10 ΕΠΑΛ ΚΟΡΩΠΙΟΥ

Μετανάστευση στην Λογοτεχνία

Β΄ τετράμηνο

2012-13

Ομάδα εργασίας Οι καθηγήτριες: Ε. Γρηγοριάδου ΠΕ 09 Νομικός Χ. Δούβρη ΠΕ 18 02 Διοίκησης Επιχειρήσεων Οι μαθητές: Καραγιαννάκης Κων/νος Ραπάϊ Φραντζέσκο Τοζάϊ Αντίνιο Γεννιατάκη Ελένη Ρηγοπούλου Παρασκευή Νικολάρι Μαρκελιάνο Ζηλεμένου Ανδριάνα Πρίφτη Κλέϊντι Καπάϊ Μπρούνο Λαζαρίδη Μαρία- Αδαμ. Μπαλόκας Παναγιώτης Τερβόλι Ευανθία Μπαγλατζής Κων/νος Μπραχίμι Φαμπιόλα Μπούσης Αλέξανδρος Μπεντέν Νταμιόν Σγούραλης Κων/νος Σοτάϊ Κοσμάς Μυζεκιάρι Κλάϊντι Σκούρτι Ερικ

Σκοποί της ερευνητικής δραστηριότητας

• Πώς εμφανίζεται ο μετανάστης στη λογοτεχνία;

• Πώς διαχειρίζονται οι ήρωες μετανάστες τη νοσταλγία προς την πατρίδα τους και πώς προσαρμόζονται στις νέες χώρες;

• Ποιά είναι η σχέση των συγγραφέων με τη μετανάστευση; Είναι και οι ίδιοι μετανάστες;

• Μπορούμε να βασιστούμε στα κείμενα της λογοτεχνίας για να συζητήσουμε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα των μεταναστών σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία;

Πως δουλέψαμε με τις ομάδες • Βιβλιογραφική έρευνα σχετικά με τις έννοιες

μετανάστευση, πολιτικό άσυλο και τους συγγραφείς.

• Προβολή βίντεο με συνεντεύξεις των επιλεγόμενων συγγραφέων.

• Προβολή σύντομων φιλμ με πορτραίτα μεταναστών από υλικό της Διεθνούς Αμνηστίας.

• Χρησιμοποίηση αποσπασμάτων λογοτεχνικών έργων και κριτική ανάλυση.

• Ασκήσεις συγγραφής κειμένου από τους μαθητές βασισμένης σε φωτογραφίες μεταναστών.

• Άσκηση αφήγησης σχετικής με την χώρα προέλευσης των μαθητών.

Ανάμεσα σε δύο κόσμους

Οι συγγραφείς

Βασίλης Αλεξάκης

• Έλληνας συγγραφέας που ζει στην Γαλλία και Ελλάδα

• Θα σε ξεχνώ κάθε μέρα, εκδ.

Θοδωρής Καλλιφατίδης

• Έλληνας συγγραφέας που ζει στη Σουηδία

• Μητέρες και γιοί, εκδόσεις Γαβριηλίδης

• Μία νέα πατρίδα έξω από το παράθυρό μου, εκδ. Γαβριηλίδη

Τόμας Μαν

• Γερμανός συγγραφέας που έζησε για πολλά χρόνια στο εξωτερικό

• Τόνιο Κρέγκερ, εκδ. Ύψιλον

Μίλαν Κούντερα

• Τσέχος συγγραφέας που ζει στη Γαλλία

• Η άγνοια, εκδ. Εστία

Μπερνάντο Ατσάγα

• Βάσκος συγγραφέας που ζει στην Ισπανία και γράφει στα βασκικά και καστελιάνικα

• Η δήλωση του Γκιγιέρμο, διήγημα, ανέκδοτο στα ελληνικά

Τζωρζ Μάικς

• Ούγγρος συγγραφέας που έζησε στην Αγγλία

• Πώς να γίνετε αλλοδαπός, εκδ.

Ζουλφί Λιβανελί

• Τούρκος μουσικός και συγγραφέας που έζησε ως πολιτικός πρόσφυγας στη Σουηδία

• Ένας άνθρωπος, μία γάτα, ένας θάνατος, εκδ. Πατάκης

Νάνσυ Χιούστον

• Καναδή συγγραφέας που ζει στη Γαλλία

• Χαμένος Βορράς, εκδ. Άγρα

«Μετανάστης είναι ένα αιωνίως αιωρούμενο μπαλονάκι», Θ. Καλλιφατίδης

Πώς νιώθουν στην ξενιτιά

Νοσταλγία • «Νοσταλγία έντονου πόθου και λαχτάρας για

επιστροφή στην πατρική γη», ελληνικό λεξικό

• «Είναι ο πόνος που προκαλεί σε κάποιον η ανικανοποίητη λαχτάρα της επιστροφής στην πατρίδα», « Πόνος, αρρώστια για τη χώρα σου, αρρώστια για το σπίτι σου» Μίλαν Κούντερα

«Οι περισσότεροι σηκώνονταν απ’ το κρεβάτι τους κάθε μέρα θέλοντας να φύγουν από τη Σουηδία την ίδια μέρα». Ζουλφί Λιβανελί

Τα νεανικά χρόνια

• Πολλές φορές σε αυτά τα δεκατρία χρόνια, όταν ήταν χαλασμένο το στομάχι του, ονειρευόταν ότι ήταν πάλι στο σπίτι του, στο παλιό σπίτι με την ηχώ, πάνω στο λοξό σοκάκι, ότι ο πατέρας του ήταν πάλι εδώ και τον μάλωνε σκληρά για τις ασωτίες του, πράγμα που έβρισκε σωστό κάθε φορά.

Τόμας Μαν

Η μητρική γλώσσα

• Η Λίλ εξακολουθούσε να με απωθεί. Έπαιρνα τους δρόμους τη νύχτα και τραγουδούσα φωναχτά ελληνικά τραγούδια. Συναντώ έναν ‘Ελληνα που έχει μείνει καιρό στη Γαλλία Κι έχει μισοξεχάσει τα ελληνικά. Εγώ δε θα τα ξεχάσω, σου υπόσχομαι…..

• Β. Αλεξάκης

Πως τους αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι

Με ρατσισμό

…«Δεν ξεχνώ ένα επεισόδιο από τα πρώτα χρόνια στη Σουηδία. Μόλις είχα συναντήσει την κοπέλα, της οποίας θα γινόμουν σύζυγος όπως αποδείχθηκε κι ένα όμορφο καλοκαιρινό βράδυ καθόμασταν σ΄ ένα μπαρ προσπαθώντας να προσανατολιστούμε ο ένας στα χωρικά ύδατα του άλλου. Εκείνη πήρε ένα ποτήρι άσπρο κρασί , εγώ μια μπίρα.»……

Τότε παρουσιάστηκε ένας άντρας της ηλικίας μου… δείχνει εμένα και τη ρωτάει.

«Αυτό εδώ, που το βρήκες;»

Εκείνη κοκκίνισε, προσπάθησε να ξεπεράσει την αμηχανία της με ένα γελάκι. Εγώ δεν είπα τίποτα.

Θ. Καλλιφατίδης

Ήταν γύρω στα τριάντα πέντε, γυαλιά, φαλάκρα, κοιλιά και μια καμπαρντίνα που της έλειπαν κουμπιά.

- Ε, υπάρχουν νοσοκομεία σ’ αυτή τη χώρα!

Μόλις είχα βήξει. Το πύρα στα αστείο.

-Χρειάζομαι λες;

Εξαγριώθηκε.

-Εξαφανίσου κωλότουρκε! Γύρνα πίσω στους φερετζέδες! Θ. Καλλιφατίδης

Ο μετανάστης είναι ξένος παντού Πριν μερικά χρόνια έκανα για αρκετό καιρό

παρέα με μία νεαρή αγγλίδα κυρία. ……

Κάποτε με ρώτησε προς μεγάλη μου έκπληξη αν ήθελα να την πατρευτώ.

«Όχι!» απάντησα. «Δεν μπορώ. Η μητέρα μου δε θα συμφωνούσε ποτέ να παντρευτώ μία ξένη!»

Με κοίταξε έκπληκτη κι εκνευρισμένη και μου απάντησε: «Εγώ; Ξένη; Τι ανοησία. Εγώ είμαι αγγλίδα. Εσύ και οι μάνα σου είστε ξένοι!»

«Και στη Βουδαπέστη ακόμα:», ρώτησα.

«Παντού!», δήλωσε αποφασιστικά. Τζ. Μάικς

Ποιές οι δυσκολίες προσαρμογής;

Άλλη χώρα, άλλες συνήθειες

«Η Κριστίνα βούλωνε το νιπτήρα, τον γέμιζε νερό και μ’ αυτό έπλενε το πρόσωπό της. Οι τούρκοι για να κάνουν την ίδια δουλειά, άφηναν το νερό να τρέχει συνέχεια από τη βρύση. Η Κριστίνα νευρίασε μια μέρα με τον Αντίλ και του είπε ότι «σ’ αυτή την πολιτισμένη χώρα πρέπει τουλάχιστον να μάθετε να πλένετε το πρόσωπό σας». Ζ. Λιβανελί

Μια μέρα, την ώρα του πρωινού, που ο Σαμί έτρωγε φέτα και ελιές, άκουσον άκουσον τι πετάχτηκε και είπε ο Γκιόραν: ότι οι ελιές δεν τρώγονται το πρωί, γιατί, λέει, πρόκειται για μια «ντελικατές» που σερβίρεται με ποτό. Ο Σαμί είχε θυμώσει πολύ γι αυτή την προσβολή στην ελιά, που ευδοκιμούσε στη χώρα του και από τα παιδικά του χρόνια δεν την είχε δει ποτέ να λείπει από κανένα πρωινό. Ζ. Λιβανελί

Η Κριστίνα ήταν οργισμένη που οι Τούρκοι έτρωγαν βραστά μυαλά για

μεζέ και υποστήριζε πως δεν υπήρχε στον κόσμο μεγαλύτερη βαρβαρότητα από αυτό. Οι Τούρκοι της υπενθύμισαν την πουτίγκα αίματος που τρώνε οι Σουηδοί και φώναζαν πως αυτό κι αν ήταν βαρβαρότητα.

Το τόσο αγαπητό στους μεσογειακούς σκόρδο, εδώ ήταν σχεδόν ταμπού. Οι Σουηδοί δεν άντεχαν κάποιον που μύριζε σκόρδο. Γι αυτό , στο μετρό που πήγαινε στο προάστιο Ρίνκιμπι, όπου έμεναν γενικώς τούρκοι, είχαν κολλήσει το όνομα «σκορδοτρένο» Ζ. Λιβανελί

…Μας μαγείρευες … οι μυρωδιές της ελληνικής κουζίνας, του

κρεμμυδιού, της μελιτζάνας, του σέλινου, της ντομάτας με ζάλιζαν όμως λιγάκι. Άλλαζαν άρδην την ατμόσφαιρα του διαμερίσματος, το έκαναν αγνώριστο. Β. Αλεξάκης

Ακόμα και στην ίδια χώρα μπορεί να νιώθει κάποιος ξένος

Οι βάσκοι του χωριού όπου μέναμε ξεκαρδίζονταν στα γέλια όταν μας έβλεπαν να τρώμε ωμή ντομάτα με λίγο αλάτι και λάδι.

Ήταν ένα χωριό που την επόμενη εβδομάδα θα μου φαινόταν το πιο περίεργο μέρος της Ευρώπης ή της Αφρικής…… δεν υπήρχε ούτε μια μέρα που να μην έλεγα του Πέπε:

- Πέπε, αυτό δεν είναι Ισπανία.

Μπερνάντο Ατσάγα

Η νοσταλγία ως πόνος της άγνοιας

• Είσαι μακριά και δεν ξέρω τι γίνεσαι. Η χώρα μου είναι μακριά και δεν ξέρω τι γίνεται εκεί πέρα. Μ.Κούντερα

Οι μετανάστες ζουν ανάμεσα σε δύο κόσμους

• Ο Πέπε ζούσε σε δύο τόπους συγχρόνως, το οποίο δε σήμαινε ότι ζούσε διπλή ζωή αλλά ότι ζούσε μισή ζωή ή ότι δεν ζούσε σε κανέναν τόπο, γιατί περνούσε τη μέρα του γράφοντας γράμματα στην Ερμίνα, αγαπημένη Ερμίνα, εδώ είμαι πάλι μαζί σου, να σου διηγηθώ πως πέρασα σήμερα. Μπερνάντο Ατσάγα

Πως επικοινωνούν με τους δικούς τους;

• Φορές, φορές τους φαινόταν πως δεν θα ξανάβλεπαν ποτέ τη χώρα τους, πως θα άφηναν τα κόκαλά τους σ’ αυτή τη χώρα του Βορρά. Τους έπιανε τότε μια παράφορη οργή, μια τρέλα : να μην μπορέσεις να ξαναδείς ποτέ τους αγαπημένους, την οικογένειά σου, το δρόμο που γεννήθηκες.

• Που και που έφταναν ειδήσεις από τις χώρες τους. Άκουγαν για θανάτους, γεννήσεις, παντρειές. Πέθαινε ο πατέρας ενός πρόσφυγα, πέθαινε ο αδερφός του και η είδηση έφτανε σε κείνον μήνες μετά. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι πρόσφυγες αποτραβιούνταν σε μια γωνιά της Στοκχόλμης και βάζανε τα κλάματα , τριγυρνούσαν τις νύχτες στους έρημους σταθμούς του μετρό κλαίγοντας με λυγμούς. Ζ. Λιβανελί

Η αλληλογραφία

• Εξακολουθώ να σου γράφω βιαστικά. Τη μια βιάζομαι επειδή ψάχνω δουλειά, την άλλη έχω βρει. Ένα γράμμα μου είναι γραμμένο μέσα στο μετρό. Οι κραδασμοί του βαγονιού αλλοιώνουν τη γραφή μου. Β.Αλεξάκης

Απευθύνονται σε ένα φανταστικό κοινό

• «Μήπως σας είχα ξεχάσει;», «όχι ποτέ! Ούτ’ εσένα Χανς, ούτε εσένα ξανθιά Ίνγκε. Για σας εργάζομαι, κι όταν με χειροκροτούσαν, κοίταζα κρυφά γύρω μου, μήπως είσαστε κι εσείς εκεί….» Τόμας Μαν

• Η επικοινωνία έχει αραιώσει, οι γονείς και οι φίλοι εκεί εξακολουθούσαν να είναι παρόντες στο μυαλό σας ως φανταστικοί μάρτυρες της εδώ ζωής σας. Ν. Χιούστον

Η ζωή στην πατρίδα συνεχίζεται χωρίς αυτούς

• Οι δικοί σας δεν φαντάζονται τίποτα απολύτως, Δεν γνωρίζουν, συνεπώς αδιαφορούν. … Η εξαίρεση, αν είστε τυχερός, είναι οι γονείς σας: σπάνιο να σας ξεχάσουν εντελώς, ή να τους γίνεται ή να τους γίνετε εκατό τοις εκατό αδιάφοροι. Ν. Χιούστον

Τι νιώθουν όταν επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους;

Ναι, στη Σουηδία έχουμε ψηλούς φόρους. Ναι, τα χρήματα δεν πάνε χαμένα. Ναι, οι γυναίκες είναι ωραίες. Όχι, δε σκότωσε η σουηδική αστυνομία τον Πάλμε ούτε την Άννα Λίντ. Όχι, δε δέρνουμε τα παιδιά. Όχι, η απιστία δε θεωρείται έγκλημα. Όχι, όλοι οι Σουηδοί δεν είναι αδελφές. Τελικά κάποιος μπούχτισε.

- Καλά, δεν έχει κανένα στραβό η Σουηδία; Φώναξε.

-Ναι, ένα. Δεν είναι Ελλάδα. Θ. Καλλιφατίδης

Το πατρικό σπίτι

• Παντού σε αυτό τον κόσμο είσαι επισκέπτης εκτός από το σπίτι της μητέρας σου, έλεγε η γιαγιά μου και το λέει και η μάνα μου. Δίκαιο έχουν. Σε αυτό το μισοσκότεινο δωματιάκι όπου έρχομαι μια ή το πολύ δυο φορ΄πες το χρόνο, είμαι σπίτι μου. Όχι ότι ξαναβρίσκω τον εαυτό μου, αλλά ξαναβρίσκω το σπίτι μου. Θ. Καλλιφατίδης

• Ο Τόνιο Κρέγκερ, ο ήρωας του Τόμας Μαν επιστρέφει μετά από χρόνια στο πατρικό του σπίτι που έχει γίνει Λαϊκή Βιβλιοθήκη. Περιδιαβαίνει αθόρυβα τα δωμάτια και βλέπει την ίδια γέρικη καρυδιά να στέκεται στη θέση της τρίζοντας βαρύθυμα μέσα στο βουητό του ανέμου.

Γιατί θέλουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους

• «Το είδα και καλά το ξέρω, η Πηνελόπη αντίκρυ σου, όσο κι αν δεν της λείπει η φρόνηση, σου υπολείπεται και στη μορφή και στο παράστημα… κι όμως, εν γνώσει μου, το θέλω και το επιθυμώ, από το πρωί έως το βράδυ, σπίτι μου να γυρίσω, και να δω κι εγώ τη μέρα της επιστροφής» Ομήρου Οδύσεια, απόσπασμα από τον Μ. Κούντερα

Οι μαθητές μιλούν

• «Στο χωριό μου στην Αλβανία, μου αρέσει που δεν έχει σε αφθονία πράγματα αλλά είναι πιο όμορφη και ήσυχη η ζωή». Μαρκελιάνο Νικολάρι

• «Μου αρέσει να ακούω το ποτάμι κάτω από το παράθυρο, στο σπίτι μας στην Αλβανία, Το καλοκαίρι έρχεται πολύς κόσμος που ζει έξω.» Κλέιντι Πρίφτη

• « Στο χωριό μου, μπορείς να αφήνεις την πόρτα ανοιχτή και δεν θα σε πειράξει κανείς», Ραπάι Φραντζέσκο

• «Τα σπίτια στα χωριά είναι πέτρινα και λιθόστρωτα σοκάκια», Ενρίκ Σκούρτι

Δοκιμάσαμε πιάτα από την Αλβανία, Ινδία και τη Συρία

Η ομάδα μας

Ευχαριστούμε τους μαθητές μας