna opportunitajiet biex nikber kemm fil-fidi kif ukoll bhala çittadina responsabbli. In˙oss li fet˙uli ˙afna bibien. (Anthea)

• Il-ÌiΩwiti g˙all-ewwel jien ma tantx tajt kas tal- messa©© tag˙hom. Fil-mixja tieg˙i imbag˙ad iltqajt ma’ ÌiΩwiti ta’ ˙afna karattri differenti imma stajt nifhem li kull ÌiΩwita qed jag˙mel l-˙idma tal-Mulej, kull wie˙ed bil-mod tieg˙u! (Lawrence)

X’jolqtok fihom?• Li kollha differenti ˙afna minn xulxin!!!

Imma li kollha j©eg˙lu lill dawk ta’ madwarhom jistaqsu mistoqsijiet dwar il-˙ajja bl-g˙an li jwassluhom biex

jag˙rfu lill-Alla. Na˙seb li x-xog˙ol u l-preΩenza tag˙hom fil-qasam tal-©ustizzja soçjali u kif jg˙inu liΩ-Ωg˙aΩag˙ jift˙u jg˙ajnejhom g˙ad-dinja ta’ madwarhom huma speçjali ˙afna. (Julian)

• Jolqotni ˙afna kemm huma a©©ornati f'dak li qed ji©ri madwarhom u kemm huma lesti biex jg˙inu b›mod prattiku. Mhux jippriedkaw u jitolbu biss. Jolqotni kemm jippruvaw jisimg˙u u jifhmu. F’çerti ÌiΩwiti jolqotni u jog˙©obni l-fatt illi nista’ nitkellem mag˙hom ming˙ajr biΩa’ li se jie˙du skandlu b'dak li nkun qed na˙seb. Dan apprezzajtu ˙afna fi Ωmien ta’ dubju meta kont ser nitlaq il-fidi. (Anthea)

• Jolqotni li mhux kull ÌiΩwita huwa l-istess! Veru li kul˙add g˙andu kwalitajiet sbie˙ imma mhux kul˙add jaf jo˙ro© il-kwalitajiet tieg˙u, imma

na˙seb li l-ÌiΩwiti tant jdumu fil-formazzjoni li huma ittrenjati tant tajjeb li jkunu kapaçi jo˙or©u l-kwalitajiet tag˙hom. (Lawrence)

Imma g˙andhom xi difett?• Iva, xi kultant tant jkunu jridu li kollox

jkun sew u perfett... li ti©i naqra ossessjoni! (Anthea)

• Forsi, difett li tant ja˙dmu bil-qalb u jid˙lu b’ru˙hom u ©isimhom li ma jkollhomx çans g˙an-nies ta’ madwarhom... (Lawrence)

Wie˙ed ©abar kollox f’daqqa....• Il-ÌiΩwiti huma saçerdoti, li g˙ax

mhumiex marbutin ma paroçça partikolari, ma jbatux biex jg˙idu dak li g˙andu jing˙ad ming˙ajr ˙afna kantunieri. Ng˙id g˙alija ˙afna drabi ikunu naqra iktar ‘challenging’ g˙alija bil-kliem u bl-azzjonijiet tag˙hom - azzjonijiet li sfortunatament mhux kul˙add huwa f›qag˙da li jag˙mel. Kif jg˙idu - b›mod edukat - u ©ieli mhux daqshekk edukat - ma g˙andhomx ˙ajta f'ilsienhom, imma dejjem ‘Ad Majorem Dei Gloriam!’ – g˙all-akbar glorja t’Alla. (James)

AMAR Y SERVIR


Il-Bibbja hija l-isba˙ ktieb tal-Óajja. Tajjeb li kbar u tfal inkunu mid˙la tag˙˙a. Inkomplu mill-˙ar©a ta qabel din is-serje tal-Bibbja bl-istampi. Nirringrazzjaw minn qalbna lil Bob West, artist American li tana l-permess in©ibu dan ix-xog˙ol sabi˙ tieg˙u u naqilbuh g˙all-Malti. L-istorja se tkompli minn ˙ar©a g˙al o˙ra tar-rivista.

Ulied il-MissierFtit tas-snin wara

Imma, dan Alla meta sejjer…

…ine˙˙i din is-sa˙taminn fuq ommi u missieri?

Forsi ©urnata nkunu nistg˙u immorru lura

fil-Ìenna tal-Art!

Bidwi

Ir-Rag˙aj

M’hawnx g˙alik. Grazzi tal-ilma.Ix-xemx tiΩre© wisq!

L-uçuh jidhru sbie˙ ˙afna. Se jkollok sena tajba u ˙afna frott.

G˙andek biex tkun kburi, Kain!Iva, in˙ossni g˙andi biex nifta˙ar

wara dak ix-xog˙ol kollu.

Is-Sagrifiççju

Mulej, hawn l-offerta tieg˙i.Batejt ˙afna biex kabbart dal-frott.

Jog˙©bok Ωgur!

Mulej, in˙obbhom wisq in-nag˙a© li tajtni.Grazzi minn qalbi. Ìibtlek l-aktar wa˙da g˙aΩiΩa!

! ?!!

L-istorja tal-Holqienbl-istampi 14

v

Ming˙ajr l-abbonament u l-offerta tieg˙ek il-magaΩin ma jistax ikompli. G˙andna bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek. G˙alhekk iMpORTANTi li ©©edded l-abbonamentibg˙at ismek, l‐indirizz u n‐numru tat‐telefon flimkien mal‐˙las g˙all‐abbonament tieg˙ek fl‐indirizz ta’ hawn ta˙t. Napprezzaw kull offerta flimkien mal‐05.00 tal‐abbonament regolari. Jekk g˙andek ˙las b’lura ibg˙atilna l‐˙las tas‐snin mg˙oddija.

ÌEDDED L-ABBONAMENT TiEGÓEKÌEDDED L-ABBONAMENT TiEGÓEK

pERMEZZ TAl‐MOBilEibg˙at SMS fuq dawn in-numri:

5061 89165061 9210

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e6.99(li minnhom e0.70 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile)

jekk tixtieq tag˙ti offerta ta’ e11.66 (li minnhom e1.16 jmorru g˙all-operaturi tal-mobile.

iMpORTANTi: Fuq l-SMS ikteb: ismek, kunjomok, l-inidirizz u l-kodiçi postali. Jekk se ©©edded l-abbonament ikteb ir-Reference Number li ssib miktub fuq it-tikketta mwa˙˙la mar-rivista li soltu tirçievi bil-posta.

Biex i©©edded

pERMEZZ TAl‐iNTERNETmur fuq il-website www.rm2000.orgTista' t˙allas permezz tal-paypal

Biex i©©edded

NOTA GÓAl DAWK li GÓANDHOM ÓlAS B’lURA:Biex ma ntellfux il-©id li tag˙mel ir-rivista, s’issa bqajna nibg˙atuha wkoll lil dawk li jittardjaw biex i˙allsu l-abbonament tag˙hom. Jiddispjaçina li, min˙abba l-ispejjeΩ li g˙andna, dan mhux se jkun possibbli nag˙mluh aktar. G˙alhekk, kontra qalbna jkollna nwaqqfu li nibag˙tu ir-rivista lil min idum iΩΩejjed ma j©edded l-abbonament

Nirringrazzjaw lill-qarrejja tag˙na g˙all-g˙ajnuna biex l-RM2000-LilÓbiebna ikompli l-missjoni tieg˙u. Ming˙ajr il-˙las tal-abbonamenti u l-offerti tag˙kom dan mhux possibbli. G˙alhekk qed nag˙mlu aktar sforz biex infakkru l-qarrejja meta g˙andhom jibg˙atu l-˙las tag˙hom.

Qed nibdew sistema ©dida li nfakkrukom meta l-abbonament tag˙kom ikun wasal biex jag˙laq. F’Marzu, Ìunju u Settembru ta’ kull sena l-abbonati, li j˙allsu bil-posta jew bl-sms u li l-abbonament tag˙hom jag˙laq f’dak iΩ-Ωmien, se jbdew jirçievu nota li tfakkarhom biex i©eddu l-abbonament g˙as-sena ta’ wara.

F’Diçembru ma jintbag˙tux noti personali, imma jkun hemm, b˙as-soltu, formoli biex wie˙ed i©edded l-abbonament.

Nirringrazzjaw lill-Qarrejja li jibg˙atu l-˙las fil-˙in. Jekk dan ma jsirx qed ikollna diffikultajiet biex in˙allsu l-kontijiet kbar li jkollna kull xahar.INFAKKRU LI L-ABBONAMENT TA’ S5 FIS-SENA HUWA BAXX WISQ. MA NGÓOLLUHX BIEX KULÓADD IÓOSSU KOMDU LI JIBGÓAT L-OFFERTA LI JIXTIEQ MAL-ÓLAS. IRRIDU LI NIDDEPENDU FUQ IL-ÌENOROÛITÀ TAL-QARREJJA.

Nirringrazzjaw lill-abbonati li di©à qed jibg˙atu offerta mal-abbonament tag˙hom.Fr Paul Editur

GRAZZi Mill‐QAlB lil DAWK KOllHA

li QED JiBGÓATU OFFERTi U GÓAJNUNA

RM2000‐lilÓbiebna c/o 78, Triq il‐MarkiΩ Scicluna in‐Naxxar NXR 2067Tel: 2142 0610 • Mobile: 7982 6899 • Email: [email protected]

SE NIBDEW NAGÓMLUSFORz BIEX NFAKKRU…

v

Tisliba aprilC

arpe

t Z

on

e ©

enti

lmen

t jo

ffri

Dir

t C

ontr

olle

r b˙

ala

riga

l g˙a

r-re

bbie

˙/a

tal-C

ross

wor

d P

uzzl

eD

isin

n •

Out

look

Coo

p

Mimdudin: 1. Sta©un tas-sawm (6)4. Il-van©elu li jinqara f’Óadd il-Palm (6)7. Joseph Muscat Agius (1,1,1)8. Mag˙mula minn ˙afna ˙oloq (6)9. Spiççaw biçça xog˙ol (6)10. Mhux komuni (4)12. Meta Ωwie© ma jsirx sew ji©i ddikjarat

hekk (4)14. Sors ta’ ilma terapewtiku (3)15. B˙alu g˙andna tlieta bit-Taljan fuq

it-TV (1,1,1)16. u 20 Mimdudin: Óelu Malti g˙all-

festa tal-G˙id (7)18. Allied Association of Motorists (1,1,1) 20. Ara 16 Mimdudin 21. Ji©i mix-xita, utli g˙all-˙ajja (4)24. Qarras is-snien b’ΩaqΩieq qawwi (6)25. L-istatwa tieg˙u to˙ro© nhar

l-G˙id (6)26. Min g˙andu dan quddiem ismu

huwa qaddis(3)

REBBIEÓA tat-Tisliba ta’ Marzu 2012 hija Ms A. Psaila minn ÓaΩ-ÛabbarIMPORTANTI: Ibag˙tu t-twe©ibiet tag˙kom f’dan l-indirizz: RM2000-LIL ÓBIEBNA, 78 Marquis Scicluna Str, Naxxar NXR 2067 It-twe©ibiet iridu jaslulna sal-a˙˙ar tax-xahar.Meta ©©edded l-abbonament tieg˙ek u tibg˙at çekk, ag˙mlu fuq isem RM2000.

27. Isem ta’ tifla li ssibu fi drama ndaqs (6)28. Twiddeb (6)

Weqfin: 1. Isir il-qorti biex jibda proçess (6)2. Ìesu ˙a din ta’ bniedem biex ikun jista’

jbati (6)3. JintuΩa biex tin˙adem l-g˙amara (4)4. Óadd il-.......... , ©img˙a qabel l-G˙id.(4)5. Taqsima, sezzjoni, b˙al wie˙ed privat

jew pubbliku (6)6. Indaqs (6)11. Óafna drabi il-Ìimg˙a Mqaddsa ti©i

f’dan ix-xahar (5)13. Speçi ta’ isem familjari (5)16. Il-farfett jo˙ro© minn din (6)17. Il-festi tal-G˙id jibdew bil-kant ta’ din (6)18. L-isem s˙i˙ ta’ Fonzu (6)19. Dawn inqatlu g˙all-Fidi tag˙hom (6)22. Mhux imbag˙ad (4)23. Óajt (4)

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturiu ˙bieb tag˙na mejtin

TWEÌIBA TAT-TISLIBA MARzU 2011

MIMDUDIN: 1. Patata 4. Sabina 7. Rum 8. Nemnem 9. Irtokk 10. Urew 12. Xtut 14. Rat 15. Uri 16. M.U.A. 18. D.N.A. 20. Anna 21. Prim 24. Torino 25. Girgor 26. Pro 27. Intopp 28. Rabtin

WEQFIN: 1. Pinnur 2. Temmet 3. Armi 4. Smin 5. T˙ottu 6. Arkati 11. Ra©un 13. Uruni 16. Martri 17. Ankrat 18. Dragut 19. Amorin 22. Kopp 23. Igor

Paola Maria Fenech, omm Fr Anthony Fenech sjVittoriosa Lawrence zammitCospicua George VellaSan Giljan Anna zammitXag˙ra, G˙awdex Angela SpiteriXag˙ra G˙wadex ÌuΩeppa AgiusXag˙ra G˙awdex Ìemma AbelaSan Ìiljan Dr Çensu TaboneÛejtun Angela Mangion

Jekk qed tfittex servizz ta’ counsellingAnsjetà – Stress – Tensjoni - Alko˙ol – Drugs – Addictions

- Diffikultajiet f’relazzjonijiet – Tqala mhix mistennija – Sitwazzjonijiet diffiçili o˙rajn

Mrs Grace Gatt Dip. CounsellingÇempel: 9966 6653 (mit-Tnejn sal-Óadd)

Tibqax wa˙dek. A˙na lesti nisimg˙u u ng˙inu

COUNSELLING

Carpet Zone, Valley Road, B’Kara (opposite post Office)

SE NIBDEW NAGÓMLUSFORz BIEX NFAKKRU…

EspErjEnza ta'Volontarjat fis-sajf

f'Katanja,palErmou napoli

g˙al aktar informazzjoniE: [email protected]

T: 2340 2341

RM2000-2012-04-April

Documents

Transcript of RM2000-2012-04-April