ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία...

40
1 33 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΣΕΙΡΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ «ΑΣΥΛΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ»

Transcript of ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία...

Page 1: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

1

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΤΜΗΜΑ Ε2

2013 ndash 2014

ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ

ΣΕΙΡΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ

laquoΑΣΥΛΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥraquo

2

ΓΕΙΑ ΣΑΣ

ΠΑΙΔΙΑ ΗΗ ΒΒυυζζααννττιιννήή ΑΑυυττοοκκρρααττοορρίίαα

Στον τεράστιο χώρο όπου

εκτεινόταν η Βυζαντινή

Αυτοκρατορία ζούσαν διάφοροι

λαοί και φύλα Έλληνες Αρμένιοι

Εβραίοι Αιγύπτιοι Σύριοι

Γότθοι Σλάβοι Βούλγαροι

Ιλλυριοί Γαλάτες κά Έτσι η

ιστορία των πρώτων αιώνων της

Ανατολικής Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας δεν είναι η ιστορία

μόνο ενός έθνους αλλά ενός

υπερεθνικού κράτους με αποστολή

εξόχως οικουμενική Ενωτικό τους

χαρακτηριστικό φυσικά ήταν η

χριστιανική πίστη και η ελληνική

γλώσσα η οποία καθιερώθηκε από

τον 6ο αιώνα ως η επίσημη

γλώσσα του κράτους

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

Ιστορία του βυζαντινού κράτους

Georg Ostrogorsky httpwwwdefencenetgrdefenceitem

βυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-

ηράκλειος-τους-νίκησε

3

Ο αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Ιουστινιανός Α΄ (527-565) βοήθησε όσο κανείς

άλλος την άμυνα και την ασφάλεια της χερσονήσου

της Κασσάνδρας στη Χαλκιδική με την κατασκευή

ενός διατειχίσματος στην Κασσάνδρεια η οποία

ιδρύθηκε το 316 πΧ στη θέση της κατεστραμμένης

από τον Φίλιππο Β΄ αρχαίας Ποτίδαιας Το

οχυρωματικό αυτό έργο προσγράφεται από τον

ιστορικό της εποχής Προκόπιο μεταξύ των

μεγάλων έργων του Ιουστινιανού Η ανέγερση του

τείχους συνολικού μήκους 1200 μέτρων περίπου

με 21 ορθογώνιους οχυρωματικούς πύργους έγινε

προφανώς στη θέση και σε αντικατάσταση

παλαιοτέρων οχυρώσεων που είχαν εν τω μεταξύ

καταστραφεί Τα κατάλοιπα του διατειχίσματος

διατηρούνται σήμερα κατά μήκος της σύγχρονης

διώρυγας της Ποτίδαιας

Πηγή httpwww10ebagrindexphppage=kbpi3-1

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΣΠΥΡΟ

ΠΟΥ ΗΣΟΥΝ ΕΧΩ

ΜΕΡΕΣ ΝΑ ΣΕ ΔΩhellip

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΛΕΝΑ ΕΙΧΑΜΕ

ΠΑΕΙ ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ

ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ ΣΤΗ

ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ

ΠΟΤΙΔΑΙΑ ΚΑΝΑΜΕ ΜΙΑ

ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΣΑΜΕ ΤΗ

ΔΙΩΡΥΓΑ ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ ΛΕΝΑ

ΠΩΣ ΣΩΖΕΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΕΚΕΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ

2 Η διώρυγα της Ποτίδαιας

1 Χάρτης όπου σημειώνεται

με κόκκινο χρώμα η θέση της Ποτίδαιας

3 Το διατείχισμα της Ποτίδαιας από την εποχή του Ιουστινιανού

ΣΠΥΡΟ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

ΟΜΩΣ ΓΙΑ ΤΟΝ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟ ΝΟΜΙΖΩ

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ

ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΓΙrsquo ΑΥΤΟΝ

4

Ο Ιουστίνος αρρώστησε βαριά στις αρχές του 527 και

διόρισε διάδοχό του τον Ιουστινιανό Ο Ιουστινιανός

ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας στις 4 Απριλίου 527

και στέφτηκε σrsquo ένα παρεκκλήσι του Μεγάλου Παλατίου

μαζί με τη σύζυγό του Θεοδώρα την οποία είχε

παντρευτεί τρία χρόνια νωρίτερα Ο Ιουστίνος πέθανε

την 1η Αυγούστου 527 οπότε ο Ιουστινιανός τον

διαδέχθηκε ως αυτοκράτορας και παράλληλα η

Θεοδώρα ανακηρύχτηκε αυγούστα

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΗΤΑΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 527 ΕΩΣ ΤΟ 565 ΜΧ

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑ ΗΤΑΝ ΠΕΤΡΟΣ

ΣΑΒΒΑΤΙΟΣ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΑΚΗ ΟΤΑΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΗΤΑΝ Ο ΘΕΙΟΣ

ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΤΟΝ ΠΗΡΕ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΟΥ

ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΡΙΣΕ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΑ ΤΟΥ ΤΟ 527 ΛΙΓΟ

ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ

ΣΥΝΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ

Ο Ιουστινιανός είχε γεννηθεί το 482 στη Θράκη κι αυτός

(όπως ο θείος του ο Ιουστίνος) Ήρθε στην

Κωνσταντινούπολη πιθανόν ύστερα από πρόσκληση του

Ιουστίνου όταν ήταν ακόμη παιδί η μόρφωση και η

καλλιέργειά του απεδείκνυαν ότι είχε ζήσει στην

πρωτεύουσα και πουθενά αλλού

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Στην Κωνσταντινούπολη εκείνη την

εποχή στην εξουσία είχε ανέβει από

το 527 ένας ισχυρός και φιλόδοξος

ηγεμόνας που αγαπούσε την

πολυτέλεια ο Ιουστινιανός

Φιλοδοξία του ήταν να ενώσει ξανά

και να θέσει υπό την κυριαρχία του

όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Η

Αυλή είχε όλη τη χλιδή της Ανατολής

Αυτός και η γυναίκα του η

Θεοδώρα μια πρώην χορεύτρια του

τσίρκου φορούσαν μεταξωτά και

βαριά ενδύματα τις πορφύρες

κεντημένα με πολύτιμους λίθους και

χρυσά και μαργαριταρένια

περιδέραια που κουδούνιζαν καθώς

περπατούσαν

Πηγή laquoΜικρή ιστορία του κόσμουraquo EH

GOMBRICH εκδόσεις Πατάκη

4 Ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα στα ψηφιδωτά του ναού του Αγίου Βιταλίου

στη Ραβέννα

5 Ιουστινιανός Α χρυσός σόλιδος 527-565

5

Ιουστινιανός και Θεοδώρα

Ψηφιδωτά που κάναμε στην τάξη μας

(Τα έργα έκαναν η Χριστίνα Βαρσαμή και η Παρασκευή Μάντζιου)

6 Η Θεοδώρα και η ακολουθία της σε ψηφιδωτό από τη Ραβέννα

laquoΑναμφισβήτητα ο Ιουστινιανός (527

ndash 565) είναι ο πρώτος αυτοκράτορας

που έκανε πραγματικότητα που

έδωσε σάρκα και οστά στην

αυτοκρατορική βυζαντινή ιδέα Στα

χρόνια της βασιλείας του η

Μεσόγειος έγινε λίμνη βυζαντινή η

Κωνσταντινούπολη είχε πετύχει να

αποκαταστήσει το imperium

romanum1

στα παλιά σχεδόν

σύνορά του και είχε υπό την αιγίδα

της επιβάλει στον κόσμο της

Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου

την Pax christiana2

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη

Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

1 Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

2 Χριστιανική ειρήνη

ΟΥΑΟΥ

6

Ο νέος αυτοκράτορας πήρε μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους και για την

άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας Συγκεκριμένα

Μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους

Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους (τον Ιουστινιάνειο Κώδικα τις Εισηγήσεις τους Πανδέκτες και τους συμπλήρωσε με νέους πιο δίκαιους γραμμένους στα ελληνικά τις Νεαρές Με τη σύνταξη αυτών των τελευταίων νόμων στα ελληνικά καθιερώνεται η ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους παράλληλα με τη λατινική H κωδικοποίηση των νόμων έγινε

από ομάδα νομικών με επικεφαλής τον σπουδαίο νομικό Τριβωνιανό

Όρισε τους λογοθέτες υπεύθυνους για την εφαρμογή των νόμων

Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων και επέβαλε δασμούς για τα εισαγόμενα προϊόντα

Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους

Κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν

Μέτρα για την ασφάλεια και την ανάπτυξη του

κράτους

Οργάνωσε το στρατό με βυζαντινούς κυρίως στρατιώτες και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων

Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους που ένωναν την πρωτεύουσα με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας

Έκοψε χρυσά laquoβυζαντινάraquo νομίσματα τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο και μrsquo αυτά μόνο

γίνονταν οι συναλλαγές

Έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα

Ο Τριβωνιανός ήταν Βυζαντινός

νομομαθής από την Παμφυλία Διαπνεόταν

από έντονο μεταρρυθμιστικό πνεύμα και

έγινε ο πιο αξιόλογος εισηγητής της

ενοποίησης του ρωμαϊκού και του

ελληνικού δικαίου Τιμήθηκε με τα

αξιώματα του μάγιστρου και του υπάτου

Πέθανε το 545 μΧ

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΤριβωνι

ανός

Ο Ιωάννης Καππαδόκης υπήρξε λογοθέτης

οικονομικών του Ιουστινιανού Προκειμένου να

καλύψει τα υπέρογκα έξοδα που απαιτούσε η

υλοποίηση της φιλόδοξης πολιτικής του

Ιουστινιανού Α επεδίωξε την ενίσχυση των

μέτρων για την πιο αποτελεσματική είσπραξη

των φόρων τον δραστικό περιορισμό των

καταχρήσεων καθώς και τη μείωση των

κρατικών εξόδων

Πηγή

httpasiaminorehwgrFormsfLemmaBodyas

pxlemmaid=4630

Τα διαγράμματα είναι σχεδιασμένα με βάση τα

στοιχεία του σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας της

Ε΄ δημοτικού laquoΣτα Βυζαντινά χρόνιαraquo

Σ Γλεντής Ν Νικολόπουλος Ε

Μαραγκουδάκης και Μ Νικολοπούλου βιβλίο

μαθητή σελ 42 ndash 43

Πληροφορίες για την

εκτροφή του

μεταξοσκώληκα μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 25

7

Ήταν ο Υπάτιος που ήταν ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου Α

ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΗΤΑΝ ΦΥΣΙΚΟ ΝΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣhellip

ΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΑΡΓΗΣΑΝ

ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΟΥΝ ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Η laquoΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑraquo

ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΑΝΗ

ΣΕΛΙΔΑ

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo και η

Θεοδώρα

Λίγο μετά το γάμο της μια από τις

πολλές διαδηλώσεις που

παραμορφώνουν την ιστορία της

Κωνσταντινουπόλεως ξέσπασε και

γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτική

στάση με ασυνήθιστη βιαιότητα Το

αυτοκρατορικό παλάτι

πυρπολήθηκε ο μητροπολιτικός

ναός της Αγίας Σοφίας που είχε

κτισθεί από τον Κωνσταντίνο Α΄

καταστράφηκε μέσα στις φλόγες Ο

Ιουστινιανός αντιμετώπιζε σαν λύση

τη φυγή Τότε ήταν που η Θεοδώρα

έδειξε το αληθινό μεγαλείο της

Δικαιολογώντας την τόλμη της

απέδειξε πόσο ανόητο θα ήταν να

καταλήξουν στη φυγή

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των

Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις

Δημ Παπαδήμα

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo

Το σύνθημα των επαναστατών laquoΝίκαraquo είχε ως αποτέλεσμα να

ονομασθεί όλη αυτή η εξέγερση laquoΣτάση του Νίκαraquo Ο Ιουστινιανός

υποσχέθηκε ν απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον

Ιωάννη τον Καππαδόκη αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο έπεσε στο

κενό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας ένας ανιψιός τού Αναστασίου

Έχοντας καταφύγει στα Ανάκτορα ο Ιουστινιανός και οι σύμβουλοί του

αντιμετώπιζαν ήδη τη φυγή οπότε επενέβη η Θεοδώρα Τα λόγια τα

οποία ακριβώς είπε βρίσκονται στα Ανέκδοτα του Προκοπίου και έχουν

ως εξής laquoΕίναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να γλυτώσει τον θάνατο

αλλά για έναν βασιλέα η εξορία είναι ανυπόφορη Εάν επιθυμείς - ω

Αυτοκράτωρ - να σωθείς είναι εύκολο Διαθέτουμε αρκετά χρήματα

ενώ πέρα από εκεί είναι η θάλασσα και τα πλοία Συλλογίσου όμως

μήπως όταν θα φθάσεις σε μέρος ασφαλές προτιμήσεις τον θάνατο

παρά την ασφάλειαraquo Ο Αυτοκράτορας αναθάρρησε και εμπιστεύθηκε

στον Βελισσάριο την καταστολή της επαναστάσεως η οποία είχε ήδη

κρατήσει έξι ημέρες Ο στρατηγός οδήγησε τους στασιαστές στον

Ιππόδρομο τους έκλεισε εκεί μέσα και σκότωσε τριάντα έως σαράντα

χιλιάδες από αυτούς Η στάση κατεστάλη τα ανίψια του Αναστασίου

εκτελέσθηκαν και ο Ιουστινιανός για μια φορά ακόμη εδραιώθηκε στον

θρόνο

Πηγή ΑΑ Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τόμος Α

laquoΝίκα ndash νίκαraquo ήταν το σύνθημα των θεατών για την ενίσχυση των αρματοδρόμων της

ομάδας τους Στην περίπτωση όμως αυτή οι στασιαστές το φώναζαν για να φύγει ο

Ιουστινιανός επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με τις μεταρρυθμίσεις του

7 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 2: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

2

ΓΕΙΑ ΣΑΣ

ΠΑΙΔΙΑ ΗΗ ΒΒυυζζααννττιιννήή ΑΑυυττοοκκρρααττοορρίίαα

Στον τεράστιο χώρο όπου

εκτεινόταν η Βυζαντινή

Αυτοκρατορία ζούσαν διάφοροι

λαοί και φύλα Έλληνες Αρμένιοι

Εβραίοι Αιγύπτιοι Σύριοι

Γότθοι Σλάβοι Βούλγαροι

Ιλλυριοί Γαλάτες κά Έτσι η

ιστορία των πρώτων αιώνων της

Ανατολικής Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας δεν είναι η ιστορία

μόνο ενός έθνους αλλά ενός

υπερεθνικού κράτους με αποστολή

εξόχως οικουμενική Ενωτικό τους

χαρακτηριστικό φυσικά ήταν η

χριστιανική πίστη και η ελληνική

γλώσσα η οποία καθιερώθηκε από

τον 6ο αιώνα ως η επίσημη

γλώσσα του κράτους

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

Ιστορία του βυζαντινού κράτους

Georg Ostrogorsky httpwwwdefencenetgrdefenceitem

βυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-

ηράκλειος-τους-νίκησε

3

Ο αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Ιουστινιανός Α΄ (527-565) βοήθησε όσο κανείς

άλλος την άμυνα και την ασφάλεια της χερσονήσου

της Κασσάνδρας στη Χαλκιδική με την κατασκευή

ενός διατειχίσματος στην Κασσάνδρεια η οποία

ιδρύθηκε το 316 πΧ στη θέση της κατεστραμμένης

από τον Φίλιππο Β΄ αρχαίας Ποτίδαιας Το

οχυρωματικό αυτό έργο προσγράφεται από τον

ιστορικό της εποχής Προκόπιο μεταξύ των

μεγάλων έργων του Ιουστινιανού Η ανέγερση του

τείχους συνολικού μήκους 1200 μέτρων περίπου

με 21 ορθογώνιους οχυρωματικούς πύργους έγινε

προφανώς στη θέση και σε αντικατάσταση

παλαιοτέρων οχυρώσεων που είχαν εν τω μεταξύ

καταστραφεί Τα κατάλοιπα του διατειχίσματος

διατηρούνται σήμερα κατά μήκος της σύγχρονης

διώρυγας της Ποτίδαιας

Πηγή httpwww10ebagrindexphppage=kbpi3-1

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΣΠΥΡΟ

ΠΟΥ ΗΣΟΥΝ ΕΧΩ

ΜΕΡΕΣ ΝΑ ΣΕ ΔΩhellip

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΛΕΝΑ ΕΙΧΑΜΕ

ΠΑΕΙ ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ

ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ ΣΤΗ

ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ

ΠΟΤΙΔΑΙΑ ΚΑΝΑΜΕ ΜΙΑ

ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΣΑΜΕ ΤΗ

ΔΙΩΡΥΓΑ ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ ΛΕΝΑ

ΠΩΣ ΣΩΖΕΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΕΚΕΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ

2 Η διώρυγα της Ποτίδαιας

1 Χάρτης όπου σημειώνεται

με κόκκινο χρώμα η θέση της Ποτίδαιας

3 Το διατείχισμα της Ποτίδαιας από την εποχή του Ιουστινιανού

ΣΠΥΡΟ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

ΟΜΩΣ ΓΙΑ ΤΟΝ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟ ΝΟΜΙΖΩ

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ

ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΓΙrsquo ΑΥΤΟΝ

4

Ο Ιουστίνος αρρώστησε βαριά στις αρχές του 527 και

διόρισε διάδοχό του τον Ιουστινιανό Ο Ιουστινιανός

ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας στις 4 Απριλίου 527

και στέφτηκε σrsquo ένα παρεκκλήσι του Μεγάλου Παλατίου

μαζί με τη σύζυγό του Θεοδώρα την οποία είχε

παντρευτεί τρία χρόνια νωρίτερα Ο Ιουστίνος πέθανε

την 1η Αυγούστου 527 οπότε ο Ιουστινιανός τον

διαδέχθηκε ως αυτοκράτορας και παράλληλα η

Θεοδώρα ανακηρύχτηκε αυγούστα

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΗΤΑΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 527 ΕΩΣ ΤΟ 565 ΜΧ

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑ ΗΤΑΝ ΠΕΤΡΟΣ

ΣΑΒΒΑΤΙΟΣ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΑΚΗ ΟΤΑΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΗΤΑΝ Ο ΘΕΙΟΣ

ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΤΟΝ ΠΗΡΕ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΟΥ

ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΡΙΣΕ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΑ ΤΟΥ ΤΟ 527 ΛΙΓΟ

ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ

ΣΥΝΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ

Ο Ιουστινιανός είχε γεννηθεί το 482 στη Θράκη κι αυτός

(όπως ο θείος του ο Ιουστίνος) Ήρθε στην

Κωνσταντινούπολη πιθανόν ύστερα από πρόσκληση του

Ιουστίνου όταν ήταν ακόμη παιδί η μόρφωση και η

καλλιέργειά του απεδείκνυαν ότι είχε ζήσει στην

πρωτεύουσα και πουθενά αλλού

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Στην Κωνσταντινούπολη εκείνη την

εποχή στην εξουσία είχε ανέβει από

το 527 ένας ισχυρός και φιλόδοξος

ηγεμόνας που αγαπούσε την

πολυτέλεια ο Ιουστινιανός

Φιλοδοξία του ήταν να ενώσει ξανά

και να θέσει υπό την κυριαρχία του

όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Η

Αυλή είχε όλη τη χλιδή της Ανατολής

Αυτός και η γυναίκα του η

Θεοδώρα μια πρώην χορεύτρια του

τσίρκου φορούσαν μεταξωτά και

βαριά ενδύματα τις πορφύρες

κεντημένα με πολύτιμους λίθους και

χρυσά και μαργαριταρένια

περιδέραια που κουδούνιζαν καθώς

περπατούσαν

Πηγή laquoΜικρή ιστορία του κόσμουraquo EH

GOMBRICH εκδόσεις Πατάκη

4 Ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα στα ψηφιδωτά του ναού του Αγίου Βιταλίου

στη Ραβέννα

5 Ιουστινιανός Α χρυσός σόλιδος 527-565

5

Ιουστινιανός και Θεοδώρα

Ψηφιδωτά που κάναμε στην τάξη μας

(Τα έργα έκαναν η Χριστίνα Βαρσαμή και η Παρασκευή Μάντζιου)

6 Η Θεοδώρα και η ακολουθία της σε ψηφιδωτό από τη Ραβέννα

laquoΑναμφισβήτητα ο Ιουστινιανός (527

ndash 565) είναι ο πρώτος αυτοκράτορας

που έκανε πραγματικότητα που

έδωσε σάρκα και οστά στην

αυτοκρατορική βυζαντινή ιδέα Στα

χρόνια της βασιλείας του η

Μεσόγειος έγινε λίμνη βυζαντινή η

Κωνσταντινούπολη είχε πετύχει να

αποκαταστήσει το imperium

romanum1

στα παλιά σχεδόν

σύνορά του και είχε υπό την αιγίδα

της επιβάλει στον κόσμο της

Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου

την Pax christiana2

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη

Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

1 Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

2 Χριστιανική ειρήνη

ΟΥΑΟΥ

6

Ο νέος αυτοκράτορας πήρε μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους και για την

άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας Συγκεκριμένα

Μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους

Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους (τον Ιουστινιάνειο Κώδικα τις Εισηγήσεις τους Πανδέκτες και τους συμπλήρωσε με νέους πιο δίκαιους γραμμένους στα ελληνικά τις Νεαρές Με τη σύνταξη αυτών των τελευταίων νόμων στα ελληνικά καθιερώνεται η ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους παράλληλα με τη λατινική H κωδικοποίηση των νόμων έγινε

από ομάδα νομικών με επικεφαλής τον σπουδαίο νομικό Τριβωνιανό

Όρισε τους λογοθέτες υπεύθυνους για την εφαρμογή των νόμων

Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων και επέβαλε δασμούς για τα εισαγόμενα προϊόντα

Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους

Κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν

Μέτρα για την ασφάλεια και την ανάπτυξη του

κράτους

Οργάνωσε το στρατό με βυζαντινούς κυρίως στρατιώτες και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων

Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους που ένωναν την πρωτεύουσα με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας

Έκοψε χρυσά laquoβυζαντινάraquo νομίσματα τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο και μrsquo αυτά μόνο

γίνονταν οι συναλλαγές

Έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα

Ο Τριβωνιανός ήταν Βυζαντινός

νομομαθής από την Παμφυλία Διαπνεόταν

από έντονο μεταρρυθμιστικό πνεύμα και

έγινε ο πιο αξιόλογος εισηγητής της

ενοποίησης του ρωμαϊκού και του

ελληνικού δικαίου Τιμήθηκε με τα

αξιώματα του μάγιστρου και του υπάτου

Πέθανε το 545 μΧ

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΤριβωνι

ανός

Ο Ιωάννης Καππαδόκης υπήρξε λογοθέτης

οικονομικών του Ιουστινιανού Προκειμένου να

καλύψει τα υπέρογκα έξοδα που απαιτούσε η

υλοποίηση της φιλόδοξης πολιτικής του

Ιουστινιανού Α επεδίωξε την ενίσχυση των

μέτρων για την πιο αποτελεσματική είσπραξη

των φόρων τον δραστικό περιορισμό των

καταχρήσεων καθώς και τη μείωση των

κρατικών εξόδων

Πηγή

httpasiaminorehwgrFormsfLemmaBodyas

pxlemmaid=4630

Τα διαγράμματα είναι σχεδιασμένα με βάση τα

στοιχεία του σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας της

Ε΄ δημοτικού laquoΣτα Βυζαντινά χρόνιαraquo

Σ Γλεντής Ν Νικολόπουλος Ε

Μαραγκουδάκης και Μ Νικολοπούλου βιβλίο

μαθητή σελ 42 ndash 43

Πληροφορίες για την

εκτροφή του

μεταξοσκώληκα μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 25

7

Ήταν ο Υπάτιος που ήταν ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου Α

ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΗΤΑΝ ΦΥΣΙΚΟ ΝΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣhellip

ΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΑΡΓΗΣΑΝ

ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΟΥΝ ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Η laquoΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑraquo

ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΑΝΗ

ΣΕΛΙΔΑ

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo και η

Θεοδώρα

Λίγο μετά το γάμο της μια από τις

πολλές διαδηλώσεις που

παραμορφώνουν την ιστορία της

Κωνσταντινουπόλεως ξέσπασε και

γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτική

στάση με ασυνήθιστη βιαιότητα Το

αυτοκρατορικό παλάτι

πυρπολήθηκε ο μητροπολιτικός

ναός της Αγίας Σοφίας που είχε

κτισθεί από τον Κωνσταντίνο Α΄

καταστράφηκε μέσα στις φλόγες Ο

Ιουστινιανός αντιμετώπιζε σαν λύση

τη φυγή Τότε ήταν που η Θεοδώρα

έδειξε το αληθινό μεγαλείο της

Δικαιολογώντας την τόλμη της

απέδειξε πόσο ανόητο θα ήταν να

καταλήξουν στη φυγή

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των

Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις

Δημ Παπαδήμα

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo

Το σύνθημα των επαναστατών laquoΝίκαraquo είχε ως αποτέλεσμα να

ονομασθεί όλη αυτή η εξέγερση laquoΣτάση του Νίκαraquo Ο Ιουστινιανός

υποσχέθηκε ν απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον

Ιωάννη τον Καππαδόκη αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο έπεσε στο

κενό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας ένας ανιψιός τού Αναστασίου

Έχοντας καταφύγει στα Ανάκτορα ο Ιουστινιανός και οι σύμβουλοί του

αντιμετώπιζαν ήδη τη φυγή οπότε επενέβη η Θεοδώρα Τα λόγια τα

οποία ακριβώς είπε βρίσκονται στα Ανέκδοτα του Προκοπίου και έχουν

ως εξής laquoΕίναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να γλυτώσει τον θάνατο

αλλά για έναν βασιλέα η εξορία είναι ανυπόφορη Εάν επιθυμείς - ω

Αυτοκράτωρ - να σωθείς είναι εύκολο Διαθέτουμε αρκετά χρήματα

ενώ πέρα από εκεί είναι η θάλασσα και τα πλοία Συλλογίσου όμως

μήπως όταν θα φθάσεις σε μέρος ασφαλές προτιμήσεις τον θάνατο

παρά την ασφάλειαraquo Ο Αυτοκράτορας αναθάρρησε και εμπιστεύθηκε

στον Βελισσάριο την καταστολή της επαναστάσεως η οποία είχε ήδη

κρατήσει έξι ημέρες Ο στρατηγός οδήγησε τους στασιαστές στον

Ιππόδρομο τους έκλεισε εκεί μέσα και σκότωσε τριάντα έως σαράντα

χιλιάδες από αυτούς Η στάση κατεστάλη τα ανίψια του Αναστασίου

εκτελέσθηκαν και ο Ιουστινιανός για μια φορά ακόμη εδραιώθηκε στον

θρόνο

Πηγή ΑΑ Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τόμος Α

laquoΝίκα ndash νίκαraquo ήταν το σύνθημα των θεατών για την ενίσχυση των αρματοδρόμων της

ομάδας τους Στην περίπτωση όμως αυτή οι στασιαστές το φώναζαν για να φύγει ο

Ιουστινιανός επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με τις μεταρρυθμίσεις του

7 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 3: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

3

Ο αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Ιουστινιανός Α΄ (527-565) βοήθησε όσο κανείς

άλλος την άμυνα και την ασφάλεια της χερσονήσου

της Κασσάνδρας στη Χαλκιδική με την κατασκευή

ενός διατειχίσματος στην Κασσάνδρεια η οποία

ιδρύθηκε το 316 πΧ στη θέση της κατεστραμμένης

από τον Φίλιππο Β΄ αρχαίας Ποτίδαιας Το

οχυρωματικό αυτό έργο προσγράφεται από τον

ιστορικό της εποχής Προκόπιο μεταξύ των

μεγάλων έργων του Ιουστινιανού Η ανέγερση του

τείχους συνολικού μήκους 1200 μέτρων περίπου

με 21 ορθογώνιους οχυρωματικούς πύργους έγινε

προφανώς στη θέση και σε αντικατάσταση

παλαιοτέρων οχυρώσεων που είχαν εν τω μεταξύ

καταστραφεί Τα κατάλοιπα του διατειχίσματος

διατηρούνται σήμερα κατά μήκος της σύγχρονης

διώρυγας της Ποτίδαιας

Πηγή httpwww10ebagrindexphppage=kbpi3-1

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΣΠΥΡΟ

ΠΟΥ ΗΣΟΥΝ ΕΧΩ

ΜΕΡΕΣ ΝΑ ΣΕ ΔΩhellip

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΛΕΝΑ ΕΙΧΑΜΕ

ΠΑΕΙ ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ

ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ ΣΤΗ

ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ

ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ

ΠΟΤΙΔΑΙΑ ΚΑΝΑΜΕ ΜΙΑ

ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΣΑΜΕ ΤΗ

ΔΙΩΡΥΓΑ ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ ΛΕΝΑ

ΠΩΣ ΣΩΖΕΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΕΚΕΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ

2 Η διώρυγα της Ποτίδαιας

1 Χάρτης όπου σημειώνεται

με κόκκινο χρώμα η θέση της Ποτίδαιας

3 Το διατείχισμα της Ποτίδαιας από την εποχή του Ιουστινιανού

ΣΠΥΡΟ ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

ΟΜΩΣ ΓΙΑ ΤΟΝ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟ ΝΟΜΙΖΩ

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ

ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ ΓΙrsquo ΑΥΤΟΝ

4

Ο Ιουστίνος αρρώστησε βαριά στις αρχές του 527 και

διόρισε διάδοχό του τον Ιουστινιανό Ο Ιουστινιανός

ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας στις 4 Απριλίου 527

και στέφτηκε σrsquo ένα παρεκκλήσι του Μεγάλου Παλατίου

μαζί με τη σύζυγό του Θεοδώρα την οποία είχε

παντρευτεί τρία χρόνια νωρίτερα Ο Ιουστίνος πέθανε

την 1η Αυγούστου 527 οπότε ο Ιουστινιανός τον

διαδέχθηκε ως αυτοκράτορας και παράλληλα η

Θεοδώρα ανακηρύχτηκε αυγούστα

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΗΤΑΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 527 ΕΩΣ ΤΟ 565 ΜΧ

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑ ΗΤΑΝ ΠΕΤΡΟΣ

ΣΑΒΒΑΤΙΟΣ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΑΚΗ ΟΤΑΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΗΤΑΝ Ο ΘΕΙΟΣ

ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΤΟΝ ΠΗΡΕ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΟΥ

ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΡΙΣΕ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΑ ΤΟΥ ΤΟ 527 ΛΙΓΟ

ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ

ΣΥΝΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ

Ο Ιουστινιανός είχε γεννηθεί το 482 στη Θράκη κι αυτός

(όπως ο θείος του ο Ιουστίνος) Ήρθε στην

Κωνσταντινούπολη πιθανόν ύστερα από πρόσκληση του

Ιουστίνου όταν ήταν ακόμη παιδί η μόρφωση και η

καλλιέργειά του απεδείκνυαν ότι είχε ζήσει στην

πρωτεύουσα και πουθενά αλλού

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Στην Κωνσταντινούπολη εκείνη την

εποχή στην εξουσία είχε ανέβει από

το 527 ένας ισχυρός και φιλόδοξος

ηγεμόνας που αγαπούσε την

πολυτέλεια ο Ιουστινιανός

Φιλοδοξία του ήταν να ενώσει ξανά

και να θέσει υπό την κυριαρχία του

όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Η

Αυλή είχε όλη τη χλιδή της Ανατολής

Αυτός και η γυναίκα του η

Θεοδώρα μια πρώην χορεύτρια του

τσίρκου φορούσαν μεταξωτά και

βαριά ενδύματα τις πορφύρες

κεντημένα με πολύτιμους λίθους και

χρυσά και μαργαριταρένια

περιδέραια που κουδούνιζαν καθώς

περπατούσαν

Πηγή laquoΜικρή ιστορία του κόσμουraquo EH

GOMBRICH εκδόσεις Πατάκη

4 Ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα στα ψηφιδωτά του ναού του Αγίου Βιταλίου

στη Ραβέννα

5 Ιουστινιανός Α χρυσός σόλιδος 527-565

5

Ιουστινιανός και Θεοδώρα

Ψηφιδωτά που κάναμε στην τάξη μας

(Τα έργα έκαναν η Χριστίνα Βαρσαμή και η Παρασκευή Μάντζιου)

6 Η Θεοδώρα και η ακολουθία της σε ψηφιδωτό από τη Ραβέννα

laquoΑναμφισβήτητα ο Ιουστινιανός (527

ndash 565) είναι ο πρώτος αυτοκράτορας

που έκανε πραγματικότητα που

έδωσε σάρκα και οστά στην

αυτοκρατορική βυζαντινή ιδέα Στα

χρόνια της βασιλείας του η

Μεσόγειος έγινε λίμνη βυζαντινή η

Κωνσταντινούπολη είχε πετύχει να

αποκαταστήσει το imperium

romanum1

στα παλιά σχεδόν

σύνορά του και είχε υπό την αιγίδα

της επιβάλει στον κόσμο της

Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου

την Pax christiana2

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη

Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

1 Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

2 Χριστιανική ειρήνη

ΟΥΑΟΥ

6

Ο νέος αυτοκράτορας πήρε μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους και για την

άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας Συγκεκριμένα

Μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους

Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους (τον Ιουστινιάνειο Κώδικα τις Εισηγήσεις τους Πανδέκτες και τους συμπλήρωσε με νέους πιο δίκαιους γραμμένους στα ελληνικά τις Νεαρές Με τη σύνταξη αυτών των τελευταίων νόμων στα ελληνικά καθιερώνεται η ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους παράλληλα με τη λατινική H κωδικοποίηση των νόμων έγινε

από ομάδα νομικών με επικεφαλής τον σπουδαίο νομικό Τριβωνιανό

Όρισε τους λογοθέτες υπεύθυνους για την εφαρμογή των νόμων

Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων και επέβαλε δασμούς για τα εισαγόμενα προϊόντα

Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους

Κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν

Μέτρα για την ασφάλεια και την ανάπτυξη του

κράτους

Οργάνωσε το στρατό με βυζαντινούς κυρίως στρατιώτες και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων

Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους που ένωναν την πρωτεύουσα με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας

Έκοψε χρυσά laquoβυζαντινάraquo νομίσματα τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο και μrsquo αυτά μόνο

γίνονταν οι συναλλαγές

Έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα

Ο Τριβωνιανός ήταν Βυζαντινός

νομομαθής από την Παμφυλία Διαπνεόταν

από έντονο μεταρρυθμιστικό πνεύμα και

έγινε ο πιο αξιόλογος εισηγητής της

ενοποίησης του ρωμαϊκού και του

ελληνικού δικαίου Τιμήθηκε με τα

αξιώματα του μάγιστρου και του υπάτου

Πέθανε το 545 μΧ

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΤριβωνι

ανός

Ο Ιωάννης Καππαδόκης υπήρξε λογοθέτης

οικονομικών του Ιουστινιανού Προκειμένου να

καλύψει τα υπέρογκα έξοδα που απαιτούσε η

υλοποίηση της φιλόδοξης πολιτικής του

Ιουστινιανού Α επεδίωξε την ενίσχυση των

μέτρων για την πιο αποτελεσματική είσπραξη

των φόρων τον δραστικό περιορισμό των

καταχρήσεων καθώς και τη μείωση των

κρατικών εξόδων

Πηγή

httpasiaminorehwgrFormsfLemmaBodyas

pxlemmaid=4630

Τα διαγράμματα είναι σχεδιασμένα με βάση τα

στοιχεία του σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας της

Ε΄ δημοτικού laquoΣτα Βυζαντινά χρόνιαraquo

Σ Γλεντής Ν Νικολόπουλος Ε

Μαραγκουδάκης και Μ Νικολοπούλου βιβλίο

μαθητή σελ 42 ndash 43

Πληροφορίες για την

εκτροφή του

μεταξοσκώληκα μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 25

7

Ήταν ο Υπάτιος που ήταν ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου Α

ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΗΤΑΝ ΦΥΣΙΚΟ ΝΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣhellip

ΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΑΡΓΗΣΑΝ

ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΟΥΝ ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Η laquoΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑraquo

ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΑΝΗ

ΣΕΛΙΔΑ

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo και η

Θεοδώρα

Λίγο μετά το γάμο της μια από τις

πολλές διαδηλώσεις που

παραμορφώνουν την ιστορία της

Κωνσταντινουπόλεως ξέσπασε και

γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτική

στάση με ασυνήθιστη βιαιότητα Το

αυτοκρατορικό παλάτι

πυρπολήθηκε ο μητροπολιτικός

ναός της Αγίας Σοφίας που είχε

κτισθεί από τον Κωνσταντίνο Α΄

καταστράφηκε μέσα στις φλόγες Ο

Ιουστινιανός αντιμετώπιζε σαν λύση

τη φυγή Τότε ήταν που η Θεοδώρα

έδειξε το αληθινό μεγαλείο της

Δικαιολογώντας την τόλμη της

απέδειξε πόσο ανόητο θα ήταν να

καταλήξουν στη φυγή

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των

Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις

Δημ Παπαδήμα

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo

Το σύνθημα των επαναστατών laquoΝίκαraquo είχε ως αποτέλεσμα να

ονομασθεί όλη αυτή η εξέγερση laquoΣτάση του Νίκαraquo Ο Ιουστινιανός

υποσχέθηκε ν απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον

Ιωάννη τον Καππαδόκη αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο έπεσε στο

κενό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας ένας ανιψιός τού Αναστασίου

Έχοντας καταφύγει στα Ανάκτορα ο Ιουστινιανός και οι σύμβουλοί του

αντιμετώπιζαν ήδη τη φυγή οπότε επενέβη η Θεοδώρα Τα λόγια τα

οποία ακριβώς είπε βρίσκονται στα Ανέκδοτα του Προκοπίου και έχουν

ως εξής laquoΕίναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να γλυτώσει τον θάνατο

αλλά για έναν βασιλέα η εξορία είναι ανυπόφορη Εάν επιθυμείς - ω

Αυτοκράτωρ - να σωθείς είναι εύκολο Διαθέτουμε αρκετά χρήματα

ενώ πέρα από εκεί είναι η θάλασσα και τα πλοία Συλλογίσου όμως

μήπως όταν θα φθάσεις σε μέρος ασφαλές προτιμήσεις τον θάνατο

παρά την ασφάλειαraquo Ο Αυτοκράτορας αναθάρρησε και εμπιστεύθηκε

στον Βελισσάριο την καταστολή της επαναστάσεως η οποία είχε ήδη

κρατήσει έξι ημέρες Ο στρατηγός οδήγησε τους στασιαστές στον

Ιππόδρομο τους έκλεισε εκεί μέσα και σκότωσε τριάντα έως σαράντα

χιλιάδες από αυτούς Η στάση κατεστάλη τα ανίψια του Αναστασίου

εκτελέσθηκαν και ο Ιουστινιανός για μια φορά ακόμη εδραιώθηκε στον

θρόνο

Πηγή ΑΑ Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τόμος Α

laquoΝίκα ndash νίκαraquo ήταν το σύνθημα των θεατών για την ενίσχυση των αρματοδρόμων της

ομάδας τους Στην περίπτωση όμως αυτή οι στασιαστές το φώναζαν για να φύγει ο

Ιουστινιανός επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με τις μεταρρυθμίσεις του

7 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 4: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

4

Ο Ιουστίνος αρρώστησε βαριά στις αρχές του 527 και

διόρισε διάδοχό του τον Ιουστινιανό Ο Ιουστινιανός

ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας στις 4 Απριλίου 527

και στέφτηκε σrsquo ένα παρεκκλήσι του Μεγάλου Παλατίου

μαζί με τη σύζυγό του Θεοδώρα την οποία είχε

παντρευτεί τρία χρόνια νωρίτερα Ο Ιουστίνος πέθανε

την 1η Αυγούστου 527 οπότε ο Ιουστινιανός τον

διαδέχθηκε ως αυτοκράτορας και παράλληλα η

Θεοδώρα ανακηρύχτηκε αυγούστα

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΗΤΑΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 527 ΕΩΣ ΤΟ 565 ΜΧ

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑ ΗΤΑΝ ΠΕΤΡΟΣ

ΣΑΒΒΑΤΙΟΣ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΑΚΗ ΟΤΑΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΗΤΑΝ Ο ΘΕΙΟΣ

ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΤΟΝ ΠΗΡΕ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΟΥ

ΚΑΙ ΤΟΝ ΟΡΙΣΕ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΑ ΤΟΥ ΤΟ 527 ΛΙΓΟ

ΠΡΙΝ ΠΕΘΑΝΕΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ

ΣΥΝΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΟΝΟΜΑ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ

Ο Ιουστινιανός είχε γεννηθεί το 482 στη Θράκη κι αυτός

(όπως ο θείος του ο Ιουστίνος) Ήρθε στην

Κωνσταντινούπολη πιθανόν ύστερα από πρόσκληση του

Ιουστίνου όταν ήταν ακόμη παιδί η μόρφωση και η

καλλιέργειά του απεδείκνυαν ότι είχε ζήσει στην

πρωτεύουσα και πουθενά αλλού

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Στην Κωνσταντινούπολη εκείνη την

εποχή στην εξουσία είχε ανέβει από

το 527 ένας ισχυρός και φιλόδοξος

ηγεμόνας που αγαπούσε την

πολυτέλεια ο Ιουστινιανός

Φιλοδοξία του ήταν να ενώσει ξανά

και να θέσει υπό την κυριαρχία του

όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Η

Αυλή είχε όλη τη χλιδή της Ανατολής

Αυτός και η γυναίκα του η

Θεοδώρα μια πρώην χορεύτρια του

τσίρκου φορούσαν μεταξωτά και

βαριά ενδύματα τις πορφύρες

κεντημένα με πολύτιμους λίθους και

χρυσά και μαργαριταρένια

περιδέραια που κουδούνιζαν καθώς

περπατούσαν

Πηγή laquoΜικρή ιστορία του κόσμουraquo EH

GOMBRICH εκδόσεις Πατάκη

4 Ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα στα ψηφιδωτά του ναού του Αγίου Βιταλίου

στη Ραβέννα

5 Ιουστινιανός Α χρυσός σόλιδος 527-565

5

Ιουστινιανός και Θεοδώρα

Ψηφιδωτά που κάναμε στην τάξη μας

(Τα έργα έκαναν η Χριστίνα Βαρσαμή και η Παρασκευή Μάντζιου)

6 Η Θεοδώρα και η ακολουθία της σε ψηφιδωτό από τη Ραβέννα

laquoΑναμφισβήτητα ο Ιουστινιανός (527

ndash 565) είναι ο πρώτος αυτοκράτορας

που έκανε πραγματικότητα που

έδωσε σάρκα και οστά στην

αυτοκρατορική βυζαντινή ιδέα Στα

χρόνια της βασιλείας του η

Μεσόγειος έγινε λίμνη βυζαντινή η

Κωνσταντινούπολη είχε πετύχει να

αποκαταστήσει το imperium

romanum1

στα παλιά σχεδόν

σύνορά του και είχε υπό την αιγίδα

της επιβάλει στον κόσμο της

Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου

την Pax christiana2

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη

Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

1 Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

2 Χριστιανική ειρήνη

ΟΥΑΟΥ

6

Ο νέος αυτοκράτορας πήρε μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους και για την

άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας Συγκεκριμένα

Μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους

Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους (τον Ιουστινιάνειο Κώδικα τις Εισηγήσεις τους Πανδέκτες και τους συμπλήρωσε με νέους πιο δίκαιους γραμμένους στα ελληνικά τις Νεαρές Με τη σύνταξη αυτών των τελευταίων νόμων στα ελληνικά καθιερώνεται η ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους παράλληλα με τη λατινική H κωδικοποίηση των νόμων έγινε

από ομάδα νομικών με επικεφαλής τον σπουδαίο νομικό Τριβωνιανό

Όρισε τους λογοθέτες υπεύθυνους για την εφαρμογή των νόμων

Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων και επέβαλε δασμούς για τα εισαγόμενα προϊόντα

Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους

Κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν

Μέτρα για την ασφάλεια και την ανάπτυξη του

κράτους

Οργάνωσε το στρατό με βυζαντινούς κυρίως στρατιώτες και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων

Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους που ένωναν την πρωτεύουσα με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας

Έκοψε χρυσά laquoβυζαντινάraquo νομίσματα τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο και μrsquo αυτά μόνο

γίνονταν οι συναλλαγές

Έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα

Ο Τριβωνιανός ήταν Βυζαντινός

νομομαθής από την Παμφυλία Διαπνεόταν

από έντονο μεταρρυθμιστικό πνεύμα και

έγινε ο πιο αξιόλογος εισηγητής της

ενοποίησης του ρωμαϊκού και του

ελληνικού δικαίου Τιμήθηκε με τα

αξιώματα του μάγιστρου και του υπάτου

Πέθανε το 545 μΧ

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΤριβωνι

ανός

Ο Ιωάννης Καππαδόκης υπήρξε λογοθέτης

οικονομικών του Ιουστινιανού Προκειμένου να

καλύψει τα υπέρογκα έξοδα που απαιτούσε η

υλοποίηση της φιλόδοξης πολιτικής του

Ιουστινιανού Α επεδίωξε την ενίσχυση των

μέτρων για την πιο αποτελεσματική είσπραξη

των φόρων τον δραστικό περιορισμό των

καταχρήσεων καθώς και τη μείωση των

κρατικών εξόδων

Πηγή

httpasiaminorehwgrFormsfLemmaBodyas

pxlemmaid=4630

Τα διαγράμματα είναι σχεδιασμένα με βάση τα

στοιχεία του σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας της

Ε΄ δημοτικού laquoΣτα Βυζαντινά χρόνιαraquo

Σ Γλεντής Ν Νικολόπουλος Ε

Μαραγκουδάκης και Μ Νικολοπούλου βιβλίο

μαθητή σελ 42 ndash 43

Πληροφορίες για την

εκτροφή του

μεταξοσκώληκα μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 25

7

Ήταν ο Υπάτιος που ήταν ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου Α

ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΗΤΑΝ ΦΥΣΙΚΟ ΝΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣhellip

ΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΑΡΓΗΣΑΝ

ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΟΥΝ ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Η laquoΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑraquo

ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΑΝΗ

ΣΕΛΙΔΑ

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo και η

Θεοδώρα

Λίγο μετά το γάμο της μια από τις

πολλές διαδηλώσεις που

παραμορφώνουν την ιστορία της

Κωνσταντινουπόλεως ξέσπασε και

γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτική

στάση με ασυνήθιστη βιαιότητα Το

αυτοκρατορικό παλάτι

πυρπολήθηκε ο μητροπολιτικός

ναός της Αγίας Σοφίας που είχε

κτισθεί από τον Κωνσταντίνο Α΄

καταστράφηκε μέσα στις φλόγες Ο

Ιουστινιανός αντιμετώπιζε σαν λύση

τη φυγή Τότε ήταν που η Θεοδώρα

έδειξε το αληθινό μεγαλείο της

Δικαιολογώντας την τόλμη της

απέδειξε πόσο ανόητο θα ήταν να

καταλήξουν στη φυγή

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των

Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις

Δημ Παπαδήμα

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo

Το σύνθημα των επαναστατών laquoΝίκαraquo είχε ως αποτέλεσμα να

ονομασθεί όλη αυτή η εξέγερση laquoΣτάση του Νίκαraquo Ο Ιουστινιανός

υποσχέθηκε ν απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον

Ιωάννη τον Καππαδόκη αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο έπεσε στο

κενό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας ένας ανιψιός τού Αναστασίου

Έχοντας καταφύγει στα Ανάκτορα ο Ιουστινιανός και οι σύμβουλοί του

αντιμετώπιζαν ήδη τη φυγή οπότε επενέβη η Θεοδώρα Τα λόγια τα

οποία ακριβώς είπε βρίσκονται στα Ανέκδοτα του Προκοπίου και έχουν

ως εξής laquoΕίναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να γλυτώσει τον θάνατο

αλλά για έναν βασιλέα η εξορία είναι ανυπόφορη Εάν επιθυμείς - ω

Αυτοκράτωρ - να σωθείς είναι εύκολο Διαθέτουμε αρκετά χρήματα

ενώ πέρα από εκεί είναι η θάλασσα και τα πλοία Συλλογίσου όμως

μήπως όταν θα φθάσεις σε μέρος ασφαλές προτιμήσεις τον θάνατο

παρά την ασφάλειαraquo Ο Αυτοκράτορας αναθάρρησε και εμπιστεύθηκε

στον Βελισσάριο την καταστολή της επαναστάσεως η οποία είχε ήδη

κρατήσει έξι ημέρες Ο στρατηγός οδήγησε τους στασιαστές στον

Ιππόδρομο τους έκλεισε εκεί μέσα και σκότωσε τριάντα έως σαράντα

χιλιάδες από αυτούς Η στάση κατεστάλη τα ανίψια του Αναστασίου

εκτελέσθηκαν και ο Ιουστινιανός για μια φορά ακόμη εδραιώθηκε στον

θρόνο

Πηγή ΑΑ Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τόμος Α

laquoΝίκα ndash νίκαraquo ήταν το σύνθημα των θεατών για την ενίσχυση των αρματοδρόμων της

ομάδας τους Στην περίπτωση όμως αυτή οι στασιαστές το φώναζαν για να φύγει ο

Ιουστινιανός επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με τις μεταρρυθμίσεις του

7 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 5: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

5

Ιουστινιανός και Θεοδώρα

Ψηφιδωτά που κάναμε στην τάξη μας

(Τα έργα έκαναν η Χριστίνα Βαρσαμή και η Παρασκευή Μάντζιου)

6 Η Θεοδώρα και η ακολουθία της σε ψηφιδωτό από τη Ραβέννα

laquoΑναμφισβήτητα ο Ιουστινιανός (527

ndash 565) είναι ο πρώτος αυτοκράτορας

που έκανε πραγματικότητα που

έδωσε σάρκα και οστά στην

αυτοκρατορική βυζαντινή ιδέα Στα

χρόνια της βασιλείας του η

Μεσόγειος έγινε λίμνη βυζαντινή η

Κωνσταντινούπολη είχε πετύχει να

αποκαταστήσει το imperium

romanum1

στα παλιά σχεδόν

σύνορά του και είχε υπό την αιγίδα

της επιβάλει στον κόσμο της

Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου

την Pax christiana2

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη

Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

1 Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

2 Χριστιανική ειρήνη

ΟΥΑΟΥ

6

Ο νέος αυτοκράτορας πήρε μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους και για την

άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας Συγκεκριμένα

Μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους

Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους (τον Ιουστινιάνειο Κώδικα τις Εισηγήσεις τους Πανδέκτες και τους συμπλήρωσε με νέους πιο δίκαιους γραμμένους στα ελληνικά τις Νεαρές Με τη σύνταξη αυτών των τελευταίων νόμων στα ελληνικά καθιερώνεται η ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους παράλληλα με τη λατινική H κωδικοποίηση των νόμων έγινε

από ομάδα νομικών με επικεφαλής τον σπουδαίο νομικό Τριβωνιανό

Όρισε τους λογοθέτες υπεύθυνους για την εφαρμογή των νόμων

Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων και επέβαλε δασμούς για τα εισαγόμενα προϊόντα

Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους

Κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν

Μέτρα για την ασφάλεια και την ανάπτυξη του

κράτους

Οργάνωσε το στρατό με βυζαντινούς κυρίως στρατιώτες και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων

Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους που ένωναν την πρωτεύουσα με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας

Έκοψε χρυσά laquoβυζαντινάraquo νομίσματα τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο και μrsquo αυτά μόνο

γίνονταν οι συναλλαγές

Έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα

Ο Τριβωνιανός ήταν Βυζαντινός

νομομαθής από την Παμφυλία Διαπνεόταν

από έντονο μεταρρυθμιστικό πνεύμα και

έγινε ο πιο αξιόλογος εισηγητής της

ενοποίησης του ρωμαϊκού και του

ελληνικού δικαίου Τιμήθηκε με τα

αξιώματα του μάγιστρου και του υπάτου

Πέθανε το 545 μΧ

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΤριβωνι

ανός

Ο Ιωάννης Καππαδόκης υπήρξε λογοθέτης

οικονομικών του Ιουστινιανού Προκειμένου να

καλύψει τα υπέρογκα έξοδα που απαιτούσε η

υλοποίηση της φιλόδοξης πολιτικής του

Ιουστινιανού Α επεδίωξε την ενίσχυση των

μέτρων για την πιο αποτελεσματική είσπραξη

των φόρων τον δραστικό περιορισμό των

καταχρήσεων καθώς και τη μείωση των

κρατικών εξόδων

Πηγή

httpasiaminorehwgrFormsfLemmaBodyas

pxlemmaid=4630

Τα διαγράμματα είναι σχεδιασμένα με βάση τα

στοιχεία του σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας της

Ε΄ δημοτικού laquoΣτα Βυζαντινά χρόνιαraquo

Σ Γλεντής Ν Νικολόπουλος Ε

Μαραγκουδάκης και Μ Νικολοπούλου βιβλίο

μαθητή σελ 42 ndash 43

Πληροφορίες για την

εκτροφή του

μεταξοσκώληκα μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 25

7

Ήταν ο Υπάτιος που ήταν ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου Α

ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΗΤΑΝ ΦΥΣΙΚΟ ΝΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣhellip

ΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΑΡΓΗΣΑΝ

ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΟΥΝ ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Η laquoΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑraquo

ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΑΝΗ

ΣΕΛΙΔΑ

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo και η

Θεοδώρα

Λίγο μετά το γάμο της μια από τις

πολλές διαδηλώσεις που

παραμορφώνουν την ιστορία της

Κωνσταντινουπόλεως ξέσπασε και

γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτική

στάση με ασυνήθιστη βιαιότητα Το

αυτοκρατορικό παλάτι

πυρπολήθηκε ο μητροπολιτικός

ναός της Αγίας Σοφίας που είχε

κτισθεί από τον Κωνσταντίνο Α΄

καταστράφηκε μέσα στις φλόγες Ο

Ιουστινιανός αντιμετώπιζε σαν λύση

τη φυγή Τότε ήταν που η Θεοδώρα

έδειξε το αληθινό μεγαλείο της

Δικαιολογώντας την τόλμη της

απέδειξε πόσο ανόητο θα ήταν να

καταλήξουν στη φυγή

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των

Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις

Δημ Παπαδήμα

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo

Το σύνθημα των επαναστατών laquoΝίκαraquo είχε ως αποτέλεσμα να

ονομασθεί όλη αυτή η εξέγερση laquoΣτάση του Νίκαraquo Ο Ιουστινιανός

υποσχέθηκε ν απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον

Ιωάννη τον Καππαδόκη αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο έπεσε στο

κενό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας ένας ανιψιός τού Αναστασίου

Έχοντας καταφύγει στα Ανάκτορα ο Ιουστινιανός και οι σύμβουλοί του

αντιμετώπιζαν ήδη τη φυγή οπότε επενέβη η Θεοδώρα Τα λόγια τα

οποία ακριβώς είπε βρίσκονται στα Ανέκδοτα του Προκοπίου και έχουν

ως εξής laquoΕίναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να γλυτώσει τον θάνατο

αλλά για έναν βασιλέα η εξορία είναι ανυπόφορη Εάν επιθυμείς - ω

Αυτοκράτωρ - να σωθείς είναι εύκολο Διαθέτουμε αρκετά χρήματα

ενώ πέρα από εκεί είναι η θάλασσα και τα πλοία Συλλογίσου όμως

μήπως όταν θα φθάσεις σε μέρος ασφαλές προτιμήσεις τον θάνατο

παρά την ασφάλειαraquo Ο Αυτοκράτορας αναθάρρησε και εμπιστεύθηκε

στον Βελισσάριο την καταστολή της επαναστάσεως η οποία είχε ήδη

κρατήσει έξι ημέρες Ο στρατηγός οδήγησε τους στασιαστές στον

Ιππόδρομο τους έκλεισε εκεί μέσα και σκότωσε τριάντα έως σαράντα

χιλιάδες από αυτούς Η στάση κατεστάλη τα ανίψια του Αναστασίου

εκτελέσθηκαν και ο Ιουστινιανός για μια φορά ακόμη εδραιώθηκε στον

θρόνο

Πηγή ΑΑ Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τόμος Α

laquoΝίκα ndash νίκαraquo ήταν το σύνθημα των θεατών για την ενίσχυση των αρματοδρόμων της

ομάδας τους Στην περίπτωση όμως αυτή οι στασιαστές το φώναζαν για να φύγει ο

Ιουστινιανός επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με τις μεταρρυθμίσεις του

7 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 6: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

6

Ο νέος αυτοκράτορας πήρε μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους και για την

άμυνα των συνόρων της αυτοκρατορίας Συγκεκριμένα

Μέτρα για την καλή λειτουργία του κράτους

Κωδικοποίησε τους παλιούς ρωμαϊκούς νόμους (τον Ιουστινιάνειο Κώδικα τις Εισηγήσεις τους Πανδέκτες και τους συμπλήρωσε με νέους πιο δίκαιους γραμμένους στα ελληνικά τις Νεαρές Με τη σύνταξη αυτών των τελευταίων νόμων στα ελληνικά καθιερώνεται η ελληνική γλώσσα ως επίσημη γλώσσα του κράτους παράλληλα με τη λατινική H κωδικοποίηση των νόμων έγινε

από ομάδα νομικών με επικεφαλής τον σπουδαίο νομικό Τριβωνιανό

Όρισε τους λογοθέτες υπεύθυνους για την εφαρμογή των νόμων

Οργάνωσε τη λειτουργία της αγοράς των λιμανιών και των εμπορικών δρόμων και επέβαλε δασμούς για τα εισαγόμενα προϊόντα

Φορολόγησε τους πολίτες ανάλογα με τα εισοδήματά τους

Κατάργησε τα προνόμια των Δήμων και απαγόρευσε στους μεγαλοκτηματίες να παίρνουν τα κτήματα των μικροϊδιοκτητών γειτόνων τους για χρέη που τους όφειλαν

Μέτρα για την ασφάλεια και την ανάπτυξη του

κράτους

Οργάνωσε το στρατό με βυζαντινούς κυρίως στρατιώτες και ασφάλισε τα σύνορα με μια σειρά φρουρίων

Συντήρησε και βελτίωσε τους δρόμους που ένωναν την πρωτεύουσα με τις επαρχίες και τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας

Έκοψε χρυσά laquoβυζαντινάraquo νομίσματα τα οποία κυκλοφορούσαν σε όλο τον κόσμο και μrsquo αυτά μόνο

γίνονταν οι συναλλαγές

Έφερε από την Κίνα το μυστικό εκτροφής του μεταξοσκώληκα

Ο Τριβωνιανός ήταν Βυζαντινός

νομομαθής από την Παμφυλία Διαπνεόταν

από έντονο μεταρρυθμιστικό πνεύμα και

έγινε ο πιο αξιόλογος εισηγητής της

ενοποίησης του ρωμαϊκού και του

ελληνικού δικαίου Τιμήθηκε με τα

αξιώματα του μάγιστρου και του υπάτου

Πέθανε το 545 μΧ

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΤριβωνι

ανός

Ο Ιωάννης Καππαδόκης υπήρξε λογοθέτης

οικονομικών του Ιουστινιανού Προκειμένου να

καλύψει τα υπέρογκα έξοδα που απαιτούσε η

υλοποίηση της φιλόδοξης πολιτικής του

Ιουστινιανού Α επεδίωξε την ενίσχυση των

μέτρων για την πιο αποτελεσματική είσπραξη

των φόρων τον δραστικό περιορισμό των

καταχρήσεων καθώς και τη μείωση των

κρατικών εξόδων

Πηγή

httpasiaminorehwgrFormsfLemmaBodyas

pxlemmaid=4630

Τα διαγράμματα είναι σχεδιασμένα με βάση τα

στοιχεία του σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας της

Ε΄ δημοτικού laquoΣτα Βυζαντινά χρόνιαraquo

Σ Γλεντής Ν Νικολόπουλος Ε

Μαραγκουδάκης και Μ Νικολοπούλου βιβλίο

μαθητή σελ 42 ndash 43

Πληροφορίες για την

εκτροφή του

μεταξοσκώληκα μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 25

7

Ήταν ο Υπάτιος που ήταν ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου Α

ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΗΤΑΝ ΦΥΣΙΚΟ ΝΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣhellip

ΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΑΡΓΗΣΑΝ

ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΟΥΝ ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Η laquoΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑraquo

ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΑΝΗ

ΣΕΛΙΔΑ

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo και η

Θεοδώρα

Λίγο μετά το γάμο της μια από τις

πολλές διαδηλώσεις που

παραμορφώνουν την ιστορία της

Κωνσταντινουπόλεως ξέσπασε και

γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτική

στάση με ασυνήθιστη βιαιότητα Το

αυτοκρατορικό παλάτι

πυρπολήθηκε ο μητροπολιτικός

ναός της Αγίας Σοφίας που είχε

κτισθεί από τον Κωνσταντίνο Α΄

καταστράφηκε μέσα στις φλόγες Ο

Ιουστινιανός αντιμετώπιζε σαν λύση

τη φυγή Τότε ήταν που η Θεοδώρα

έδειξε το αληθινό μεγαλείο της

Δικαιολογώντας την τόλμη της

απέδειξε πόσο ανόητο θα ήταν να

καταλήξουν στη φυγή

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των

Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις

Δημ Παπαδήμα

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo

Το σύνθημα των επαναστατών laquoΝίκαraquo είχε ως αποτέλεσμα να

ονομασθεί όλη αυτή η εξέγερση laquoΣτάση του Νίκαraquo Ο Ιουστινιανός

υποσχέθηκε ν απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον

Ιωάννη τον Καππαδόκη αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο έπεσε στο

κενό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας ένας ανιψιός τού Αναστασίου

Έχοντας καταφύγει στα Ανάκτορα ο Ιουστινιανός και οι σύμβουλοί του

αντιμετώπιζαν ήδη τη φυγή οπότε επενέβη η Θεοδώρα Τα λόγια τα

οποία ακριβώς είπε βρίσκονται στα Ανέκδοτα του Προκοπίου και έχουν

ως εξής laquoΕίναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να γλυτώσει τον θάνατο

αλλά για έναν βασιλέα η εξορία είναι ανυπόφορη Εάν επιθυμείς - ω

Αυτοκράτωρ - να σωθείς είναι εύκολο Διαθέτουμε αρκετά χρήματα

ενώ πέρα από εκεί είναι η θάλασσα και τα πλοία Συλλογίσου όμως

μήπως όταν θα φθάσεις σε μέρος ασφαλές προτιμήσεις τον θάνατο

παρά την ασφάλειαraquo Ο Αυτοκράτορας αναθάρρησε και εμπιστεύθηκε

στον Βελισσάριο την καταστολή της επαναστάσεως η οποία είχε ήδη

κρατήσει έξι ημέρες Ο στρατηγός οδήγησε τους στασιαστές στον

Ιππόδρομο τους έκλεισε εκεί μέσα και σκότωσε τριάντα έως σαράντα

χιλιάδες από αυτούς Η στάση κατεστάλη τα ανίψια του Αναστασίου

εκτελέσθηκαν και ο Ιουστινιανός για μια φορά ακόμη εδραιώθηκε στον

θρόνο

Πηγή ΑΑ Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τόμος Α

laquoΝίκα ndash νίκαraquo ήταν το σύνθημα των θεατών για την ενίσχυση των αρματοδρόμων της

ομάδας τους Στην περίπτωση όμως αυτή οι στασιαστές το φώναζαν για να φύγει ο

Ιουστινιανός επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με τις μεταρρυθμίσεις του

7 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 7: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

7

Ήταν ο Υπάτιος που ήταν ανιψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου Α

ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΗΤΑΝ ΦΥΣΙΚΟ ΝΑ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΟΥΝ

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣhellip

ΝΑΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΤΣΙ ΔΕΝ ΑΡΓΗΣΑΝ

ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΟΥΝ ΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΗ ΗΤΑΝ Η laquoΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑraquo

ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΜΙΑ ΜΕΛΑΝΗ

ΣΕΛΙΔΑ

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo και η

Θεοδώρα

Λίγο μετά το γάμο της μια από τις

πολλές διαδηλώσεις που

παραμορφώνουν την ιστορία της

Κωνσταντινουπόλεως ξέσπασε και

γρήγορα εξελίχθηκε σε πολιτική

στάση με ασυνήθιστη βιαιότητα Το

αυτοκρατορικό παλάτι

πυρπολήθηκε ο μητροπολιτικός

ναός της Αγίας Σοφίας που είχε

κτισθεί από τον Κωνσταντίνο Α΄

καταστράφηκε μέσα στις φλόγες Ο

Ιουστινιανός αντιμετώπιζε σαν λύση

τη φυγή Τότε ήταν που η Θεοδώρα

έδειξε το αληθινό μεγαλείο της

Δικαιολογώντας την τόλμη της

απέδειξε πόσο ανόητο θα ήταν να

καταλήξουν στη φυγή

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των

Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις

Δημ Παπαδήμα

Η laquoΣτάση του Νίκαraquo

Το σύνθημα των επαναστατών laquoΝίκαraquo είχε ως αποτέλεσμα να

ονομασθεί όλη αυτή η εξέγερση laquoΣτάση του Νίκαraquo Ο Ιουστινιανός

υποσχέθηκε ν απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον

Ιωάννη τον Καππαδόκη αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο έπεσε στο

κενό και ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας ένας ανιψιός τού Αναστασίου

Έχοντας καταφύγει στα Ανάκτορα ο Ιουστινιανός και οι σύμβουλοί του

αντιμετώπιζαν ήδη τη φυγή οπότε επενέβη η Θεοδώρα Τα λόγια τα

οποία ακριβώς είπε βρίσκονται στα Ανέκδοτα του Προκοπίου και έχουν

ως εξής laquoΕίναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να γλυτώσει τον θάνατο

αλλά για έναν βασιλέα η εξορία είναι ανυπόφορη Εάν επιθυμείς - ω

Αυτοκράτωρ - να σωθείς είναι εύκολο Διαθέτουμε αρκετά χρήματα

ενώ πέρα από εκεί είναι η θάλασσα και τα πλοία Συλλογίσου όμως

μήπως όταν θα φθάσεις σε μέρος ασφαλές προτιμήσεις τον θάνατο

παρά την ασφάλειαraquo Ο Αυτοκράτορας αναθάρρησε και εμπιστεύθηκε

στον Βελισσάριο την καταστολή της επαναστάσεως η οποία είχε ήδη

κρατήσει έξι ημέρες Ο στρατηγός οδήγησε τους στασιαστές στον

Ιππόδρομο τους έκλεισε εκεί μέσα και σκότωσε τριάντα έως σαράντα

χιλιάδες από αυτούς Η στάση κατεστάλη τα ανίψια του Αναστασίου

εκτελέσθηκαν και ο Ιουστινιανός για μια φορά ακόμη εδραιώθηκε στον

θρόνο

Πηγή ΑΑ Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τόμος Α

laquoΝίκα ndash νίκαraquo ήταν το σύνθημα των θεατών για την ενίσχυση των αρματοδρόμων της

ομάδας τους Στην περίπτωση όμως αυτή οι στασιαστές το φώναζαν για να φύγει ο

Ιουστινιανός επειδή ήταν δυσαρεστημένοι με τις μεταρρυθμίσεις του

7 Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σε νόμισμα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 8: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

8

ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ Ο

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΦΡΟΝΤΙΣΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΙ

ΟΣΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ

ΤΟΝ ΠΟΛΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

8 Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία ανοικοδομήθηκε με

τρόπο μεγαλειώδη Στη θέση του

παλαιού ναού που είχε γίνει

παρανάλωμα του πυρός πρόβαλε

τώρα η μεγαλοπρεπής βασιλική με

τρούλο του Ιουστινιανού που

χάραξε νέα εποχή στην εξέλιξη της

χριστιανικής αρχιτεκτονικής

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky

ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης άρχισε στις 23

Φεβρουαρίου 532 σαράντα μέρες μετά το τέλος της εξέγερσης

όταν ο Ιουστινιανός άρχισε να χτίζει έναν καινούργιο

μητροπολιτικό ναό αφιερωμένο στην Αγία του Θεού Σοφία

θεμελιώνοντάς τον πάνω στα ερείπια της θεοδοσιανής

εκκλησίας Σύμφωνα με τον Προκόπιο ο αυτοκράτορας χωρίς

να υπολογίσει έξοδα επέμενε νrsquo αρχίσει αμέσως το έργο της

ανοικοδόμησης συγκεντρώνοντας ειδικούς τεχνίτες απrsquo όλο

τον κόσμο

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

Το οικοδόμημα του Ιουστινιανού δε θα

έμοιαζε καθόλου με τα προηγούμενα Πρώτον

θα έπρεπε να είναι απείρως μεγαλύτερο ndash το

ασυγκρίτως μεγαλύτερο θρησκευτικό κτίσμα

ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου Επίσης

θα ήταν τετράγωνο και όχι παραλληλόγραμμο

και θα είχε ως κυρίαρχο σημείο του όχι το

αψιδωτό ιερό στο ανατολικό άκρο του αλλά

τον πανύψηλο κεντρικό τρούλο Ήταν τόσο

επαναστατική αυτή η ιδέα ώστε είναι πιθανόν

τα σχέδια να τα έκανε ο ίδιος ο Αυτοκράτορας

με τους δυο αρχιτέκτονες που είχε προσωπικά

επιλέξει τον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και τον

Ισίδωρο από τη Μίλητο πολύ πριν η Στάση

του Νίκα καταστήσει την ανοικοδόμηση

αναγκαία

Πηγή laquoΣύντομη Ιστορία του Βυζαντίουraquo JJ Norwich

εκδόσεις Γκοβόστη

Σε χρονικό διάστημα πέντε ετών και δέκα μηνών η

οικοδομή και μέγα μέρος της εσωτερικής διακόσμησης

του ναού είχαν αποπερατωθεί Τα εγκαίνια έγιναν από

τον πατριάρχη Μηνά και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό

στις 27 Δεκεμβρίου 537 με πάνδημες εκδηλώσεις

απερίγραπτης μεγαλοπρέπειαςhellip

Κατά τις μαρτυρίες χρονογράφων όταν ο Ιουστινιανός

συνοδευόμενος από τον πατριάρχη Μηνά εισήλθε από

τις βασιλικές πύλες και αντίκρισε τον απαστράπτοντα

ναό κατελήφθη από ασυγκράτητο ενθουσιασμό

Ανήλθε στον άμβωνα και εκτείνοντας τα χέρια στον

ουρανό αναφώνησε

laquoΔόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον

αποτελέσαι Νενίκηκά σε Σολομώνraquo

Πηγή laquoΑγία Σοφία Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίαςraquo

Θεοχάρης Δετοράκης εκδόσεις Έφεσος

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 9: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

9

9 Ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία Η Παναγία η Βρεφοκρατούσα με τον Κωνσταντίνο να προσφέρει την

οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη (στα δεξιά) και τον Ιουστινιανό την Αγία Σοφία (στα αριστερά)

10 Αγία Σοφία Το εσωτερικό του ναού όπως είναι σήμερα

11 Αγία Σοφία Ο ναός όπως είναι σήμερα

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην

οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση

laquoΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝraquo

(ξέπλυνε τις αμαρτίες σου δηλαδή και όχι μόνο το πρόσωπό

σου) Η φράση αυτή αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά

προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και

το αυτό νόημα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

ΝΝΝ ΙΙΙ ΨΨΨ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΑΑΑ ΤΤΤ ΑΑΑ ΜΜΜ ΗΗΗ ΜΜΜ ΟΟΟ ΝΝΝ ΑΑΑ ΝΝΝ ΟΟΟ ΨΨΨ ΙΙΙ ΝΝΝ

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 10: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

10

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ναού

Ο ρυθμός της τρουλαίας Βασιλικής ή

Βασιλικής με Τρούλο εμφανίστηκε τον

6ο μΧ αιώνα εποχή της μεγάλης ισχύος

του βυζαντινού κράτους και του

ορθοδόξου δόγματος Το γεγονός αυτό

είχε αντίκτυπο και στην ανάπτυξη της

ναοδομίας Η παλαιοχριστιανική

βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα

αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να έχει

ακόμα μεγαλύτερη αίγλη Σπουδαιότερη

καινοτομία ήταν ο περιορισμός του

μήκους του κτιρίου και κυρίως η

προσθήκη τρούλου στη στέγη του

μεγάλου κλίτους

Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική

εφεύρεση των μεγάλων μικρασιατών

αρχιτεκτόνων Ανθέμιου από τις Τράλλεις

και Ισίδωρου από τη Μίλητο Οι

μηχανικοί αυτοί κατόρθωσαν να

τοποθετήσουν στην τετράγωνη στέγη της

βασιλικής τον κυκλικό τρούλο ο οποίος

μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων

κατέληγε να στηρίζεται σε τέσσερις

μεγάλους πεσσούς Αντιπροσωπευτικό

δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο

περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας

Κωνσταντινουπόλεως ο οποίος κτίστηκε

από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 Ο

διάκοσμος βελτιώνεται αισθητά Οι

τοίχοι καλύπτονται με ψηφιδωτά υψηλής

τεχνοτροπίας και ζωγραφικές

παραστάσεις

Η επιβλητικότητα αυτού του ρυθμού

είναι έκδηλη Ο τεράστιος όγκος του

ναού το μεγάλο ύψος ο τεράστιος θόλος

το άπλετο φως των παραθύρων δίνουν

μια ξεχωριστή αίσθηση στον επισκέπτη

του ναού

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΤρουλαία_Βασιλική

Τι είπανε για την Αγία Σοφία

Τόσο μεγάλη εντύπωση προκαλούσε το υπέροχο οικοδόμημα του Ιουστινιανού πριν από χίλια χρόνια τότε όταν

οι απεσταλμένοι του πρίγκιπα Βλαδίμηρου του Κιέβου ανέφεραν στον αφέντη τους τι είχαν δει στην

αυτοκρατορική πόλη μίλησαν με δέος για την Αγία Σοφία χρησιμοποιώντας τα εξής λόγια

laquo Δεν ξέραμε αν βρισκόμασταν στα ουράνια ή στη γη αφού στη γη δεν υπάρχει τόσο μεγαλείο ούτε τέτοια

ομορφιά που δεν έχουμε λόγια να την περιγράψουμε Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί

κατοικεί ο Θεός ανάμεσα στους ανθρώπους και ότι οι λειτουργίες τους είναι πολύ πιο ωραίες από τις

τελετουργίες άλλων εθνών Μας είναι αδύνατον να ξεχάσουμε αυτή την ομορφιάraquo

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John Freely εκδόσεις Περίπλους

ΣΠΥΡΟ ΔΕΣ ΤΙ ΩΡΑΙΕΣ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ

ΕΚΑΝΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

ΕΙΝΑΙ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΕΣ

Χριστίνα Βαρσαμή

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη Αλέξανδρος Μαράκης

Ευαγγελία Τσομπανίδου Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 11: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

11

Το όνειρο του Ιουστινιανού

Ο Ιουστινιανός είχε τη φιλοδοξία και το όνειρο ν

ανασυστήσει την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και να

επεκτείνει την εξουσία του μέχρι εκεί που

έφταναν τα όριά της όταν βρισκόταν στη μεγάλη

της ακμή Πρώτα κήρυξε τον πόλεμο κατά των

Περσών Α΄ Περσικός πόλεμος 531-532 μΧ

τους οποίους νίκησε ο Βελισάριος και ανάγκασε

το Χοσρόη να υπογράψει το 532 την απέραντον

ειρήνην Στη συνέχεια στράφηκε εναντίον των

Βανδάλων στην Αφρική Βανδαλικός πόλεμος

532-534 και κατάλυσε το κράτος τους με τη

βοήθεια του περίφημου στρατηγού του

Βελισάριου Ο Βελισάριος αποβιβάστηκε στην

Αφρική νίκησε κατ` επανάληψη το βασιλιά τους

Γελίμερο τον οποίο τελικά νίκησε και

αιχμαλώτισε Έτσι διέλυσε το βανδαλικό κράτος

της Αφρικής

Αφού εξασφάλισε τα ανατολικά του σύνορα

στράφηκε προς τη δύση όπου για είκοσι χρόνια

από το 535 έως το 554 πολέμησε τους

Οστρογότθους της Ιταλίας και μετά από την

περιφανή νίκη του στρατηγού του Ναρσή έκανε

την Ιταλία επαρχία του Βυζαντίου Τον πόλεμο

άρχισε ο Βελισάριος και τον τελείωσε ο Ναρσής

νικηφόρα Η Ιταλία όπως και η Αφρική

μεταβλήθηκαν σε επαρχίες της αυτοκρατορίας και

ονομάστηκαν εξαρχάτα Μετά ανέθεσε στο

ναύαρχο Λιβέριο τον πόλεμο στην Ισπανία το

554 ο οποίος υπέταξε το κράτος των Βησιγότθων

Στο μεταξύ ο Χοσρόης άρχισε εκ νέου

εχθροπραξίες με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή του

δεύτερου από το 540 έως το 545 και του τρίτου

Περσικού πολέμου από το 549 έως το 562 ο

οποίος κατέληξε το 562 με ταπεινωτική ειρήνη

για το Βυζάντιο

Με τις κατακτήσεις του πραγματοποίησε το

μεγαλεπήβολο σχέδιό του διπλασιάζοντας την

έκταση του κράτους και κάνοντας τη Μεσόγειο

βυζαντινή λίμνη Η Δαλματία η Ιταλία η Αφρική

η νότια Ισπανία η Σικελία η Κορσική η

Σαρδηνία και τα νησιά των Βαλεαρίδων έγιναν

επαρχίες του όμως εξαντλήθηκε η αυτοκρατορία

και οι βάρβαροι της Βαλκανικής Ούνοι Άβαροι

Βούλγαροι Σλάβοι λεηλάτησαν την Ελληνική

Χερσόνησο μέχρι τον Ισθμό και βαρβαρικοί

πληθυσμοί εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Το

θαυμαστό πολεμικό έργο του που του χάρισε

δόξα κατάρρευσε μαζί του και οι αγώνες

εξάντλησαν το Βυζάντιο σε χρήμα και στρατό

αλλά και κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν

είχαν μια και η Ιταλία γρήγορα καταλήφτηκε

όπως και οι άλλες περιοχές που είχε κατακτήσει

Πηγή httpwwwlivepediagrindexphpΙουστινιανός_Α

ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝΑ

ΛΕΝΑ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΑΡΑ

ΤΗ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΔΕΙΞΕ

ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΑ ΗΤΑΝ

ΙΚΑΝΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΚΑΙ

ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΣΚΛΗΡΑ ΓΙΑ ΤΟ

ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ

ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ

ΦΙΛΟΔΟΞΟΣ

ΑΝΘΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ

ΠΟΛΛΑ ΝΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕΙ ΚΙ ΑΠrsquo

ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΤΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ

ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΜΟ

12 Η Βυζαντινή αυτοκρατορία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Ιουστινιανό το 550 μΧ

13 Πέρσες Γότθοι Βάνδαλοι

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 12: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

12

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθε πολλές φορές

αντιμέτωπη με λαούς που ήθελαν να καταλάβουν

τα εδάφη της Επιδίωξη όλων των αυτοκρατόρων

και των ανώτατων αξιωματούχων ήταν πάντοτε η

επίλυση των προβλημάτων με τους γείτονες με

διπλωματικά μέσα πολλές φορές όμως η

σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη Γιrsquo αυτό μεγάλη

σημασία δόθηκε στην καλή οργάνωση του

στρατού και του ναυτικού

Πηγή

httpexploringbyzantiumgrEKBMMPagename=ypomeleti

amplang=grampid=14ampsub=613amplevel=1 14 Το Βυζάντιο και οι γειτονικοί λαοί

Οι Φράγκοι δυτικό Γερμανικό φύλο προερχόμενο από την περιοχή της Βαλτικής το οποίο μεταξύ 2ου και 6ου αιώνα μΧ προωθήθηκε προς την

κεντρική και δυτική Ευρώπη

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦράγκοι

Οι Σλάβοι ομάδα εθνών με κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ζουν κυρίως στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη καθώς και στα Βαλκάνια ενώ η αρχική

τους κοιτίδα πρέπει να ήταν η ανατολική Ευρώπη από την οποία εξαπλώθηκαν τον 6ο αιώνα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣλάβοι

Οι Άβαροι νομαδικός λαός της Ευρασίας που εμφανίστηκε στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη κατά τον 6ο αιώνα Κυριάρχησαν στην πεδιάδα της

Παννονίας μέχρι τον 9ο αιώνα Σύμφωνα με τους συγγραφείς της εποχής μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους Ούννους αλλά είχαν μακριά μαλλιά

στολισμένα με κορδέλες σε δύο πλεξούδες μία συνήθεια που υιοθέτησαν από τους Τούρκους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆβαροι

Οι Βούλγαροι σλαβικό έθνος της νότιας Βαλκανικής Κατά την κυρίαρχη θεωρία πρόκειται για τουρκικό νομαδικό φύλο καταγόμενο από την κεντρική

Ασία το οποίο μιλούσε μία αρχαία τουρκική γλώσσα πρόγονο της σημερινής τσουβασικής και σταδιακά μεταξύ 2ου - 4ου αιώνα μΧ εγκαταστάθηκε στη

στέπα βορείως της Αζοφικής Θάλασσας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΒούλγαροι

Οι Χάζαροι ή Χαζάροι μεσαιωνικός ημινομαδικός λαός ο οποίος έπαψε να υπάρχει γύρω στον 11ο - 12ο αιώνα Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι δυτικά και

βόρεια της Κασπίας Θάλασσας κυρίως στο βόρειο Καύκασο και την ευρασιατική στέπα Πέραν της αναμφισβήτητης τουρανικής καταγωγής τους η

ακριβής προέλευσή τους δεν είναι ακόμα εξακριβωμένη Κατά την πιθανότερη εκδοχή προήλθαν από την ανάμιξη κάποιων τουρκομογγολικών φύλων με

απομεινάρια των Ούννων και τοπικά φύλα της ΒΔ Κασπίας Το όνομά τους προέρχεται από την αρχαία τουρκική ρίζα laquoqaz-raquo που σημαίνει

laquoπεριπλανώμαιraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΧάζαροι

Οι Πέρσες λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής που έφτασαν από την κεντρική Aσία στο σημερινό Ιράν περίπου το 1500 π Χ Ξεκινώντας γύρω στο 550

πΧ από την επαρχία της Φαρς οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη Μικρά Ασία έως τα Ιμαλάια ενσωματώνοντας και άλλες

τοπικές εθνοτικές ομάδες Η Περσική αυτοκρατορία γνώρισε μετά το 330 π Χ διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές

περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΠέρσες

Οι Άραβες είναι νομαδικοί - ημινομαδικοί σημιτικοί λαοί της αραβικής χερσονήσου και του δυτικού τμήματος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής στα

σύνορα με άλλους πολιτισμούς Στο μεγαλύτερο μέρος της 1ης χιλιετίας π Χ εμφανίζονται ως επιδρομείς με συνεχείς διαρροές ομάδων σε μόνιμη

εγκατάσταση κατοικημένων περιοχών (δηλ σε βασίλεια)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆραβες

Οι Σέρβοι H καταγωγή των Σέρβων έρχεται από την Πολωνία όπου και κατοίκησαν τον 6ο αιώνα Έφτασαν στα Βαλκάνια που αναμίχθηκαν με άλλα

φύλα

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣέρβοι

Οι Λογγοβάρδοι ή Λομβαρδοί Ήταν γερμανική φυλή που κατέκτησε τη βόρειο Ιταλία στα σύνορα με την Ελβετία και η οποία στη συνέχεια αναμίχθηκε

με τους ντόπιους τους σημερινούς Ιταλούς

Πηγή httpelwiktionaryorgwikiΛογγοβάρδοι

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 13: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

13

ΠΩ ΠΩ ΠΟΣΟΙ ΛΑΟΙ ΖΟΥΣΑΝ

ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΦΑΝΤΑΣΟΥ ΠΟΣΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ

ΛΕΗΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

ΠΡΟΞΕΝΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΗΤΑΝ

ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΟΧΥΡΩΝΑΝ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

ΤΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΦΕΡΝΑΝ ΝΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ

ΜΕ ΠΟΛΕΜΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

15 Πρόσφυγες από κούρσεμα (από χειρόγραφο του 16ου

αιώνα)

Τον Ιουστινιανό διαδέχτηκε ο ανιψιός του Ιουστίνος Β΄ που

η γυναίκα του Σοφία ήταν ανιψιά της Θεοδώρας Στη

διάρκεια της βασιλείας του Ιουστίνου η αυτοκρατορία

δέχτηκε επιθέσεις στrsquo ανατολικά από τους Πέρσες και στα

βόρεια από τους Αβάρους έναν λαό της βόρειας Ασίας που

είχε μεταναστεύσει στα Βαλκάνια Οι απανωτές επιδρομές

προκάλεσαν στον ανισόρροπο Ιουστίνο πλήρη νευρικό

κλονισμό από τον οποίο δεν συνήλθε ποτέ Ο

χρονικογράφος Ιωάννης ο Εφέσιος αναφέρει ότι το μόνο που

τον ευχαριστούσε ήταν να τον σέρνουν γύρω-γύρω στο

παλάτι μέσα σrsquo ένα παιδικό καρότσι ενώ μουσικοί έπαιζαν

σερενάτες Αλλά αμέσως μετά τον έπιαναν βίαια

ξεσπάσματα θυμού δάγκωνε τους υπηρέτες του και ύστερα

προσπαθούσε να ριχτεί από τα παράθυρα του ανακτόρου τα

οποία χρειάστηκε να ενισχυθούν με κάγκελα για την

προστασία του

Πηγή laquoΚωνσταντινούπολη από τον Χριστιανισμό στο Ισλάμraquo John

Freely εκδόσεις Περίπλους

Η εισβολή των Σλάβων στα Βαλκάνια αποτέλεσε το σημαντικότερο εξωτερικό γεγονός της πρώτης

βυζαντινής εποχής και είχε ανυπολόγιστη σημασία για την κατοπινή εξέλιξη της αυτοκρατορίας Όλες

οι άλλες βαρβαρικές επιδρομές που απείλησαν τότε το κράτος είχαν παροδικές συνέπειες Ακόμη και

η μεγάλη μετανάστευση των γερμανικών φύλων που επηρέασε σημαντικά την εξέλιξη της

αυτοκρατορίας δεν έθιξε τελικά το ανατολικό τμήμα της Οι Σλάβοι όμως παρέμειναν μόνιμα στα

Βαλκάνια Με την εγκατάστασή σους στην περιοχή αυτή άρχισε μια διαδικασία που οδήγησε αργότερα

στη σύσταση ανεξάρτητων σλαβικών κρατών μέσα στο ίδιο το βυζαντινό έδαφος

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ Δ Βασιλόπουλος

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Ο ΑΝΙΨΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ

Β΄ ΠΟΥ ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΧΟΤΑΝΕ Η

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΘΕ ΝΕΥΡΙΚΟ

ΚΛΟΝΙΣΜΟ

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 14: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

14

Οι Άραβες ο Μωάμεθ και η μουσουλμανική επιστήμη

Το 610 μΧ ένας 40χρονος έμπορος που τον έλεγαν Μωάμεθ και ζούσε στη Μέκκα στην Αραβική Χερσόνησο έζησε μια σειρά

αποκαλύψεις οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το Κοράνι το ιερό βιβλίο μιας νέας θρησκείας Μέσα σε μια εικοσαετία αυτή η

θρησκεία το Ισλάμ είχε εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της Αραβίας Κάτω από μια σειρά στρατιωτικών και θρησκευτικών

ηγετών γνωστών ως χαλίφηδων το Ισλάμ κυριάρχησε επιπλέον στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική κατακτώντας δύο

παλιότερες αυτοκρατορίες τη βυζαντινή και την περσική Μέχρι το έτος 750 σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά το θάνατο του

Μωάμεθ η αυτοκρατορία του Ισλάμ εξαπλωνόταν από τον Βισκαϊκό Κόλπο μέχρι τα όρη του Αφγανιστάν

Ένα σημαντικό στοιχείο της ισλαμικής διδασκαλίας ήταν η υποχρέωση να επιζητείς τη γνώση Αυτή η εντολή σε συνδυασμό με

τον πλούτο που επέφερε το εμπόριο μέσα στην αχανή αυτοκρατορία δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου άνθισε η επιστήμη

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Το αραβικό σύστημα αρίθμησης

Το σημαντικότερο δώρο που έδωσε το Ισλάμ στη σύγχρονη επιστήμη

ήταν το σύστημα των αριθμών που ονομάζουμε αραβικούς αριθμούς Αν

θέλαμε να δώσουμε τα εύσημα στη σωστή πλευρά θα έπρεπε κανονικά

να τους ονομάζουμε ινδικούς αριθμούς αφού πρωτοεμφανίστηκαν στην

Ινδία της πρώτης χιλιετίας π Χ

Πηγή laquoΑνακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μαςraquo Σίριλ Έιντον εκδόσεις Ψυχογιός

Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Οίκος της Σοφίας ήταν βιβλιοθήκη και οίκος

μετάφρασης στη Βαγδάτη στο σημερινό Ιράκ την

εποχή των Αββασιδών Είχε πολύ σημαντικό ρόλο

στο κίνημα μεταφράσεων αρχαίων ελληνικών και

περσικών κειμένων στα αραβικά και θεωρείται ότι

ήταν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα διανόησης

κατά τη χρυσή εποχή του Ισλαμισμού Ο Οίκος

της Σοφίας λειτούργησε ως κοινότητα που ίδρυσαν

οι Αββασίδες χαλίφες Χαρούν αλ Ρασίντ και ο

γιος του Αλ-Μαμούν που κυβέρνησε από το 813

μέχρι το 833 μΧ Με βάση τη Βαγδάτη από τον 9ο

μέχρι το 13ο αιώνα πολλοί από τους πιο

σπουδασμένους Μουσουλμάνους λογίους ήταν

μέλη αυτού του εξαιρετικού ινστιτούτου έρευνας

και εκπαίδευσης

Ο όρος Οίκος της Σοφίας είναι μεταφραστικό

δάνειο από τους Σασσανίδες Πέρσες που

ονόμαζαν έτσι τη βιβλιοθήκη Θεωρήθηκε ότι οι

Σασσανίδες είχαν ως σκοπό τους τη μετάφραση

κειμένων από τα περσικά στα αραβικά καθώς και

τη συντήρηση μεταφρασμένων κειμένων

Κατά τη βασιλεία του Αλ-Μαμούν ανεγέρθηκαν

αστρονομικά παρατηρητήρια και ο Οίκος ήταν

ένα ασυναγώνιστο κέντρο ανθρωπιστικών

σπουδών επιστημών μαθηματικών αστρονομίας

ιατρικής χημείας ζωολογίας και γεωγραφίας

Αντλώντας πληροφορίες από περσικά ινδικά και

ελληνικά κείμενα - συμπεριλαμβανομένων αυτών

του Πυθαγόρα του Πλάτωνα του Αριστοτέλη του

Ιπποκράτη του Ευκλείδη του Πλωτίνου του

Γαληνού του Σουσρούτα του Τσαράκα του

Αριαμπάτα και του Βραχμαγκούπτα - οι λόγιοι

συσσώρευσαν μία μεγάλη συλλογή γνώσης από

όλο τον τότε γνωστό κόσμο και την επέκτειναν με

δικές τους ανακαλύψεις Η Βαγδάτη ήταν γνωστή

ως η πιο πλούσια πόλη του κόσμου και το

σπουδαιότερο κέντρο πνευματικής

δραστηριότητας της εποχής με πληθυσμό πάνω

από ένα εκατομμύριο ανθρώπους τον μεγαλύτερο

για την εποχή Στους λογίους του Οίκου της

Σοφίας συγκαταλέγεται και ο Αλ Χουαρίζμι ο

πατέρας της άλγεβρας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΟίκος_της_Σοφίας

16 Ο Οίκος της Σοφίας

Ο Αλ Μαμούν ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας δεν

ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις Αλλά την

άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που

ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ο χαλίφης της

Βαγδάτης μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια ξεκίνησε ίσως τη

μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους

Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας

ελληνικής γραμματείας στα αραβικά Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700

ndash 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απrsquo

ό τι σrsquo όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες

Πηγή httpwwwthehumanualwordpresscom20101015αλ-μαμουν

ΠΩ ΠΩ

ΒΙΒΛΙΑ

Ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος ήταν Αυτοκράτορας του

Βυζαντίου από το 813 έως το 820

Πληροφορίες για τα

παραμύθια των Αράβων

μπορείς να διαβάσεις στις

σελίδες 34 - 36

Το ήξερες ότι οι Άραβες ελέγχανε

τον laquoΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΠΙΠΕΡΙΟΥraquo

Πληροφορίες για το πιπέρι τα μπαχαρικά

και την κουζίνα των Βυζαντινών μπορείς

να διαβάσεις στις σελίδες 28 - 29

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 15: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

15

Στις 27 Ιουλίου 626 εμφανίσθηκε και ο χαγάνος των Αβάρων μπροστά στην Κωνσταντινούπολη με αναρίθμητα στίφη

Αβάρων Σλάβων Βουλγάρων και Γεπιδών και πολιόρκησε την πόλη από την ξηρά και τη θάλασσα Ο πατριάρχης Σέργιος

με κηρύγματα ολονύχτιες ακολουθίες και κατανυκτικές λιτανείες μέ τήν εικόνα της Παναγίας του Ευαγγελιστή Λουκά

διατήρησε άγρυπνο τον θρησκευτικό ενθουσιασμό του πληθυσμού και οι έμπειροι φρουροί αντέκρουσαν όλες τις επιθέσεις

των εχθρών Από τότε διασώζεται στη μνήμη της Ρωμιοσύνης ο Ακάθιστος Ύμνος

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια

ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια

ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκεmiddot

ἀλλ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον

ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον

ἵνα κράζω σοίmiddot

Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε

αφιερωμένος στην Θεοτόκο πού τη νύκτα της 7ης Αυγούστου του 626μΧ έσωσε την Βασιλεύουσα από τις ορδές των

βαρβάρων σηκώνοντας κύματα πού βούλιαξαν τα πλοία πού πολιορκούσαν τα τείχη της Οι Άβαροι αναγκάσθηκαν να

λύσουν την πολιορκία και να τραπούν σε άτακτη υποχώρηση Η συντριβή τους είχε ως αποτέλεσμα να ναυαγήσουν και τα

περσικά σχέδια Ο Sahrbaraz εγκατέλειψε τη Χαλκηδόνα και υποχώρησε με τον στρατό του στη Συρία ενώ ο δεύτερος

στρατηγός των Περσών Sahin δέχθηκε συντριπτική ήττα από τον αδελφό του αυτοκράτορα Θεόδωρο Ο κίνδυνος είχε πλέον

περάσει

Πηγή Εγκυκλοπαίδεια Δομή

ΙΣΤΟΡΙΑ TOY ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - GEORG OSTROGORSKY

httpwwwdefencenetgrdefenceitemβυζάντιο-και-πέρσες-πώς-ο-ηράκλειος-τους-νίκησε

17 Ο Ηράκλειος και οι γιοί του Κωνσταντίνος και Ηρακλεωνάς

Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν

την Αντιόχεια ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού Το

614 έπεσε η Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί

πολύτιμο λάφυρο του Πέρση βασιλιά Χοσρόη και τους

χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να σφαγιάζονται

είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή

Σειρά είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και

κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το 616 Οι Άβαροι

ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους

πλησίασαν το 619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και

τη Κωνσταντινούπολη ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη

την ύπαιθρο στο διάβα τους

Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση

σκεφτόταν να μεταφέρει τη πρωτεύουσα τους κράτους στη

βόρεια Αφρική από όπου καταγόταν η οικογένεια του

αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε

δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της

εκκλησίας για να αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη

κρατική δομή

Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη

με τους Αβάρους καταλάβοντας το απίστευτο ποσό των

150000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο Παράλληλα

ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων τους Κροάτες και

τους Σέρβους ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι

στη χερσόνησο του Αίμου Η Βυζαντινή διπλωματία και

Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και πάλι όπως

παλιά

Πηγή httpmonoistoriablogspotgr2010_12_01_archivehtml

Πληροφορίες για την

ιστορία του παιχνιδιού

αυτού μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

ΜΟΙΑΖΕΙ ΠΟΛΥ

ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΤΙΔΑ

ΣΚΑΚΙ

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 16: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

16

Παναγία Οδηγήτρια αρχές 15ου

αιώνα Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Από την αρχή ήδη του 7ου

αιώνα το Βυζάντιο αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει εχθρούς που είχε αποδυναμώσει

πριν η ιουστινιάνιος αίγλη Οι Αβαροσλάβοι είχαν παραβιάσει τα σύνορα στον Δούναβη και είχαν εισέλθει στις

βαλκανικές επαρχίες της αυτοκρατορίας περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας∙ είχαν πολιορκήσειτη Θεσσαλονίκη

και είχαν απειλήσει την Κωνσταντινούπολη οι Λογγοβάρδοι εμφανίστηκαν στη βόρεια Ιταλία ενώ οι Πέρσες

εισέβαλαν στις ανατολικές επαρχίες και στην Παλαιστίνη (624) Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν οι

Αβαροσλάβοι ίσως με τη βοήθεια των Περσών την Κωνσταντινούπολη που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή

επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας∙ ο πατριάρχης Σέργιος στον οποίο ο αυτοκράτορας

Ηράκλειος είχε εμπιστευτεί την άμυνα της Πόλης όταν ο ίδιος εκστράτευε κατά των Περσών φέρεται ως ο

εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου του έργου που αποτελεί το πάνδημο ευχαριστήριο των Κωνσταντινοπολιτών

στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο προστάτιδα της Βασιλεύουσας

Πηγή laquoΓιατί το Βυζάντιοraquo Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ εκδόσεις Μεταίχμιο

Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών

στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα

τροπή αφού τις ήττες του παρελθόντος

διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες Το κράτος

ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό

πλήγμα στον εχθρό που ως τώρα ήταν

υπέρτερος

Δεν είναι μικρή η συμβολή της πανίσχυρης

βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή

Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε

όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του

πτωχευμένου κράτους Ο πόλεμος άρχισε σε

μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως που

ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές Ήταν

ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός

πόλεμος πρόδρομος των κατοπινών

σταυροφοριών

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού κράτουςraquo

τόμος Α΄ Georg Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

18 Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό Khosrau II Τοιχογραφία του Piero della Francesca 1452

Τελικά ο Ηράκλειος κατάφερε να ελευθερώσει τις υποδουλωμένες περιοχές και να ξαναπάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό από τους Πέρσες

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 17: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

17

Την ίδια εποχή που ο

Ηράκλειος κατατρόπωνε το

περσικό κράτος ο Μωάμεθ

έθετε τα θεμέλια για τη

θρησκευτική και την πολιτική

ένωση των Αράβων

Λίγα χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη άρχισε η μεγάλη

κίνηση των Αράβων που τους

οδήγησε με ακατάσχετη ορμή

έξω από την άγονη πατρίδα

τους Στόχος τους δεν ήταν

τόσο να προσηλυτίσουν τους

λαούς στη νέα πίστη όσο να

κατακτήσουν νέες χώρες και να

υποτάξουν τους laquoαπίστουςraquo

Πρώτα θύματα της

κατακτητικής ορμής τους ήταν

οι δυο μεγάλες γειτονικές

αυτοκρατορίες Η Περσία

υποτάχτηκε με την πρώτη

εισβολή και το Βυζάντιο δέκα

μόλις χρόνια μετά τον θάνατο

του προφήτη έχασε τις

ανατολικές επαρχίες του Ο

αδιάκοπος πόλεμος μεταξύ

Βυζαντινών και Περσών είχε

εξασθενήσει και τις δυο

αυτοκρατορίες και είχε

προετοιμάσει κατά κάποιον

τρόπο τον δρόμο στους Άραβες

Πηγή laquoΙστορία του βυζαντινού

κράτουςraquo τόμος Α΄ Georg

Ostrogorsky ιστορικές εκδόσεις Στεφ

Δ Βασιλόπουλος

Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΛΕΩΝ Γ΄ Ο ΙΣΑΥΡΟΣ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΑΠΩΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ

ΑΡΑΒΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΜΕ ΕΝΑ

ΜΥΣΤΙΚΟ ΟΠΛΟ ΤΟ laquoΥΓΡΟ ΠΥΡraquo

19 Απεικόνιση χρήσης του υγρού πυρός στο χειρόγραφο Σκυλίτζη

Πληροφορίες για το υγρό

πυρ μπορείς να διαβάσεις

στη σελίδα 30

Η μάχη του Πουατιέ (732μΧ) ή μάχη

της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή)

ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων

δυνάμεων των Φράγκων και των

Βουργουνδών υπό την ηγεσία του

Κάρολου Μαρτέλου ενάντια στους

Άραβες που ήδη είχαν προωθηθεί και

καταλάβει την Ισπανία Η μάχη έληξε

με νίκη των πρώτων Η μάχη διεξήχθη

μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ

και αποτελεί ορόσημο για την

ευρωπαϊκή μεσαιωνική ιστορία καθώς

αυτή έκρινε την αποσόβηση του

κινδύνου από την αραβική εξάπλωση

στην Δυτική Ευρώπη Ο Κάρολος

νικώντας κατά κράτος την αραβικό

στρατό και διακόπτοντας την αραβική

προέλαση στην καρδιά του δυτικού

ευρωπαϊκού μεσαιωνικού χώρου

εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε

Μαρτέλος δηλ σφυροκόπος από το

ανελέητο σφυροκόπημα των

αντιπάλων του

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜάχη_του_Πουατιέ

_(732)

ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ ΝΙΚΗΘΗΚΑΝ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

ΣΤΡΑΦΗΚΑΝ ΤΟΤΕ ΔΥΤΙΚΑ

ΠΕΡΑΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ Β ΑΦΡΙΚΗ

ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΦΤΑΣΑΝ ΩΣ

ΤΗ ΓΑΛΛΙΑ ΟΠΟΥ ΕΚΕΙ ΤΟΥΣ

ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΚΑΡΟΛΟΣ

ΜΑΡΤΕΛΟΣ

20 Η μάχη στο Πουατιέ

Πληροφορίες για τα

πολεμικά πλοία των

Βυζαντινών μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 27

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 18: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

18

(ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη)

(ιδέα του δασκάλου)

ΑΠΟΔΟΣΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ

ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΜΕ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΧΟ ΧΟ

ΧΑ ΧΑ

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 19: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

19

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν laquoάκρεςraquo Οι ακρίτες

αντικατέστησαν τους milites limitaneos των αυτοκρατορικών χρόνων της Ρώμης τους οποίους οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες είχαν

εγκαταστήσει μονίμως για να προφυλάξουν τη χώρα από αιφνιδιασμούς και επιδρομές των βαρβάρων

Στους ακρίτες δωρίζονταν κτήματα για να τα καλλιεργούν και απαλλάσσονταν από τους φόρους με μόνη υποχρέωση να

φυλάσσουν τα σύνορα από τις επιδρομές των Αράβων και των απελατών (μεσαιωνικοί κλέφτες) Ήταν δηλαδή ένα είδος

μόνιμων μισθοφόρων φρουρών και στρατιωτών

Τον αριθμό τους ελάττωσε ο Μέγας Κωνσταντίνος όταν εγκατέστησε πολλούς από αυτούς στις πόλεις Την εποχή του

αυτοκράτορα Ιουστινιανού το σώμα των ακριτών σχεδόν διαλύθηκε αλλά όταν ξεκίνησαν οι επιδρομές των Αράβων την εποχή

του αυτοκράτορα Ηρακλείου το σώμα των ακριτών αναπτύχθηκε πάλι και διατηρήθηκε μέχρι τους χρόνους των εικονομάχων

Την εποχή της δόξας τους (7ος ndash 10ος αιώνας) οι ακρίτες αγωνίζονταν ακατάπαυστα εναντίον των Σαρακηνών και των

απελατών Η ζωή τους ήταν κατrsquo εξοχήν πολεμική και επικίνδυνη ιδιαίτερα στις παραμεθόριες μικρασιατικές περιοχές του

Πόντου και της Καππαδοκίας Αυτό συνετέλεσε στην ανάπτυξη πνεύματος ηρωικού (ανάλογο με αυτό της μεσαιωνικής Δύσης)

στο οποίο και οφείλεται η γένεση και ανάπτυξη ποίησης κατrsquo εξοχήν ηρωικής της λεγόμενης laquoακριτικήςraquo Λείψανα τέτοια

έχουμε μέχρι και σήμερα στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας και ιδιαίτερα στο σωζόμενο σε χειρόγραφα μεσαιωνικό

laquoέπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίταraquo Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε και τους υπόλοιπους εξυμνούμενους ήρωες ακρίτες όπως

ο Ανδρόνικος ο Αρμούρης ο Βάρδας Φωκάς ο Νικηφόρος ο Πετροτράχηλος ο Πορφύρης και άλλοι

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΑκρίτες

21 Ο Διγενής Ακρίτας σε γραμματόσημο

22 Ο Διγενής κι ο Χάρος σε γραμματόσημο

Έπος του Διγενή Ακρίτα

Ένας από τους ακρίτες ήταν και ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας Έζησε

περίπου το 10ο μΧ αιώνα και ονομαζόταν Διγενής γιατί καταγόταν

από δύο γένη το αραβικό και το ελληνικό Η σωματική του δύναμη

και ανδρεία ήταν μεγάλη και τα κατορθώματα του πολλά Αυτός ήταν

και ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε ένα εκτενές ποίημα με επικό

χαρακτήρα το οποίο εξυμνούσε όλη του τη ζωή από τους προγόνους

ως το θάνατό του

Το έπος τοποθετείται χρονικά στο τέλους του 10ου

ή στις αρχές του

11ου

μΧ αιώνα Το πρωτότυπο κείμενο δεν έχει διασωθεί αλλά

υπάρχουν πολλές παραλλαγές του από τις οποίες η πιο αξιόπιστη είναι

η Grottaferrata Αποτελείται από οκτώ ή δέκα κεφάλαια τα οποία

περιγράφουν τη ζωή του με χρονολογική σειρά

Αρχικά γίνεται λόγος για τον πατέρα του τον αμιρά της Συρίας

Μουσούρ ο οποίος άρπαξε την κόρη ενός Έλληνα στρατηγού

καταδιώχθηκε από τους πέντε αδερφούς της μονομάχησε με το

μικρότερο ηττήθηκε προσηλυτίστηκε στο χριστιανισμό και τελικά την

παντρεύτηκε Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Διγενής Έπειτα

περιγράφονται τα παιδικά του χρόνια και οι ιδιαίτερες ικανότητες και

επιδόσεις του Κατόπιν αναφέρεται στην αρπαγή της κόρη ενός

στρατηγού και στο γάμος του μαζί της (με τη συγκατάθεση του πατέρα

της τον οποίο ο Διγενής είχε προηγουμένως νικήσει) καθώς και σε μια

ερωτική περιπέτεια του Διγενή Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τους

αγώνες και τα κατορθώματα του (με σημαντικότερο τη μονομαχία του

με την αμαζόνα Μαξιμώ) για την αναχώρησή του στις άκρες όπου

γίνεται ακρίτης καθώς και για την κατασκευή ενός κάστρου στον

Ευφράτη όπου και εγκαθίσταται με τη γυναίκα του Τέλος

περιγράφεται ο θάνατός του

στρατηγό

Πηγή httpe-logotexniagrindexphpoption=com_contentampview=articleampid=72011-

11-08-15-10-31ampcatid=111-1204ampItemid=8

Πληροφορίες για τον Διγενή

Ακρίτα στα δημοτικά μας

τραγούδια μπορείς να

διαβάσεις στη σελίδα 31

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 20: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

20

Το 863 μετά απo αίτημα του Σλάβου ηγεμόνα της

Μοραβίας Ρατισλάβου όταν αυτοκράτορας της

Βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν ο Μιχαήλ ο Γ ο

Πατριάρχης Φώτιος επέλεξε τους Μεθόδιο και

Κύριλλο οι οποίοι διακρίνονταν για τη σοφία τους

για το δύσκολο έργο του εκχριστιανισμού των

Σλάβων Οι δύο ιερωμένοι δέχτηκαν με μεγάλη

προθυμία και χαρά θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο

θα υπηρετούσαν το θέλημα του Θεού και θα

οδηγούσαν στο δρόμο της σωτηρίας τους λαούς των

περιοχών που βρίσκονταν πάνω από τα βόρεια σύνορα

της Αυτοκρατορίας

Προκειμένου να διευκολύνουν την προσέγγισή τους

προς τους λαούς αυτούς χρησιμοποίησαν ένα νέο

αλφάβητο βασισμένο στο ελληνικό το οποίο

μπορούσε να αποδώσει τους φθόγγους της σλαβικής

γλώσσας και το οποίο εφηύρε ο Κύριλλος Σε αυτό το

αλφάβητο που ονομάστηκε Γλαγολιτικό μετέφρασαν

την Αγία Γραφή πoλλά λειτουργικά και θεολογικά

βιβλία καθώς και τη Χριστιανική λειτουργική

υμνολογία Επάνω στο Γλαγολιτικό αλφάβητο

στηρίζεται και η σημερινή Κυριλλική γραφή (που

ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Κύριλλου) των

σλαβικών εθνών και πάνω σε αυτό αναπτύχθηκε

ολόκληρη η γραμματεία τους

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΆγιοι_Κύριλλος_και_Μεθόδιος

Κύριλλος και Μεθόδιος

Ιεραπόστολοι στους σλαβικούς λαούς

Το έργο τους ήταν πολύ δύσκολο γιατί οι λαοί αυτοί δεν

είχαν δικό τους αλφάβητο και επομένως δεν μπορούσαν

ούτε να διαβάσουν ούτε να γράψουν Έτσι λοιπόν πριν

ξεκινήσουν την ιεραποστολή ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος επινόησαν ένα νέο αλφάβητο το σλαβικό (ή

κυριλλικό) για να μπορέσουν οι σλαβικοί λαοί να

γνωρίσουν τη χριστιανική διδασκαλία Πράγματι πολύ

γρήγορα εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές

κοινότητες Οι δυο αδελφοί μετέφρασαν στη σλαβική

γλώσσα τα κείμενα της Αγίας Γραφής και της Θείας

Λειτουργίας

Η γραπτή γλώσσα είναι σημαντικό στοιχείο κάθε

πολιτισμού Γιrsquo αυτό το έργο των δυο αδελφών από τη

Θεσσαλονίκη στους σλαβικούς λαούς ήταν διπλό Δε

διέδωσαν μόνο το Ευαγγέλιο αλλά βοήθησαν πολύ και

στην ανάπτυξη του πολιτισμού των λαών αυτών Ο

Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν επέβαλαν στους Σλάβους

την ελληνική γλώσσα και τα ελληνικά ήθη και έθιμα

Σεβάστηκαν τον πολιτισμό τους και τον ιδιαίτερο

χαρακτήρα του

Σιγά σιγά χάρη στο σλαβικό αλφάβητο ο χριστιανισμός

εξαπλώθηκε στην Τσεχία την Ουγγαρία και αργότερα

στη Βουλγαρία και τη Ρωσία Ο Κύριλλος και ο

Μεθόδιος είναι Άγιοι της Εκκλησίας Οι σλαβικοί λαοί

τους αγαπούν πολύ και τους ονομάζουν προστάτες και

φωτιστές τους

Πηγή

httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSA1051028323079

24 Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τοιχογραφία του 12ου

ndash 13

ου αι ναός Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Μπελιάκοβο

Βουλγαρίας

23 Χειρόγραφο σε κυριλλική γραφή

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 21: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

21

25 Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς

Το σλαβικό αλφάβητο (Νίκος Κικιλίντζας)

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 22: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

22

Τον 9ο αιώνα οι Βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο κάνουν επιδρομές στη

Θράκη και φτάνουν ως την Κωνσταντινούπολη

Ο βασιλιάς των Βουλγάρων ο Βόγορης

βαφτίζεται χριστιανός κα ι παίρνει το όνομα Μιχαήλ

Οι Βούλγαροι παίρνουν από τους Σλάβους το κυριλλικό αλφάβητο

Με αρχηγό τον Σαμουήλ οι Βούλγαροι γίνονται ξανά

επιθετικοί

Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός τους αντιμετωπίζει νικηφόρα

στο Σπερχειό ποταμό

Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β΄ συντρίβει τον στρατό των Βουλγάρων στα στενά

του Κλειδιού της Μακεδονίας το 1014

Η Βουλγαρία γίνεται βυζαντινή επαρχία

Το 860 ο ρωσικός στόλος με 200

πλοιάρια μπαίνει στο Βόσπορο

λεηλατεί τα νησιά της Προποντίδας

και επιτίθεται στην Κωνσταντινούπολη

Οι Βυζαντινοί ενώ είναι σε πόλεμο με

τους Άραβες κατορθώνουν να τους απωθήσουν

στον Εύξηνο Πόντο

Οι Ρώσοι βοηθούν τους Βυζαντινούς να

αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους όμως κρατούν για τον εαυτό τους τα

εδάφη που καταλαμβάνουν

Οι Βυζαντινοί με τον Ιωάννη Τσιμισκή

πολεμούν εναντίον τους και τους

διώχνουν πίσω στη χώρα τους

Στα χρόνια που αυτοκράτορας είναι ο Βασίλειος ο Β΄και

μετά οι Ρώσοι εκχριστιανίζονται

από τους Βυζαντινούς και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο γίνονται

πια φιλικές

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΡΩΣΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΔΕΣ ΣΠΥΡΟ

ΕΤΟΙΜΑΣΑ ΜΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΓΙΑ ΤΟ

ΜΑΘΗΜΑ

ΚΑΛΗ ΔΕΣ ΚΙ

ΕΣΥ ΤΗ ΔΙΚΗ

ΜΟΥ

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 23: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

23

Βιογραφία

Ο Άγιος Ισαπόστολος τσάρος Boris ο μετονομασθείς Μιχαήλ ήταν βασιλέας της Βουλγαρίας και για το ιεραποστολικό του έργο είχε

προφητεύσει ο θείος του Άγιος Μποϋάν (τιμάται 28 Μαρτίου)

Μόλις ανήλθε στο θρόνο διαδεχόμενος κατά πάσα πιθανότητα τον Πρεσσιάμ έδειξε ότι είχε συνείδηση των σκοπών του και των

μέσων της επιτεύξεώς τους Όμως τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Boris σημαδεύτηκαν από ανεπιτυχείς εκστρατείες κατά των

Κροατών και των Σέρβων Κατόπιν όμως διά πολιτικών ενεργειών και πολεμικών επιχειρήσεων πέτυχε μερικές εδαφικές επεκτάσεις

προς τα βορειοδυτικά όταν κατέλαβε και την Αχρίδα και προς τα νοτιοανατολικά

Κατά την διάρκεια μιας μάχης από τις πολλές μεταξύ των Βουλγάρων και των Ελλήνων αιχμαλώτισε τον επιφανή σύμβουλο

Θεόδωρο Κουφαρά ο οποίος είχε γίνει μοναχός Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που φύτεψε τον σπόρο του Ευαγγελίου στην ψυχή του

Βουλγάρου τσάρου Σε μια από τις εκστρατείες των Ελλήνων η νεότερη αδελφή του τσάρου αιχμαλωτίσθηκε από τον Λέοντα τον

Αρμένιο και γαλουχήθηκε με την Ορθόδοξη πίστη στην αυλή του Βυζαντινού αυτοκράτορα Όταν ο Θεόφιλος πέθανε ο τσάρος Boris

αποφάσισε να εκμεταλλευθεί αυτή την περίσταση για να εκδικηθεί τους Έλληνες για προηγούμενες ήττες Έτσι και κάτω από την

εντύπωση της βυζαντινής λάμψεως φιλοδόξησε να καταλάβει το Βυζάντιο Το 853 μΧ ο Boris νόμισε ότι ήταν δυνατόν να

επωφεληθεί από το γεγονός ότι τον θρόνο του Βυζαντίου κυβερνούσε η Θεοδώρα και κήρυξε απότομα πόλεμο Λέγουν μάλιστα ότι η

Θεοδώρα απάντησε σε αυτόν laquoΑν επιτεθείς κατά της χώρας μου θα σε αντιμετωπίσω ελπίζουσα τη νίκη Αν όμως νικηθώ δεν θα

είναι μεγάλη η δόξα για σένα ότι νίκησες γυναίκαraquo

Η θαρραλέα αυτή απάντηση άρεσε στον Βούλγαρο μονάρχη και δέχθηκε να διαπραγματευθεί Άλλωστε καθώς η πείνα και η πανώλη

περιστοίχιζαν την χώρα η Βουλγαρία αντιμετώπισε τρομερές δυσκολίες Ο Boris είδε τη σωτηρία της χώρας του η οποία βρισκόταν

στο σκοτάδι εξαιτίας της ειδωλολατρίας στην Ορθόδοξη πίστη Έτσι ο τσάρος Boris συμφώνησε σε μια συνθήκη ειρήνης Ο Θεόδωρος

Κουφαράς ανταλλάχθηκε με την Βουλγάρα πριγκίπισσα η οποία κατήχησε τον Boris αναδεικνύοντας την οικτρότητα των ειδώλων και

το ύψος της διδασκαλίας του Θεανθρώπου Έτσι προς το τέλος του 864 μΧ ή στις αρχές του 865 μΧ βαπτίσθηκε από τον Επίσκοπο

Ιωσήφ και μετονομάσθηκε Μιχαήλ

Αμέσως κατηχητές εστάλησαν παντού προς φωτισμό και βάπτισμα του λαού Ο Πατριάρχης Φώτιος μετά από αίτηση του Αγίου

Μιχαήλ απέστειλε στην Βουλγαρία πολλούς κατηχητές Ο Μιχαήλ ζήτησε ακόμη όχι μόνο Αρχιεπισκόπους και Επισκόπους αλλά και

την ίδρυση Πατριαρχείου Φιλοδοξούσε να περιβληθεί ο θρόνος του με την ίδια πολιτική στρατιωτική και εκκλησιαστική λαμπρότητα

με την οποία επιδεικνυόταν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ο ιερός Φώτιος απέφυγε κάτι τέτοιο και ο Μιχαήλ στράφηκε προς της

Ρώμη Ο Πάπας Νικόλαος απέφυγε και αυτός να συντελέσει στην ίδρυση αυτοκέφαλης Εκκλησίας διότι φοβόταν την αφομοίωσή της

με την Ορθόδοξη Εκκλησία και διότι ο πολλαπλασιασμός των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών ήταν αντίθετος προς την καισαρική αντίληψη

περί εκκλησιαστικής ενότητας του Βατικανού Έστειλε μόνο δύο Επισκόπους τον Φορμόζο ντε Πόρτο και τον Παύλο της

Ποπουλανίας και απάντησε σε 106 δογματικά και άλλα εκκλησιαστικά ερωτήματά του στα οποία και ο ιερός Φώτιος αφού

ερωτήθηκε απάντησε

Κατά το 888 μΧ ο Άγιος Boris - Μιχαήλ παραιτήθηκε από τον θρόνο και εισήλθε σε μοναστήρι αφήνοντας το βασίλειό του στους

υιούς του Βλαδίμηρο και Συμεών Επειδή όμως ο Βλαδίμηρος ο οποίος τον είχε διαδεχθεί είχε αποκηρύξει τον Χριστιανισμό και

εργαζόταν μαζί με τους βογιάρους για την εκρίζωσή του ο Άγιος Boris - Μιχαήλ επανήλθε συνέλαβε και τιμώρησε τον υιό του Αφού

έδωσε τον θρόνο στο νεότερο υιό του τον Συμεών επέστρεψε στο μοναστήρι

Ο Άγιος Βόρις-Μιχαήλ κοιμήθηκε με ειρήνη το 907 μΧ

Πηγή httpwwwsaintgr1480saintaspx

Το βάπτισμα του Βόγορη - γραμματόσημο από τη Βουλγαρία (συλλογή του δασκάλου)

Άγιος Boris - Μιχαήλ ο πρίγκιπας Ισαπόστολος

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 24: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

24

Οι πηγές των εικόνων μας 1 httpnlwikipediaorgwikiPotidaea

2 httpwwwhalkidikifocusgrdhmoi2011-06-14-19-24-232011-06-15-20-26-432011-06-15-20-32-23html

3 httpwwwblogmoudaniwngrτο-διατειχισμα-τησ-ποτιδαιασ-στο-εσπα-17730

4 httpwwwelwikipediaorgwikiΙουστινιανός_Αacute και

httpwwwelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(αυτοκράτειρα)

5 httpwwwcoinsmaniagrcmguidecoinsimageancientimage6htm

6 httpwwwarchaiologiagrblog20110829h-chanel-πάει-βυζάντιο

7 httpelwikipediaorgwikiΘεοδώρα_(9ος_αιώνας)

8 httpwwwaeoffrsite532sainte-sophie-28hagia-sophia29-de-constantinoplehtm

9 httpwwwelwikipediaorgwikiΑγία_Σοφία_(Κωνσταντινούπολη)

10 httpwwwdiakonimagrtagαγια-σοφιά

11 httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB5CEAFCEBFTurkey-3019_-

_Hagia_Sophia_28221646072929jpg

12 httplomakblogspotgr201002blog-post_13html

13 httpmadvaliawebnodegr

14 httpwwwebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

15 httpbereketisblogspotgr201010blog-posthtml

16 httprecusantccwordpresscom20130219474

17 httpwwwsakketosaggelosgrArticle3096

18 httpelwikipediaorgwikiΗράκλειος

19 httpwwwistorikathematacom2011067html

20 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSDIM-E10515711114050

21 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

22 httpegpaidblogspotcom201101blog-post_10html

23 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

24 httpebooksedugrmodulesebookshowphpDSGYM-C117510333113436

25 httphistory-gymellinikoblogspotgr201301blog-post_21html

26 httpwwwfhwgrchronos08grgallerymainmonumentsframet10bp2html2

100 httpwwwanelixiorgoikologiki-arxitektonikikathara-ulika-kai-texnologiesulika-tis-biosfairaszoika-ylikazoikes-ules

101 httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

102 httpferrebeekeeperwordpresscom20130131the-dromon

103 httpwwwplefsimaggrthearticlephparticleid=1157

104 httppaidioblogspotgr201201blog-post_18html

105 httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

106 httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloy

107 httpsociety6comproductWatching-the-Passage-of-Time_Print1=45

26 Αξονομετρικό σχέδιο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 25: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

25

Το μυστικό της εκτροφής του

μεταξοσκώληκα

Σύμφωνα με πληροφορίες Βυζαντινών

συγγραφέων ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου

Ιουστινιανός έστειλε στην Κίνα δύο μοναχούς

ειδικά για το μετάξι το οποίο εκείνη την εποχή

είχε διαδοθεί σε μεγάλο βαθμό (το

χρησιμοποιούσε ακόμα και η εκκλησία) και

ήταν συγχρόνως πανάκριβο Οι δύο μοναχοί

παρακολούθησαν όλη τη διαδικασία εκτροφής

του μεταξοσκώληκα και παραγωγής του

μεταξιού και φεύγοντας έκρυψαν μέσα στα

κούφια μπαστούνια τους αρκετό μεταξόσπορο

που μετέφεραν στο Βυζάντιο Στα πρώτα χρόνια

η βυζαντινή αυλή κρατούσε μυστικό τον τρόπο

παραγωγής του μεταξιού από τον υπόλοιπο λαό

που πίστευε ότι το μετάξι προερχόταν από

κάποια φυτική ουσία Σιγά σιγά όμως η τεχνική

ξέφυγε από τα ανάκτορα και η μεταξουργία

αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό σ` όλη την

Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο που

ονομάστηκε από τότε Μοριάς εξαιτίας της

καλλιέργειας της μουριάς Τον 8ο αι η

μεταξουργία διαδόθηκε στους Άραβες ύστερα

από επιδρομή που έκαναν στην Πελοπόννησο

το 1130 μΧ διαδόθηκε στη Σικελία και από

εκεί στην Ιταλία όπου δημιουργήθηκαν μεγάλα

κέντρα βιοτεχνίας μεταξιού (Φλωρεντία

Βενετία Γένουα Λούκα Μιλάνο)

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΜετάξι

100 Κουκούλι και πεταλούδα μεταξοσκώληκα

Η ανάπτυξη της μεταξουργίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία στον τοmicroέα της σηροτροφίας

και μεταξοϋφαντουργίας Οι τομείς αυτοί υπήρξαν ανέκαθεν

πηγή πλούτου και πολιτισμού για όλες τις περιοχές της χώρας

Το μετάξι ως ύφασμα ήταν γνωστό στους αρχαίους Έλληνες

από τον 4ο αι π Χ χάρη στις εκστρατείες του Μεγάλου

Αλεξάνδρου

Τον 6ο αι microΧ το μυστικό της εκτροφής διαρρέει στο

Βυζάντιο κι από κει το μετάξι και η επεξεργασία του

διαδίδονται στη Δύση Τον 16ο ndash 19ο αιώνα ευνοείται η

καλλιέργεια της μουριάς κι έτσι η σηροτροφία αναπτύσσεται

από τη Λακωνία ως τη Θράκη τροφοδοτώντας τόσο την τοπική

όσο και την Ευρωπαϊκή microμεταξουργία (Γαλλία και κυρίως

Ιταλία) microε κουκούλια και microεταξόνηmicroα microε ιδιαίτερη άνθηση

από το 1920 microέχρι τον πόλεmicroο του 1940 Μεταπολεμικά παρά

τις προσπάθειες της Πολιτείας (Υπουργείο Γεωργίας) με

προγράμματα και επιδοτήσεις δεν κατέστη δυνατή η ανάπτυξη

της σηροτροφίας σε ικανοποιητικά επίπεδα εξαιτίας των

χαμηλών τιμών του μεταξιού μια και το ανταγωνίζονταν οι

τεχνητές και συνθετικές ίνες

Πηγή httpargolikivivliothikigr20120110metaxi

101 Εκτροφή μεταξοσκώληκα

σηροτροφία = η εκτροφή μεταξοσκωλήκων

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 26: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

26

Η λέξη σκάκι προέρχεται από την ιταλική scacco η οποία τελικά προέρχεται από τα περσικά (βλέπε

σαχ) Παιχνίδια σχετιζόμενα με το σκάκι παίζονταν ήδη από την μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή

από την Ελλάδα και την Αίγυπτο ως και την Κίνα

Όλες οι χώρες που βρίσκονται σε αυτήν την περιοχή διεκδικούν την καταγωγή του παιχνιδιού Ένα

τέτοιο παιχνίδι είχε φτάσει και στους Κέλτες ήδη πριν την Ρωμαϊκή κατάκτηση Το σκάκι είχε ήδη

αποκτήσει την τελική σύγχρονή του μορφή στην δυτική Ευρώπη τον 15ο αιώνα Οι μεταβολές των

κανόνων τους τελευταίους πέντε αιώνες έχουν γενικά να κάνουν με την διαιτησία των αγώνων και όχι

με το ίδιο το παιχνίδι

Πολύ αρχαιότερα στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού το

γνωστό ζατρίκιον Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα ήρθε κατευθείαν από τους

Πέρσες Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική

shatranj που σημαίνει βασιλικό παιχνίδι (αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον

ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι επειδή παιζόταν από

βασιλιάδες)

Παρόλο που το ζατρίκιο είναι πολύ αρχαιότερο από το σκάκι στην υπόλοιπη

Ευρώπη δεν είναι ο άμεσος πρόγονος του σύγχρονου σκακιού Ο άμεσος

πρόγονος του σκακιού ήρθε στην δυτική Ευρώπη από τους Άραβες Οι

Άραβες με την σειρά τους είχαν πάρει το παιχνίδι επίσης από τους Πέρσες

Παλιότερα πολύ δημοφιλής ήταν η θεωρία ότι το σκάκι γενικά κατάγεται από

ένα ινδικό παιχνίδι το τσατούραγκα (chaturanga) περίπου το 600 μΧ αλλά οι αποδείξεις θεωρούνται

πια αδύναμες Ακόμα και έτσι η Ινδία είναι πολύ δημοφιλής υπόθεση για την καταγωγή του σκακιού

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το αραβικό σκάκι οι κινήσεις του ίππου του πύργου του

βασιλιά και σε μεγάλο βαθμό των πιονιών παραμένουν αναλλοίωτες Οι Άραβες κατασκεύαζαν

επίσης και σκακιστικά προβλήματα Οι βασικές μεταβολές που υπέστη το σκάκι είναι η κίνηση της

βασίλισσας (η οποία στο σύγχρονο σκάκι έγινε πανίσχυρη) η κίνηση του αξιωματικού η δυνατότητα

των πιονιών να κινηθούν κατά δύο τετράγωνα στην πρώτη τους κίνηση καθώς και το ροκέ

Ο πύργος αρχικά συμβόλιζε τα άρματα αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται να συνδέθηκε και με τους

πολιορκητικούς πύργους

Τον 20ο αιώνα (1924) ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι

άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι Οι μηχανές ήδη στα τέλη του αιώνα είναι

πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους παίκτες

Πηγή Οι πληροφορίες αυτές για το σκάκι προέρχονται από την ιστοσελίδα

httpmicro-kosmosuoagrgrmagazineergasies_foititonettap2009-10skaki11istoriahtm

Σαχ λέγεται στο σκάκι η άμεση απειλή

εναντίον του βασιλιά Προέρχεται από την

περσική λέξη شاه (σάχης) ενώ ο όρος σαχ

ματ σημαίνει Ο βασιλιάς είναι αβοήθητος

(αλλά όχι νεκρός)

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 27: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

27

Δρόμωνας Ονομασία πολεμικού πλοίου του

βυζαντινού στόλου Κινούνταν με δύο σειρές

κουπιών σε κάθε πλευρά του πλοίου και με

βοηθητικό ιστίο τετράγωνου σχήματος που

υψωνόταν στον ιστό Στην πλώρη και στην πρύμη

υπήρχαν βλητικές μηχανές από τις οποίες

εκσφενδονίζονταν πέτρες ή το υγρό πυρ εναντίον

των εχθρικών πλοίων Ως πολεμικό πλοίο

χρησιμοποιήθηκε αρχικά στα χρόνια του

Ιουστινιανού εναντίον των Βανδάλων της Αφρικής

και των Γότθων της Ιταλίας Μετά τον 9ο αι η

χρήση αυτού του πλοίου σταμάτησε Θεωρείται

πρόδρομος της μεσαιωνικής γαλέρας Επίσης με το

ίδιο όνομα αναφέρεται και το πλοίο της ακμής του

ιστιοφόρου πολεμικού ναυτικού του 17ου

και 18ου

αι και ακόμη το ταχύ εμπορικό ιστιοφόρο του 18ου

και 19ου

αι

Πηγή Νέα εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης Παιδεία Τόμος 8

Βυζαντινών Πολεμικά -Δρόμωνες βυζαντινών καράβια

Δημοσιεύθηκε 12 Ιουλίου 2013 Κατηγορίες Επιστήμες Τέχνες

amp Πολιτισμός

Ο Δρόμων ή Δρόμωνας (dromon corvette) υπήρξε ο

επικρατέστερος τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού

ναυτικού

Ο Δρόμων έφερε δύο σειρές κουπιών ανά πλευρά με δυο

κωπηλάτες ανά κουπί (διήρης) με πλήρωμα περίπου 200 ερέτες

(κωπηλάτες)

Έφερε επίσης ιστίο (πανί) στον κύριο ιστό του (κατάρτι)

Στο κατάστρωμά του επέβαιναν πολεμιστές που επεδίωκαν όμως

την από κοντά μάχη με τον εχθρό

Ήταν ένα ελαφρύ και ευκίνητο πλοίο το οποίο συχνά διέφερε ως

προς τον τύπο και τις διαστάσεις του

Οι δρόμωνες ήταν εξοπλισμένοι με διαφόρων ειδών πολεμικές

μηχανές και κατασκευές (ξυλόκαστρα τοξοβολίστρες κα) και

τους περίφημους σίφωνες με τους οποίους εκτόξευαν το υγρό

πυρ που έκαιγε τα εχθρικά πλοία Τα πλοία αυτά αναφέρονται ως

σιφωνοφόροι δρόμωνες ή κακκαβοπυρφόροι

Πηγή

httpwwwdiakonimagr20130712βυζαντινών-πολεμικά-δρόμωνες-βυζαντ

102 Εντυπωσιακό μοντέλο δρόμωνα ύστερης εποχής

103 Έξι από αυτά τα αριστουργήματα της ελληνικής

ναυπηγικής που κυριάρχησαν από τον 15ο π Χ έως και τον

11ο μΧ αιώνα αποτυπώνονται στην εν λόγω σειρά

γραμματοσήμων

Τα πλοία που περιγράφονται είναι τα εξής

bull Πλοίο της τοιχογραφίας της Θήρας bull Τριακόντορος

bull Ελληνική Τριήρης

bull Μακεδονική Εξήρης bull Πολυήρης Ελληνιστικών Χρόνων και

bull Βυζαντινός Δρόμων

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 28: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

28

Η ιστορία του πιπεριού είναι και η ιστορία των μπαχαρικών Το μαύρο πιπέρι με προέλευση το Μάλαμπαρ της Νοτιοδυτικής Ινδίας

είναι για 4000 συνεχή έτη ο βασιλιάς των μπαχαρικών

Το εμπόριο πιπεριού αρχικά ήλεγχαν οι κάτοικοι της Φοινίκης αλλά στη συνέχεια πέρασε στα χέρια των Αράβων οι οποίοι

ενταντικοποίησαν τη δράση τους αργότερα μετά την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Το πιπέρι και τα άλλα μπαχαρικά

περνούσαν μέσα από ένα δρόμο γνωστό ως δρόμο του πιπεριού ή Via Piperatica

Σύντομα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έμποροι έγιναν οι καλύτεροι πελάτες πιπεριού το οποίο προμηθεύονταν από την Ινδία Στην

αρχαία Ελλάδα το χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικούς σκοπούς και ήταν αγαθό πολύ μεγάλης αξίας Στην Αθήνα της εποχής των

Μηδικών Πολέμων η κατοχή πιπεριού θεωρούνταν ύποπτη δράση και τα άτομα που κατείχαν πιπέρι κρίνονταν ύποπτα για

κατασκοπεία Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το πιπέρι έγινε το πιο διαδεδομένο μπαχαρικό σε όλη την Ευρώπη

Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία απειλούνταν από τους Βησιγότθους προσφέρθηκαν στον αρχηγό τους Αλάριχο ως λύτρα τεράστιες

ποσότητες πιπεριού Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι Βορειοευρωπαίοι είχαν μυηθεί στο πιπέρι

Μετά το 1100 μΧ ξεχωρίζουν στην Ευρώπη η Βενετία και η Γένοβα ως διεθνή κέντρα εμπορίου μπαχαρικών στα οποία

συσσωρεύεται πλούτος Ακριβώς επειδή υπήρχε τεράστια ζήτηση για το πιπέρι η τιμή του κινούνταν σε αστρονομικά επίπεδα

Άλλος λόγος που ήταν ακριβά τα μπαχαρικά γενικά ήταν ότι οι Άραβες έμποροι που τα μετέφεραν στην Ευρώπη διαμέσου της Via

Piperatica πληρώνονται πάρα πολύ ακριβά Ταυτόχρονα την τιμή των μπαχαρικών αύξαναν και οι υψηλοί φόροι που επέβαλλε η

Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μπαχαρικά Οι Άραβες έμποροι δεν αφήναν να διαρρεύσει ο δρόμος των μπαχαρικών προκειμένου

να μην χάσουν το μονοπώλιο που είχαν

Οι υπερβολικά υψηλές τιμές των μπαχαρικών ενθαρρύνουν τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εκτός των Ιταλών να σπάσουν το

μονοπώλιο των Βενετών και των Αράβων και να αναζητήσουν νέους δρόμους προς τις χώρες παραγωγής των μπαχαρικών Έτσι

γίνονται οι μεγάλες ανακαλύψεις της εποχής αυτής Η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Ισπανό Χριστόφορο Κολόμβο της Ινδίας

από το Πορτογάλο Βάσκο ντε Γκάμα και των υπολοίπων περιοχών

Πηγή httpwwwcaptainspicesgrencyclopediapepper_whitephp

Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Τα μπαχαρικά ήταν ιδιαίτερα αρεστά στους Βυζαντινούς ενώ από τα πιο αγαπητά ήταν το πιπέρι Τα μπαχαρικά έφταναν στο

Βυζάντιο από τα βάθη της Ασίας σε κόκκους και τα μοναστήρια τα οποία διεκδικούσαν μερίδιο στα κέρδη αναλάμβαναν το

τρίψιμό τους Ωστόσο επρόκειτο για δουλειά δύσκολη καθώς η σκόνη του πιπεριού ταξίδευε παντού με αποτέλεσμα να γίνεται

ιδιαίτερα ενοχλητική για τους καλόγερους Σταδιακά τη δουλειά αυτή αναλάμβαναν οι τιμωρημένοι καλόγεροι

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

Η αξία των μπαχαρικών

Μολονότι τα μπαχαρικά ήταν ακριβά όλοι ήθελαν να τα δοκιμάσουν αφού τους πρόσφεραν την ικανοποίηση να φάνε με όρεξη

φαγητά που είχαν χάσει τη νοστιμάδα τους από την πολλή συνήθεια Ήταν τόσο περιζήτητα ώστε δεν πρέπει να μας προκαλεί

κατάπληξη το γεγονός ότι ο Αλάριχος το 408 απαιτούσε να του δώσουν και 3000 τόνους πιπέρι σαν ένα μέρος της συνολικής

πληρωμής που ζητούσε για να λύσει την πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως

Πηγή laquoΟ δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινώνraquo Tamara Talbot Rice Εκδόσεις Δημ Παπαδήμα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 29: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

29

Στην κουζίνα ενός φτωχού της Πόλης

Η ποικιλία των λαχανικών των φρούτων και των

καρυκευμάτων -μαύρο πιπέρι κύμινο μέλι ελαιόλαδο ξύδι

αλάτι μανιτάρια σέλινο πράσα μαρούλια ραδίκια σπανάκι

γογγύλια μελιτζάνες λάχανο σέσκουλα αμύγδαλα ρόδια

καρύδια μήλα φακές σταφίδες κλπ- τα οποία αναφέρονται

από τον Πτωχοπρόδρομο ( ca 1166 Poegravemes prodr nο238-45)

ως τρόφιμα που υπήρχαν στην κουζίνα ενός φτωχού της

Κωνσταντινούπολης καθρεφτίζει τόσο το ενδιαφέρον για το

καλό φαγητό όσο και για τη μεγάλη διαθεσιμότητα των

πιάτων Φυσικά πάνω από όλα το φαγητό στην Κωνπολη των

Κομνηνών ήταν μια σύνθεση της διατροφής του παρελθόντος

με τα πολλά νέα υλικά και τις γαστρονομικές καινοτομίες του

11ου και του 12 αιώνα

Πηγή httphistoryofgreekfoodwordpresscomtagβυζαντινή-κουζίνα

Φώτης Κόντογλου - Πτωχοπρόδρομος ὁ πεινασμένος

καλόγερος

Συλλογή Μυστικὰ Ἄνθη Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου

(Διαβάστε ένα μικρό απόσπασμα για το πιπέρι)

Πίνει καὶ κρασὶ βραστὸ μὲ πιπέρι γιατὶ κάνει κρύο στὴν

Πόλη Καὶ σὰν ἔρθει τὸ μεσημέρι laquoρίπτει τὸ καλαπόδιν του

ρίπτει καὶ τὰ σανίδιν καὶ λέγει τὴν γυναίκα του Κυρὰ καὶ

θὲς τραπέζινraquo Καὶ βάζουνε στὸ τραπέζι laquoμισὸν ἐκζεστόν

δεύτερον τὸ σφουγγᾶτον (ὀμελέτα) καὶ τρίτον τὸ

ἀκριόπαστον (παστὸ κρέας) ὀφθὸν ἀπὸ μερίου καὶ τέταρτον

μονόκυθρον (= μονόχυτρον δηλαδὴ διάφορα φαγητὰ σὲ μία

χύτρα) πλὴν βλέπε νὰ μὴ βράζει (νὰ μὴν εἶναι ζεματιστό)

Ἀφοῦ δὲ παραθέσουσιν καὶ νίψεται καὶ κάτζει Ἀνάθεμά με

Βασιλεῦ καὶ τρισανάθεμά με Ὅταν στραφῶ καὶ ἴδω τὸν

λοιπὸν τὸ πὼς καθίζει τὸ πῶς ἀνασκουμπώνεται νὰ πιάσει τὸ

κουτάλιν καὶ δὲν τρέχουν τὰ σάλια μου ὡς τρέχει τὸ ποτάμι

Κι ἐγὼ ὑπάγω κι ἔρχομαι πόδας μετρῶν τῶν στίχων Εὐθὺς

ζητῶ τὸν ἴαμβον γυρεύω τὸν σπονδεῖον γυρεύω τὸν

πυρρίχιον καὶ τὰ λοιπὰ τὰ μέτρα ἀλλὰ τὰ μέτρα ποὺ φελοῦν

στὴν ἄμετρόν μου πείνανraquo

Ὁ καημένος ὁ λιμασμένος Φτωχοπρόδρομος ἀπὸ τὴν πείνα

του τοὺς βλέπει ὅλους σὰν λούκουλους παραχορτασμένους

καὶ τὰ παραλέγει ὅπως κάνει μὲ τὰ συμπόσια τοῦ φτωχοῦ τοῦ

μπαλωματῆ

Πηγή

httpusersuoagr~nektarartstributesfwths_kontogloyo_ptwxoprodromos

htm

σημείωση του δασκάλου (ἐκζεστόν = το βραστό)

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης

Αϊβαλί Μικράς Ασίας 8 Νοεμβρίου 1895 ndash Αθήνα 13 Ιουλίου

1965) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος Αναζήτησε την

laquoελληνικότηταraquo δηλαδή μία αυθεντική έκφραση επιστρέφοντας

στην ελληνική παράδοση τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο

ζωγραφικό του έργο Είχε ακόμα σημαντικότατη συμβολή στον

χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας Σήμερα θεωρείται ως ένας από

τους κυριότερους εκπροσώπους της laquoΓενιάς του Τριάνταraquo Μαθητές

του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης ο Νίκος Εγγονόπουλος κά

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΦώτης_Κόντογλου

106 Ο Φώτης Κόντογλου

Θα σου κρεμάσουμε το κουτάλι

Φράση που χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ότι κάποιος

άργησε για το φαγητό Η προέλευση της φράσης είναι

βυζαντινή δεδομένου ότι για τους Βυζαντινούς η

συγκέντρωση όλων των μελών της οικογένειας γύρω

από το τραπέζι ήταν ιεροτελεστία Όποιος αργούσε

έμενε νηστικός μέχρι το επόμενο γεύμα αφού

κρεμούσαν το κουτάλι του και δεν έρωγε

Πηγή laquoΓιατί το λέμε έτσιraquo Αλεξία Κιουρτσίδου Ειδική έκδοση για

την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 30: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

30

Το υγρό πυρ (λεγόμενο επίσης πυρ θαλάσσιον μηδικόν πυρ πολεμικόν πυρ πυρ λαμπρόν πυρ ρωμαϊκόν ή πυρ σκευαστόν) και

γνωστό στους Δυτικούς ως ελληνικό πυρ (Λατ ignis graecus αγγλ Greek fire) ήταν ένα εμπρηστικό όπλο της Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας που εφευρέθηκε τον ύστερο 7ο αιώνα μΧ Εκτοξευόμενο από καταπέλτες αλλά κυρίως από πεπιεσμένους σίφωνες το

υγρό πυρ είχε την ιδιότητα να μην σβήνει στο νερό Ως εκ τούτου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόκρουση των αραβικών πολιορκιών

της Κωνσταντινούπολης και σε αρκετές ναυτικές συμπλοκές με τους Άραβες και τους Ρως Περιβαλλόταν με άκρα μυστικότητα με

αποτέλεσμα να αγνοούμε σήμερα την ακριβή σύστασή του Το βυζαντινό υγρό πυρ δεν πρέπει να συγχέεται με παρόμοιες εμπρηστικές

ουσίες που χρησιμοποίησαν οι Άραβες και άλλα κράτη και που στη διεθνή βιβλιογραφία συνήθως αναφέρονται συλλογικά ως

laquoελληνικό πυρraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΥγρό_πυρ

Τότε Καλλίνικος ἀρχιτέκτων ἀπὸ

Ἡλιουπόλεως Συρίας προσφυγὼν τοῖς

Ῥωμαίοις πῦρ θαλάσσιον κατασκευάσας τὰ

τῶν Ἀράβων σκάφη ἐνέπρησεν καὶ σύμψυχα

κατέκαυσεν Καὶ οὕτως οὶ Ῥωμαίοι μετὰ νίκης

ὑπέστρεψαν καὶ τὸ θαλάσσιον πῦρ εὖρον

Πηγή Θεοφάνης ο Ομολογητής Χρονογραφία

104 Το υγρό πυρ σε κυπριακό γραμματόσημο

105 Χειροβομβίδες που γεμίζονταν με υγρό πυρ Φρούριο των Χανίων 10ος και 12ος αι Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Αθήνα

Άγνωστη παραμένει ακόμα και σήμερα η ακριβής σύσταση που είχε το

laquoυγρό πυρraquo

Ήταν ένα από τα πιο τρομερά όπλα που φτιάχτηκαν ποτέ Ωστόσο τα μυστικά

συστατικά και η τεχνολογία που απαιτείτο για να παρασκευαστεί το laquoυγρόν

πυρraquo έχουν νικήσει πολλά επιστημονικά μυαλά από τον 12ο αιώνα ως σήμερα

Το υγρόν πυρ ήταν ένα πύρινο μείγμα που εκτοξευόταν από τα πλοία της

Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον 7ο αιώνα Η φωτιά laquoκολλούσεraquo στη

σάρκα και δεν μπορούσε να σβηστεί με νερό Το θανατηφόρο αυτό

παρασκεύασμα είχε δημιουργηθεί από μια οικογένεια χημικών και μηχανικών

από την Κωνσταντινούπολη και η μυστική συνταγή πέθανε μαζί τους Ο Τζον

Χάλντον του Πανεπιστημίου του Πρίνστον έχει ωστόσο μια ιδέα

υποπτεύεται ότι επρόκειτο για κάποιο υγρό με βάση το πετρέλαιο το οποίο είχε

τροποποιηθεί ώστε να έχει ενισχυμένη δράση Πιστεύει ότι τα βασικά

συστατικά του ήταν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο ελαφρύ αργό πετρέλαιο γνωστό

ως νάφθα και η ρητίνη πεύκου η οποία είναι κολλώδης και θα πρέπει να έκανε

το μείγμα να καίει περισσότερο και για πιο πολλή ώρα

Πηγή httpperi-planomenosblogspotgr201209Greek-firehtmlaxzz2sNOs3L7v

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 31: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

31

Ο Διγενής στα δημοτικά τραγούδια

Ο Διγενής πρωταγωνιστεί σε δύο ομάδες δημοτικών τραγουδιών αυτά που έχουν θέμα την αρπαγή της νύφης και αυτά

που έχουν θέμα τον θάνατό του Τα τραγούδια της αρπαγής μπορούν να διακριθούν επίσης σε δύο μικρότερες ομάδες

αυτά στα οποία ο Διγενής κλέβει την μέλλουσα γυναίκα του και αυτά στα οποία η γυναίκα του Διγενή αρπάζεται από

Σαρακηνούς ή απελάτες Από την πρώτη ομάδα η γνωστότερη παραλλαγή είναι το κυπριακό τραγούδι Ο Διγενής και η

κόρη του βασιλιά Λεβάντη Σε αυτό το τραγούδι ο Διγενής μαθαίνει ότι ο βασιλιάς Λεβάντης παντρεύει την κόρη του με

κάποιον Γιαννακό τον οποίο εκείνος θεωρεί κατώτερό του και ανάξιο της νύφης Στέλνει προξενιά στον βασιλιά αλλά

αυτός αρνείται και τότε ο Διγενής εμφανίζεται στο παλάτι παίζοντας μουσική με ένα μαγικό λαούτο Η κοπέλα τον

ερωτεύεται αλλά του αναθέτει πρώτα έναν άθλο για να αποδείξει την αξία του Ο Διγενής εκπληρώνει τον άθλο και η

κοπέλα τον ακολουθεί Ο βασιλιάς στέλνει στρατό για να τους καταδιώξουν αλλά ο Διγενής τους κατατροπώνει Σε ένα

άλλο δημοτικό τραγούδι αναφέρεται ότι τον Διγενή δεν τον προσκαλούσαν σε γάμους από φόβο μήπως κλέψει την νύφη

Στα τραγούδια της αρπαγής της γυναίκας του ήρωα εκείνος συνήθως απουσιάζει όταν πληροφορείται συχνά από ένα

πουλί ότι του έκλεψαν την γυναίκα Αυτά τα τραγούδια εμφανίζονται σε πολλές παραλλαγές και με άλλους ήρωες στην

θέση του Διγενή όπως το μικρό Βλαχόπουλο

Τα τραγούδια του θανάτου σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το laquoέποςraquo ο ήρωας λίγο πριν

πεθάνει συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του Σε κάποιες από αυτές ρωτά

την γυναίκα του τι θα κάνει όταν αυτός πεθάνει Επειδή δεν πιστεύει ότι θα μείνει πιστή την σφίγγει με τα χέρια του και

την πνίγει για να μην παντρευτεί άλλον Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια όπως στο laquoέποςraquo αλλά

μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον

Διγενή σε laquoχωσιάraquo (ενέδρα) Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με

υπεράνθρωπες δυνάμεις αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις

Ο Θάνατος του Διγενή

(Κρητική παραλλαγή)

Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γη τονε τρομάσσει

βροντά κι αστράφτει ο ουρανός και σειέτ ο απάνω κόσμός

κι ο κάτω κόσμος άνοιξε και τρίζουν τα θεμέλια

κι η πλάκα τον ανατριχιά πώς θα τόνε σκεπάσει

πώς θα σκεπάσει τον αϊτό τση γης τον αντρειωμένο

Σπίτι δεν τον εσκέπαζε σπήλιο δεν τον εχώρει

τα όρη εδιασκέλιζε βουνού κορφές επήδα

χαράκι αμαδολόγαγε και ριζιμιά ξεκούνιε

στο βίτσιμα ΄πιανε πουλιά στο πέταμα γεράκια

στο γλάκιο και στο πήδημα τα λάφια και τ αγρίμια

Ζηλεύγει ο Χάρος με χωσιά μακρά τόνε βιγλίζει

κ ελάβωσέ του την καρδιά και την ψυχή του πήρε

Ερμηνευτικά ψυχομαχεί μάχεται με το Χάρο γη όλος ο κόσμος η υφήλιος απάνω κόσμος αντίληψη των

ζωντανών κάτω κόσμος αντίληψη των νεκρών του Άδη πλάκα ταφόπλακα τση γης τον αντρειωμένο τον

αναγνωρισμένο απ΄ όλους ανδρείο - ήρωα εσκέπαζε στέγαζε χωρούσε εδιασκέλιζε (διά+σκέλος) περνούσε με μια

βηματισιά ένα βήμα βουνού κορφέςβουνοκορφές οροσειρές χαράκι μεγάλος βράχος αμαδολόγανε έπεζε αμάδες

πετούσε πέτρες (σημάδι) όσο πιο μακρυά ριζιμιά βράχος ή πέτρα στο έδαφος ριζομένη στέρεη ξεκούνιε ξεκουνούσε

βίτσιμα το ύψος από το έδαφος μέχρι τα χέρια τεντωμένα πάνω γλάκιο (εκ του λακίζω φεύγω) η φευγάλα το τρέξιμο

λάφια ελάφια αγρίμια αγριοκάτσικα ζηλεύγει ζηλεύει χωσιά (εκ του χώνομαι) η ενέδρα (τελείως διάφορο από

το χόσια = θυμός) βιγλίζει παρατηρεί από ψηλά (Βίγλα = υψηλό παρατηρητήριο)

Γλώσσα Ελληνική δημοτική με ιδιώματα της Κρήτης

Μέτρο Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος χωρίς ομοιοκαταληξία

Αισθητικά Έπος ελεγειακού χαρακτήρα με λυρικό βάθος στίχοι δωρικοί ογκώδεις σε έκφραση με φοβερή πυκνότητα

υψηλών νοημάτων και τιτάνιας παλικαριάς που μετατρέπουν το θάνατο σε κατάφαση ζωής

Σημείωση Το τραγούδι αυτό δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1909 στο περιοδικό Κρητικός Λαός από τον Π Βλαστό το

οποίο και συμπεριέλαβε στη συνέχεια στην εκλογή του ο Ν Πολίτης

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΔιγενής_Ακρίτας

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 32: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

32

Νίκος Κικιλίντζας

Παρασκευή Μάντζιου

Γιώργος Τρατσέλας

Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης

Ευαγγελία Τσομπανίδου

Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη

Χριστίνα Νουαόγκου

Αλέξανδρος Μαράκης

Κωνσταντίνος Μαϊδάτσης

107 Watching the Passage of Time

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 33: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

33

Σοφία Καραγιάννη

Χριστίνα Βαρσαμή

Χριστίνα Τσαουσίδου

Σάμι Μπρέιμ

Ευαγγελία Τσομπανίδου

ΦΥΓΑΜΕ

Πέτρος Κοσιάντος Ζήσος

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 34: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

34

Το παραμύθι που μου έστειλε η Χάλα Αλμοχσίν

Ένα αραβικό παραμύθι

Σημείωμα του δασκάλου

Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που εργαζόμουνα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός

Στη διάρκεια των ετών αυτών είχα την τύχη να γνωρίσω μια φοιτήτρια από την Παλαιστίνη τη Χάλα η οποία είχε έρθει εδώ στην Ελλάδα για σπουδές

Κάποια φορά στην προσπάθειά μου να της δώσω κάποιες οδηγίες για μια εργασία πρόσεξα τις σημειώσεις που κρατούσε καθώς της μιλούσα και δεν

μπόρεσα παρά να μαγευτώ με τον τρόπο που έγραφε ndash ζωγράφιζε θα ταίριαζε πιο καλά ndash τα όμορφα αραβικά της γράμματα

Με αφορμή την έκδοση του περιοδικού μας επικοινώνησα μαζί της μετά από καιρό και της ζήτησα να μας γράψει ένα αραβικό παραμύθι το οποίο και σας

παραθέτω στη συνέχεια

Η Αραβική Χερσόνησος θεωρείται η κοιτίδα του αραβικού πολιτισμού μια κι από κει ξεκίνησε την πορεία του ο προφήτης

Μωάμεθ το 622 μΧ ∙ η διδασκαλία του σε σύντομο χρονικό διάστημα μετεξελίχθηκε στην επίσημη θρησκεία ενός

εκτεταμένου γεωγραφικά χώρου από τα παράλια του Ατλαντικού στη δυτική Αφρική ως τη μακρινή Κίνα Σrsquo αυτό τον χώρο

άρχισε να επεκτείνεται και η αραβική γλώσσα που χρόνο με τον χρόνο εξελισσόταν σε διαφορετικές διαλέκτους

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον ευρύτερο αραβικό κόσμο συναντάμε πολλά παραμύθια τα οποία προέρχονται

από τόσο διαφορετικά μέρη όπως η Συρία η Αίγυπτος η Αλγερία το Ιράκ η Αραβική Χερσόνησος μας είναι γνωστά ως

αραβικά παραμύθια

Πηγή laquoΠαραμύθια των Αράβωνraquo Εισαγωγή Αμαλία Καλαθέρη εκδόσεις Γαβριηλίδης

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 35: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

35

Ο Τζόχα ο γιος του και ο γάιδαρός του

Μια φορά κι έναν καιρό ο Τζόχα και ο γιος του ετοίμασαν τα πράγματά τους για να

πάνε στη διπλανή πόλη Ανέβηκαν πάνω στο γάιδαρό τους και ξεκίνησαν το ταξίδι

τους

Στον δρόμο από ένα χωριό άρχισε ο κόσμος να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους βάρβαρους και τους παλιάνθρωπους που ανέβηκαν στον

γάιδαρό τους και δεν τον λυπούνταιraquo

Συνέχισαν τον δρόμο τους και προτού φτάσουν στο δεύτερο χωριό κατέβηκε ο γιος

από τον γάιδαρο και περπατούσε με τα πόδια μαζί με τον πατέρα του πάνω στο

γάιδαρο για να μην τους σχολιάσουν Όταν όμως στο δεύτερο χωριό τους είδε ο

κόσμος άρχισε να τους σχολιάζει λέγοντας

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον σκληρό πατέρα που δε λυπάται τον γιο του και τον αφήνει να

περπατάει ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Όπως συνέχισαν το ταξίδι τους προτού φτάσουν στο τρίτο χωριό ο Τζόχα κατέβηκε

από τον γάιδαρο και άφησε τον γιο του πάνω Εκεί όμως ο κόσμος άρχισε πάλι να

τους σχολιάζει λέγοντάς τους

laquoΚοιτάξτε αυτόν τον γιο που δε σέβεται τον πατέρα του και τον αφήνει να περπατάει

ενώ αυτός είναι πάνω στον γάιδαροraquo

Ο Τζόχα νευρίασε με όλη αυτή την κατάσταση και όταν κόντευαν στο τέταρτο χωριό

αποφάσισε να κατέβει και αυτός και ο γιος του από τον γάιδαρο και να περπατούν με

τα πόδια σέρνοντας τον γάιδαρο από πίσω

Όταν μπήκαν στο τέταρτο χωριό ο κόσμος άρχισε να τους κοιτάζει σχολιάζοντας

laquoΚοιτάξτε αυτούς τους χαζούς που περπατάνε και κουράζονται αφήνοντας το ζώο

τους να προχωράει μόνο τουraquo

Στο τέλος όταν φτάσανε στον προορισμό τους πούλησαν τον γάιδαρο και ζήσανε

αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα

laquoΤι να λέει όμωςraquo σκέφτηκα και ζήτησα από κάποιον να μας το μεταφράσει στα ελληνικάhellip

Έτσι ζήτησα τη βοήθεια ενός πατέρα μιας μαθήτριας του σχολείου μαςhellip

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε το παραμύθι μας όπως μας το μετάφρασε ο κύριος Σάλεχ Ανάν

Το όνομα αυτό είναι ένα από τα πολλά με τα οποία είναι γνωστός ο Νασταρντίν

Χότζας ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων παροιμιών ανεκδότων που

κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής

συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΝασρεντίν_Χότζας

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 36: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

36

Ο Σεβάχ ο Θαλασσινός ή απλά

Σεβάχ είναι ένας θρυλικός Άραβας

ήρωας πρωταγωνιστής μιας σειράς

φανταστικών θαλασσινών

περιπετειών τον καιρό της

δυναστείας των Αββασιδών στις

θάλασσες της Ανατολικής Αφρικής

και της Ασίας

Τα Εφτά Ταξίδια του Σεβάχ του

Θαλασσινού περιλαμβάνονται στην

133η ιστορία της συλλογής

παραμυθιών Χίλιες και Μία Νύχτες

Οι περιπέτειες είναι περσικής

προέλευσης Βασίζονται στις

αληθινές ιστορίες των ναυτικών του

Ινδικού Ωκεανού αλλά και σε

αρχαία κείμενα όπως η ομηρική

Οδύσσεια και σε πλήθος περσικών

και ινδικών θρύλων

Πρέπει να σημειωθεί πως το ίδιο το

όνομα Σεβάχ προέρχεται από λάθος

του πρώτου Έλληνα μεταφραστή

Συγκεκριμένα προέρχεται από το

δεύτερο συνθετικό μιας από τις

μορφές του αραβικού ονόματος του

ήρωα (Σιντιμπάτ ες Σαβάχ) και

σημαίνει laquoθαλασσινόςraquo

Πηγή httpelwikipediaorgwikiΣεβάχ

Τα παιδιά της τάξης μας πήραν αφορμή από τις φανταστικές ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού

και ζωγράφισαν το δικό τους φανταστικό βυθό με υπέροχα πλάσματα της θάλασσας

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 37: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

37

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Χριστίνα Βαρσαμή)

Βυζαντινός δρόμωνας (Παρασκευή Μάντζιου)

Βυζαντινό μοτίβο (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Ο Ιουστινιανός (Μυρτώ Ηλέκτρα Καριέτη)

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 38: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

38

Ο Διγενής Ακρίτας (Ευαγγελία Τσομπανίδου)

Κύριλλος και Μεθόδιος (Κωνσταντίνος Γιαννιτσιάδης)

Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (Παρασκευή Μάντζιου)

Το υγρό πυρ (Αλέξανδρος Μαράκης)

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 39: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

39

Επισκεφτείτε το blog της τάξης μας www33dimwordpresscom

ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΝΕΙ ΣΕ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ

ΤΡΙΜΗΝΟ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ ΚΑΙ ΜΕ

ΕΝΑ ΤΡΙΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ

ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ

ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΝΑ

ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ

ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΥΜΕ ΝΑ

ΤΑ ΞΑΝΑΠΟΥΜΕ

ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ ΓΕΙΑ ΣΑΣ

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ

Page 40: ΤΜΗΜΑ Ε2 2013 2014 - WordPress.com · Πηγή: Α.Α. Βασίλιεφ - Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453) Τ )μος Α' «Νίκα

40

ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 2ΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

33Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ndash ΑΣΥΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ 14 ΤΜΗΜΑ Ε2

ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ndash ΕΡΕΥΝΑΣ

laquoΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟraquo

ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΒΑΡΣΑΜΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΚΑΡΙΕΤΗ ΜΥΡΤΩ-ΗΛΕΚΤΡΑ

ΚΙΚΙΛΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΚΟΣΙΑΝΤΟΣ-ΖΗΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΪΔΑΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΜΑΝΤΖΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΜΑΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΜΠΡΕΙΜ ΣΑΜΙ

ΝΟΥΑΟΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΙΩΑΝΝΑ

ΤΡΑΤΣΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΟΥΜΕhellip ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΑΠΟ ΠΟΥ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ

ΤΗ ΧΑΛΑ ΑΛΜΟΧΣΙΝ ΚΑΙ

ΤΟΝ ΑΝΑΝ ΣΑΛΕΧ