ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝΕ Ι Δ Ι Κ Η Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Α Δ Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η ΣΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΕ Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α

ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΝΕΟΤΗΤΑΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Όλα είναι θέμα Παιδείας

ΕΣΠΑπρόγραµµα για την ανάπτυξη2007-2013

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ

Το περιαστικό πράσινο

πηγή ζωής για την πόλη

2

3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο άνθρωπος από την στιγμή που εγκατέλειψε την ύπαιθρο και εγκαταστάθηκε στις πόλεις άρχισε να αποξενώνεται

από τη φύση. Οι πόλεις απέκτησαν και αποκτούν διαρκώς όλο και περισσότερους κατοίκους, οι οποίοι με τις δραστηριότητες τους δημιουργούν προβλήματα και βαθιά αλλοίωση των διερ-γασιών του φυσικού περιβάλλοντος. Όμως και το δομημένο περιβάλλον επιδρά με πολλούς τρόπους και προκαλεί ριζικές αλλαγές.

Οι σύγχρονες πόλεις χαρακτηρίζονται περισσότερο από την κυριαρχία του μπετόν και του αυτοκινήτου, ενώ απουσι-

άζουν οι χώροι πρασίνου ή όπου υπάρχουν είναι περιορισμέ-νοι και όχι πάντα προσβάσιμοι στους κατοίκους. Η απουσία αυτών των χώρων και των στοιχείων της φύσης στις πόλεις δημιουργεί πολλά προβλήματα, τόσο περιβαλλοντικά όσο και αισθητικά.

Μετά δε τις τελευταίες φωτιές ιδιαίτερα δασών που βρίσκο-νται κοντά σε πόλεις (Πάρνηθα, Πεντέλη, κ.λ.π), τις αλ-

λαγές χρήσεις γης που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια αλλά και τα κενά στη νομοθεσία που τις ευνόησαν γίνεται επιτακτι-κότερη η ανάγκη για την προστασία και διατήρηση των χώρων πρασίνου αλλά και η δημιουργία καινούριων.

Για όλους τους παραπάνω λόγους αποφασίστηκε η δημιουρ-γία ενός προγράμματος που απευθύνεται σε παιδιά ηλικί-

ας πέντε έως δώδεκα ετών. Τα παιδιά καλούνται μέσα από κα-τάλληλες στρατηγικές (παιγνίδι, ιστοριογραμμή, παρατήρηση, έρευνα πεδίου, ομάδες εργασίας) να διερευνήσουν την αξία του πρασίνου για την πόλη, να γνωρίσουν τη σημασία της λειτουρ-γίας των οικοσυστημάτων, να αναπτύξουν την παρατηρητι-κότητα και την κριτική τους σκέψη βρίσκοντας τρόπους προ-στασίας του πρασίνου. Τέλος να κατανοήσουν τις κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και οικολογικές διαστάσεις του θέματος καθώς και τις ευθύνες τόσο των πολιτών όσο και της πολιτείας για τη διατήρηση του.

4

ΣΤΟΧΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Να κατανοήσουν τα παιδιά την σημασία της ύπαρ-ξης του πράσινου για την γειτονία τους και την πόλη (πνεύμονας πρασίνου)

Να κατανοήσουν την επίδραση του πρασίνου στην ζωή των ανθρώπων και των ζώων.

Να γνωρίσουν τους τρόπους που οι άνθρωποι επι-δρούν στο περιβάλλον και το αντίστροφο και πόσο η ύπαρξη του πρασίνου επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και το μικροκλίμα της περιοχής.

Να ενημερωθούν οι μαθητές και να ευαισθητοποιη-θούν οικολογικά ώστε να έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέ-ρον για τη διατήρηση των βιοτόπων.

Να γνωρίσουν τα μεσογειακά φυτά και τα πλεονε-κτήματα τους όταν χρησιμοποιούνται στους κήπους.

Να καλλιεργήσουμε στους μαθητές την καλαισθησία για το χώρο.

Να διαπιστώσουν οι μαθητές τις δυνατότητες που έχουν για παρέμβαση στο περιβάλλον τους προκειμέ-νου να το βελτιώσουν.

Να αποκτήσουν την ικανότητα να ακούνε όλες τις απόψεις γύρω από ένα θέμα να κατανοούν τις διαστά-σεις του και να προσπαθούν να προτείνουν εφικτές λύ-σεις.

Να είναι σε θέση να περιγράψουν μερικές γενικές έννοιες που συνδέονται με τα οικοσυστήματα όπως (χλωρίδα, πανίδα, τροφικές αλυσίδες κ.λ.π.)

Να γνωρίσουν τους φορείς διαχείρισης ενός χώρου πρασίνου και τα διαφορετικά συμφέροντα που συ-γκρούονται στη διαχείριση του.

Να αποκτήσουν δεξιότητες που αφορούν την κατα-γραφή στοιχείων, χρήση οργάνων, παρατήρηση και εξαγωγή συμπερασμάτων.

Οι μαθητές να κατανοήσουν τη συμβολή του πρασί-νου στην προώθηση της κοινωνικότητας των ανθρώ-πων και στην ψυχαγωγία τους.

Τέλος να καλλιεργηθεί η αγάπη για τo ενδιαφέρον για τη φύση και τη διατήρηση της.

5

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Χωρισμός σε ομάδες: Οι μαθητές χωρίζονται σε τρείς ομάδες που αντιπροσωπεύουν τα μέρη ενός δέντρου. Σχηματίζουν με το σώμα τους το μέρος του δέντρου που το όνομα του φέρει η ομάδα (κλαδιά, φύλλα, κορμό). Με τον τρόπο αυτό τα μέλη της ομάδας γνωρίζονται και εξοικειώνονται μεταξύ τους. Συζητούν μεταξύ τους και ορίζουν δύο συντονιστές, δύο γραμμα-τείς και δύο παρουσιαστές.

Καταιγισμός ιδεών: Με τη μέθοδο του καταιγισμού ιδεών ζητάμε από κάθε ομάδα να αναφέρουν λέξεις και φράσεις που σχετίζονται με το πράσινο. Αφού οι απόψεις καταγραφούν στον πίνακα γίνεται ομαδοποίηση τους σε ενότητες:

Χλωρίδα και πανίδα

Αξίες και ωφέλειες

Κίνδυνοι και προστασία

Είδη πρασίνου- άνθρωπος – πόλη

Αυτές είναι σε γενικές γραμμές και οι ενότητες με τις οποίες και θα ασχοληθούμε κατά την εξέλιξη του προγράμματος.

Εξέλιξη προγράμματος: Γίνεται παρουσίαση και συζήτηση που περιλαμβάνει ένα θεωρητικό μέρος που διαπραγματεύεται την έννοια και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων, τις λειτουργίες που είναι απαραίτητες για τη ζωή των φυτών και τα είδη πρασίνου που συνα-ντάμε γύρω και μέσα στην πόλη.

Οικοσύστημα

Βιότοπος

ΈδαφοςΚλίμα(Αέρας, φως, νερό,θερμοκρασία)

ΒιοκοινότηταΦυτοκοινότηταΖωοκοινότηταΜικροβιοκοινότητααποσύνθεσης

6

Φωτοσύνθεση

Θρεπτικές ουσίες(γλυκόζη κ.α.)

Ηλιακή ακτινοβολία

ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥΑΝΘΡΑΚΑ

ΝΕΡΟ

ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΑΛΑΤΑ ΟΞΥΓΟΝΟ

7

Τροφική αλυσίδα

Καταναλωτές Α’ τάξης

Καταναλωτές Β’ τάξης

ΚαταναλωτέςΓ’ τάξης

Παραγωγοί οργανισµοί

8

Τι προσφέρει το πράσινο

Μειώνει τους αέριους ρύπους από την ατμόσφαιρα

Δεσμεύει το CO2 που παράγεται από τις καύσεις

Κρατά στα φυλλώματα τη σκόνη

Συντελεί στη διάλυση του νέφους

Ένα ώριμο δέντρο παράγει 1,7 κιλά οξυγόνο

Μειώνει τους θορύβους

9

Τι προσφέρει το πράσινο

Τα δέντραµειώνουν τηνταχύτητα τουανέµου

Η αυξηµένη υγρασίαγύρω από τα δέντραβελτιώνει το µικροκλίµατης περιοχής

Ένα δέντροκαταναλώνει την ηµέραθερµική ενέργεια πούαντιστοιχεί σε 5κλιµατιστικά µειώνειτη θερµοκρασία

Ένα δέντροδιοχετεύει στηνατµόσφαιρα µέχρι400 λίτρα νερούτην ηµέρα

Στη σκιά ενόςδέντρου έχουµελιγότερηακτινοβολία

Προστατεύονται οιπόλεις από τις πληµµύρες

Τα δέντρα µειώνουν τηνορµή του νερού τηςβροχής

Εµπλουτίζουν ταυπόγεια νερά

Αποφεύγεται η διάβρωσητου εδάφους και οικατολισθήσεις

Βελτιώνει την αισθητική τουχώρου και αναδεικνύειυποβαθµισµένες περιοχές

Προσφέρει άθληση,ψυχαγωγία, κοινωνικήσυναναστροφή

Συµβάλλει στην οικονοµική,κοινωνική και πολιτιστικήανάπτυξη

Εξασφαλίζει κατάλληλεςσυνθήκες διαβίωσης σε πολλούς

φυτικούς και ζωικούςοργανισµούς

Συγκρατούν το χώµαπου θα παρέσυρε τονερό της βροχής

Βοηθούν στηναπορρόφηση τουνερού από το έδαφος

Τι προσφέρει το πράσινο:

10

11

ΠΑΙΓΝΙΔΙΑ«Το νήμα της ζωής»

Υλικά: Νήμα, εικόνες ζώων και φυτών

Περιγραφή παιγνιδιού: Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες. Τα μέλη της πρώτης ομά-δας διαλέγουν μια εικόνα που σηματοδοτεί το ζώο η φυτό που αντιπροσωπεύουν τα μέλη της και στέκονται στο χώρο. Η δεύτερη ομάδα παίρνει το νήμα και προσπαθεί να συνδέσει τα μέλη της πρώτης ομάδας π.χ Το παιδί που φοράει την κάρτα του ποντικού θα συνδεθεί με το παιδί που φοράει την κάρτα με το φουντούκι αλλά και με το παιδί που έχει την κάρτα με το σαλι-γκάρι. Το παιδί που φοράει την κάρτα με το φίδι συνδέεται με το ποντίκι μέχρι να συνδεθούν όλοι μεταξύ τους. Έτσι με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά κατανοούν βιωματικά τη διαδικασία των τροφικών σχέσεων στη φύση.

Εξέλιξη: Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί ένα πρόβλημα π.χ. λέει στα παιδιά ότι λόγω προβλή-ματος (υπερβόσκιση, κυνήγι κ.λ.π.)ένα από τα ζώα εξαφανίζεται και πρέπει να φύγει από το πλέγμα που έχει δημιουργηθεί. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει μια και το νήμα δεν επιτρέπει σε κανένα μέλος της ομάδας να αποχωρήσει. Έτσι τα παιδιά μπορούν να παρατηρήσουν ότι ολόκληρο το πλέγμα επηρεάζεται. Με αφορμή το παραπάνω παιγνίδι συζητάμε για τα τροφικά πλέγματα, τις τροφικές αλυσίδες και τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους φυσικούς και τους ζωικούς οργανισμούς.Ανάλογα με την ηλικία και το γνωστικό επίπεδο των παιδιών μπορούμε να σχολιάσουμε μερι-κές από τις παρακάτω φράσεις:Όταν υπάρχει ποικιλία τροφών στη φύση σημαίνει αδιατάρακτο περιβάλλον.Μείωση των τροφικών επιλογών στη φύση σημαίνει υποβαθμισμένο περιβάλλον ή και ρύπαν-ση.Τήρηση βασικών κανόνων και συμπεριφορών προς το περιβάλλον.Τρόποι που ο άνθρωπος με τις ενέργειες του επηρεάζει την ισορροπία στη φύση.

«Οικονομία των Φυσικών πόρων» Το δάσος αποτελεί φυσικό πόρο για τον άνθρωπο. Άρα τα παιδιά πρέπει και βιωματικά να κατανοήσουν την ανάγκη της σωστής και συνετής χρήσης των φυσικών πόρων και της ελαχιστοποίησης των ανθρωπίνων επιπτώσεων προς το φυσικό περιβάλλον, ώστε να μπορούν να ζήσουν σε αυτό και οι μελλοντικές γενεές χωρίς προ-βλήματα.

Υλικά: Τρία καλάθια, ξηροί καρποί (τετραπλάσιοι για τον αριθμό των μελών κάθε ομάδας) και πλαστικά μπουκάλια ή άδεια κουτιά αναψυκτικών ή άχρηστα χαρτιά. Οι ξηροί καρποί αντιπροσωπεύουν τα αγαθά που οι άνθρωποι παίρνουν από το περιβάλλον και τα άχρηστα υλικά τις επιπτώσεις των ανθρώπινων ενεργειών στο περιβάλλον.

Περιγραφή παιγνιδιού: Τα παιδιά χωρίζονται σε τρεις ομάδες και σχηματίζουν τρεις κύκλους. Σε κάθε κύκλο τοποθετούνται οι ξηροί καρποί που αντιστοιχούν στο τετραπλάσιο του αριθμού των μελών της ομάδας και ο κάθε παίκτης παίρνει τέσσερα πλαστικά μπουκάλια ή ότι άλλο έχει οριστεί ως επίπτωση στο περιβάλλον.Δίνουμε στα παιδιά τις εξής οδηγίες:

12

Μετά από έναν χαρακτηριστικό ήχο ξεκινά το παιγνίδι και με τον ίδιο ήχο τελειώνει ο πρώ-τος γύρος.Κάθε παίκτης μπορεί να πάρει μέχρι τέσσερεις καρπούς και για κάθε καρπό που παίρνει αφή-νει ένα άχρηστο υλικό από αυτά που του έχουμε δώσει.Κερδίζει η ομάδα που θα μπορέσει να παίξει τους περισσότερους γύρους.Στο τέλος κάθε γύρου μετράμε το περίσσευμα των καρπών. Εάν τα μέλη της ομάδας έχουν πάρει το μέγιστο αριθμό καρπών που δικαιούνται και δεν υπάρχει περίσσευμα τότε δεν προ-σθέτουμε καρπούς και η ομάδα δεν μπορεί να παίξει άλλο γύρο.Μετά από κάθε γύρω μετράμε το περίσσευμα των καρπών και το διπλασιάζουμε.Στον πρώτο γύρο δεν επιτρέπεται η επικοινωνία των παικτών μεταξύ τους ενώ επιτρέπεται στους επόμενους.Μετά τη λήξη κάθε γύρου συζητάμε τα αποτελέσματα:

✓ Με πιο τρόπο κατάφεραν να παίξουν περισσότερους γύρους.✓ Με πιο τρόπο κατάφεραν να ελαχιστοποιήσουν τις «ανθρώπινες» επιπτώσεις στο περιβάλ-λον.✓ Πόσο επιβαρύνει το περιβάλλον ο καθένας ατομικά και όλοι μαζί.

Υπολογίζουμε τους καρπούς που αναγεννήθηκαν σε κάθε γύρο ανάλογα με την στρατηγική εκμετάλλευσης που ακολουθήθηκε από κάθε ομάδα.

Πληροφορίες - Γνώσεις - ΜηνύματαΟι φυσικοί πόροι είναι συστατικά του περιβάλλοντος που δεν παράγονται από τον άνθρωπο. Ο ήλιος, ο αέρας, το νερό, το έδαφος, το δάσος, τα ζώα, τα φυτά του φυσικού περιβάλλοντος είναι φυσικοί πόροι.Άρα επειδή χρησιμοποιούμε τους φυσικούς πόρους για τη διαβίωση μας έχει μεγάλη σημασία η σωστή και προγραμματισμένη χρήση τους έτσι ώστε να μην εξαντληθούν και να επιτυγχά-νεται η αειφόρος διαχείριση τους.

«Φιλοπάππου»από Καθημερινή – ΟΙΚΟ, (8-01-08)

Αν περπατήσει κανείς περιφερειακά στο λόφο του Φιλοπάππου, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, θα συναντήσει νέους που κάνουν τζόγκιγκ, ηλικιω-μένους που περπατούν στα μονοπάτια την βόλτα που τους σύστησε ο γιατρός, ποδηλάτες,αναρριχη-τές, παρέες που απολαμβάνουν ένα πικ-νικ στα ξύ-λινα τραπέζια στα πλατώματά του. Συχνά, μάλι-στα, τα καλοκαίρια θα δείτε κυρίως ηλικιωμένους να κρατούν ένα μπουκάλι με νερό- «για να μην ξεραθούν οι δαφνούλες», θα σας εξηγήσουν. Μπο-ρεί ο λόφος να έχει μόλις 120 υψόμετρο, αλλά οι κάτοικοι που τον απολαμβάνουν, τον αποκαλούν βουνό. Και όχι άδικα. Στις δασωμένες πλαγιές του έχουν καταγραφεί 53 είδη δέντρων και θαμνώδους

βλάστησης, 31 φυτά και μία αξιόλογη ορνιθοπα-νίδα 88 πουλιών, τέσσερα είδη λεπιδόπτερων και τέσσερα ερπετών, πολλά από τα οποία ανήκουν σε προστατευόμενα είδη. Τα 700 στρέμματα του λό-φου είναι ο μεγαλύτερος και από τους τελευταίους ελεύθερους προσβάσιμους χώρους πρασίνου στην καρδιά της πόλης. Ανάλογα με την ώρα, για τους μόνιμους υπάρχουν οι «βάρδιες». Τα μέλη κάθε βάρδιας γνωρίζονται μεταξύ τους. Η βόλτα εκεί, με ή χωρίς δίτροχο ή τετράποδο, είναι μια κοινω-νική συναναστροφή - σπάνια για τη μοναξιά μιας μεγαλούπολης. Όλοι αυτοί κινδυνεύουν να βρε-θούν έξω από τα κάγκελα, ως απειλή για τις αρ-χαιότητες. Γιατί εκτός από όαση στην έρημο του τσιμέντου, ο λόφος του Φιλοπάππου είναι και αρ-χαιολογικός χώρος, με χαρακτηριστικότερο μνη-μείο την Πνύκα.

Άρθρα από τον τύπο για επεξεργασία και συζήτηση

13

«Πλατείες σαν πολυκατοικίες»από Καθημερινή ΟΙΚΟ

ΤΑΤΙΑΝΑ ΓΕΩΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ

«Οι πλατείες, που τις ονομάζουμε χώρους πρασί-νου, κάθε άλλο παρά δικαιώνουν το όνομά τους. Έχουν πολλά δομικά υλικά, οπότε λειτουργούν σαν θερμοσυσσωρευτές, καθώς αυτά απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία και την εκπέμπουν στο περιβάλλον με τη μορφή θερμικής ακτινοβολίας», τονίζει η κ. Α. Σερέλη, διευθύντρια του Εργαστη-ρίου Γενικής και Γεωργικής Μετεωρολογίας του ΓΠΑ. Εξαιτίας των υλικών αυτών, με τη μορφή δρόμων, πλακόστρωτων, θεάτρων, οι πλατείες δεν αποδίδουν στο περιβάλλον. «Είτε πρόκειται για πλατεία είτε για δομημένο περιβάλλον, είναι το ίδιο όσον αφορά τη θερμοκρασία».

Στην πράξη, ωστόσο, αποδεικνύεται ότι και μι-κρότερα των δέκα στρεμμάτων πάρκα μπορούν να «κάνουν δουλειά» όσον αφορά τη θερμοκρασία αλλά και τη ρύπανση στην πόλη, εφόσον τηρού-νται συγκεκριμένοι κανόνες και προδιαγραφές.

Το εργαστήριο έχει πραγματοποιήσει συστημα-τικές μετρήσεις όσον αφορά τη θερμοκρασία στο πάρκο της Αγίας Αννης μεγέθους 6 στρεμμάτων και στο πάρκο που βρίσκεται στην Πέτρου Ράλλη στην περιοχή πίσω από το κατάστημα Macro, με-γέθους 27 στρεμμάτων. Το πρώτο παρά το μικρό του μέγεθος «αποδίδει», με αποτέλεσμα εντός του πάρκου να πέφτει αισθητά η θερμοκρασία σε σχέ-ση με τη γύρω δομημένη περιοχή. Αντίθετα, το δεύτερο δεν βοηθάει ιδιαίτερα, καθώς η θερμοκρα-σία που μετρήθηκε εντός του πάρκου ήταν η ίδια με τον γύρω χώρο. Σύμφωνα με την κ. Σερέλη, το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι εντός του πάρκου, η φύτευση διακόπτεται από ασφαλτόστρωση, ενώ ένας χώρος που είχε σχεδιαστεί ως ρυάκι τελικά

κλείστηκε με πέτρες. Δίπλα ακριβώς, εξάλλου, έχει δημιουργηθεί χώρος στάθμευσης αυτοκινή-των.

«Ενα πάρκο για να προσφέρει δροσισμό πρέπει να διαθέτει υψηλή δενδρώδη βλάστηση και σύνθεση αειθαλών και φυλλοβόλων δέντρων, ώστε το χει-μώνα που τα φυλλοβόλα θα ρίξουν τα φύλλα τους να έχει περισσότερη ηλιοφάνεια και άρα υψηλό-τερη θερμοκρασία. Σε αντίθεση με το καλοκαίρι, που θα δημιουργείται περισσότερη σκιά», λέει η κ. Σερέλη. Η δημιουργία ενός χώρου πρασίνου μέσα στην πόλη που να μπορεί να προσφέρει στο μικροκλίμα αλλά και να γίνει επισκέψιμος πρέπει να είναι αποτέλεσμα μελέτης και επιστημονικής εργασίας και όχι να επαφίεται στη διάθεση και στο γούστο των τοπικών αρχόντων, οι οποίοι κάνουν αναπλάσεις ξοδεύοντας κονδύλια προκειμένου να φτιάξουν πλακοστρώσεις και άλλες κατασκευές μέσα στα πάρκα. «Στη σημερινή Αθήνα δεν έχου-με την πολυτέλεια να αφήνουμε ακάλυπτους χώ-ρους, πρέπει να φυτεύουμε όπου μπορούμε», κα-ταλήγει η κ. Σερέλη.

Τα φυτά απορροφούν ρύπους Οι στενοί ανή-λιαγοι δρόμοι χωρίς φυτά αποτελούν τα σημεία που υποφέρουν περισσότερο από την ατμοσφαιρι-κή ρύπανση. Τα φυτά «απορροφούν» τους ρύπους, κυρίως τα επικίνδυνα αιωρούμενα σωματίδια. Πε-ρισσότερο «αποδοτικά» όσον αφορά την απορρύ-πανση, σύμφωνα με την κ. Σερέλη, είναι εκείνα που έχουν κατσαρό φύλλωμα και διαθέτουν πυ-κνά φύλλα με τραχιά επιφάνεια. Χαρακτηριστι-κά αναφέρει το βιβούρνο. Η φυσική απορρύπαν-ση διευκολύνεται επίσης όταν ένας δρόμος είναι φαρδύς, καθώς ο αέρας περνάει ανάμεσα από τα κτίρια. Οι ακτίνες του ήλιου φτάνουν στο έδαφος, οπότε ο αέρας που θερμαίνεται γίνεται ελαφρύτε-ρος και ανεβαίνει, αφήνοντας χώρο σε ψυχρότερα στρώματα. Με αυτόν τον τρόπο ανανεώνεται η ατμόσφαιρα και απομακρύνονται οι ρύποι.

«Άλσος Βεΐκου»από Καθημερινή - ΟΙΚΟ, (9- 7- 08)

(ανεσύρθει 14-10-08)

Γ. Λιάλιου

Από κακόφημη περιοχή μετατράπηκε τη δεκαετία του ‘80 σε άλσος. Σήμερα υποδέχεται καθημερινά 5.000 επισκέπτες αποτελώντας το πιο δημοφιλές πάρκο μιας πόλης που δεν έχει μάθει να ζει σε ελεύ-θερους χώρους. Το Αλσος Βεΐκου είναι η ζωντανή απόδειξη ότι ο κόσμος δεν συνωστίζεται μόνο σε εμπορικά κέντρα -αν και η Πολιτεία «φρόντισε»

να ανοίξει το δρόμο και για ένα τέτοιο στον ίδιο χώρο εξοργίζοντας τους θαμώνες του... Eίναι μια ακόμα ηλιόλουστη καλοκαιρινή Κυριακή και ήδη από τις 9 το πρωί οι δρόμοι γύρω από το Αλσος Βε-ΐκου στο Γαλάτσι έχουν αρχίσει να γεμίζουν από σταθμευμένα αυτοκίνητα. Το πρωί έρχονται κυ-ρίως οικογένειες με μικρά παιδιά και ηλικιωμένοι· προς το μεσημέρι είναι η σειρά του 20 - 40, που έρχεται για να αθληθεί ή να απολαύσει έναν καφέ στη σκιά των πεύκων. «Είναι ένας πολύ ωραίος χώρος με πράσινο, στον οποίο μπορείς άνετα να κάνεις τη βόλτα σου, να περπατήσεις, να πιεις έναν καφέ, να πας το παιδί σου στις κούνιες... Εί-μαστε πολύ τυχεροί που έχουμε έναν τέτοιο χώρο

14

κοντά μας», λέει στο ΟΙΚΟ η κ. Δήμητρα Μαξί-δου, κάτοικος της περιοχής. «Μάλιστα στο Αλσος Βεΐκου διοργανώνονται και πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις τον Σεπτέμβριο, αλλά και την Καθαρά Δευτέρα». «Είναι ένας ωραίος χώρος για άθληση, συχνά παίρνω τους φίλους μου και έρχομαι για μπάσκετ», συμπληρώνει ο μέλλων σύζυγός της, κ. Λεωνίδας Καντζίδης. «Ερχόμαστε συχνά, ειδι-κά τα Σαββατοκύριακα. Ο χώρος είναι ιδανικός για οικογένειες με μικρά παιδιά», λέει η κ. Βάσω Καμπά. «Για μένα είναι πολύ σημαντικό ότι στο άλσος δεν επιτρέπονται τα κατοικίδια και έτσι τα παιδιά μπορούν να παίξουν στο γρασίδι, χωρίς να φοβόμαστε ότι... θα κολλήσουν καμιά ασθένεια! Τα περισσότερα πάρκα στις γειτονιές έχουν μετα-τραπεί σε αποχωρητήρια για τα κατοικίδια».

5.000 επισκέπτες ημερησίως! Τι είναι λοιπόν αυτό που κάνει τελικά τη διαφορά; Το ερώτημα θυμίζει λίγο... την κότα και το αυγό: είναι άραγε η προτίμηση του κόσμου που επιβάλλει σταδιακά και τη φροντίδα ενός πάρκου, ή μήπως η περιποί-ηση ενός χώρου είναι αυτή που τελικά προσελκύει τον κόσμο; Σε κάθε περίπτωση, το Αλσος Βεΐκου διαθέτει και άφθονο πράσινο και χιλιάδες επισκέ-πτες, που σπεύδουν για να το χαρούν. Και αποτε-λεί παράδειγμα για τη διαχείριση χώρων πρασίνου και αναψυχής.

Στα 256 στρέμματα της έκτασής του περιλαμβάνει

ένα μικρό υπαίθριο θέατρο, παιδική χαρά, ανοιχτό κολυμβητήριο, γήπεδα ποδοσφαίρου, τένις και μπάσκετ, κλειστό γυμναστήριο, μια καφετέρια και έναν καλοκαιρινό κινηματογράφο. Το άλσος φυλάσσεται καθ’ όλο το 24ωρο, ενώ στους χώρους του απασχολούνται εκτός από τους φύλακες, γυ-μναστές, γιατρός και νοσηλεύτρια, κηπουροί και υπάλληλοι καθαριότητας.

Σύμφωνα με τον κ. Αχιλλέα Βρέτζο, υπεύθυνο του χώρου από τον Δήμο Γαλατσίου, το άλσος ήταν μέ-ρος του κτήματος του Βεΐκου, ενός τσιφλικά που κατείχε μεγάλο μέρος του σημερινού Γαλατσίου. Στα μέσα της δεκαετίας του ‘80, ο τότε δήμαρχος Βασ. Παπαδιονυσίου... καταπάτησε μέρος του κτήματος και δημιούργησε το αθλητικό κέντρο, που αποτέλεσε τον πυρήνα του άλσους. Σταδιακά το πάρκο από κακόφημο μέρος (στο λατομείο που βρίσκεται στην κορυφή του έχουν γίνει βιασμοί, ακόμα και φόνοι!) έγινε σημείο αναφοράς στην ευ-ρύτερη περιοχή Γαλατσίου, Νέας Ιωνίας και Φι-λοθέης. «Το 1986-87, όταν ξεκίνησε η λειτουργία των αθλητικών εγκαταστάσεων, το άλσος επισκέ-πτονταν 300 - 400 άτομα την ημέρα. Σήμερα οι επισκέπτες του υπολογίζονται 5.000 ημερησίως, ανάμεσα στους οποίους και πολλά σχολεία που μας έρχονται εκδρομές», λέει ο κ. Βρέτζος, δηλώ-νοντας ιδιαίτερα υπερήφανος για τις 920 τριαντα-φυλλιές του Αλσους, «σε όλα τα χρώματα που έχει η ελληνική Φύση!»

«Βίοι & Πολιτείες / Πάρκα τσέπης για την Αθήνα»

από Ελευθεροτυπία,(19-04-08)

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ

Η Αθήνα δεν είναι μια πόλη βιώσιμη για τους κατοίκους της, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Ορ-γανισμό Περιβάλλοντος. Διότι, σε καθέναν από εμάς αντιστοιχούν 6,84 τ.μ. πρασίνου, αντί του μίνιμουμ των 9 τ.μ. που δικαιούμαστε. Αν τον 19ο αιώνα η δημιουργία κοινόχρηστων χώρων πρασί-νου ήταν μια κίνηση αναβάθμισης της ποιότητας ζωής στις πόλεις του βιομηχανικά αναπτυγμένου κόσμου, φαίνεται πως για την ελληνική πρωτεύ-ουσα του 21ου αιώνα είναι πια υπόθεση (επι)βιω-σιμότητας. Τα «πάρκα τσέπης», που διεθνώς δεν μετρούν πάνω από 15 χρόνια ζωής, αποτελούν μια νέα κατηγορία χώρων αστικού πρασίνου ανάμεσα το πάρκο γειτονιάς και τον ιδιωτικό κήπο - την ιδέα για τη δημιουργία τους γέννησαν οι ανάγκες της εποχής: η υπερσυγκέντρωση των ανθρώπων

στα αστικά κέντρα, η συρρίκνωση των δημόσιων χώρων και η συνειδητοποίηση, καθυστερημένα έστω, πως έχουμε φτάσει σε εκείνο το σημείο όπου κανένα μέτρο για την αντιμετώπιση της κλιματι-κής αλλαγής δεν είναι περιττό.

Ενα δίκτυο πρασίνου για το μητροπολιτικό συ-γκρότημα «Τα πρώτα πάρκα τσέπης (pocket parks) δημιουργήθηκαν στο Μανχάταν και το Μπρονξ της Νέας Υόρκης, με πρωτοβουλία των κατοίκων στις γειτονιές», λέει η κ. Κοσμάκη, εξηγώντας πως εκείνο που πέτυχαν οι Νεοϋορκέζοι ήταν να ιδρύ-σουν έναν ενδιάμεσο κοινωνικό χώρο, που λει-τουργούσε σαν πολύτιμος βιοκλιματικός θύλακας στον ιστό της περιοχής τους. «Μιλάμε για κενά οικόπεδα που ενδεχομένως χρησιμοποιούνται ήδη άτυπα από τους περίοικους, χώρους που μπορεί να ξεκινούν από 300 τ.μ. και να φτάνουν το πολύ τα δύο ή τρία στρέμματα και είναι ανοιχτά προς το σύστημα των δρόμων», εξηγεί. «Συμπληρώνουν το δίκτυο πρασίνου, το οποίο ξεκινάει από το περι-αστικό πράσινο, συνεχίζει στα μεγάλα αστικά πάρ-κα, στα πάρκα γειτονιάς και καταλήγει στα πάρ-κα τσέπης». Στην πυκνοδομημένη Αθήνα, όμως,

15

πόσο ρεαλιστικό είναι να σχεδιαστεί ένα δίκτυο από πάρκα τσέπης; «Φανταστείτε τα σαν κενά οικόπεδα, ακάλυπτους χώρους και αστικά κενά που προκύπτουν, τα οποία προσφέρονται για νέες χωροθετήσεις εδαφών», απαντά.(...) Η μοίρα τους συνδέεται συνήθως με χρήσεις που δίνουν προτε-ραιότητα στην οικοδόμηση και την εντατική εκ-μετάλλευση της γης, «εκμετάλλευση που πάντως δεν αφορά το κοινό όφελος», παρατηρεί η κ. Κο-σμάκη και αναρωτιέται αν αυτή η τάση δεν συνι-στά τελικά ένδειξη πολιτισμικής οπισθοδρόμησης. Δεν έχει άδικο όταν παρατηρεί πως στην ελληνι-κή πρωτεύουσα δεν διαπιστώνουμε μικρή αναλο-γία εμπορικών καταστημάτων ανά κάτοικο - «το αστικό πράσινο είναι το αγαθό εν ανεπαρκεία». Ο ρόλος του δήμου και η συμμετοχή των πολιτών Αν η οικιστική ανάπτυξη της πρωτεύουσας ουσια-στικά σαμποτάρισε το μέλλον της, το σκηνικό του παρόντος μας περιέχει παρ’ όλα αυτά τις ευκαιρίες για τη διάχυση της φύσης στον αστικό ιστό. Βι-ομηχανικά συγκροτήματα που εγκαταλείπονται, καθώς η παραγωγή αναπόφευκτα εξοβελίζεται από το αστικό περιβάλλον, μικρότερα γήπεδα βι-οτεχνιών, πυρήνες κτημάτων που επιβίωσαν έως σήμερα, οικόπεδα που για λόγους πολεοδομικούς ή απλώς ιδιωτικούς δεν οικοδομήθηκαν, ξεχασμένες κοίτες ρεμάτων και εξάρσεις του εδάφους, ακόμη κι ένας αδιέξοδος δρόμος με ικανό πλάτος - όλα ανήκουν σε αυτή την κατηγορία χώρων που μια γειτονιά, σε συνεργασία με το δήμο, θα μπορούσε να μετατρέψει σε πάρκα τσέπης, περιγράφει η κ. Κοσμάκη. «Ο σχεδιασμός για τη δημιουργία ενός μικρού χώρου πρασίνου στην Καλλιθέα, για παρά-δειγμα, μπορεί να γίνει σε επίπεδο δήμου. Είτε με απαλλοτριώσεις είτε με συμφωνίες για χρήση γης

σε περιπτώσεις οικοπέδων που παραμένουν ανεκ-μετάλλευτα από τους ιδιοκτήτες τους», προτεί-νει. Ωστόσο, για το σύνολο του μητροπολιτικού συγκροτήματος θα ήταν απαραίτητο να υπάρξει κεντρικός σχεδιασμός - όπως συνέβη με τα πάρκα τσέπης του Βερολίνου. Είναι άλλωστε αυτονόητο πως τα οφέλη για το σύνολο του πληθυσμού πολ-λαπλασιάζονται όσο το δίκτυο επεκτείνεται Με τα κινήματα πολιτών να διεκδικούν πλέον ενερ-γό ρόλο στη διαχείριση των δημόσιων χώρων, η πρόταση για τον σχεδιασμό πάρκων τσέπης στις γειτονιές της Αθήνας ακούγεται ρεαλιστική. «Εξάλλου, η φιλοσοφία αυτής της νέας κατηγορί-ας χώρων αστικού πρασίνου στηρίζεται στη συμ-μετοχή των κατοίκων τόσο στη δημιουργία όσο και στη συντήρηση του πάρκου», επιμένει η κ. Κοσμάκη, που μιλάει τελικά για μια ιδέα με μάλ-λον χαμηλό κόστος, απλή στην υλοποίηση. Για γκαζόν ούτε κουβέντα. Από τη στιγμή που ο στό-χος είναι ο έλεγχος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, του θορύβου και της υπερθέρμανσης του αστικού ιστού, φυτεύοντας γκαζόν θα ήταν σαν να βάζου-με αυτογκόλ: «Δεν μπορεί να παίξει τον επιθυμη-τό βιοκλιματικό ρόλο, εφόσον πρόκειται για χαμη-λή βλάστηση που μάλιστα απαιτεί πολύ νερό και περιποίηση. Αυτό που χρειαζόμαστε επειγόντως στην Αθήνα είναι φυτά με ελάχιστες απαιτήσεις» εξηγεί, «για παράδειγμα πικροδάφνες, κυπαρίσσια ή αγριελιές». Προφανώς, τα πάρκα τσέπης δεν θα μπορούσαν να μετατρέψουν την Κυψέλη σε Φιλο-θέη, αλλά και οι κάτοικοι της Φιλοθέης θα έβλε-παν την ποιότητα της ατμόσφαιρας στη γειτονιά τους να βελτιώνεται χάρη σε ένα δίκτυο πρασίνου επιμερισμένο σε ολόκληρο το μητροπολιτικό συ-γκρότημα

«Πράσινο»από την Ιστοσελίδα

του Δήμου Γαλατσίου Το περιβάλλον μιας πόλης όπως το Γαλάτσι συντί-θεται και επηρεάζεται από πάρα πολλές παραμέ-τρους. Για το λόγο αυτό ακόμα και μεμονωμένες παρεμβάσεις που είναι απαραίτητες για την προ-στασία και την αναβάθμιση του περιβάλλοντος θα πρέπει να εντάσσονται μέσα σε έναν ολοκληρωμέ-νο σχεδιασμό. Σχεδιάζουμε μια ολοκληρωμένη και αειφόρο πολιτική: Αυξάνοντας τους ελεύθερους χώρους και το πράσινο στο Γαλάτσι...Διαμορφώνουμε με ειδικές φυτεύσεις τις πλατείες ώστε όλες οι γειτονιές να έχουν χώρους πρασίνου, αναψυχής και ψυχαγωγίας, με υλικά φιλικά στο

περιβάλλον και λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρο-νες λειτουργίες στην πόλη. Αξιοποιούμε και φυτεύουμε τους ελεύθερους χώ-ρους ιδιοκτησίας του Δήμου και του Δημοσίου, απαλλοτριώνοντας όπου αυτό είναι αναγκαίο, για να δώσουμε ανάσες σε όλες τις γειτονιές της πό-λης. Φυτεύουμε νέα δένδρα στα πεζοδρόμια όλων των γειτονιών του Γαλατσίου που έχουν επισημανθεί κενά και ελλείψεις. Εμπλουτίζουμε με πράσινο χώρους σημαντικούς για το Γαλάτσι Δημιουργούμε εστίες πρασίνου στις σχολικές αυ-λές, στους δημοτικούς αθλητικούς χώρους, στους παιδικούς σταθμούς, στις παιδικές χαρές αλλά και στους ελεύθερους χώρους δημόσιων και δημοτι-κών κτιρίων. Ενεργοποιώντας τους πολίτες και αναπτύσ-

16

σοντας συνεργασίες για το πράσινο στο Γαλά-τσι...Αγαπάμε και φροντίζουμε τα ζώα. Σε συνεργασία με την ελληνική φιλοζωική εταιρία αξιοποιούμε και φροντίζουμε αδέσποτα ζώα Διαμορφώνουμε πρόγραμμα για την αναμόρφω-ση χώρων πρασίνου και πλατειών. Κινητοποιού-με ιδιώτες και επιχειρήσεις για να αναλάβουν, ως προσφορά στους κατοίκους της πόλης που ζουν και δραστηριοποιούνται, την ανάπλαση και φρο-ντίδα πράσινων χώρων της πόλης. Τιμούμε και προβάλλουμε όσους θα συμμετάσχουν. Δίνουμε κίνητρα στους πολίτες για να φυτεύουν στις ταράτσες και τα μπαλκόνια, ώστε οι πολυκα-τοικίες της Αθήνας να πρασινίσουν. Αξιοποιούμε την εμπειρία από φυτεύσεις ταρατσών και σχεδι-άζουμε πιλοτικό πρόγραμμα φύτευσης ταρατσών σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, ώστε να διασφαλί-σουμε τις προϋποθέσεις ασφάλειας των κτιρίων. Θεσμοθετούμε ετήσια εκδήλωση την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος με τίτλο. Πάρε το κλίμα στα χέρια σου, Γίνε εθελοντής για το περιβάλλον».

Η υπηρεσία πρασίνου σε συνεργασία με συλλό-γους, σωματεία, εθελοντές και τους μαθητές των σχολείων της περιοχής , διοργανώνει δενδροφυ-τεύσεις στην αναδασωτέα περιοχή του Λόφου Κόκκου. Εκπαιδεύουμε έτσι τους μαθητές των σχολείων της πόλης, δημιουργώντας μια νέα γε-νιά πιο ευαίσθητη και πιο συνειδητοποιημένη σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Κινητοποιούμε Οργανώσεις, Συλλόγους και ομά-δες κατοίκων Εθελοντών, ώστε με την ενίσχυση και την υποστήριξη του Δήμου να αναλάβουν την εποπτεία των πάρκων και των πλατειών της πε-ριοχής τους, προσφέροντας τη φροντίδα τους και την προστασία τους από τυχόν βανδαλισμούς και φθορές. Υπογράφουμε μνημόνιο συνεργασίας για το περι-βάλλον με συλλόγους. Καταρτίζουμε τη Χάρτα για το πράσινο στο Γαλά-τσι, ένα κείμενο πλαίσιο που προσδιορίζει τις υπο-χρεώσεις όλων μας, ιδιωτών και φορέων, για τη φροντίδα του πρασίνου και προβλέπει κυρώσεις στις περιπτώσεις καταστρατήγησής τους

«Άγρια πουλιά της πόλης»από Νέα, (17-01-09)

Στις αρχές Ιανουαρίου πολίτες στην Πετρούπολη αντίκρυσαν έκπληκτοι ένα ασυνήθιστο θέαμα, λίγα μέτρα μακριά από τα τελευταία σπίτια της πόλης: ένας φιδαετός πάλευε με ένα φίδι (ανήκει στο είδος σαπίτης). Και τα δύο ζώα, εξαντλημένα από τη μάχη, ήταν σε κακή κατάσταση. Έτσι, οι πολίτες τα μετέφεραν στον Σύλλογο Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής «Άνιμα», στην Καλ-λιθέα, προκειμένου να τα φροντίσουν οι ειδικοί. Σε πάρκα και άλση Περισσότερα από 150 είδη που-λιών, σύμφωνα με ορνιθολόγους και τους ειδικούς που περιθάλπουν τα άγρια ζώα, βρίσκουν καταφύ-γιο, φωλιάζουν και τρέφονται στα πάρκα, τα άλση και άλλους ελεύθερους χώρους της Αττικής. «Για παράδειγμα, έχουμε παρατηρήσει βραχοκιρ-κίνεζα να φωλιάζουν ψηλά σε πολυκατοικία στην Ηλιούπολη και σε βιομηχανικά κτίρια δεξιά και αριστερά από τον Κηφισό», λέει η κ. Γανωτή. Αλλά και το 2007 τα 458 ζώα από τα 817 που παρέλαβε ο σύλλογος ήταν από την ευρύτερη περιοχή της

Αθήνας. Ανάμεσά τους ήταν αρκετά άγρια πουλιά, όπως 33 αρπακτικά και 12 θαλασσοπούλια.

Υποδομές στα πάρκα Απαραίτητη είναι η δημιουρ-γία υποδομών, τονίζουν οι ειδικοί, προκειμένου να γίνουν πιο φιλόξενοι οι λιγοστοί ελεύθεροι χώροι της Αθήνας για τα άγρια πουλιά. «Οι χώροι αυτοί δέχονται συνεχείς πιέσεις για δόμηση. Αυτό που θα μπορούσε να γίνει είναι μία νοητή ενοποίηση των πάρκων και των λόφων πρασίνου (Πάρκο Τρίτση, Λυκαβηττός, Πεδίον Άρεως). Τι εννοούμε; Μπο-ρούν να φυτευτούν θάμνοι και άλλα φυτά όπως μυρτιές και πυράκανθοι οι οποίοι προσφέρουν μι-κρούς καρπούς για τα πουλιά. Να τοποθετηθούν μικρές γουρνίτσες για να πίνουν νερό. Είναι απλά πράγματα, που όμως απαιτούν έναν σχεδιασμό». Παρόμοιες προτάσεις διατυπώνει και ο κ. Παπα-κωνσταντίνου, έτσι ώστε να γίνουν πιο φιλόξενες οι πόλεις για την άγρια πανίδα. «Εύκολα μπορούν να τοποθετηθούν ξύλινες τεχνητές φωλιές σε χώ-ρους που δεν διαθέτουν φυσικές». Εκτός από τις υποδομές όμως, σημειώνει ο κ. Παπακωνσταντί-νου, «χρειάζεται και παιδεία. Εάν δεν κυνηγάμε συνεχώς και παντού τα πουλιά θα τα βλέπουμε δίπλα μας». (ΝΕΑ)

17

Φωτογραφίεςγια συζήτηση

18

Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες επεξεργάζονται υλικό παρόμοιο με αυτό που ενδεικτικά πα-ραθέτουμε το οποίο χρησιμοποιούμε σαν ερέθισμα για να συζητήσουμε για την αξία του πρά-σινου στην πόλη και τη συμβολή του στην ποιότητα ζωής του πολίτη, τη στάση φορέων και πολιτών, τις διαφορετικές προτεραιότητες που θέτει κάθε ομάδα και τις αξίες που κρύβονται πίσω από αυτές, την κριτική προσέγγιση στην πληροφορία και τις προσωπικές τους θέσεις και προτιμήσεις. Τέλος τους ζητάμε να μπαίνουν στη θέση των άλλων και να οργανώνουν τα επι-χειρήματα τους σε ένα διάλογο αναλαμβάνοντας ρόλους πολιτών, οικολογικών οργανώσεων, δημοτικής αρχής κ.λ.π.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ

Παιγνίδια παρατήρησης: Τα παιδιά χωρισμένα σε τρείς ομάδες μπαίνουν σε τρείς σειρές, κλείνουν τα μάτια με μαντήλια και κρατιούνται ο ένας από τον ώμο του άλλου. Κάνουν με οδηγό τον εκπαιδευτικό διαφορετική διαδρομή η κάθε ομάδα. Στη διάρκεια της διαδρομής τους ζητάμε να είναι ήσυχοι και να ακούσουν όλους τους ήχους, να θυμηθούν τις μυρωδιές και να αγγίξουν όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα (κορμούς, φύλλα, λουλούδια κ.λ.π) Μετά συζητάμε την διαδρομή και τις παρατηρήσεις τους. Επαναλαμβάνουν τη διαδρομή με ανοικτά μάτια και την ζωγραφίζουν σημειώνοντας τα σημεία που τους έκαναν εντύπωση.

«Η παλέτα του ζωγράφου»

Ανακαλύπτουν τα διαφορετικά χρώματα και σχήματα που υπάρχουν στη φύση.Ζητάμε από τα παιδιά να ανακαλύψουν και να φτιάξουν διαφορετικές αποχρώσεις του ίδιου χρώματος με αντικείμενα που θα διαλέξουν από τη φύση (πόσα διαφορετικά πράσινα υπάρ-χουν; Πόσα διαφορετικά χρώματα και σχήματα έχουν οι κορμοί των δέντων;). Τα παιδιά με κλειστά μάτια οδηγούνται μπροστά σε ένα δέντρο ή θάμνο. Ζητάμε από τα παιδιά να γνωρίσουν το δέντρο τους. Να το αγγίξουν, να χαϊδέψουν τον κορμό, τα κλαδιά του, να νιώσουν την μυρωδιά του. Μπορούμε ακόμη να τους ζητήσουμε να του δώσουν ένα δικό τους όνομα. Μετά τους οδηγούμε σε κύκλο και τους ζητάμε να βρουν το δέντρο που γνώρισαν με κλειστά μάτια.

Χρησιμοποιώντας έναν οδηγό και κατάλληλες φωτογραφίες με τα δέντρα του πάρκου προσπα-θούν να αναγνωρίσουν όσα δεν ξέρουν. Τα φωτογραφίζουν ή τα ζωγραφίζουν.Συζητάμε για τον τόπο καταγωγής τους και για την κατάσταση της υγείας τους. Π.χ έχουν τσιμέντο γύρω από τη βάση του κορμού τους; Έχουν κάγκελο γύρο τους; Ποτίζονται σωστά; Υπάρχουν πληγές στον κορμό τους; Κλαδεύονται σωστά; Κ.λ.π.Παρατηρώντας με αυτόν τον τρόπο ανακαλύπτουν την ποικιλία των δέντρων και των θάμνων του πάρκου και τώρα είναι έτοιμοι να καταγράψουν.

19

«Προσπαθώντας να διαπιστώσουμε τη βιοποικιλότητα»

Χρησιμοποιούμε ένα ξύλινο πλαίσιο με 16 «κουτάκια» τα οποία φτιάχνουμε με νήμα.

Τοποθετούμε το πλαίσιο σε ένα χέρσο οικόπεδο. Μετράμε τα φυτά που μπαίνουν σε καθένα από τα 16 κουτάκια και σημειώνουμε τη θέση τους πάνω σε ένα χαρτί που έχουμε ζωγραφίσει τα αντίστοιχα 16 κουτάκια.Χρησιμοποιούμε διαφορετικά σύμβολα για τα διαφορετικά φυτά που ανακαλύπτουμε.Μετράμε τον αριθμό των φυτών και τα είδη των διαφορετικών φυτών που βρήκαμε.Επαναλαμβάνουμε τη μέτρηση των φυτών κάτω από μια πυκνή συστάδα δέντρων στο πάρκο. Συζητούμε τα αποτελέσματα. Που βρήκαμε περισσότερα είδη φυτών και γιατί.Μαζεύουμε διάφορα φύλλα από αυτοφυή φυτά και ανάλογα με το σχήμα των φύλων τους, προσπαθούμε να τα αναγνωρίσουμε με τη βοήθεια φωτογραφιών και τα τοποθετούμε σε εφη-μερίδες. Οι μαθητές τα παίρνουν μαζί τους για να φτιάξουν ένα μικρό φυτολόγιο.

20

«Θερμοκρασία και πράσινο»

Μετράμε τη θερμοκρασία του εδάφους και του αέρα σε τρία διαφορετικά σημεία:Στους γύρω δρόμους με πυκνή δόμησηΣε ένα σημείο του πάρκου που δεν υπάρχει πυκνή βλάστησηΣε ένα σημείο του πάρκου που έχει συστάδες από μεγάλα δέντρα Συζητάμε για τις διαφορές που υπάρχουν και αναζητούμε τις αιτίες.Μετράμε ακόμη το θόρυβο στους γύρο δρόμους και στο πάρκο. (που υπάρχει μεγαλύτερος θό-ρυβος και γιατί) Καταγράφουμε τα συμπεράσματα μας.

«Ψάχνοντας για ζώα»

Προσπαθούμε να εντοπίσουμε την ύπαρξη ζώων. Ψάχνουμε για τα ίχνη τους (φτερά, υπολείμ-ματα τροφής κ.λ.π.). Κοιτάμε προσεκτικά στο έδαφος ή στα φύλλα των φυτών προσπαθώντας να ανακαλύψουμε μικρά ζώα ή έντομα. Τα αιχμαλωτίζουμε προσεκτικά σε εντομοσκόπια και τα παρατηρούμε (τι κάνουν εκεί). Τα καταγράφουμε ή τα ζωγραφίζουμε.

«Ανθρώπινη επέμβαση και παρουσία»

Παρατηρούν και καταγράφουν:✓ Υπάρχουν σκουπίδια;✓ Υπάρχουν κάδοι απορριμμάτων;✓ Υπάρχουν σημάδια φροντίδας ή παραμέλησης;✓ Υπάρχουν ανθρώπινες κατασκευές και με τι υλικά έχουν κατασκευαστεί;Επιστρέφουμε στο κέντρο και οι ομάδες ετοιμάζουν τις παρουσιάσεις τους ανάλογα με τον τρόπο που οι ίδιες θα επιλέξουν

ΠΙΘΑΝΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ : ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Είμαστε ομάδα δημοσιογράφων και παρουσιάζουμε στην τηλεόραση μια έρευνα για το πράσινο στη γειτονιά μας (προσέχουμε να παρουσιάσουμε το θέμα μας λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη όλων των μερών που ενδιαφέρονται π.χ. πολίτες, δήμος κ.λ.π.)Φτιάχνουμε ένα σχέδιο με αυτά που μας ικανοποιούν και με αυτά που θέλουμε να αλλάξουν.Ζωγραφίζουμε μια αφίσα ή φτιάχνουμε ένα διαφημιστικό μήνυμα που να μιλάει για τις ωφέ-λειες του πρασίνου στην ζωή των πολιτών.

21

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΙΚΡΟΤΕΡΑ ΠΑΙΔΙΑ

Όλες οι παραπάνω δραστηριότητες που αναφέρονται επιλέγονται ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο και την ηλικία των παιδιών.Όμως για τα παιδιά του Νηπιαγωγείου και των δύο πρώτων τάξεων του δημοτικού το θεωρη-τικό μέρος του προσαρμόζεται ως εξής:Η ομάδα γνωρίζεται και λέει τα ονόματα της με τη βοήθεια μιας κούκλας – χελώνας που συμ-μετέχει σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος.Με τη βοήθεια λοιπόν της κούκλας – χελώνας, μιας κάμπιας, μιας πασχαλίτσας και ενός σαλι-γκαριού και του power- poid παρακολουθούν μια ιστορία ενός μικρού σπόρου. Μέσα από την ιστορία τα παιδιά μαθαίνουν για τη ζωή των φυτών, τις σχέσεις τους με τα ζώα, τις ωφέλειες και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν.

Μετά την παρουσίαση χωρίζονται σε ομάδες αναλαμβάνουν ρόλους, και χρησιμοποιώντας μουσική με ήχους από τη φύση αναπαριστούν με το σώμα τους:Τα δέντρα και τα φυτά τις τέσσερεις εποχές του χειμώνα.

Την ιστορία του σπόρου που γεννιέται και μεγαλώνει με τη βοήθεια του ήλιου και της βρο-χής.

Με κατάλληλες εικόνες από το παραμύθι που παρακολούθησαν, αναπαριστούν εικόνες από την ιστορία. Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί καταστάσεις προβληματισμού (τι θα γινόταν αν εξα-φανίζονταν τα πουλιά;) και τα παιδιά καλούνται να δώσουν λύσεις

Τέλος συζητάμε με τα παιδιά τι θα ήθελαν να δουν και να εξερευνήσουν στο πεδίο.Ανάλογα με τις επιθυμίες που εκφράζει η ομάδα οργανώνουμε ένα κυνήγι θησαυρού όπου τα παιδιά προσπαθώντας να ανακαλύψουν την κούκλα – χελώνα που κρύβεται στο πάρκο και

22

ακολουθώντας τα γράμματα που τους αφήνει σε επιλεγμένα σημεία εξερευνούν το πεδίο, συλ-λέγουν αντικείμενα, παρατηρούν και ζωγραφίζουν όπως έχουμε ήδη αναφέρει. Τέλος χρησιμοποιώντας τις καταγραφές τους και τις εμπειρίες τους από το πρόγραμμα με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού συνθέτουν μια ιστορία – παρουσίαση σε επεισόδια ακολουθώντας τις παρακάτω ερωτήσεις που τις δίνει η χελώνα – κούκλα σε ένα γράμμα :

Που ζει το δέντρο Πως φύτρωσε εκεί Τι χρειάζεται για να ζήσει Ζουν άλλα φυτά κοντά του Ζουν ζώα στο δέντρο Ζουν άνθρωποι κοντά στο μέρος που φυτρώνει το δέντρο Ποιοι είναι Ας δούμε την ιστορία μιας οικογένειας (πόσοι είναι, ονόματα ηλικία, χαρακτήρες κ.λ.π.) Όπου μια μέρα συμβαίνει κάτι δυσάρεστο (τι?) Αντιδράσεις ηρώων

Με αυτόν τον τρόπο παρουσίασης δίνεται η δυνατότητα αξιολόγησης του προγράμματος μια και μπορούμε να διαπιστώσουμε ποιες από τις νέες γνώσεις χρησιμοποίησαν τα παιδιά στην ιστορία τους καθώς και τον τρόπο που αντιδρούν σε μια κατάσταση προβληματισμού και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν αιτιολογώντας τις επιλογές τους για τις λύσεις που προτεί-νουν κατά την εξέλιξη της ιστορίας. Την ιστορία τους την καταγράφουμε και την εικονογρα-φούν ή την δραματοποιούν ανάλογα με την απόφαση της ομάδας.

23

Βιβλιογραφία 1. Μ. Αριανούτσου-Γ. Φαραγγιτάκης, (1996) Χερσαία Οικοσυστήματα Ελλάδος ΥΠΕΧΩΔΕ Αθήνα 2. David Burnie, (1992) Ανακαλύπτω τη Φύση. Ερευνητές, Αθήνα 3. Κ. Σκαναβή, (2004) Περιβάλλον και Επικοινωνία. Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 4. Φλογαϊτη Ε,. (1998) Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 5. Δεληκανάκη Ν., Κοκολάκη Ρ., Νοϊδου Μ. ( 2001) Περιβαλλοντική εκπαίδευση στην προσχολική εκπαίδευση. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. 6. Στ. Μαγγιώρης (1999) Στα μονοπάτια της Φύσης και της Βιολογίας. Βασιλείου, Αθήνα 7. Prue Poulton Γ. Λιαράκου, (2000) Εξερευνώντας το Περιβάλλον της Ευρώπης ΥΠΕΠΘ – WWF Αθήνα 8. Τζ. Κορνέλ, (1994) Ας Μοιραστούμε τη Φύση με τα παιδιά. Παρατηρητής, Αθήνα 9. Ιφ. Ηλιοπούλου,(2005) Ιστοριογραμμή. Ελάτη Αθήνα 10. Φρ. Λίζακ, Ζ. Περτιζέ, (2005) Δραστηριότητες για να ανακαλύψω τη Φύση. Μεταίχμιο Αθήνα 11. Θ. Κουσούρης, Κ. Παπαδογιαννάκη,( 2005) Περιβαλλοντικά Παιχνίδια. Δάρδανος Αθήνα 12. Μ. Σκοτ, Οικολογία, (1996) Oxford / Ντουντούμης Αθήνα13. Συλβί Μπεζουέλ, (1997) Οδηγός για μικρούς Ροβινσώνες. Καστανιώτης, Αθήνα14. Ρενέ Κάιζερ,(1994) Το βιβλίο του Δάσους. Ερευνητές, Αθήνα15. Ρενέ & Μπερνάρ Κάιζερ, (2001) Το βιβλίο της Πόλης. Ερευνητές, Αθήνα16. 50 Απλά πράγματα που μπορούν να κάνουν τα παιδιά για να σώσουν τη γη. το Ποντίκι17. Συλλογικό Έργο (εργασίες παιδιών) (1995) Αποστολή Διάσωσης Πλανήτης Γη. Πατάκης Αθήνα18. Http: //www galatsi. gr

ΚΕΝΤΡΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Ε Ι Δ Ι Κ Η Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Α Δ Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η Σ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ

Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝΌλα είναι θέμα Παιδείας

ΕΣΠΑπρόγραµµα για την ανάπτυξη

2007-2013ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣΔ/νση: Αλ. Παναγούλη & Μονεμβάσιας 1, 186 48 ΔραπετσώναΤηλ.: 210 46 24 627 - 210 46 18 297, Fax: 210 46 12 422Site: www.kpedrapetsonas.gr

ENVIRONMENTAL EDUCATION CENTER OF DRAPETSONA1 Alex. Panagouli & Monemvasias Str., GR-186 48 Drapetsona, Piraeus - GreeceTel.: 210 46 24 627 - 210 46 18 297, Fax: 210 46 12 422Site: www.kpedrapetsonas.gr