Κ. Π. Κ Α Β Α Φ Η Σ

Β ι ο γ ρ α φ ί α - Ε ρ γ ο γ ρ α φ ί α

Μεταξούλα Μανικάρου, δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (29 Απριλίου 1863 - 29 Απριλίου 1933)

Ενα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα του ποιητή:«Είμαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν, αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ' ένα σπίτι της οδού Σερίφ· μικρός πολύ έφυγα, και αρκετό μέρος της παιδικής μου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία. Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν μεγάλος, αλλά για μικρόν χρονικόν διάστημα. Διέμεινα και στη Γαλλία. Στην εφηβικήν μου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη. Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα. Η τελευταία μου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το υπουργείον των Δημοσίων Έργων της Αιγύπτου. Ξέρω Αγγλικά, Γαλλικά και ολίγα Ιταλικά».

Το διαβατήριο του Καβάφη («Επάγγελμα: Ποιητής»), με διπλή χρονολογία γέννησης (και οι δύο λανθασμένες!).

H Xαρίκλεια Καβάφη, μητέρα του ποιητή, στα πρώτα χρόνια του γάμου της, στην Αγγλία.

H φωτογραφία αυτή βρισκόταν κορνιζαρισμένη στο σαλόνι του Καβάφη

O μικρός Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε ηλικία 2 ετών, ανάμεσα στους αδελφούς του Tζων (αριστερά) και Παύλο (δεξιά).

H χρονολογία στη φωτογραφία γραμμένη με το χέρι του ποιητή

O Iωάννης-Kωνσταντίνος Kαβάφης (1861-1923), γνωστός σε όλους ως Tζων

O Παύλος Kαβάφης (1860-1920), σε φωτογραφία βγαλμένη στην Πόλη, πιθανώς το 1885

O Aριστείδης Kαβάφης (1853-1902)

O Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε φωτογραφία βγαλμένη στην Aλεξάνδρεια, πιθανώς το 1890

Φωτογραφία και βιογραφικό σημείωμα του

Kαβάφη από το "Hμερολόγιον 1899" του

Δρακόπουλου

O Kωνσταντίνος Kαβάφης, σε αχρονολόγητο σχέδιο από τον Γιάννη Kεφαλληνό

Χειρόγραφα του Κ. Π. Καβάφη

Ο Κ. Π. Καβάφης και (κάτω) η κινεζική μετάφραση του

ποιήματος «Ζωγραφισμένα»

• ιδιόρρυθμος, παράξενος, δύσκολος εκλεκτικός και ασκητικός άνθρωπος

• κουβαλούσε στο σώμα του το πάθος της ψυχής του

• το άλλο πάθος του ήταν η τραγική οδύνη της ηθελημένης μοναξιάς του και της απομόνωσης από το πλήθος, μολονότι ζούσε μαζί του «κοσμικός αναχωρητής»

Ο ποιητής έζησε σε μία περιοχή στριμωγμένη ανάμεσα στην κακόφημη συνοικία Attarin και στο πολυάσχολο εμπορικό κέντρο μιας πόλης που αναγνωρίζεται σαν σταυροδρόμι πολιτισμών - αυτό που ο Καβάφης είχε ονομάσει "πρωτεύουσα αναμνήσεων". Το σπίτι του Καβάφη βρισκόταν ανάμεσα στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, το Ελληνικό Νοσοκομείο, και τους οίκους ανοχής της πόλης, που ο ποιητής χαρακτήριζε σαν "ο Ναός της Ψυχής", "ο Ναός του Σώματος" και "ο Ναός της Σαρκός". Το τελευταίο σπίτι του Καβάφη, το οποίο -και πριν την μετατροπή του σε μουσείο- αποτελούσε προσκύνημα, είναι ένας σημαντικός σταθμός για κάθε έναν που επισκέπτεται την Αλεξάνδρεια.

Το υπνοδωμάτιο του Καβάφη στο σπίτι της οδού Λέψιους 10

Το γραφείο του Καβάφη

Τεχνικά χαρακτηριστικά – Μορφή – Εκφραστικά μέσα της ποίησης του Καβάφη

Γλώσσα= δημοτική με εκφραστική δύναμη και με τύπους από το γλωσσικό περιβάλλον της Αλεξάνδρειας καθώς και ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης, γλωσσική ευστοχία, εξαιρετικά λιτός λόγος, ουδέτερη γλώσσα μείγμα καθαρεύουσας-λόγιας και δημοτικής. Η γλώσσα του είναι μακριά από τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής. Επίθετα= περιορισμένα τα επίθετα, έως ελάχιστα και όσα υπάρχουν έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία. Είναι απλά, εύστοχα, κατάλληλα να αποδώσουν το επιθυμητό νόημα, δεν είναι ποτέ κοσμητικά επίθετα. Πεζολογία = η τάση ορισμένων ποιητών να γράφουν χωρίς αυστηρή τήρηση μετρικών κανόνων ή ρυθμού σε λόγο που μοιάζει με πεζό. Η έλλειψη ρητορισμού στόμφου, η λιτότητα της έκφρασης, η έλλειψη περιττών καλλωπιστικών στοιχείων, ομοιοκαταληξίας, οι ανισοσύλλαβοι στίχοι. Αντιρομαντισμός = Δεν αποκαλύπτονται τα συναισθήματα, δεν υπάρχει το λυρικό στοιχείο. Ο ρομαντισμός είναι η τεχνοτροπία που χαρακτηρίζεται από πλούτο εκφραστικών μέσων, έντονο συναίσθημα, φαντασία συναισθημάτων. Δεν έγινε αποδεκτός από την εποχή του (Παλαμάς).

Ρήματα σε ενεστώτα = Ο χρόνος αυτός τοποθετεί την ποιητική αφήγηση στο παρόν. Ο αναγνώστης αισθάνεται ότι είναι παρών στα γεγονότα. Ο ενεστώτας καθιστά το δίδαγμα διαχρονικό, ισχύει δηλαδή όχι μονάχα στο χρόνο που εκτυλίσσεται το γεγονός αλλά και σήμερα • Στιχουργία = ιαμβικός ρυθμός, αλλά τόσο επεξεργασμένος που συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί, - σχεδόν ολοκληρωτική απουσία ομοιοκαταληξίας.• Σημεία στίξης = παίζουν ρόλο για το νόημα (π.χ. ειρωνεία) ή λειτουργούν ως οδηγίες απαγγελίας (πχ χαμήλωμα του τόνου της φωνής στις παρενθέσεις). • Παραστατικότητα = χρησιμοποίηση παραστατικών οπτικών και ακουστικών εικόνων - λεπτή ειρωνεία - Η αίσθηση του τραγικού - δραματικότητα - θεατρικότητα Υποβολή = προσπαθεί να εισαγάγει στην ατμόσφαιρα που περιγράφεται στο έργο του τον αναγνώστη και να τον επηρεάσει έτσι, ώστε να του δημιουργήσει την κατάλληλη συναισθηματική κατάσταση Τόνος = Διδακτικός με διάθεση έμμεσης εξομολόγησης και χωρίς λυρικά στοιχεία πρόκειται για ποιήματα βιοθεωρίας (= η φιλοσοφία, ο τρόπος με τον οποίο κάποιος αντιμετωπίζει τη ζωή) Ύφος = Πεζολογικό, άμεσο και λιτό με στοιχεία καθημερινής ομιλίας. • Ηδονισμός = εξιδανίκευση των ερωτικών, κυρίως, απολαύσεων και αισθητισμός = η καλλιτεχνική τάση προς την ωραιοποίηση του φαντασιακού κόσμου.

«Για τον Καβάφη, πάντως, η Αλεξάνδρεια είναι ένα πλάσμα αγαπημένο… Ο Καβάφης αγάπησε με πάθος τούτη τη μεγάλη πολιτεία, την πολυτάραχη και πολυθόρυβη, την πλούσια και φτωχή, την τόσο απασχολημένη από τις δουλειές και τις απολαύσεις της, ώστε να μην προλαβαίνει να συλλογιστεί το κονιορτοποιημένο παρελθόν της… Τούτος ο αστός (ο Καβάφης) εκεί γεύτηκε τις ηδονές του, εκεί γνώρισε τους θριάμβους του και τις αποτυχίες του, εκεί διέτρεξε τους κινδύνους του, εκεί αξιώθηκε, με τον τρόπο του, τη δική του «αμίμητη» ζωή» Μ. Γιουρσενάρ, «Κριτική παρουσίαση του Κ. Π. Καβάφη», μτφ. Γ. Π. Σαββίδη, εκδ. Χατζηνικολή, σσ. 43-46