ΧΗΜΙΚΗΧΗΜΙΚΗ ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ

ΔιδάσκωνΔιδάσκων: : ΛευκοθέαΛευκοθέα ΠαπαδοπούλουΠαπαδοπούλου

http://monographs.iarc.fr/ENG/Classification/index.phphttp://monographs.iarc.fr/ENG/Classification/index.php

CompleteComplete ListList ofof AgentsAgents evaluatedevaluated andand theirtheir classificationclassification

ImportantImportant:: TheseThese listslists shouldshould bebe readread onlyonly inin conjunctionconjunction withwith thethe PreamblePreamble totothethe IARC IARC MonographsMonographs ((updatedupdated inin JanuaryJanuary 2006)2006) andand itit isis stronglystronglyrecommendedrecommended toto referrefer alsoalso toto thethe individualindividual MonographsMonographs concerningconcerning thetheagentsagents, , mixturesmixtures andand exposuresexposures inin whichwhich youyou maybemaybe interestedinterested. . TheseThese listslistswillwill bebe updatedupdated regularlyregularly..

EachEach MonographMonograph consistsconsists ofof a a briefbrief descriptiondescription, , wherewhere appropriateappropriate, , ofof thethe potentialpotentialexposureexposure toto thethe agentagent oror mixturemixture, , byby providingproviding datadata onon chemicalchemical andand physicalphysicalpropertiesproperties, , methodsmethods ofof analysisanalysis, , methodsmethods andand volumesvolumes ofof productionproduction, , useuse andandoccurrenceoccurrence. . ForFor exposureexposure circumstancescircumstances, a , a historyhistory andand descriptiondescription ofof thethe exposureexposureareare givengiven.. ThenThen, , thethe relevantrelevant epidemiologicalepidemiological studiesstudies areare summarizedsummarized. . SubsequentSubsequentsectionssections covercover evidenceevidence forfor carcinogenicitycarcinogenicity obtainedobtained inin experimentalexperimental animalsanimals, , andand a a briefbrief descriptiondescription ofof otherother relevantrelevant datadata, , suchsuch asas toxicitytoxicity andand geneticgenetic effectseffects. The . The AgencyAgency makesmakes everyevery efforteffort toto ensureensure thatthat thethe factualfactual materialmaterial presentedpresented isis reportedreportedwithoutwithout biasbias, , andand itit isis meticulouslymeticulously checkedchecked forfor accuracyaccuracy..

The The MonographsMonographs areare usedused widelywidely byby researchresearch scientistsscientists, , publicpublic healthhealth authoritiesauthorities andand nationalnationalandand internationalinternational regulatoryregulatory authoritiesauthorities. . TheseThese usersusers applyapply thethe informationinformation containedcontained inin thethemonographsmonographs inin differentdifferent waysways, , butbut itit isis hopedhoped thatthat nonenone useuse thethe overalloverall evaluationsevaluations ofofcarcinogenicitycarcinogenicity inin isolationisolation fromfrom thethe bodybody ofof scientificscientific evidenceevidence onon whichwhich theythey areare basedbased..InIn thethe followingfollowing listslists, , thethe agentsagents areare classifiedclassified asas toto theirtheir carcinogeniccarcinogenic hazardhazard toto humanshumansinin accordanceaccordance withwith thethe PreamblePreamble toto thethe IARC IARC MonographsMonographs..ToTo SEARCH SEARCH forfor individualindividual compoundscompounds oror CAS CAS numbersnumbers, , pleaseplease useuse thethe MonographsMonographs SiteSiteSearchSearch inin thethe upperupper rightright cornercorner..

ListList ofof allall agentsagents evaluatedevaluated toto datedate ((listedlisted byby CAS CAS numbersnumbers))

ListList ofof allall agentsagents evaluatedevaluated toto datedate ((listedlisted byby alphabeticalalphabetical orderorder))

ListList ofof allall agentsagents evaluatedevaluated toto datedate ((listedlisted byby GroupGroup))

GroupGroup 11: : The The agentagent isis carcinogeniccarcinogenic toto humanshumans. .

GroupGroup 2A2A: : The The agentagent isis probablyprobably carcinogeniccarcinogenic toto humanshumans. .

GroupGroup 2B2B: : The The agentagent isis possiblypossibly carcinogeniccarcinogenic toto humanshumans..

GroupGroup 33: The : The agentagent isis notnot classifiableclassifiable asas toto itsits carcinogenicitycarcinogenicity totohumanshumans..

GroupGroup 44: The : The agentagent isis probablyprobably notnot carcinogeniccarcinogenic toto humanshumans..

CompleteComplete ListList ofof allall MonographsMonographs andand SupplementsSupplements publishedpublished toto datedateFutureFuture MeetingsMeetings | | RecentRecent MeetingsMeetings | | ClassificationsClassifications | | PreamblePreambleListList ofof MonographsMonographs | | RelatedRelated PublicationsPublications | | MonographsMonographs StaffStaff | | HomeHomeIARC, 150 IARC, 150 CoursCours AlbertAlbert Thomas, 69372 Thomas, 69372 LyonLyon CEDEX 08, CEDEX 08, FranceFranceTelTel: +33 (0)4 72 73 84 85 : +33 (0)4 72 73 84 85 -- FaxFax: +33 (0)4 72 73 85 75: +33 (0)4 72 73 85 75©© IARC 2004 IARC 2004 -- AllAll RightsRights ReservedReservedhttp:http:////monographs.iarc.frmonographs.iarc.fr -- EmailEmail:: cie@iarc.frcie@iarc.fr

ΈναΈνα καρκινογόνοκαρκινογόνομπορείμπορεί νανα

ΕπάγειΕπάγει τηντην εμφάνισηεμφάνιση νεοπλασμάτωννεοπλασμάτων

ΠροκαλείΠροκαλεί τηντην εμφάνισηεμφάνιση νεοπλασμάτωννεοπλασμάτωννωρίτερανωρίτερα κατάκατά τητη διάρκειαδιάρκεια τηςτης ζωήςζωής

ΑυξάνειΑυξάνει τοντον αριθμόαριθμό τωντων νεοπλασμάτωννεοπλασμάτων

ΧημικάΧημικά καρκινογόνακαρκινογόνα

ΔράσηΔράση: : συνεχήςσυνεχής καικαι αθροιστικήαθροιστική μεμεμακροπρόθεσμαμακροπρόθεσμα αποτελέσματααποτελέσματα((καρκινογένεσηκαρκινογένεση))

ΜικρέςΜικρές δόσειςδόσεις σεσε τακτάτακτά διαστήματαδιαστήματα μπορείμπορείνανα είναιείναι περισσότεροπερισσότερο επιβλαβείςεπιβλαβείς απόαπό μιαμιαμεγάλημεγάλη δόσηδόση

TTαξινόμησηαξινόμησητωντων χημικώνχημικών καρκινογόνωνκαρκινογόνων

ΓΕΝΟΤΟΞΙΚΑΓΕΝΟΤΟΞΙΚΑ ((καρκινογόνακαρκινογόνα--προκαρκινογόνπροκαρκινογόναα--ανόργαναανόργανα) ) ΔρουνΔρουν απευθείαςαπευθείας στοστο DNADNA

MMΗΗ γενοτοξικάγενοτοξικά –– ΕΠΙΓΕΝΕΤΙΚΑΕΠΙΓΕΝΕΤΙΚΑ((ΜεθυλίωσηΜεθυλίωση DNADNA, , τροποποίησητροποποίηση ιστονώνιστονών))διέγερσηδιέγερση κυτταρικήςκυτταρικής αναπαραγωγήςαναπαραγωγής, , προαγωγείςπροαγωγείς, , μεταβολήμεταβολή ορμονικήςορμονικήςδραστηριότηταςδραστηριότητας, , ανοσοκατασταλτικήανοσοκατασταλτική δράσηδράση

ΜηΜη πλήρωςπλήρως ταξινομημέναταξινομημένα

KΙΝΑμόλυνση ποταμούΝοέμβριος 2005

Φέρουνηλεκτρονιόφιλες

ομάδες

Προσβάλουνπυρηνόφιλες ομάδεςπάνω στο γονιδίωμα

“ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΟΦΙΛΗ”ΘΕΩΡΙΑ

Miller & Miller, ~1950

ΚαρκινογόναΚαρκινογόνα

ΠροκαρκινογόναΠροκαρκινογόναδρουνδρουν συστηματικάσυστηματικά((ενεργοποίησηενεργοποίηση μέσωμέσω μεταβολισμούμεταβολισμού))

ΠροκαρκινογόναΠροκαρκινογόνα

ΠολυκυκλικοίΠολυκυκλικοί αρωματικοίαρωματικοί υδρογονάνθρακεςυδρογονάνθρακεςΑρωματικέςΑρωματικές αμίνεςαμίνες

ΝΝ--υδροξυλίωσηυδροξυλίωσηαρωματικήαρωματική υδροξυλίωσηυδροξυλίωσηακετυλίωσηακετυλίωσησυζεύξειςσυζεύξεις

ΑζωχρώματαΑζωχρώματαΝΝ--οξείδωσηοξείδωση κυρίωςκυρίως

ΝιτροαρωματικέςΝιτροαρωματικές ενώσειςενώσειςυδροξυυδροξυ--αμινοπαράγωγααμινοπαράγωγα--αμίνεςαμίνες

ΝιτροζαμίνεςΝιτροζαμίνες

Μεταβολική ενεργοποίηση του βενζοπυρενίου (BP)

DNA adducts

HYPOTHESIS

BP(PAH) induce G:C to T:Atransversionmutationsin the hotspot codonsof p53 and thus involved in malignant transformation ofthe lung tissue of smokers

Carcinogenesis, 23(12), 1969-1977, 2002

Μεταβολισμός του Solvent Yellow 4 (I). Ring hydroxylation by microsomes produces 6-OH-SY14 (II), 4′,6-OH-SY14 (III), and 4′-SY14 (IReduction of the azo bond produces aniline (V) and 1-amino-2-naphthol (VI). Oxidation by peroxidase enzymes produces 1,2-dihydroxynaphthoquinone (VII) and a benzenediazonium ion (VIII). A further oxidation of 1,2-dihydroxynaphthoquinone produced 1,2-naphthoquinone (X), which can be reduced to a semiquinone

radical (IX). Upon redox cycling of the semiquinone to 1,2-naphthoquinone, reactive oxygen species (XI) is produced from molecular oxygen.

Προστατευτικός ρόλος αντιοξειδωτικών ουσιώνΠαρεμπόδιση οξείδωσης των νιτρικών προς νιτροζαμίνες

Μεθυλο-καρβανιόντα

DNA-adducts

Βακτηριακόφορτίο

στομάχου

ΣυντηρητικάΤροφών(νιτρικά-νιτρώδη)

+

ΜΗ καλήσυντήρησητροφών

σε χαμηλέςθερμοκρασίες

+

ΣΥΣΧΕΤΙΣΗμε ανάπττυξη

καρκίνου στο Γ.Ε.Σ.στις χώρες

της Ανατολικής Ασίας

Αρσενικό: ένα από τα πρώτα μέταλλα που συσχετίστηκε μετην πρόκληση καρκίνου

1879 - Σαξωνία: υψηλά επίπεδα καρκίνου τουπνεύμονα σε εργάτες ορυχείων λόγω εισπνοήςαρσενικού

Λίγα χρόνια αργότερα, παρατηρήθηκε καρκίνος τουδέρματος σε ασθενείς που υπεβλήθησαν σε θεραπεία μεαρσενικό

1930: αρσενικό στο πόσιμο νερό: συσχέτιση με καρκίνοτου δέρματος (Αργεντινή – Ταϊβάνη)

Mitochondrial damage(ROS)

Cancer Res. 65(8),3236, 2005

Προτεινόμενοι μηχανισμοί καρκινογένεσηςγια διάφορα μέταλλα

metal carcinogenesis mediated by ROS

Free Radical Biology and MedicineVolume 32, Issue 9, 1 May 2002, Pages 822-832

Drinking water in Bangladesh10x 2006(Science)

arsenic acts at the level of tumor promotion by modulating thesignaling pathways responsible for cell growth. J Environ Pathol Toxicol Oncol. 2000;19(3):281-6

RadiationRadiation -- RadioactivityRadioactivity

http://www.anarac.com/process_of_irradiation.htm

http://www.nwmo.ca/default.aspx?&DN=377,177,20,1,Documents

http://www.radiation-scott.org/radsource/3-0.htm

High dose

Low dose

generationof ROS

http://www.nsbri.org/Radiation/HumanAffects.html

radiationnormal

The majority of our human database come from:

1. Japanese A-bomb survivors

1. Medically irradiated patients for both benign and cancerdisease

2. Medically internally administered radioactive materials

3. Radiologists and radiotherapist

Cancer Medicine -> Section 3: CancerEtiology -> 19. Ionizing Radiation

Development of radiation injury

Cancer Medicine -> Section 3: CancerEtiology -> 19. Ionizing Radiation

Schematic representation ofradiation-induced genomicinstability.

Panel B : a cell directly mutated byradiation exposure;

Panels C and D are examples of mutationsarising as a result of radiation-inducedgenomic instability.

Open circles represent normal wild-type cellsclosed circles represent mutated cells

female breast cancer

thyroid cancer

lung cancer

leukemia

Καρκινογένεση λόγω ακτινοβολίας5 σημεία-κλειδιά

1. Ιονίζουσα ακτινοβολία (alpha, beta particles)

2. Σωματικές μεταλλάξεις

3. Λανθάνουσα περίοδος (>2-40 χρόνια)

4. Απευθείας πληροφόρηση από έκθεση σευψηλές δόσεις (> 50 rad) του ανθρώπινου καιζωϊκού πληθυσμού

5. Η πιθανολόγηση της απόκρισης σε χαμηλέςδόσεις (< 10 rad) βασίζεται σε προεκβολές (extrapolations)των συνεπειών από τις μεγάλες δόσεις

ΓενοτοξικάΓενοτοξικά καρκινογόνακαρκινογόνα

καταστρέφουνκαταστρέφουνήή

τροποποιούντροποποιούν τοτο DNADNA

ΕπιγενετικάΕπιγενετικά καρκινογόνακαρκινογόνα

ΗΗ σπουδαιότητασπουδαιότητα τωντων επιγενετικώνεπιγενετικών μηχανισμώνμηχανισμώνυποστηρίχθηκευποστηρίχθηκε απόαπό μιαμια σειράσειρά παρατηρήσειςπαρατηρήσεις::

ΟΟ καρκίνοςκαρκίνος σχετίζεταισχετίζεται μεμε μεταβολέςμεταβολές τηςτης κυτταρικήςκυτταρικήςαναπαραγωγήςαναπαραγωγής καικαι διαφοροποίησηςδιαφοροποίησης

ΟρισμέναΟρισμένα νεοπλάσματανεοπλάσματα είναιείναι αναστρέψιμααναστρέψιμα

ΗΗ καρκινογένεσηκαρκινογένεση προκαλείταιπροκαλείται καικαι απόαπό μημη μεταλλαξιογόνεςμεταλλαξιογόνεςενώσειςενώσεις

ΌλαΌλα τατα καρκινογόνακαρκινογόνα δενδεν είναιείναι μεταλλαξιογόναμεταλλαξιογόνα

ΗΗ νεοπλασματικήνεοπλασματική μεταμόρφωσημεταμόρφωση παρατηρείταιπαρατηρείται σεσε υψηλέςυψηλέςσυχνότητεςσυχνότητες

ΗΗ καρκινογένεσηκαρκινογένεση σχετίζεταισχετίζεται μεμε αλλαγέςαλλαγές στηστη μεθυλίωσημεθυλίωση τουτουDNADNA

ΤαΤα επιγενετικάεπιγενετικά καρκινογόνακαρκινογόναμπορούνμπορούν νανα ::

τροποποιήσουντροποποιήσουν τητη γονιδιακήγονιδιακή έκφρασηέκφραση

προκαλέσουνπροκαλέσουν ανοσοκαταστολήανοσοκαταστολή

επηρεάσουνεπηρεάσουν τηντην ορμονικήορμονική ισσοροπίαισσοροπία

προκαλέσουνπροκαλέσουν κυτταροτοξικότητακυτταροτοξικότητα μέσωμέσω δημιουργίαςδημιουργίαςελευθέρωνελευθέρων ριζώνριζών ((ROS)ROS)

εμφανίζουνεμφανίζουν ΣΥΝΣΥΝ--καρκινογόνοκαρκινογόνο δράσηδράση

εμφανίζουνεμφανίζουν δράσηδράση ΠΡΟΑΓΩΓΕΑΠΡΟΑΓΩΓΕΑ ((promotorpromotor))

p53Καρκίνος πνεύμονα Έγκαιρη διάγνωση ?

Σ. Κουϊδου,Καθηγήτρια Ιατρικής

Tumor suppressor genes

in tumors5’-CpG

hypermethylatedBUTglobal genome

hypomethylated

ALTERATION in gene expressionALTERATION in gene expressionHORMONAL imbalancesHORMONAL imbalances

Ηormone Replacement Therapy ??

ΑνοσοκατασταλτικάΓενοτοξικά

(π.χ. μεθοτρεξάτη)

(ελιές μελάνωμα)

ΣΥΝΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΑ

Προτεινόμενοι μηχανισμοί

Αυξημένη πρόσληψη του καρκινογόνου από τα κύτταρα

Αυξημένος ρυθμός βιοενεργοποίησης του προκαρκινογόνου

Αναστολή των μηχανισμών επιδιόρθωσης του DNA

κ.α.

ΠροαγωγείςΠροαγωγείς ((promotorspromotors)) όγκωνόγκων

O O προαγωγέαςπροαγωγέας συμπληρώνεισυμπληρώνει τηντην καρκινογενετικήκαρκινογενετικήδράσηδράση τουτου καρκινογόνουκαρκινογόνου ((initiatorinitiator))

O O προαγωγέαςπροαγωγέας ΔΕΝΔΕΝ είναιείναι ηλεκτρονιόφιληηλεκτρονιόφιλη ένωσηένωση

ΗΗ δράσηδράση τουτου προαγωγέαπροαγωγέα είναιείναι αντιστρεπτήαντιστρεπτή σταστα αρχικάαρχικάστάδιαστάδια

ΟιΟι προαγωγείςπροαγωγείς τιςτις περισσότερεςπερισσότερες φορέςφορές εμφανίζουνεμφανίζουνιστοειδικότηταιστοειδικότητα ((ππ..χχ. . φορβολοεστέρεςφορβολοεστέρες –– δέρμαδέρμα))

ΑνάλογοΑνάλογο τηςτης διακυλγλυκερόληςδιακυλγλυκερόλης--ρόλοςρόλος μέσωμέσω ενεργοποίησηςενεργοποίησης

τηςτης πρωτεϊνικήςπρωτεϊνικής κινάσηςκινάσης CC ????

http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=27924

diacylglycerol

TetradecanoylphorbolTetradecanoylphorbol AcetateAcetate

A A phorbolphorbol esterester foundfoundinin CROTON OILCROTON OILwithwith veryvery effectiveeffectivetumortumor promotingpromoting activityactivity. . ItIt stimulatesstimulates thethe ssynthesisynthesis ofof bothbothDNA DNA andand RNA.RNA.

InIn humanshumans, , anan increasedincreased incidenceincidence ofof cancercancer ofof thethelaryngopharyngeallaryngopharyngeal tracttract, , esophagusesophagus, , stomachstomach,,pancreaspancreas, , thethe smallsmall intestineintestine andandthethe coloncolon areare associatedassociated withwith highhigh levelslevels ofof bilebile acidsacids..

Formation ofbile acids

in liver

The enterohepatic circulationof bile acids.

Mutation Research/Reviews in Mutation Research Volume 589, Issue 1, January 2005, Pages 47-65

Formation of ROS and RNSby hydrophobic bile acids

and the pathways by whichthey induce DNA damage

Mutation Research/Reviews in Mutation ResearchVolume 589, Issue 1, January 2005, Pages 47-65

Λιπαρές τροφές

Χολικά οξέα

Προαγωγείς ή καρκινογόνα?

InitiationInitiation--promotion modelpromotion model

Initiating chemicalInitiating chemical Application on to mouse skinApplication on to mouse skinLow doseLow dose Very FEW Very FEW

tumorstumors

1 week to 1 year 1 week to 1 year MULTIPLE APPLICATIONSMULTIPLE APPLICATIONSlaterlater OF PROMOTEROF PROMOTER 33--6 weeks 6 weeks

laterlaterTUMOR TUMOR appearanceappearance

ηλεκτρονιόφιληηλεκτρονιόφιλη ένωσηένωσηΧορηγείταιΧορηγείται ΑΡΧΙΚΑΑΡΧΙΚΑ

ΣτερεάΣτερεά καρκινογόνακαρκινογόνααπαντούναπαντούν ωςως μικροσωματίδιαμικροσωματίδια((σύστημασύστημα λεπτήςλεπτής διασποράςδιασποράς))

ΑμίαντοςΑμίαντος –– εισπνοήεισπνοή ινώνινών--εγκλωβισμόςεγκλωβισμός--ROS(?)ROS(?) -- φλεγμονήφλεγμονή------

ανάπτυξηανάπτυξη μεσοθηλιώματοςμεσοθηλιώματος πνευμόνωνπνευμόνων

ΠλαστικέςΠλαστικές ύλεςύλες ((πολυμερήπολυμερή) ) ωςως υπόστρωμαυπόστρωμα, , επίεπί τωντων οποίωνοποίων επικολλούνταιεπικολλούνται ινοβλάστεςινοβλάστες--επιτάχυνσηεπιτάχυνση αναπαραγωγήςαναπαραγωγής

Lab Accident Reveals Potential Health Risks of Common Compound

Meiotic mess

aneuploidyplastic polycarbonate BPA

Alkaline

detergent

low levels of certain synthetic chemicals in theenvironment arecausing reproductive problems in wildlife and perhapsin humans.

BPA , weakly mimics the effects of estrogen

Science 2003 April 4; 300: 31-32

baby bottles????

ΠαράγοντεςΠαράγοντες πουπου επηρεάζουνεπηρεάζουν τηντηνκαρκινογένεσηκαρκινογένεση

ΣυνκαρκινογόναΣυνκαρκινογόναΠροαγωγείςΠροαγωγείςΦυσικοχημικέςΦυσικοχημικές αλληλεπιδράσειςαλληλεπιδράσεις((ππ..χχ. . άσβεστοςάσβεστος καικαι αμίαντοςαμίαντος))

ΑλληλεπιδράσειςΑλληλεπιδράσεις χημικώνχημικών ουσιώνουσιών καικαιακτινοβολίαςακτινοβολίας ((ππ..χχ. . φωτοενεργοποίησηφωτοενεργοποίηση ουσιώνουσιών απόαπότηντην ακτινοβολίαακτινοβολία))

ΑλληλεπιδράσειςΑλληλεπιδράσεις χημικώνχημικών ουσιώνουσιών καικαι ιώνιών((ΗΗIV, HBV )IV, HBV )

ΔιάφοροιΔιάφοροι άλλοιάλλοι παράγοντεςπαράγοντες

ΓένοςΓένοςΕίδοςΕίδοςΦύλοΦύλοΙδιοσυγκρασίαΙδιοσυγκρασίαΗλικίαΗλικίαΔιατροφήΔιατροφήΕνδοκρινολογικέςΕνδοκρινολογικές διαταραχέςδιαταραχέςΑνοσοβιολογικοίΑνοσοβιολογικοί παράγοντεςπαράγοντες

The development and metastasisof human colorectal cancer and its genetic basis.

However, inhibiting VEGF signaling

can elicit adverse side effectsand switch on alternative

angiogenic mechanisms in tumor cells.αPlGF (Placental GF) might represent a useful

addition to the anticancer armamentariumCell 131, 463 (2007)

HORMESIS

Scientific American, August 18, 2003

Nietzsche'sToxicology

OΤΙΔΗΠΟΤΕΔΕΝΣΕ ΣΚΟΤΩΝΕΙΣΕ ΚΑΝΕΙΠΙΟ ΔΥΝΑΤΟImage: RALPH WHITE Corbis

If dioxin and ionizing radiationcause cancer,

then it stands to reason that less exposure to themshould improve public health.

86.600 survivors of the 2 atomic bomb dropped on Japan.The ones that received the lowest doses

are living longer than controls. ADAPTIVE RESPONSE,

suggesting that low dose radiation

had stimulated the cells’ DNA repair system.

variability - not for all good

Introduction to Genetic Analysis. 7th ed. Griffiths, Anthony J.F.; Miller, Jeffrey H.; Suzuki, David T.; Lewontin, Richard C.; Gelbart, William M. New York: W. H. Freeman & Co.; c1999.

The Cell - A Molecular Approach. 2nd ed. Cooper, Geoffrey M. Sunderland (MA): Sinauer Associates, Inc; c2000.

Molecular Cell Biology. 4th ed. Lodish, Harvey; Berk, Arnold; Zipursky, S. Lawrence; Matsudaira, Paul; Baltimore, David; Darnell, James E.New York: W. H. Freeman & Co.; c2000.

Cancer Medicine. 5th ed. Bast, Robert C.; Kufe, Donald W.; Pollock, Raphael E.; Weichselbaum, RalphR.; Holland, James F.; Frei, Emil, editors. Hamilton (Canada): BC Decker Inc; c2000.

Applied Therapeutics. The clinical Use of Drugs, 7th EdKoda-Kimble Mary Ann, Young Lloyd YeeLippincott Williams & Wilkins, 2000

ΒασικήΒασική καικαι ΚλινικήΚλινική ΤοξικολογίαΤοξικολογία. . ΑΑ..ΣΣ. . ΤσιφτσόγλουΤσιφτσόγλου, , καθηγητήςκαθηγητής ΦαρμακολογίαςΦαρμακολογίας, , ΑΑ..ΠΠ..ΘΘ. 1997. 1997

Color Atlas of GeneticsEberhard PassargeWith 174 color plates by Jurgen WirthThieme, 1995

A textbook of Modern Toxicology, 2nd Ed.Hodgson E, Levi P.E. 1997 (Appleton and Lange)