ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … ·...

16

Transcript of ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … ·...

Page 1: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι
Page 2: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι
Page 3: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Φέτος, η θεατρική ομάδα του 5ου ΓΕΛ Νί-καιας κλείνει είκοσι χρόνια ενεργούς πα-ρουσίας στο χώρο του μαθητικού θεάτρου, καταφέρνοντας να διατηρήσει, μέσα σ’ αυ-τήν την περίοδο της παρατεταμένης οικο-νομικής και κοινωνικής κρίσης που βιώνου-με όλοι μας, την μακρά της παράδοση στο ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων.Ως μέλος της θεατρικής ομάδας, αλλά και ως διευθυντής του σχολείου, θέλω να ευ-χαριστήσω τους μαθητές που συμμετέχουν,

τους γονείς τους για την υποστήριξή τους, τους συναδέλφους Νίκο Παππά και Χα-ραλαμπίδου Κίκα για τη βοήθειά τους, τη Μαίρη Αδαμοπούλου που συνεχίζει να μας οργανώνει, καθώς και τους υπόλοιπους συ-ντελεστές της παράστασης, για την εξαιρε-τική προσπάθεια και τον κόπο που κατέβα-λαν.

Σπύρος Χαρισιάδης

Λίγα λόγια από τον Διευθυντή

«Αγαπητέ ανιψιέ...Ο στρατός μου κι ο στόλος μου έρχονται να σε βοηθήσουν!Παραδοθείτε αμαχητί κι’ εγώ θα λύσω το οικονομικό σας πρόβλημα άπαξ δια παντός!Όσο για τη στρατιωτική κατάληψη της χώρας σου από το στρατό μου, θα βρούμε μια άλλη ονομασία για να μην σας κακοφανεί...Σε φιλώ, ο θείος σου και προστάτης σου και λοιπά και...» Τόσο επίκαιρο!!

Από το παραμύθι χωρίς όνομα του Ι. Καμπανέλλη

Σημείωμα Θεατρικής Ομάδας

Στις πενήντα, εκατό, πεντακόσιες, χίλιες, δύο χιλιάδες ψυχές, που δεν είναι αριθμοί, αλλά μωρά, μικρά παιδιά, έφηβοι, άνδρες, γυναίκες...Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι από συμφορές που η ανθρώπινη απληστία και τα συμφέροντα προκαλούν. Άνθρωποι που τόλμησαν να αντιμετωπίσουν τις πιο μεγάλες δυσκολίες, για να βρουν ένα ασφαλές καταφύγιο στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη των ανθρωπίνων δι-καιωμάτων και του πολιτισμού (όπως είχαν ακουστά), που βέβαια δεν είναι κι άμοιρη

της δυστυχίας τους. Κι αντί για την Ευρώπη πνίγηκαν στη Με-σόγειο... που κάποτε ήταν η πιο γαλάζια θάλασσα στον κόσμο…. Και τώρα πια είναι ένα απέραντο νεκροταφείο.Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Ποιος/α μπορεί να μας πει το γιατί; Γιατί η απληστία και τα συμφέροντα καταρρακώνουν την ανθρώ-πινη ύπαρξη; Γιατί δολοφονούνται αθώες ψυχές; Και πώς μπορεί, μετά από όλα αυτά, να συνεχίζεται η ζωή σαν να μη συμβαίνει τίποτα; Δεν είναι κι η αδιαφορία συνενοχή;Κι εμείς τί κάνουμε;

Η φετινή μας θεατρική παράσταση αφιερώνεται:Στις ψυχές ενός κατώτερου Θεού

Για τη θεατρική ομάδα: Μαίρη Αδαμοπούλου, Γιώργος Βουρδαμής

Page 4: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΜουσική: Μάνος Χατζιδάκις

ΔΙΑΝΟΜΗ (ΜΕ ΣΕΙΡΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ)

ΜΟΥΣΙΚΟΙΠιάνο: Τάσος ΑρβανιτίδηςΚιθάρες: Φώτης Κορομηλάς, Βάιος ΠράπαςΤραγούδι: Νεκταρήλια Τσομπάνογλου, Βάιος Πράπας, Βασίλης Μηλιώνης, Γιώργος Μηλιώ-νης, όλη η ομάδα

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣΜαίρη Αδαμοπούλου, Κίκα Χαραλαμπίδου, Νίκος Παππάς, Σπύρος Χαρισιάδης, Γιώργος Βουρδαμής, Κώστας Χάνας, Βάιος Πράπας, Εμμανουέλα Αλικαρίδου, Αποστόλης Καράμπε-λας, Άρης Κασαπίδης, Λιάνα Κεραμιδά, Ισαβέλλα Ζουλινάκη.

Ευχαριστούμε:Το Δήμο Νίκαιας – Α. Ι. Ρέντη για τη στήριξή του.Τους συναδέλφους, μαθητές και γονείς που μας συμπαρίστανται ηθικά.Την Μιμίνα Πατεράκη και τη χορευτική ομάδα «Ενσαρκώνοντας την προφορική ομιλία».Όλους εσάς τους θεατές και φίλους που στηρίζετε με την παρουσία σας κάθε μας προσπά-θεια.

Βασιλιάς: Πάνος ΒατίσταςΒασίλισσα: Μαριάννα ΛεμπέσηΠρίγκηπας: Κώστας ΣκαλτσάςΠολύκαρπος: Γιώργος ΜηλιώνηςΜαρία: Αιλιάνα ΜαρκάκηΔικαστής: Πέννυ ΔαρζένταΦτωχομάνα: Αναστασία ΛουρίδαΣιδεράς: Χρήστος ΦάβιοςΠρωτομάστορας: Ευγένιος Γκολφινόπου-λοςΘεοδώρα: Κων/να ΔαέληΚουτσός: Στέλιος ΠόλκαςΜονοχέρης: Νίκος ΝομικόςΤαβερνιάρισσα: Βάσω Αποστολάκη

Σταματίνα: Πέννυ ΔαρζένταΔάσκαλος: Βασίλης ΜηλιώνηςΠαράνομος: Νικολέτα ΣαφράνογλουΑντριάννα: Μαρία ΓεροντιδάκηΦωτεινή: Ξένη ΚουτέλαΜουγγός: Κώστας ΘεοδωρέσκοςΚώτσος: Πασχάλης ΚεραμιδάςΠλήθος: Μαίρη Ίσαρη, Νίκος Νομικός, Ελισσάβετ Μπίρμπου, Νικολέτα Σαφρά-νογλου, Στέλιος Πόλκας, Ξένη Κουτέλα, Βάσω Αποστολάκη, Ειρήνη Παπάζογλου, Ευαγγελία Βατουσίου, Πασχάλης Κεραμι-δάς, Μαρία Γεροντιδάκη, Σοφία Φλωρούς

Page 5: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Η Πηνελόπη Δέλτα γεννήθηκε το 1874 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου κι ήταν το τρίτο παι-δί του Εμμανουήλ

Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη. Η οι-κογένεια Μπενάκη μετακόμισε προσωρινά στην Αθήνα το 1882, όπου η Πηνελόπη πα-ντρεύτηκε τον πλούσιο Φαναριώτη έμπορο Στέφανο Δέλτα. Μαζί του απέκτησε τρεις κόρες: τη Σοφία (μετέπειτα Μαυροκορδά-του), τη Βιργινία (μετέπειτα Ζάννα) και την Αλεξάνδρα (μετέπειτα Παπαδοπούλου). Επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια το 1905, όπου η Πηνελόπη γνώρισε τον Ίωνα Δρα-γούμη, τότε υποπρόξενο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια. Ανάμεσά τους αναπτύσσεται ένας μεγάλος έρωτας, η Πηνελόπη όμως δεν μπορεί να αντιταχθεί στις κοινωνικές επιταγές και την υποχρέωσή της απέναντι στο σύζυγο και τα παιδιά της. Η πλατωνι-κή αυτή σχέση της Πηνελόπης Δέλτα με τον Δραγούμη τελειώνει το 1908, όταν αυτός συνδέεται με τη Μαρίκα Κοτοπούλη.Η Δέλτα μετακόμισε στη Φρανκφούρτη, το 1906 και το πρώτο της μυθιστόρημα, με τίτλο «Για την Πατρίδα», εκδόθηκε το 1909. Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται κατά τη δι-άρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και σύντομα ακολουθεί και το δεύτερο μυθι-στόρημά της, «Τον Καιρό του Βουλγαρο-κτόνου». Το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί το 1909 την εμπνέει να γράψει το «Παραμύ-θι χωρίς όνομα» (1911).Το 1913, η οικογένεια Δέλτα επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια και το 1916 εγκαταστά-θηκαν μόνιμα στην Αθήνα, όπου ο πατέ-ρας της Δέλτα, Εμμανουήλ Μπενάκης, είχε

εκλεχθεί δήμαρχος. Ανέπτυξαν στενή φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον οποίο και προσκαλούσαν συχνά στην εξοχική τους οικία στην Κηφισιά. Το 1925, εκδίδεται «Η ζωή του Χριστού», ενώ την ίδια χρο-νιά εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα της πολιομυελίτιδας, αρρώστιας που θα την ταλαιπωρήσει μέχρι το θάνατό της. Το 1929, ξεκίνησε τη συγγραφή της τριλογίας «Ρωμιοπούλες», η οποία τελείωσε το 1939. Το πρώτο βιβλίο, «Το Ξύπνημα», καλύπτει γεγονότα των ετών 1895-1907, η «Λάβρα» καλύπτει τα έτη 1907-1909 και το «Σούρου-πο» τα έτη 1914-1920.Εν τω μεταξύ, εκδόθηκαν άλλα τρία μυθι-στορήματά της: ο «Τρελαντώνης» (1932), όπου περιγράφει τις περιπέτειες του αδερ-φού της, όταν όλα τα αδέρφια ήρθαν από την Αίγυπτο να περάσουν το καλοκαίρι με τη θεία τους (σε ένα σπίτι του Τσίλερ) στον Πειραιά, ο «Μάγκας» (1935), η ζωή στην Αλεξάνδρεια με τα μάτια του μικρού σκυ-λιού της οικογένειας, και τα «Μυστικά του Βάλτου» (1937), όπου η ιστορία εκτυλίσσε-ται γύρω από τη λίμνη των Γιαννιτσών κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.Το 1941, ο Φίλιππος Δραγούμης, εμπιστεύε-ται στη Δέλτα τα ημερολόγια και το αρχείο του αδερφού του, Ίωνα Δραγούμη, στα οποία η Δέλτα πρόσθεσε περίπου 1000 χει-ρόγραφες σελίδες με σχόλια για το έργο του Δραγούμη. Στις 27 Απριλίου 1941, ημέρα όπου τα γερμανικά στρατεύματα καταλαμ-βάνουν την Αθήνα, η Πηνελόπη Δέλτα αυ-τοκτονεί παίρνοντας δηλητήριο σε ηλικία 67 ετών -είχαν προηγηθεί και άλλες απόπει-ρες αυτοκτονίας στο παρελθόν. Στον τάφο της, στον κήπο του σπιτιού της, χαράχτηκε η λέξη ΣIΩΠH.

Βιογραφικά στοιχεία για την Πηνελόπη Δέλτα

Page 6: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Τη δεκαετία 1885-1895 δύο κόμματα εναλ-λάσσονται στην εξουσία με επικεφαλής το ένα τον Τρικούπη και το άλλο τον Δηλι-γιάννη. Αμφότεροι οι πολιτικοί συσσώρευ-σαν μεγάλα ελλείμματα όσο κυβέρνησαν, δικαιολογώντας την απόκλιση μεταξύ προ-εκλογικών τους δεσμεύσεων και κυβερνητι-κών πεπραγμένων με επείγουσες τρέχουσες ανάγκες που πάντα θεωρούσαν ότι αντιμε-τώπιζαν.Ο Τρικούπης εκμεταλλεύτηκε τη συγκυρία των καρπών της «εποχής του κεφαλαίου» στην ευρωπαϊκή οικονομία, που άνοιξε τις στρόφιγγες του διεθνούς δημόσιου δα-νεισμού το 1879, για να προωθήσει εκσυγ-χρονιστικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα. Βελτίωσε υποδομές και γενικές συνθήκες παραγωγής, εισήγαγε νομοθεσίες υποβο-ηθητικές των παραγωγικών προσπαθειών και, γεγονός μεγάλης σημασίας, κατηύθυνε υπέρογκους δανειακούς πόρους στην εθνι-κή άμυνα της χώρας, δίνοντας δευτερεύου-σα σημασία στην ορθολογική κατανομή και οικονομική χρήση τους. Το ξέσπασμα της σταφιδικής κρίσης και η παράταση της Με-γάλης Ύφεσης στην Ευρώπη σήμαναν το πρόσκαιρο τέλος της φούσκας που είχε δη-μιουργηθεί. Οι τόκοι των δανείων απορρο-φούσαν το 40% των φορολογικών εσόδων και η πτώχευση το 1893 επήλθε ως μοιραίο.Η διάδοχη κυβέρνηση Δηλιγιάννη, στις 24 Ιουνίου 1895, ίδρυσε την «Υπηρεσία του Δημοσίου Χρέους», προσπαθώντας με τον τρόπο αυτό να καθησυχάσει τους ξένους δανειστές και εξουσιοδότησε τον Στέφανο Στρέιτ, διοικητή της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, να συμφωνήσει με τους ομολο-γιούχους. Υπήρχε ωστόσο μια αποστροφή προς τους ξένους δανειστές και η κυβέρνη-

ση καθοδηγούμενη από τον Τύπο της επο-χής και την κοινή γνώμη δεν ήταν έτοιμη να προχωρήσει σε έναν συμβιβασμό αποδε-χόμενη τις υποχρεώσεις του ελληνικού Δη-μοσίου. Στις λεγόμενες προτάσεις του Πα-ρισίου του 1896, προβλεπόταν «κούρεμα» του τόκου σε 40% του άρτιου για τα δάνεια των μονοπωλίων και της κεφαλαιοποίησης (σε 32% για τα υπόλοιπα δάνεια) και απόδο-ση μέρους των εισπράξεων των υπεγγύων προσόδων στα μονοπώλια και τον καπνό στους ξένους δανειστές. Οι ομολογιούχοι ζητούσαν επίσης όλα τα έσοδα από το χαρ-τόσημο και συμμετοχή στο συμβούλιο της Εταιρείας των Μονοπωλίων. Κωλυσιεργίες παρατείναν τις συζητήσεις, με την ελληνική πλευρά να πιστεύει ότι διαθέτει χρόνο και τον πρώτο λόγο. Ταξίδι επιτροπής των ομο-λογιούχων στην Αθήνα για να δει τον πρω-θυπουργό παρήλθε άκαρπο. Έτσι, πριν από την τυπική ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, η όξυνση του Κρητικού ζητήματος, καθώς και η εισβολή τον Μάρ-τιο του 1897 δυνάμεων της Εθνικής Εταιρεί-ας σε οθωμανικά εδάφη, άφησε μετέωρο το θέμα του συμβιβασμού. Στη βραχεία πολε-μική αντιπαράθεση που προκάλεσε αυτή η -ουσιαστικά- κήρυξη πολέμου από ιδιώτες, η Ελλάδα υπέστη, ως γνωστόν, πανωλεθρία. Οι εχθροπραξίες τερματίστηκαν στις 7 Μα-ΐου 1897, ύστερα από επέμβαση της Ρωσίας, καθώς ο οθωμανικός στρατός προχωρούσε νικηφόρα προς τη Λαμία. Στις διαπραγμα-τεύσεις που ακολούθησαν δεν συρρικνώ-θηκε εδαφικά η χώρα. Αντίθετα η επιβολή Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου, στα πρότυπα παρεμβάσεων σε Αργεντινή, Αίγυπτο και Τουρκία, έμελλε να αποτελέσει έναν πρω-τόγνωρο πειραματισμό για την Ελλάδα. Η

Το Ιστορικό Πλαίσιο του Παραμυθιού της Π.Σ. Δέλτα

Page 7: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑέκβαση του πολέμου υποχρέωσε επίσης την ελληνική πλευρά να αποδεχθεί το σχέδιο των έξι Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης για την αυτονομία της Κρήτης ως είχε.Η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου ή όπως ονο-μάστηκε αργότερα, Διεθνής Οικονομική Επιτροπή (ΔΟΕ), και στην καθομιλουμέ-νη Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος, ήταν η προϋπόθεση για τη σύναψη νέου δανείου, απαραίτητου για την πληρωμή της πολεμι-κής αποζημίωσης προς την Τουρκία. Συγ-χρόνως, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις διευθε-τούσαν μέσω της ΔΟΕ το άλυτο, μέχρι τότε, ζήτημα των χρεών του ελληνικού Δημοσίου προς τους ξένους δανειστές. Η διευθέτηση, που έγινε αποδεκτή χωρίς πολλές αντιρρή-σεις στις 10 Μαρτίου 1898 από το ελληνικό Κοινοβούλιο, στηριζόταν στη λογική ότι θα δίνονταν και νέα δάνεια στην Ελλάδα για να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της, αλλά ταυτόχρονα και εγγυήσεις αποπληρωμής όλων των οφειλών της, και περιλάμβανε τα εξής:1. Το δάνειο πολεμικών επανορθώσεων και το λεγόμενο «οικονομικό δάνειο».2. Την υποθήκευση συγκεκριμένων φορο-λογικών προσόδων για την εξυπηρέτηση των δανείων.3. Την αναδιάρθρωση του χρέους.Όσον αφορά το πρώτο, αυτό δόθηκε για να αποχωρήσει η Τουρκία στα σύνορα του 1897, ενώ το «οικονομικό» χρησίμευε για την κάλυψη του ελλείμματος του προϋπο-λογισμού του 1897, για τη μετατροπή του εις χρυσόν χρέους και για την καταβολή ποσών προς δικαιούχους ελληνικών ομολογιών.Όσον αφορά το δεύτερο, η Εταιρεία Διαχεί-ρισης των Μονοπωλίων (που είχε συγκρο-τηθεί το 1887) μετονομάστηκε σε Εταιρεία Διαχείρισης του Δημοσίου Χρέους. Με εξαιρετική λεπτομέρεια και με καθολικό έλεγχο των ξένων ομολογιούχων η εταιρεία ανέλαβε την είσπραξη προσόδων από πω-

λήσεις πετρελαίου, αλατιού, τσιγαρόχαρ-του, σπίρτων, παιγνιόχαρτων, φωτιστικού οινοπνεύματος και άλλων ειδών πρώτης ανάγκης της εποχής. Αποσπάστηκαν και προνόμια ελέγχων εφαρμογής των διατά-ξεων μέσω των ταινιών ασφαλείας που επι-κολλήθηκαν στα προϊόντα-φορείς έμμεσης φορολογίας, και που αποσκοπούσαν στη συγκέντρωση χρηματικών ποσών (σε εβδο-μαδιαία βάση!) σε λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας υπέρ των ομολογιούχων.Όσον αφορά το τρίτο, τα υφιστάμενα δά-νεια συμπτύχθηκαν σε τρεις κατηγορίες και συνδέθηκαν με υποθήκες όπως ο φόρος καπνού, τέλη χαρτόσημου και με εισπράξεις τελωνείων. Και εδώ πρυτάνευε η προτεραι-ότητα εξόφλησης των δανείων έναντι της προικοδότησης του Δημοσίου με φορολο-γικά έσοδα.

Μιχάλης Ψαλιδόπουλος, καθηγητής της Ιστορίας Οικονομικών

Θεωριών στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Ε.Κ.Π.Α.

Καθημερινή, 02-07-2011

Page 8: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Ο «πατριάρχης του ελληνικού μεταπολεμι-κού θεάτρου», όπως έχει χαρακτηριστεί ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, γεννήθηκε το 1921 στη Νάξο. Το 1934 η πολυμελής οικογένεια υποχρεώνεται να εγκατασταθεί στην Αθή-να, όπου ο μικρός Ιάκωβος θα φοιτήσει στη νυχτερινή βιοτεχνική σχολή, παράρτη-μα της Σιβιτανίδειου Σχολής, παρακολου-θώντας μαθήματα για τεχνικό σχέδιο. Στα μέσα του 1942 αποφασίζει μαζί μ’ ένα φίλο να φύγουν κρυφά από τη γερμανοκρατού-μενη Αθήνα στη Μέση Ανατολή. Tα σχέδια όμως ναυαγούν και επιχειρούν κάτι άλλο, τελείως παράτολμο: να φτάσουν μέσω Βι-έννης στην ουδέτερη Ελβετία. Πράγματι, φτάσανε έως το Innsbruck. Εκεί συλλαμβά-νονται, ανακρίνονται στη Βιέννη και κα-ταλήγουν στο διαβόητο Mauthausen, στρα-τόπεδο συγκεντρώσεως και εξοντώσεως, όπως ονομαζόταν επισήμως. Εκεί έμεινε έγκλειστος από το 1943 έως το 1945, ώσπου απελευθερώθηκε το στρατόπεδο, το Μάιο της χρονιάς εκείνης. Ήταν ένας από τους λίγους επιζήσαντες. Την εμπειρία του αυτή κατέγραψε στο μοναδικό του πεζογράφημα Μαουτχάουζεν (1963).Όταν επέστρεψε βρέθηκε τυχαία σε μια πα-ράσταση του Θεάτρου Τέχνης και το θέα-τρο τον μάγεψε αμέσως. Το γεγονός ότι δεν είχε ολοκληρώσει το γυμνάσιο τον εμπο-δίζει να γίνει ηθοποιός και αποφασίζει να γράψει για το θέατρο. Από τα 1950 και πέρα ο γενάρχης του ελληνικού μεταπολεμικού θεάτρου δοκιμάζει και πειραματίζεται, παί-ζει με διάφορες μορφές και σε διάφορες σκηνές.Το 1959 το σατιρικό παραμυθόδραμα Πα-ραμύθι χωρίς όνομα από το θίασο του Δια-μαντόπουλου, με την ανεπανάληπτη μουσι-κή του Mάνου Χατζιδάκι αναδεικνύεται σε ένα από τα πιο αγαπητά και πολυπαιγμένα

έργα του Kαμπανέλλη.

Ενδεικτική εργογραφία του: Θεατρικά: Έβδομη μέρα της δημιουργίας, Αυλή των θαυμάτων, Ηλικία της Νύχτας, Παραμύθι χωρίς όνομα, Γειτονιά των αγγέ-λων, Βίβα Ασπασία, Οδυσσέα γύρισε σπίτι, Το Μεγάλο μας Τσίρκο, Εχθρός Λαός, Πρό-σωπα για βιολί και ορχήστρα, Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού, Ο μπαμπάς ο Πόλε-μος, Ο αόρατος θίασος, Ο δρόμος περνά από μέσα, Ο δείπνος, Μια συνάντηση κά-που αλλού, Τελευταία πράξη.Σενάρια για το κινηματογράφο: Στέλλα, Ο δράκος, Η αρπαγή της Περσεφόνης, Το κα-νόνι και το αηδόνι.Πεζά: Μαουτχάουζεν, Από σκηνής και από πλατείας Επίσης, στίχοι σημαντικών έργων του Μ. Χατζιδάκι, του Μ. Θεοδωράκη και του Σ. Ξαρχάκου φέρουν την υπογραφή του. Το 1994 η Ακαδημία Αθηνών του απονέμει το χάλκινο μετάλλιο. Το 1996 και το 1998, το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Τμήμα Θεά-τρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αρι-στοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αντίστοιχα αναγόρευσαν τον Ιάκωβο Κα-μπανέλλη Επίτιμο Διδάκτορα. Το 1999 ορί-ζεται Επίτιμος Διδάκτωρ της Σχολής Θεα-τρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών,και την ίδια χρονιά εκλέγεται παμψηφεί τακτι-κό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών,εγκαινι-άζοντας την νέα έδρα Θεατρικής Δραμα-τουργίας. Έφυγε από κοντά μας στις 29 Μαρτίου 2011.

Λίγα λόγια για τη ζωή του Ι. Καμπανέλλη

Page 9: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Κάποτε ο Νίκος Κούνδουρος κι εγώ σκε-φτήκαμε να κάνουμε μια ταινία με θέμα ένα απ’ τα οχυρά εκείνα, το Ρούπελ, που ‘’τόλμησαν’’ να φέρουν σε δύσκολη θέση τον σιδερόφρακτο, εμπειροπόλεμο, εκσυγ-χρονισμένο και επιπλέον νικηφόρο χιτλερι-κό στρατό. Φυσικά, θα στηρίζαμε το θέμα μας στο ανθρώπινο στοιχείο, αφού αυτό ήταν εκείνο που ερέθιζε και την περιέργεια και το θαυμασμό μας. Κι επειδή ο χειρισμός μιας τέτοιας ιστορίας δε σηκώνει ούτε νο-θεία, ούτε καπηλεία, καταπιαστήκαμε να γυρεύουμε το υλικό. Το αυθεντικό υλικό.Με τη βοήθεια ενός φίλου, παλιού στρα-τιωτικού, που θα ήταν και ένα είδος συμ-βούλου, αρχίσαμε να βρίσκουμε τους επι-ζήσαντες παλιούς στρατιώτες ενός οχυρού. Κατάπληκτοι και οι δυο μας, ακούγαμε αυ-τούς τους ανθρώπους, τους ‘’ήρωες’’ μ’ όλη την καθαρή κι ατόφια έννοια της λέξης, να μας διηγούνται απλά, σεμνά τα πράγματα και θάματα που είχαν κάνει οι ίδιοι ή άλλοι στρατιώτες.Μας λέγανε: «Κι ήταν εκεί στη μέση ένας ποταμός απ’ όπου δε θα μπορούσε να πε-ράσει ψύλλος, γιατί τα κανόνια θα βαρού-σαν σταυρωτά! Άσε που τα πολυβολεία θα θερίζανε...»Και εμείς ρωτούσαμε: «…και τότε πώς πε-ράσανε οι Γερμανοί;»Μας απαντούσαν: «Μα δεν είχανε μπει τα κανόνια στη θέση τους, ούτε πολυβόλα, δη-λαδή το σχέδιο έλεγε πως θα μπούνε, αλλά δε μπήκανε, Γι’ αυτό οι Γερμανοί περάσανε, στην αρχή όμως δε μπορούσανε, τους ρημά-ζαμε...»Δεν καταλαβαίναμε και ξαναρωτούσαμε: «Μα τί έγινε στην αρχή, αφού δεν υπήρχαν κανόνια και...»Απάντηση: «Ένα παιδί από το Δομοκό, ό Τάσος, σκοτώθηκε ύστερα, είχε μια ιδέα:

είπε να τεντώσουμε συρματόσχοινα απ’ την μία όχθη στην άλλη, ίσα μια σπιθαμή κάτω από την επιφάνεια του νερού. Βάζα-με τέτοια συρματόσχοινα πολλά! Κι όπως λοιπόν ερχότανε οι Γερμανοί με λαστιχένιες βάρκες, καθίζανε στα συρματόσχοινα και σταματούσαν. Εκεί τους περιλαβαίναμε με τα τουφέκια, με τις χειροβομβίδες, μ’ ό,τι εί-χαμε και τους αλλάζαμε τα φώτα...»Και θα ’θελα σ’ αυτό το σημείο να προσθέ-σω πως ίσως να μην έγραφα ποτέ το θεα-τρικό Παραμύθι χωρίς όνομα αν δεν είχα συναντήσει αυτούς τους ανθρώπους του οχυρού. Αυτοί μ’ έκαναν να πιστέψω γι’ άλλη μια φορά, πως η λαχτάρα αναγέννη-σης που καίει τον ‘’Δάσκαλο’’, τον ‘’Σιδε-ρά’’, τον ‘’Πρωτομάστορα’’ του παραμυ-θιού της Δέλτα, δεν είναι λόγια, αλλά μια αλήθεια συχνά κρυφή και σιωπηλή μα ποτέ χαμένη... Λέει συχνά ο Έλληνας: «...γέλια που κάναμε...!» και το λέει αφού πρώτα σου ’χει αφηγηθεί κάτι που δεν είναι καθόλου για γέλια. Αυτό το γέλιο, αυτό το αξεχώρι-στο στοιχείο απ’ τη ζωή, είναι κάτι που χα-ρακτηρίζει όλα μου τα έργα και βέβαια το Παραμύθι. Δεν το επιδιώκω. Ούτε θα μπο-ρούσα να εξηγήσω γιατί δε ξεχώρισα ποτέ την κωμωδία απ’ το δράμα.Το μόνο που μπορώ να πω, είναι ότι έχω πολλή εμπιστοσύνη στο γέλιο, απ’ τον και-ρό 1943-45, που ήμουν στο Μαουτχάουζεν. Το γέλιο ήταν η μόνη μορφή αντίστασης... μεταμόρφωνε τις πιο μαύρες συνθήκες ζωής σε δύναμη επιβίωσης.

Ιάκωβος ΚαμπανέλληςΠεριοδικό Θεατρικά, αρ.4, Οκτώβριος 1972

Πώς έγραψα το παραμύθι χωρίς Όνομα...

Page 10: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Έργο πικρό, ντυμένο στη μαγεία του παρα-μυθιού, που δε σ’ αφήνει ούτε μια στιγμή η σάτιρα να σε παρασύρει σε άλλο κόσμο. Σε κάθε πράξη, σε κάθε εικόνα, σε κάθε ρόλο, σε κάθε διάλογο, έχει αποστάξει ο συγγρα-φέας την εποχή του. Το απόσταγμα είναι ο κλαυσίγελος; Ίσως όχι από πρώτη ματιά. Στην ουσία, όμως, τον πόνο του για την επο-χή του ο συγγραφέας τον έδωσε στη μορφή του κλόουν – κλόουν είναι οι ήρωές του – που κάτω από τη ρωμαίικη γελούμενη θυμο-σοφία, κυλάει το δάκρυ ενός λαού.Η υπόθεσή του, μια χώρα με τους άρχοντες και το λαό της που κάνει επιστράτευση για πόλεμο. Στόχος του συγγραφέα, το ψεύδος της εποχής του, που κάτω από μεγάλες λέ-ξεις που τις λέει ιδανικά, κρύβεται η παρακ-μή μιας εποχής ή αν θέλετε κάθε εποχής. Ο πόλεμος, αυτό το συγκλονιστικό γεγονός για τις ανθρώπινες ομάδες δίνει στο συγγραφέα την ευκαιρία να δείξει πώς διοικείται ο τόπος και πώς αντιδρούν οι αρχόμενοι. Με το νυ-στέρι του πολέμου κάνει μια τομή ολόκληρη στην κοινωνική σύνθεση και στις ιδέες της και αποκαλύπτει. Σατιρίζει μέχρις εξευτελι-σμού τους πάντες και τα πάντα. Ιδιαίτερος στόχος του είναι οι μεγάλες έννοιες, που γί-νανε μαγικές λέξεις, ταμπού και σκεπάζουν τις αλήθειες της ζωής. Δεν είναι μόνο οι άρ-χοντες που σατιρίζονται και αυτοσατιρίζο-νται, αλλά ακόμα και η μαγική έννοια λαός έχει αυτή την τύχη. Δεν είναι μηδενιστής ο συγγραφέας όσο κι αν καταλύει κάθε αξία.Η ζωντάνια και η αλήθεια του έργου, βρί-σκονται ακριβώς σ’ αυτή την κατάλυση. Δεν είναι ελεύθερος σκοπευτής, είναι απλώς πικραμένος. Δεν λείπει και η απογοήτευ-ση. Άλλωστε, δεν είναι υποχρεωτικό για να μην είσαι μηδενιστής να πιστεύεις σώνει και καλά στη μαγική έννοια λαός. Και ποια είναι η αλήθεια; Μόνο η ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους. Ποιος είναι ο φορέας της; Χω-ρίς να τον απασχολεί το συγγραφέα να βρει σώνει και καλά φορέα, ο πόθος της ειρήνης

βγαίνει με απλή και καθαρή φωνή από τους ανθρώπους του λαού, από τους ίδιους που με τις πλάτες τους –και τη δυστυχία τους- χτίζουν και συντηρούν και αυτοί το ψεύδος. Άρχοντες, αρχόμενοι, πόλεμος, μιαίνουν κάτω από ένα ανελέητο νυστέρι, για να ξεπε-ταχτούν στο τέλος του έργου πολύ απλά τα λόγια του δάσκαλου: « Εδώ νικήσαμε, ναι… Αλλά η νίκη μας περιμένει στις ξώπορτες, στις αυλές και στα κατώφλια των σπιτιών μας. Όχι στα μεθυσμένα παλιομάχαιρα… Δεν είναι αυτά η νίκη σας. Αλλά οι γυναί-κες σας που θέλουν άντρα κι ένα φόρεμα… Αυτά είναι η νίκη μας! Κι όσα δε μπόρεσα να σας πω γιατί είμαι έξω φρενών και δεν ξέρω τι λέω, ανοίχτε τα στραβά σας και δια-βάστε τα στα μάτια των γυναικών σας, των μανάδων σας, των αδερφάδων και των θυ-γατέρων σας…». Τόσο μεγάλη αλήθεια: ένας άντρας κι ένα φόρεμα για μια γυναίκα είναι οι μεγαλύτερες αξίες της ζωής.Δε θέλει ο συγγραφέας με τα λόγια του δα-σκάλου ν’ αποκαλύψει τον ήρωα που θα κά-νει κήρυγμα για να κλείσει το έργο. Κι επειδή η νίκη έγινε με έμβλημα μια γαϊδουροκεφα-λή που φοράει… στέμμα, ο μεν δάσκαλος στην τρέλα του είπε μιαν αλήθεια, αλλά λέει και μιαν άλλη: « Και μη λησμονήσεις να μας την ξαναστείλεις (τη γαϊδουροκεφαλή), όταν πιστέψεις ότι μας χρειάζεται… πράγμα που δεν αποκλείεται! Θα μας υποχρεώσεις!». Κι έτσι, η μαγική έννοια λαός δέχεται το τε-λευταίο χτύπημα, για να απομείνει η μόνη αλήθεια, έξω από σύμβολα και έννοιες: ο απρόσωπος πόθος για την ειρήνη, που όμως κατοικεί μέσα στους ανθρώπους και στις αυ-λές τους, μέσα στις επιθυμίες τους και στις λαχτάρες τους, αρκεί να θελήσουν να γίνουν μαγική έννοια, αρκεί να θελήσουν να γίνουν άνθρωποι.

Ανέκδοτη μελέτη του Στάθη ΔρομάζουΙάκωβος Καμπανέλλης, Θέατρο, Τόμος Β΄

Κέδρος

«Παραμύθι χωρίς όνομα» του Ι. Καμπανέλλη

Page 11: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Όταν το θέατρο προσκαλεί τη μουσική και εκείνη ανταποδίδει αυτήν την πρόσκληση με μελωδίες αξέχαστες,, όταν δύο μεγάλα ονό-ματα συναντιούνται στον χώρο του θεάτρου για να ενώσουν τις τέχνες, τις εμπνεύσεις και το τάλαντό τους, και ειδικότερα, όταν ο Ιάκωβος Καμπανέλλης συνεργάζεται με τον Μάνο Χατζιδάκι, ο καρπός αυτής της συνεύ-ρεσης δεν είναι μόνο ένα Παραμύθι χωρίς όνομα, αλλά πολλά «παραμύθια τέχνης»... με ονόματα.Η πρώτη καλλιτεχνική συνάντηση των δύο σημαντικών νεοελλήνων, λαμβάνει χώρα στην κινηματογραφική ταινία Στέλλα, βα-σισμένη στο θεατρικό του Ι. Καμπανέλλη Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια… το 1955 σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη…Η δεύτερη καλλιτεχνική συνάντηση τους είναι πάλι σε κινηματογραφική ταινία, στον Δράκο, παραγωγή 1956, σε σκηνοθεσία Νί-κου Κούνδουρου και σενάριο Ιάκωβου Κα-μπανέλλη… Τον επόμενο χρόνο, το 1957, ανεβαίνει στο Θέατρο Τέχνης Η αυλή των θαυμάτων, του Ιάκωβου Καμπανέλλη, σε σκηνοθεσία Κα-ρόλου Κουν και σκηνικά-κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη παράσταση για την οποία ο Μά-νος Χατζιδάκις έχει μόνο τη μουσική επιμέ-λεια.Το 1958, οι δύο καλλιτέχνες συνεργάζονται στο θεατρικό Η ηλικία της νύχτας, του Ιάκω-βου Καμπανέλλη, επίσης σε σκηνοθεσία Κα-ρόλου Κουν, στο Θέατρο Τέχνης. Η μουσική του Μ. Χ. για το εν λόγω θεατρικό παραμένει ανέκδοτη.Ουσιαστικά, γνωστές μουσικές του Μάνου Χατζιδάκι από τις θεατρικές συνεργασίες του με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη έχουμε το 1959, για το Παραμύθι χωρίς όνομα. Τα εν-νέα τραγούδια, σε μουσική Μάνου Χατζι-δάκι και στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη, τα

οποία παρεμβάλλονται ως ιντερλούδια ανά-μεσα στα 9 επεισόδια του θεατρικού έχουν ουσιαστικά το ρόλο του αφηγητή-σχολιαστή της παράστασης…Κάνοντας μια επισκόπηση των τραγουδιών για το θεατρικό αυτό, διαπιστώνεται, ότι ο Μ.Χ. συνέθεσε εννέα έμμετρες μπαλά-ντες, ως επί το πλείστον πάνω σε ρυθμούς της ελληνικής λαϊκής μουσικής παράδοσης, ενοργανωμένες με λαϊκά όργανα, όπως μα-ντολίνο («Χορός στο ίδιο θέμα», «Μανούλα μου», «Έκτορας και Ανδρομάχη», «Σιδε-ράς», «Ναύτη, γερο-ναύτη»), φλογέρα («Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι», «Έκτορας και Ανδρομάχη») και φυσαρμόνικα («Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι», «Ναύτη, γε-ρο-ναύτη»). Το γεγονός, ότι η ιστορία εμπε-ριέχει παλάτια, βασιλιάδες, πρίγκηπες μα και λαό, ερημιά, δυσκολίες, χαρά, λύπη, δο-κιμασία, πίστη, ελπίδα και αίσιο τέλος, δηλ. αφηγηματικά και δραματολογικά στοιχεία λαϊκών αφηγήσεων και παραμυθιών, οδηγεί πιθανώς τον συνθέτη στην άντληση δομικών στοιχείων|(ρυθμών και οργάνων) από την ελ-ληνική παράδοση, ως μουσική αντίστιξη της αφηγηματικής πλοκής.Ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Ιάκωβος Καμπα-νέλλης ξανασυναντιούνται καλλιτεχνικά το 1962, όταν ο συνθέτης ενσωματώνει τα τραγούδια «Μανούλα μου» και «Κυρ Μιχά-λης», σ’ ερμηνεία πάλι του Λάκη Παππά, στα υπόλοιπα τραγούδια της επιθεώρησης Οδός Ονείρων…

Ρενάτα ΔαλιανούδηΔρ Μουσικολογίας Παν/μίου Αθηνών

Οδός Πανός, Ιανουάριος – Απρίλιος 2012

Παραμύθι... με ονόματα:Μάνος Χατζιδάκις - Ιάκωβος Καμπανέλης

Page 12: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Υπάρχουν συγγραφείς που στιγματίζουν μια περίοδο. Υπάρχουν και άλλοι που δη-μιουργούν μια ολόκληρη παράδοση. Σε αυτούς ανήκει ο Καμπανέλλης. Είναι δη-μιουργός μιας εποχής και μιας θεατρικής παράδοσης. Δημιουργός δεν είναι ο οποιοσ-δήποτε συγγραφέας ή καλλιτέχνης, όπως εσφαλμένα έχει καθιερωθεί στις μέρες μας. Δημιουργός, σύμφωνα με τη βαθιά αρχαι-οελληνική σημασία του όρου, είναι αυτός που εργάζεται, που παράγει ένα σημαντι-κό έργο για τον δήμο και χάριν του δήμου. Αυτός που αφοσιώνεται σε μια κοινότητα ανθρώπων και δημιουργεί αντλώντας δυ-νάμεις από αυτήν την κοινότητα και επι-στρέφοντας σε αυτήν ένα έργο που προάγει τον κοινό βίο.Ο Καμπανέλλης ξέρει να ενορχηστρώνει τη δράση με βάση τα ριζικά διλήμματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος όταν απειλείται άμεσα η ζωή του και αποδιαρθρώνονται όλες οι ηθικές αναφορές. Δημιουργεί δηλα-δή γνήσιες καταστάσεις, όπου ο ηθικός λό-γος φαίνεται πια έωλος και αδέσποτος και οι άνθρωποι συνειδητοποιούν την τρομερή ελευθερία όχι μόνο να επιλέγουν τη μία ή την άλλη πράξη, αλλά να θεσπίζουν μόνοι τους το καλό.Οι δύο κύριες πηγές της μνήμης, ο γενέ-θλιος τόπος και η εμπειρία του στρατοπέ-δου, συμπληρωματικές μεταξύ τους, μέσα από τις αλλεπάλληλες ενεργοποιήσεις τους μαθαίνουν στον συγγραφέα να βλέπει τον άνθρωπο με επιείκεια, αλλά και τρυφερό-τητα. Το βαθύ αίσθημα του συνανήκειν, της κοινής μοίρας και ευθύνης, είναι μία κατάκτηση που έγινε μέσα στα συρματο-

πλέγματα και μετουσιώθηκε αργότερα σε διαλεκτική σκέψη και διαλλακτικότητα, που αγκαλιάζει τις αντινομίες και τις αντι-φάσεις, τους εφιάλτες και τις ελπίδες. Μέσα από τα σκοτάδια της φρίκης και με τη βο-ήθεια της παιδικής ματιάς, η μνήμη στον Καμπανέλλη γεννά για εξήντα χρόνια ένα πικρό χαμόγελο μπροστά στις οριακές συν-θήκες του βίου, μιαν αστείρευτη αγάπη για τον άνθρωπο που ξεστρατίζει ανάμεσα στις χίμαιρες και τις αυταπάτες του, μια λεπτή ειρωνεία, μια φιλοσοφική διάθεση και ορι-σμένους σπάνιους τόνους στη σκέψη που, χωρίς να το θέλεις, σε γυρίζουν πίσω στον στωικισμό και στην επικούρεια διδασκα-λία, αλλά και στην τεράστια φιλοσοφική παράδοση του ανθρωπιστικού προτάγμα-τος από τον Pico della Mirandola μέχρι τον Sartre και τον Levinas.Ό,τι θυμάται η κοινωνία και ό,τι αποφασίζει να ξεχάσει είναι με πολύπλοκο τρόπο συν-δεδεμένο με τα θέματα της εξουσίας και της ηγεμονίας. Η σύγχρονη έκδοση του Μαουτ-χάουζεν στη γερμανική γλώσσα από έναν αυστριακό εκδότη, στην εποχή του κέρδους και της απόδοσης, μας θυμίζει ότι σε κάθε ηγεμονία της βολικής λήθης, υπάρχει πάντα μια απρόβλεπτη χαραμάδα, απ’ όπου μπο-ρεί να φωτίζει ακόμα η μνήμη.

Γιώργος Π. ΠεφάνηςΕπίκουρος Καθηγητής

Θεατρολογίας, Ε.Κ.Π.Α.

Απόσπασμα από ομιλία στο Ινστιτούτο Goethe, Φεβρουάριος 2011

Ο γενέθλιος τόπος, το στρατόπεδο και η λειτουργία της μνήμης στην Καμπανελλική σκηνή

Page 13: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Ο Καμπανέλλης δεν έχει επώνυμους δα-σκάλους, δεν ανήκει σε καμιά σχολή, δεν μαθήτευσε συστηματικά στην θεατρική πιάτσα. Ήρθε στο θέατρο επιφορτισμένος με την τραυματική εμπειρία του Μαουτχά-ουζεν και θυμωμένος γιατί ο άνθρωπος που έχει το προνόμιο να εκλέγει το χαρίεν, συνή-θως κατέφυγε στο χαώδες. Ο Καμπανέλλης έμαθε θέατρο ως μαγεμένος θεατής στους σκοτεινούς εξώστες του Εθνικού Θεάτρου και στα τρίζοντα καθίσματα του Θεάτρου Τέχνης. Είναι ευτυχώς ένας ιδιοφυής αυτο-δίδακτος. Αλλά και ένας συλλέκτης σπάνι-ων «χειροποίητων» αισθημάτων θεατρικής καταγωγής.Ο Καμπανέλλης έρχεται από μια νησιώτικη πατρίδα, τη Νάξο, όπου το τοπίο είναι σφρα-γισμένο εγκαυστικά με τα ανεξίτηλα σημά-δια από τα πέλματα κατακτητών Περσών, πειρατών, Βενετσιάνων, Εβραίων, Τούρκων, Γερμανών, Ιταλών. Γεννημένος το 1922, εί-ναι «τέκνο» της καταστροφής, είναι θύμα του Ναζισμού, είναι ο κυνηγημένος της Δε-ξιάς, είναι ο ασπούδαχτος, ο εκκρεμής του Εμφύλιου, ο αποσυνάγωγος της πρόωρης και χυδαίας Ανοικοδόμησης, αυτός που το μόνο που σπούδασε ήταν οικοδομικό σχέ-διο στη Σιβιτανίδειο. Και με αυτά τα σπου-δαία εφόδια έχτισε την «Αυλή». Και αυτές οι αντίρροπες χυδαίες δυνάμεις που τον απειλούσαν, γκρέμισαν την Αυλή και όρθω-σαν στη θέση της το τσιμεντένιο μεγαθήριο, το άσυλο των μαζανθρώπων.Όλο το έργο του Καμπανέλλη είναι οι απε-γνωσμένες προσπάθειες του ανθρώπου της γενιάς του να κατοικήσουν τον μεταβαλ-λόμενο ραγδαία χώρο τους. Αρχοντικά που καταρρέουν, αυλές που γκρεμίζονται, εστίες ή οικογενειακά τραπέζια που ακυ-

ρώνονται ως αμπάριζες ζωής, απονευρω-μένες απόπειρες επιστροφής στα πάτρια, τραυματικές μνήμες ζωής καθημαγμένες από τις προδοσίες και μέσα σ’ αυτό το αλ-λοπρόσαλλο άνευ αρχών δούναι και λαβείν παγιδευμένος ο Έλληνας του Καμπανέλλη, ονειροπόλος και χωμάτινος, γεναιόδωρος και μίζερος μαζί, προδομένος και ποταπός προδότης, προσηνής και ανοίκειος, ανοι-χτός σφιχτός σε επιθυμίες, λάγνος και ηθι-κολόγος, αλήτης, φυγάς και σπιτόγατος, κο-πανατζής και κλεπταποδόχος, βασανιστής και αιώνιο θύμα, νοσταλγός των μεγάλων οριζόντων και καρπαζοεισπράκτορας της δεκάρας, αυτός ο μέγας, ο μικρός Έλληνας που με το ένα χέρι ανακατεύει το βόθρο και με το άλλο θωπεύει το γαλαξία.Ο Καμπανέλλης από το 1957 που τον κα-θιέρωσε ο Κουν έως σήμερα, άνοιξε με τον ευλογημένο εμπειρισμό του τον δρόμο της μεταπολεμικής μας δραματουργίας και τον έστρωσε με προδιαγραφές λεωφόρου. Σ’ αυτό τον δρόμο σήμερα οδοιπορούν είκοσι περίπου αξιόλογοι συγγραφείς που πλουτί-ζουν την αυτογνωσία μας με κατηγορήμα-τα απροσδόκητα. Το παρήγορο είναι πως σε αυτή την οδοιπορία πρωτοπορεί ακμαίος, σύγχρονος, έκπληκτος πάντα, συχνά θυμω-μένος και πάντα ως την απελπισία αισιόδο-ξος!

Κώστας ΓεωργουσόπουλοςΔημοσιευμένο στο πρόγραμμα της

παράστασης του έργου «Μια συνάντηση κάπου αλλού»,

Θέατρο Τέχνης 1997-1998

ΚαμπανέλληςΈνας συλλέκτης «χειροποίητων» αισθημάτων

Page 14: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ

Η Θεατρική Δουλειά του Σχολείου μας.Σχ.Έτος 1994-1995 «Επικίνδυνο παιχνίδι» του Μ.Κορρέ

Υπεύθυνες καθηγήτριες Μ.Αδαμοπούλου και Γ.ΜιχαλακοπούλουΣχ.Έτος 1995-1996 «Ο ήχος του όπλου» της Λ.Αναγνωστάκη

Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.ΑδαμοπούλουΣχ.Έτος 1996-1997 «Ο πλούτος» του Αριστοφάνη

Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.ΑδαμοπούλουΣχ.Έτος 1997-1998 «Το σακάκι που βελάζει» του Στανισλαβ Στρατίεφ

Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.ΑδαμοπούλουΣχ.Έτος 1998-1999 «Η φαύστα» του Μποστ

Υπεύθυνη καθηγήτρια Γ. ΜιχαλακοπούλουΣχ.Έτος 2001-2002 «Το φιντανάκι» του Παντελή Χορν

Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.ΑδαμοπούλουΣχ.Έτος 2002-2003 «Η αυλή των θαυμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλλη

Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου (2ο βραβείο Πανελλήνιων Αγώνων μαθ. Θεάτρου ΥΠΕΠΘ και 1ο βραβείο Αττικής)

Σχ.Έτος 2003-2004 «Ματωμένος Γάμος» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου (Δεν έγιναν αγώνες ΥΠΕΠΘ)

Σχ.Έτος 2004-2005 «Η Κασέτα» της Λ.Αναγνωστάκη 2ο βραβείο Περιφερειακών Αγώνων μαθ. Θεάτρου ΥΠΕΠΘ Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου

Σχ.Ετος2005-2006 «Αγγέλα» του Γιώργου Σεβαστίκογλου 1ο βραβείο μαθητικών αγώνων ΥΠΕΠΘ Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου

Σχ.Έτος 2006-2007 «Η Μικρή μας Πόλη» του Θόρντον Ουάιλντερ 1ο βραβείο Περιφερειακών Αγώνων μαθ. Θεάτρου ΥΠΕΠΘ Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου

Σχ.Έτος 2007-2008 «Οι Εκατομμυριούχοι της Νάπολης» του Εντουάρντο ντε Φίλιππο 2ο βραβείο Περιφερειακών Αγώνων μαθ. Θεάτρου ΥΠΕΠΘ Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου

Σχ.Έτος 2008-2009 «Ο κύκλος με την κιμωλία» του Μπέρτολτ Μπρεχτ (Δεν πήραμε μέρος σε αγώνες) Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου

Σχ.Έτος 2009-2010 «Μήδεια» του Μποστ (Δεν έγιναν αγώνες ΥΠΕΠΘ) Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου

Σχ.Ετος 2010-2011 «Το Φιντανάκι» του Παντελή Χορν (Δεν έγιναν αγώνες ΥΠΕΠΘ) Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ.Αδαμοπούλου

Σχ. Έτος 2011-2012 «Η ηλικία της νύχτας» του Ιάκωβου Καμπανέλλη Υπεύθυνη καθηγήτρια Μ. Αδαμοπούλου

Σχ. Έτος 2012-2013 «Τα τρία πρώτα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου» Θουκυδί-δη Ιστορία Υπεύθυνοι καθηγητές Μ. Αδαμοπούλου, Ν. Παππάς, Σ. Χαρισιάδης

Σχ. Έτος 2013-2014 «Η όπερα της πεντάρας» του Μπέρτολτ Μπρεχτ Υπεύθυνοι καθηγητές Μ. Αδαμοπούλου, Ν. Παππάς, Σ. Χαρισιάδης

Page 15: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι
Page 16: ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ › uploads › theater › PARAMYTHI XVRIS … · Πρόσφυγες του πολέμου και της φτώ-χειας, κατατρεγμένοι

Όταν η δημοκρατία γίνεται ανάγκηΌταν οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη τις ονομασίεςΌταν οι επιγραφές μένουν κενέςΌταν το άτομο γίνεται ομάδα και η ομάδα κρυφοί ήρωεςΌταν οι ονομαστικοί προσδιορισμοί παραδίδονται στη συλλογικότηταΟι επώνυμοι χαρακτήρες αποσύρονταιΟι ανώνυμες ιστορίες με άγνωστους στρατιώτες οδηγούν και η ζωή υπερνικά την αποσύνθεση

«Παραμύθι χωρίς όνομα»