Q. B. V. D.

QuaeftionesPragmaticaeQuas

Ex approbationeVener. Vacult. VbilofophicaSUB PR£SIDIO

V. CL

M. PETRI FONTELIIMathefeosProfeflbris ordinarij.

Publteo bonorum inaminifubmittit

DANIEL TILACEVS Dalius.

Ad diem 6. Iunij in Audit. GuftavianoAnno 1669.

UiSALIiI —-~

ExeuditH ϋ Ν Ulcus C u κ i o S. R.M· åt AcädcmixUpfål, Bibliop.

v'

λ

< ' -Λ f ι ί: u*

■

-

■

v

g^·

.

.

i, V1 ' .'■■· '* Λ .'··.· v· ·■ - - v . .

.

W -i k'■ : - ►. . „ - „ . vi L. :v

.

. I *j '.;· ··.·*- *:? -- · ·■■■.-; *r~

fe/ > -,.·■ · —'.·.. -'; · >-»; . λ- ■■* ":- *. ■-· ' -

'

.

<*:/ · O - έ Xi-Svi i l€ .

?t · · . - c■

:.

r- :' · *': J' ,

§$£' %':

'

. .'<> ΐΤ ri, ν.-φ..^ - ■·' <"

•^. -·

/ V

Q V Α-S T I O L

AN volentifieri pofiit injuria ?&*analiquisßbi ipfi injuriam faciat ? N.Poteil hasc tritanimisac plebeja videri quasflio, digna tamen mi¬

hi eil vifa j qnac paulo diligentiorem meret etur confiderationem:tum quia atiquas requirit obfervationcs»ne crude ninais intelleéiadamnum det in vita civil·. Tum quia conivevere improbi proter-vis fa&is ludibria verborum addere,& in mediis fceleribus negarefe injuriam feciiTejita enim voluifle eos, cum quibus illis res fuerar.ficutexTragcedia Euripedis quendam de matricidio accufatumhac ratione facinus å fe amolientena introducit Ariil.f .Eth.c9.fedad rem. ita fcribit Arift. j. Eth. C» 6. ctvm πξοαιςίίτιη βλ&-w?«v. £ΐο cht ιςιν ahntet αυτόν. Hic obiervandum,ut quisinjuria aliquem afficere dicatur , requiri non tantum ut fa&um fitinjuftum ,fed Sc fponte ac voluntarie faöum c»l. c. 8- ahnov Uteztt μην αδίκημα ht Ιπω , tetv μη το (κάτιαν ρξοτη. Idem «5ί,ut quis injuriam ,pati dicatur, requiri > fcilicet ut non folum inju-fta patiatur> fed eriam contra voluntatem» vid. O 9. cit. Itb*βλοί'Μίν^ μην χν τις ittsov* d$/κεΤηχ/ ίΐς tum. Prope jam a-pud omnes in proverbium abijt, volenti non polfe fieri injuriam.Multatamenfunt quajobijcipoiTe videntur. Certum eil multlipli-cemeffe non minus in voluntate quam intelle&u hominis defedu:ut ficut omnes aliqnando errant in judicando vero, ita quoque in-terdum peccant in appetendo» Sc id volunt> quod per fe injuitumeft. Horum fi quis defiderifi expleat, urique Sc ipfe peccabit, necjuile faciet. Non iam loquor de infantibus Sc pueris, qui quid jusSc injuria fit ignorant , fepe tarnen multa prave appetuntifeddeadultis, quos etiam injuila velle, frequentius quam rebus hu-manis expedit, monftrat experientia; fifatuo& bona fna dilapi-dare volenti ,ea qiiis auferat, tantum quia ille auferri voluit>uti-que peccafcit. peccat etiam qui cum flagrantiifima: libidinis fcortoconcumbit. Idcopuniri voltiitDeus nen tantum eum qui cummuliexe rem habet, diiienflum voeiferatione teilatur, fed Sctum qui cum tacente: Deut.XXII. 24. imo & tacentera virgi-

A 2 nenn

nemnec contranitentern>viribus Sc voce lapidar! jübet v. 24. jir-venem qui volentem Saulem occiderat.vel occidifie fe dixit, occidijuffit David ». fam.I. 9. feq. non )uiFurti$,fi jufte fécitTec ätter..

Sed ut Refpondeamus. I. videndüm quid fit injriiia, qua: nihilaliud eft quam vis quae infertur invito.. p. Etb. C. S. *3-gj/την Αυτχ βχλησιν. ωςί&κ djixmκ/ åtcl ye tütb, cL}K (ivnoβλαΐτβίτκι. SC cap. 11. ix.uvy^ 7πχτχα. άλχ,ίί7Xj Je ίκων,Nam fieuti nemo proprie dicittir facere alicui injiiriam nifi volensjitanemo patinifinolens^X^iti enim patirur injuriam ejus jus vio-latur, quod non poreft aeiTneri quin nolit: At iniufta pati poteftvolens. ficu-t in diftributione, qui de jure «qualitatis cedit fuafponie, hoc ipfo in in*qualitatem confcntit, ac proinde ei non fitinjuria, is ^^.υτοντο'^Λ^ίΚΛττρίί'τΙαν , τω ei^Mtiv , 8 ^iro cL$i-Kct ττΜτχαν, τω cfJiM&i.dicit philof p. Eth.G 9» II. Qui vo¬lenti infert aliquid rc&* rationi. bonisque legibus ac moribus re-pugnans facit qiiidem ille injufte, iive facit, id quod injuftum eft::non tarnen proprie injuriam facit, qua non iaffcrtur nifi-invito: five illüd &ίΜ<» ex vi vel ignorantia proficifcatur. Puniturergo juft* quia injufte feeit, autidquod injuftum erat, jmofi nonhuicvelilIi homini, Reipublic* tarnen A Reip. re&oribus, quinefaceret prohibuerunt, injuriam intulit. punitur. & jufte igno-miniofa fepulctira, qui fibi ipfi mortem adfcivit, utpote in Remp.Ipfiufque Dei ac natur* leges injurius ; fi non adverfus fe ipfum;III. Äddo oporterc voluntatem effe Iiberam Sc plenam, 11t fimiilrefponderi poflit ad aliam quseftionem ex hac natam : promittitviator latronibus fe velie vitam dimidia bonorum parte rcdimere.An ergo id volenti ,eam auférentes injuriam non faciunt latrones?Vtique faciunt. quiavoluntas pJena nonfuit, fed interceifitin-jufta coa&io, qti* a&icnemreddidit mixtamv Dico coaäio injufta,Eft enim cum iufte quis cogi poteft Sc citra injuriam; Vc qui injufto-bello aliquem laceflen·, fi poftea vi&us cogatur luere temeritatembelli, malaque damna refarcire, qttamvis coa&usid faciat non ta¬rnen injuriam patitur. Nam h*c eil juris a&iOi ut qui fuum cuiq«'jus non tribuat ex conftanti voluntate, etiam prfcter voluntatemdamna preftare pocnamq; fubire cogatur. Sicut illi norunt expli-ct:e latius, qui jura ex profeiTo tra&ant IL'

f

■ ■ i i: ■ ι ■

Λη Ludus ollarumßt ferenda > utßt modusitcquircndi ? Neg. ^Human« fortis h*c cft conditio, utnegotijs femper vacare ne-

qucat, fed otüim quandoque requirat, ac ut alterais vicibus laboriquies, quieti viciifim labor fuccedat, Ne fcilicct aifidua raedita-tione animus, & continuislaboribus corpus debiliteturi vel utrum-que jugi defidia torpefcat. Ludos itaqtte, qui»propter honeftamanimi recreationem, Sc moderatam corporis exercitationem fu-fcipiuntur ,ηοη modo coramendarunt, fed Sc iisdem quandoqueindulgere, infra fuam dignitatem non exiftimaverunt iniignes viri.iit teftatur Alex, ab Alex. 1. c. 11. Sed funt prxcerea alii ltidi,«juos non folum propter recreationem ; Verum ( ut eft humanaindoles a lapfu abufibus obnoxia»& in inveftigandismodis iu* cui-que cupiditati fervientibus fagax ) ob quxftus quoque aviditatem,humanum genus invenit. Γη his Λ ludus ollarum : de quo qux-ritur. Et videntur non pauca hic in partem affirmantem adducipofl'e. Videri rem mediam. Situm efle in ctijutque poteftatenon folum rem (uam donare alteri fimpficiter, fed etiam in alte-rum transferre fub aliqua conditione, five ea fit fortuita, five exiuduftria pendeat. Äccedere etiam ejusLufuna apud quoldamfrequentiorem. Verum h*c tanti non funt, ut patiamur nos eoadduci» uthuncludiim inter artesae modos acquirendi legicti-xros referatnus. Quatenus ferri poilit infra vifuri. Dicimuritaque raulto fe&ius rebus humanis confultum efle, fi tales modiacquirendi prorfus proferiberentur, adeoque tutius nos in par¬tem negantem i re poiTe» Nulliis namque hic indufti« virtuti acarti videtur effe locus: fortunam Sc cafum folum dominari. Atprudentis noa efle fuas fbrpinas cafui permittere: Reipub. etiamiüterefle nequis refua male abutatur. Vid. Vefenb. dig. L.XI.t»f. Addo nobis poft perditam integritatem impofitum Gen. z.χ 9. Ut cum fudore vultus laborisnoftri fru&us paremus, ne otiofecuritatem foveamus, Sc fraudes in invicem raeditemur. Vndeprudentcr quoque caventLeges Civiles ne ludi hnjusmodi habe-

Α ι antun

antttf fater legiffimotacquirendi modos. adeö non concednntVi»dori adionem invi&um ,utne vidum quidem conveniri vclintvid.ff. t. 4f. quin potius perd;ta in judicio repeti jubeant. Vi»deat ur etiam lex noftra titulo iÖu&M* £5. §· 2. Itcm Conft. A-cad. Cap. ΧΧΙΪΙ §.10. tantum igitur abeft. ut hujusmodi ludosinter artes ac modos acquirendi referant, ut potius hujusmodiquieftuofis Indis deditos mul&at fubijciant fupra laudatac LL. Lu-dis autem virtutis caufa fufceptis, prxmium ex contradu inter Iu-ludentes concedi, ut illorum virtus inde magis reddatur confpi-cua > Quatft. CXXXIII. in Tacit. oftendit Berneggerus. Sedfi Sc hic ludus propter quandam animi recreationem non ut ars ac-quirendi adhibeatur fuo modo tolerari pofle videtur. Sicut Sc ixtnonnullis Rebusp. eundcm vigare conftat, ac graves quandoqueyiros huic fefe immifcerc , id utique non faduri fi in fe plane effetvitiofum. minus tamen hunc ludum apud nonnullos liberalem ha-beri. Non énim omnibus eadern ftmt honefta atque turpia. V-bi autem in turpibusnon eft, nihtfoniinus prudens aliquod tempe-ramentum adhibendum effe putamus. Scilicet 1. Ne pretiu»excedat modum Infus,majorefque in hos Iufiis impendantur fum-ptus quam fine damno amitti poiTiint. x.Vtfinis primarius fitcu-raruir. remiliio ac moderata animi relaxatio,ut natura ludorum re»quirit, non lucrnmiadco ut amor lucrandi cum ftudio fallendi cou-jungatur, 5. Neillis, qui hujufmodi ludos inftituunt fubdolisar-tibus alijs imponere liceat vel technis mechanicis regere fortes, a»deoqite per fraudem ludentiiim emungere crumenas. Id enirninquit Cicero lib 3. off natura non patkur j ut aliorum fpoliis resnoftras augeamus , fcd fme cuique utilitati quo fine alterius injuriafieri poteft ferviamus. 4. Ne res nirnium viles in fortnnas aleamcxponat lirfor, adeout lucri fpes omnino fit certa* nullus verodamni metus. Puta ii fciat fc decem imperiales lucraturam ß

antequam vel unius faceret prerii ja&uram.nam Sc hac rationeresabit ad vitium utpote cum lucrum potius quam lufus refpiciatuT·f.Vt ludentes liberam fuarum rerumhabeantdifpofitionemnonn.poiTunt res alienas, vel quas alienare non poffunt pericnlo expone-re-Vid. Leff. c. 16. de ludo Sc fponfionibus dub. 1. Sc illius etiamfint conditionis ut cx damno nnlla fentiant calaooitatem,6.Ne fint

hu-

Jmjusmodi ludi nimi"m frequentes adromie dent fcandafum. mnf-tosque å Iiberalionbus exercitiis avocent ac quandoque ad malasanes excitent» quibus pecuniam vel quibuscunque ludis proipici-ant, bonaqic fua imitil^er dilapidare addifcant. a\eruendum e-nimeiLne quhn puerjcia aciculana , in viril· xtate Ά cunicam de-ponar-Vid Horol. Princ. 1. i. c.4f. Addimus porro iUud P'atonisapud Laert: vdentis puerum alea 1 dentem. Parvum eil alea lu¬dere,ac non parvurn alfvefcere. His igirur obfervatis caucionibus,iore putamus ut hic ludus, aut minus fiabeat incommodi , aut mi¬nus cenfearur bberalis* Tutius proinde ab hu jusmodi ludis abiti-netur, quo ad vitium accedant pror ms , ducantque in hanc rem4ua natura proniores facilius. Vtilius autem eliguntuc illi , jnquibus pr jcinfiones ad virtutem fieri poifunt, quales fnere Gymni-ci veterumquibus fiiveutus praeter exercitationem corporis fo re¬bus bellicis aptam reddidir.Bern.c.l.Q i^uVbi eria moderarioneraprudeiirem adhiberi decec, ne id unurn agatur , ut hac ratione ci-vium animi ad beluinam quandam feritatem inilruaniur , quo no-mineab Ariftotelelib. S. Pol. c 4. vapnlat Palscftra Lacedxmo-oiorum; quod hifee exercitiis uuice itudio potent!« bellic* dedi-ta fuerit»

III.jin ludus Schoenobatarumßt probandu* ζ$* qui

inde cßmodus acquirendi > N.Improbata fatis ars videfnr cujus exercitatio non nifi obnoxia

periculis eft. Talis fane Scharnobatica. Nara ficut inter ludosqui in quatftum funt comparati,nefcio an ullus hoc majorem rei.ui-rat artemj ita nec quenquam majori cum periculo eflTe conjundümaffirmare fuftineo. quippe velut in aere pendulus per funes ita gra-diri ,ac pedibus deeuffatim vibratis exfilire Sc fubühre, ut men-fura ac pondere ligni cujusdant teretis fe quis dirigat res longe eilpericuloiiifima, fummaq; cum tetreritateconjuncla.Dicant artemminoribu« periculi parari : Ita figi fimes ut a laplu minus pericu-lj fit mecuendum; Artem paratam tutp Tel major* audere, Hanc

tarnen

lamm ut improbemiis fvadent racionc* féquentej. t. Quid qtt2%fo aliud eil temerariis hujusmodi artibus fidere» quam ipfum De-um centare. proinde qui iis fe periculis fine neceifitate committita quibus ut lrberetur, temere exfpe&at opem Numinis, ftolide eilaudax , (ibique ipfi cauia exitii exiilitit fi quod inde fequatur. re&eigitur huc aliegare poiTurnus iliwd, quod ex Abbate Panortuitaaocitat Camerariusin oper. Subcif. Hor. Cent. x. p. m. j6. OmneeJudos in quibuspericlitatur hominnm falus ,«utanimarum omni-XTO tollendes effe quod pugnent cum verbo Dei. %. Qui fairfe exercent noxis ludis, tempti s, quod melioribus lludiis atque ne¬gotii* eos oporteret impendere, inutiliter coniummunt atque pey-dunt>qu« ja&uravix pretio «ftitnari poteft , aliisque idemfitf-furautur. unde Terent. in Prologo ad Hecyram dicit Populumitudio ihipidum in fimambulo fuiiie, 3. H*c fpeäacula nullambabent jucunditatem j ficut habere pöflunt fpe&acula & ludi fce-nich, fi ( ut ad illos paucis digrediamur ) in bis quod monent pru»dentiores , res maxime ierias Sc å yeneranda antiquitate pr*clareaclaudabilirergeitas graphice depingant,qui fibi hanc fuatmunto·peram, ut inde habeant lpeftantes quod tacite illorum menres pe-uetret Sc ad egregia «mulationem ftimulet.Vt taceam a vcteribusadhibitosnon folu propter hane ratione,ac tit inde reficianrur ho-minu animi, fed Sc propter vim quam habebantin animis vtilgi adfirmanda imperia.Utapud Tacit.Hiiü.4.64vdicüturvohiptatibu«plus adverfus hibje&os qua arrnii valuifle Romani, hac arte Au-guftum pro captando popuh favore,ufum fuiiie monflrat IdeAnn«l.i.c. 2.Q11* igitur fpe&acula nil probi moris in fe continent» vel e-ventu faepiflimefnint triftia, uthacc fcaenobatarum> non cordatusquisquam probat. Experientia namqj teftatur hos tales temerita-tis fu* pcenas nunc membrorum comminutione,itunc vit» amiifio-ne f»pms dediife. At pericula, quac honefte fufcipi non poiTunt ag-gredi hominis eft projcftjc audaciae Sc temcritatis. honeße autcm iufcipitur profalute Reip. ac proximi 5 pro honorc Dei Sc virtutis defenftone 3 non vero pro¬pter tuipe lucrum. 4. Solet etiam faepius hoc genus hominum gulse eflfc ad-d iftum «cui ut ieryiant ,ηοηmodo pcriculofa fed & temeraria audcnt, ac ne-glcftis tutioribus feacfuosfuftentandi mcdiis vitamac falutem fuam ad quat-ftum proftitunnt praifentiffimisque pericuüs fc exponunt. Qualis hinc nafca-tur modus acquircndifacile eft colligcre. cum nullum fit turpius lucrum quamquod tanto falutis cum difpcndio paratur. de his nihil amplius addimus, quam

Ut cum C®lio Üb. 8. ad Cic. dicamus. Nos ejus cfuiiti»qui Scbccnebati-cam facit,mifeieri.