Τζούλιαν Μπαρνς

Μια ζωήμέσα στα βιβλία

n2768_BARNES_BIBLIAindd 1 20092012 1012 πμ

2

Έχω ζήσει μέσα στα βιβλία για τα βιβλία και με τα βιβλία

και υπήρξα αρκετά τυχερός ώστε κατάφερα να ζήσω και

από τα βιβλία Και ήταν μέσα από τα βιβλία που συνειδητοshy

ποίησα για πρώτη φορά ότι υπήρχαν και άλλοι κόσμοι πέρα από

τον δικό μου για πρώτη φορά έβαλα με τον νου μου τι μπορεί

να σημαίνει να είσαι ένα άλλο πρόσωπο για πρώτη φορά γνώshy

ρισα εκείνον τον βαθύ οικείο δεσμό που επιτυγχάνεται όταν

η φωνή ενός συγγραφέα διεισδύει στο κεφάλι ενός αναγνώστη

Ήμουν ενδεχομένως τυχερός που τα πρώτα δέκα χρόνια της

ζωής μου δεν υπήρχε ο ανταγωνισμός της τηλεόρασης ndash και

όταν τελικά η μικρή οθόνη κατέφθασε στο σπίτι μας αυτό έγινε

υπό τον αυστηρό έλεγχο των γονιών μου Ήταν δάσκαλοι και οι

δύο κι έτσι ήταν αυτονόητος ο σεβασμός για το βιβλίο και για

όσα περιείχε Δεν πηγαίναμε στην εκκλησία πηγαίναμε όμως

στη βιβλιοθήκη

Οι παππούδες από τη μητέρα μου ήταν επίσης δάσκαλοι Ο

παππούς είχε τα άπαντα του Ντίκενς και την Εγκυκλοπαίδεια

του Νέλσον σε τριάντα μικρούς κόκκινους τόμους Οι γονείς

μου είχαν πιο φινετσάτα βιβλία σε μεγαλύτερη ποικιλία και

κάποια στιγμή μάλιστα έγιναν μέλη της Folio society1 Μεγάλωshy

σα θεωρώντας ότι όλα τα σπίτια περιείχαν βιβλία ότι κάτι τέτοιο

ήταν απολύτως φυσιολογικό Φυσιολογικό επίσης ήταν ότι

1 Βρετανικός εκδοτικός οίκος οικοδομημένος στη συνδρομητική λογική ο οποίος εκδίδει σημαντικά λογοτεχνικά έργα σε δεμένα εικονογραφημένα εξαιρετικής αισθητικής βιβλία

2768_BARNES_BIBLIAindd 2 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

3

εκτιμούνταν ανάλογα με τη χρησιμότητά τους για να μαθαίνεις

στο σχολείο για να αποκτάς και να επαληθεύεις την πληροφοshy

ρία για να ψυχαγωγείσαι στη διάρκεια των διακοπών Ο πατέρας

μου είχε συλλογές με τα κύρια άρθρα των Times η μητέρα μου

απολάμβανε τη Νάνσι Μίτφορντ Τα ράφια μας περιείχαν επίshy

σης τα δερματόδετα βιβλία που είχε κερδίσει ο πατέρας μου στο

Σχολείο του Ίλκστον μεταξύ 1921 και 1925 κυρίως βραβεία laquoΓενιshy

κής Επάρ κειαςraquo ή laquoΓενικής Αριστείαςraquo Την Παρέλαση της αγγλικής

πεζογραφίας τα Ποιητικά Έργα του Γκόλντσμιθ τον Δάντη σε μετάshy

φραση Κάρι τον Τελευταίο των Βαρόνων του Λίτον το Μοναστήρι και

οικογενειακή εστία του Τσαρλς Ριντ

Κανένα απrsquo αυτά τα έργα δεν με συνάρπαζε όταν ήμουν παιshy

δί Πρωτάρχισα να εξερευνώ τα ράφια των γονιών μου (και των

παππούδων μου και του μεγαλύτερου αδελφού μου) όταν αφυshy

πνίστηκε η σεξουαλικότητά μου Η βιβλιοθήκη του παππού

ελάχιστη ηδυπάθεια περιείχε πέραν μιας δυο σκηνών στο Διαshy

σταύρωση Μπογουάνι του Τζον Μάστερς οι γονείς μου είχαν την

Ιστορία της Τέχνης του Γουίλιαμ Όρπεν με μερικές ενδιαφέρουσες

μαυρόασπρες εικονογραφήσεις όμως ο αδελφός μου είχε ένα

αντίτυπο του έργου του Πετρώνιου Σατυρικόν ndash ομολογουμέshy

νως του πιο καυτού βιβλίου της οικογενειακής βιβλιο θήκης

Σαφώς οι Ρωμαίοι διήγαν μια πολύ πιο ταραχώδη ζωή από εκείshy

νη που διαπίστωνα ότι εκτυλισσόταν γύρω μου στο Νόρθγουντ

του Μίντλσεξ Συμπόσια σκλάβες όργια τίποτα δεν έλειπε

Αναρωτιέμαι αν ο αδελφός μου πρόσεξε ότι ύστερα από λίγο

αρκετές από τις σελίδες του Σατυρικού είχαν σχεδόν ξεκολλήσει

από τη ράχη Ανοήτως υπέθεσα ότι όλοι οι αρχαίοι κλασικοί

του πρέπει να είχαν παρόμοιο ερωτικό περιεχόμενο Πέρασα

πολλές πληκτικές μέρες με τον Ησίοδό του πριν καταλήξω ότι

μάλλον ματαιοπονούσα

2768_BARNES_BIBLIAindd 3 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

4

Η κεντρική εμπορική οδός της πόλης μας συμπεριλάμβανε

ένα κατάστημα στο οποίο αναφερόμαστε ως laquoτο βιβλιοπωλείοraquo

Στην πραγματικότητα ήταν ένα κατάστημα δώρων και χαρτιshy

κών με μιαν ακόμα αίθουσα στο υπόγειο η μισή ήταν αφιεshy

ρωμένη στο βιβλίο Μερικοί από τους τόμους που συναντούshy

σες εκεί ήταν αξιοσέβαστοι ndash η σειρά των Penguin classics

τα Penguin τα Pan Books Ένα κομμάτι μου είχε συμπεράνει

ότι αυτά ήταν όλα κι όλα τα βιβλία που υπήρχαν Θέλω να πω

ήξερα ότι υπήρχαν διαφορετικά βιβλία στη δημοτική βιβλιοθήshy

κη και φυσικά υπήρχαν και τα σχολικά βιβλία τα οποία ήταν

επίσης διαφορετικά όμως σε ότι αφορά τον μεγάλο κόσμο των

βιβλίων θεωρούσα ότι αυτό το ελάχιστο δείγμα ήταν κατά μία

έννοια αντιπροσωπευτικό Κατά καιρούς σε ένα άλλο προάστιο

ή σε άλλη πόλη τύχαινε να επισκεφθούμε και κάποιο laquoαληθιshy

νόraquo βιβλιοπωλείο που συνήθως αποδεικνυόταν πως ήταν το

τοπικό παράρτημα του WH Smith

Η μόνη εναλλακτική βιβλιοπηγή προέκυπτε όταν κέρδιζες

κάποιο σχολικό βιβλίο Oι νικητές επιτρεπόταν να επιλέξουν τα

βιβλία που ήθελαν συνήθως υπό τη γονική επίβλεψη Και πάλι

όμως ήταν μια εμπειρία που μάλλον στένευε παρά διεύρυνε τους

ορίζοντές σου Μπορούσες να επιλέξεις μόνο από μία συλλογή

που φυλασσόταν σε ένα ιδιωτικό εκθετήριο σε ένα συγκρότημα

γραφείων στο Σάουθ Μπανκ ένα μέρος ελαφρώς μυστηριώδες

και ταυτόχρονα απολύτως λειτουργικό Ήταν όπως θα αναshy

κάλυπτα αργότερα ένα ακόμα παράρτημα του WH Smith

Εδώ υπήρχαν βιβλία βαριά και αξιόλογα από εκείνα που θαυshy

μάζεις αλλά μάλλον ποτέ δεν διαβάζεις Το σχολικό βραβείο

σου είχε συγκεκριμένη αξία κι έτσι επέλεγες ένα βιβλίο που

κάλυπτε ένα καθορισμένο ποσό το βιβλίο στη συνέχεια εξαshy

φανιζόταν από μπροστά σου για να επανεμφανιστεί την Ημέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 4 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

5

ρα των Δημαρχιακών Βραβείων οπότε ο λόρδος Δήμαρχος του

Λονδίνου φέροντας όλα τα διακριτικά του αξιώματός του σου

το εγχείριζε προσωπικά Τώρα περιείχε μια κολλημένη ετικέτα

στην πρώτη λευκή σελίδα η οποία περιέγραφε το επίτευγμά

σου ενώ το υφασματόδετο κάλυμμα έφερε επιχρυσωμένο το

έμβλημα του σχολείου σου Ελάχιστα θυμάμαι από όσα διάλεξα

πειθήνια υποτασσόμενος στην καθοδήγηση των γονιών μου

Όμως το 1963 απέσπασα το βραβείο Mortimer για την επίδοshy

σή μου στην αγγλική γλώσσα και όντας πια δεκαεπτά ετών

πρέπει να πήγα μόνος μου σrsquo αυτήν την αποθήκη σοβαρότητας

όπου και βρήκα (ποιανού του είχε διαφύγει) ένα αντίτυπο του

Οδυσσέα Ακόμη βλέπω μπροστά μου το αποδοκιμαστικό βλέμshy

μα του Δημάρχου καθώς το προστατευτικά γαντοφορεμένο χέρι

του μου παρέδιδε τούτο το διαβόητα ανήθικο βιβλίο

Τώρα άρχιζα πια να βλέπω τα βιβλία πέρα από την ωφελιμιshy

στική τους διάσταση ως κάτι παραπάνω από πηγές πληροφοshy

ρίας διδαχής απόλαυσης ή διέγερσης Πρώτα απrsquo όλα υπήρshy

χε η έξαψη και η σημασία της κατοχής Το να κατέχεις ένα

συγκεκριμένο βιβλίο ndashένα που το είχες διαλέξει μόνος σουndash

ισοδυναμούσε με το να καθορίζεις τον εαυτό σου Κι αυτός ο

αυτοκαθορισμός έπρεπε να προστατεύεται Κι έτσι κάλυπτα

τα αγαπημένα μου βιβλία (βιβλία τσέπης αναπόφευκτα λόγω

του πενιχρού μου βαλαντίου) με διαφανή μεμβράνη Το πρώshy

το πράγμα που έκανα ωστόσο ήταν να γράψω το όνομά μου

με έναν πρόσφατα αποκτημένο πλάγιο γραφικό χαρακτήρα

με μαύρο μελάνι το οποίο υπογράμμιζα με κόκκινο στην

άκρη του εσωφύλλου Η διαφανής μεμβράνη έπρεπε να κοπεί

και να εφαρμόσει έτσι ώστε να καλύπτει και να προστατεύει

την υπογραφή που δήλωνε ιδιοκτησία Μερικά από εκείνα τα

βιβλία ndashγια παράδειγμα οι μεταφράσεις των ρώσων κλασικών

2768_BARNES_BIBLIAindd 5 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

6

από τον Ντέιβιντ Μαγκαρσάκndash βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοshy

θήκη μου

Ο αυτοκαθορισμός ήταν η μία πλευρά της μαγείας Στη

συνέχεια αργά αργά μυήθηκα και σε μιαν άλλη σε εκείνη του

παλιού του μεταχειρισμένου του από δεύτερο χέρι βιβλίου

Θυμάμαι μια σειρά από πρώτες εκδόσεις του Ώντεν πίσω από

τα τζάμια της βιβλιοθήκης ενός γείτονα ndash ενός ανθρώπου επιshy

πλέον που είχε γνωρίσει τον Ώντεν δεκαετίες πριν είχε μάλιshy

στα παίξει κρίκετ μαζί του Αυτά τα γεγονότα μού φαίνονταν

εκπληκτικά Ποτέ δεν είχα δει συγγραφέα ούτε γνώριζα κανέshy

ναν που να γνώριζε κάποιον συγγραφέα Ίσως να είχα ακούσει

έναν δυο στο ραδιόφωνο ή να είχα δει έναν δυο στην τηλεόραshy

ση σε μια από τις συνεντεύξεις που έπαιρνε για την εκπομπή

του Πρόσωπο με πρόσωπο ο Τζον Φρίμαν H πιο στενή σχέση της

οικογένειάς μου με τη λογοτεχνία ήταν ότι ο πατέρας μου είχε

σπουδάσει σύγχρονη φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Νότιγshy

χαμ όπου καθηγητής ήταν ο Έρνεστ Γουίκλι η σύζυγος του

οποίου το είχε σκάσει με τον ΝτΧ Λόρενς Α ναι και η μητέρα

μου είχε δει μια φορά τον ΡΝτ Σπιθ τον σύζυγο της Ολίβια

Μάνινγκ σε μια στάση στο Μπέρμιγχαμ Να όμως που εδώ

μπροστά μου είχα τα ιδιόκτητα αντίτυπα κάποιου που είχε γνωshy

ρίσει έναν από τους πιο διάσημους ζώντες ποιητές αυτής της

χώρας Επιπλέον αυτά τα βιβλία περιείχαν λέξεις του Ώντεν

ο απόηχος των οποίων ήταν ακόμη ζωντανός στη μορφή με

την οποία είχαν για πρώτη φορά έρθει στο φως Ένιωθα έντοshy

να αυτή τη μαγεία και λαχταρούσα να ιδιοποιηθώ ένα μέρος

της Κι έτσι από τα φοιτητικά μου χρόνια έγινα συλλέκτης

βι βλίων καθώς επίσης και χρήστης βιβλίων και ανακάλυψα ότι

δεν ήταν ιδιοκτήτης όλων των βιβλιοπωλείων ο WH Smith

2768_BARNES_BIBLIAindd 6 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

7

Περίπου σrsquo όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας ndashαπό

το τέλος του 1960 ως τα τέλη του 1970ndash έγινα ένας ακούshy

ραστος βιβλιο κυνηγός έτρεχα από πόλη σε πόλη με το αυτοκιshy

νητάκι μου ένα Morris Traveller και το φόρτωνα μέχρι επάνω

με βιβλία τα οποία αγόραζα με ρυθμό πολύ πιο γοργό από κάθε

δυνατή αναγνωστική ταχύτητα Ήταν μια εποχή που οι περισσόshy

τερες πόλεις με λογικό μέγεθος είχαν ένα τουλάχιστον μεγάλο

καθιερωμένο παλαιοβιβλιοπωλείο συχνά στη σκιά του καθεδριshy

κού ναού ή της μεγαλύτερης εκκλησίας τους θυμάμαι ότι συνήshy

θως μπορούσες να παρκάρεις απέξω όση ώρα ήθελες Ήταν

χωρίς εξαίρεση ανεξάρτητες επιχειρήσεις και όχι παραρτήματα

κάποιας αλυσίδας ndashμάλιστα μερικές φορές εξέθεταν μια επιλοshy

γή με καινούργια βιβλία στη βιτρίνα τουςndash και αμέσως ένιωθα

εκεί μέσα σαν στο σπίτι μου Η ατμόσφαιρα πρώτα απrsquo όλα

ήταν πολύ διαφορετική Εδώ τα βιβλία εκτιμούνταν έδειχναν να

αποτελούν μέρος μιας πολιτισμικής συνέχειας Τώρα πια προτιshy

μούσα τα μεταχειρισμένα από τα καινούργια βιβλία Στην Αμεριshy

κή συνηθίζουν να αναφέρονται σrsquo αυτά υποτιμητικά ως βιβλία

laquoαπό δεύτερο χέριraquo ndash όμως αυτή η συνέχεια της ιδιοκτησίας ήταν

μέρος της γοητείας τους Ένα βιβλίο πρόσφερε την εξήγηση που

έδινε για τον κόσμο σε έναν άνθρωπο ύστερα σε έναν άλλον και

ούτω καθεξής για γενιές ολόκληρες διαφορετικά χέρια κρατούshy

σαν το ίδιο βιβλίο και αντλούσαν κάποτε την ίδια και κάποτε διαshy

φορετική σοφία απrsquo αυτό Τα παλιά βιβλία έδειχναν την ηλικία

τους είχαν καφετιές κηλίδες στις σελίδες τους όπως οι γέροshy

ντες έχουν ελιές και πανάδες Επίσης μύριζαν όμορφα ndash ακόμα

κι όταν έζεχναν τσιγάρο και (κάπου κάπου) πούρο Και πολλά

εξεμούσαν συγκλονιστικά εφήμερα παμπάλαιες αγγελίες εκδοshy

τών και σελιδοδείκτεςshyαντίκες ndash συχνά με τα λογότυπα ασφαshy

λιστικών εταιρειών ή με διαφημίσεις του σαπουνιού Sunlight

2768_BARNES_BIBLIAindd 7 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

2

Έχω ζήσει μέσα στα βιβλία για τα βιβλία και με τα βιβλία

και υπήρξα αρκετά τυχερός ώστε κατάφερα να ζήσω και

από τα βιβλία Και ήταν μέσα από τα βιβλία που συνειδητοshy

ποίησα για πρώτη φορά ότι υπήρχαν και άλλοι κόσμοι πέρα από

τον δικό μου για πρώτη φορά έβαλα με τον νου μου τι μπορεί

να σημαίνει να είσαι ένα άλλο πρόσωπο για πρώτη φορά γνώshy

ρισα εκείνον τον βαθύ οικείο δεσμό που επιτυγχάνεται όταν

η φωνή ενός συγγραφέα διεισδύει στο κεφάλι ενός αναγνώστη

Ήμουν ενδεχομένως τυχερός που τα πρώτα δέκα χρόνια της

ζωής μου δεν υπήρχε ο ανταγωνισμός της τηλεόρασης ndash και

όταν τελικά η μικρή οθόνη κατέφθασε στο σπίτι μας αυτό έγινε

υπό τον αυστηρό έλεγχο των γονιών μου Ήταν δάσκαλοι και οι

δύο κι έτσι ήταν αυτονόητος ο σεβασμός για το βιβλίο και για

όσα περιείχε Δεν πηγαίναμε στην εκκλησία πηγαίναμε όμως

στη βιβλιοθήκη

Οι παππούδες από τη μητέρα μου ήταν επίσης δάσκαλοι Ο

παππούς είχε τα άπαντα του Ντίκενς και την Εγκυκλοπαίδεια

του Νέλσον σε τριάντα μικρούς κόκκινους τόμους Οι γονείς

μου είχαν πιο φινετσάτα βιβλία σε μεγαλύτερη ποικιλία και

κάποια στιγμή μάλιστα έγιναν μέλη της Folio society1 Μεγάλωshy

σα θεωρώντας ότι όλα τα σπίτια περιείχαν βιβλία ότι κάτι τέτοιο

ήταν απολύτως φυσιολογικό Φυσιολογικό επίσης ήταν ότι

1 Βρετανικός εκδοτικός οίκος οικοδομημένος στη συνδρομητική λογική ο οποίος εκδίδει σημαντικά λογοτεχνικά έργα σε δεμένα εικονογραφημένα εξαιρετικής αισθητικής βιβλία

2768_BARNES_BIBLIAindd 2 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

3

εκτιμούνταν ανάλογα με τη χρησιμότητά τους για να μαθαίνεις

στο σχολείο για να αποκτάς και να επαληθεύεις την πληροφοshy

ρία για να ψυχαγωγείσαι στη διάρκεια των διακοπών Ο πατέρας

μου είχε συλλογές με τα κύρια άρθρα των Times η μητέρα μου

απολάμβανε τη Νάνσι Μίτφορντ Τα ράφια μας περιείχαν επίshy

σης τα δερματόδετα βιβλία που είχε κερδίσει ο πατέρας μου στο

Σχολείο του Ίλκστον μεταξύ 1921 και 1925 κυρίως βραβεία laquoΓενιshy

κής Επάρ κειαςraquo ή laquoΓενικής Αριστείαςraquo Την Παρέλαση της αγγλικής

πεζογραφίας τα Ποιητικά Έργα του Γκόλντσμιθ τον Δάντη σε μετάshy

φραση Κάρι τον Τελευταίο των Βαρόνων του Λίτον το Μοναστήρι και

οικογενειακή εστία του Τσαρλς Ριντ

Κανένα απrsquo αυτά τα έργα δεν με συνάρπαζε όταν ήμουν παιshy

δί Πρωτάρχισα να εξερευνώ τα ράφια των γονιών μου (και των

παππούδων μου και του μεγαλύτερου αδελφού μου) όταν αφυshy

πνίστηκε η σεξουαλικότητά μου Η βιβλιοθήκη του παππού

ελάχιστη ηδυπάθεια περιείχε πέραν μιας δυο σκηνών στο Διαshy

σταύρωση Μπογουάνι του Τζον Μάστερς οι γονείς μου είχαν την

Ιστορία της Τέχνης του Γουίλιαμ Όρπεν με μερικές ενδιαφέρουσες

μαυρόασπρες εικονογραφήσεις όμως ο αδελφός μου είχε ένα

αντίτυπο του έργου του Πετρώνιου Σατυρικόν ndash ομολογουμέshy

νως του πιο καυτού βιβλίου της οικογενειακής βιβλιο θήκης

Σαφώς οι Ρωμαίοι διήγαν μια πολύ πιο ταραχώδη ζωή από εκείshy

νη που διαπίστωνα ότι εκτυλισσόταν γύρω μου στο Νόρθγουντ

του Μίντλσεξ Συμπόσια σκλάβες όργια τίποτα δεν έλειπε

Αναρωτιέμαι αν ο αδελφός μου πρόσεξε ότι ύστερα από λίγο

αρκετές από τις σελίδες του Σατυρικού είχαν σχεδόν ξεκολλήσει

από τη ράχη Ανοήτως υπέθεσα ότι όλοι οι αρχαίοι κλασικοί

του πρέπει να είχαν παρόμοιο ερωτικό περιεχόμενο Πέρασα

πολλές πληκτικές μέρες με τον Ησίοδό του πριν καταλήξω ότι

μάλλον ματαιοπονούσα

2768_BARNES_BIBLIAindd 3 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

4

Η κεντρική εμπορική οδός της πόλης μας συμπεριλάμβανε

ένα κατάστημα στο οποίο αναφερόμαστε ως laquoτο βιβλιοπωλείοraquo

Στην πραγματικότητα ήταν ένα κατάστημα δώρων και χαρτιshy

κών με μιαν ακόμα αίθουσα στο υπόγειο η μισή ήταν αφιεshy

ρωμένη στο βιβλίο Μερικοί από τους τόμους που συναντούshy

σες εκεί ήταν αξιοσέβαστοι ndash η σειρά των Penguin classics

τα Penguin τα Pan Books Ένα κομμάτι μου είχε συμπεράνει

ότι αυτά ήταν όλα κι όλα τα βιβλία που υπήρχαν Θέλω να πω

ήξερα ότι υπήρχαν διαφορετικά βιβλία στη δημοτική βιβλιοθήshy

κη και φυσικά υπήρχαν και τα σχολικά βιβλία τα οποία ήταν

επίσης διαφορετικά όμως σε ότι αφορά τον μεγάλο κόσμο των

βιβλίων θεωρούσα ότι αυτό το ελάχιστο δείγμα ήταν κατά μία

έννοια αντιπροσωπευτικό Κατά καιρούς σε ένα άλλο προάστιο

ή σε άλλη πόλη τύχαινε να επισκεφθούμε και κάποιο laquoαληθιshy

νόraquo βιβλιοπωλείο που συνήθως αποδεικνυόταν πως ήταν το

τοπικό παράρτημα του WH Smith

Η μόνη εναλλακτική βιβλιοπηγή προέκυπτε όταν κέρδιζες

κάποιο σχολικό βιβλίο Oι νικητές επιτρεπόταν να επιλέξουν τα

βιβλία που ήθελαν συνήθως υπό τη γονική επίβλεψη Και πάλι

όμως ήταν μια εμπειρία που μάλλον στένευε παρά διεύρυνε τους

ορίζοντές σου Μπορούσες να επιλέξεις μόνο από μία συλλογή

που φυλασσόταν σε ένα ιδιωτικό εκθετήριο σε ένα συγκρότημα

γραφείων στο Σάουθ Μπανκ ένα μέρος ελαφρώς μυστηριώδες

και ταυτόχρονα απολύτως λειτουργικό Ήταν όπως θα αναshy

κάλυπτα αργότερα ένα ακόμα παράρτημα του WH Smith

Εδώ υπήρχαν βιβλία βαριά και αξιόλογα από εκείνα που θαυshy

μάζεις αλλά μάλλον ποτέ δεν διαβάζεις Το σχολικό βραβείο

σου είχε συγκεκριμένη αξία κι έτσι επέλεγες ένα βιβλίο που

κάλυπτε ένα καθορισμένο ποσό το βιβλίο στη συνέχεια εξαshy

φανιζόταν από μπροστά σου για να επανεμφανιστεί την Ημέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 4 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

5

ρα των Δημαρχιακών Βραβείων οπότε ο λόρδος Δήμαρχος του

Λονδίνου φέροντας όλα τα διακριτικά του αξιώματός του σου

το εγχείριζε προσωπικά Τώρα περιείχε μια κολλημένη ετικέτα

στην πρώτη λευκή σελίδα η οποία περιέγραφε το επίτευγμά

σου ενώ το υφασματόδετο κάλυμμα έφερε επιχρυσωμένο το

έμβλημα του σχολείου σου Ελάχιστα θυμάμαι από όσα διάλεξα

πειθήνια υποτασσόμενος στην καθοδήγηση των γονιών μου

Όμως το 1963 απέσπασα το βραβείο Mortimer για την επίδοshy

σή μου στην αγγλική γλώσσα και όντας πια δεκαεπτά ετών

πρέπει να πήγα μόνος μου σrsquo αυτήν την αποθήκη σοβαρότητας

όπου και βρήκα (ποιανού του είχε διαφύγει) ένα αντίτυπο του

Οδυσσέα Ακόμη βλέπω μπροστά μου το αποδοκιμαστικό βλέμshy

μα του Δημάρχου καθώς το προστατευτικά γαντοφορεμένο χέρι

του μου παρέδιδε τούτο το διαβόητα ανήθικο βιβλίο

Τώρα άρχιζα πια να βλέπω τα βιβλία πέρα από την ωφελιμιshy

στική τους διάσταση ως κάτι παραπάνω από πηγές πληροφοshy

ρίας διδαχής απόλαυσης ή διέγερσης Πρώτα απrsquo όλα υπήρshy

χε η έξαψη και η σημασία της κατοχής Το να κατέχεις ένα

συγκεκριμένο βιβλίο ndashένα που το είχες διαλέξει μόνος σουndash

ισοδυναμούσε με το να καθορίζεις τον εαυτό σου Κι αυτός ο

αυτοκαθορισμός έπρεπε να προστατεύεται Κι έτσι κάλυπτα

τα αγαπημένα μου βιβλία (βιβλία τσέπης αναπόφευκτα λόγω

του πενιχρού μου βαλαντίου) με διαφανή μεμβράνη Το πρώshy

το πράγμα που έκανα ωστόσο ήταν να γράψω το όνομά μου

με έναν πρόσφατα αποκτημένο πλάγιο γραφικό χαρακτήρα

με μαύρο μελάνι το οποίο υπογράμμιζα με κόκκινο στην

άκρη του εσωφύλλου Η διαφανής μεμβράνη έπρεπε να κοπεί

και να εφαρμόσει έτσι ώστε να καλύπτει και να προστατεύει

την υπογραφή που δήλωνε ιδιοκτησία Μερικά από εκείνα τα

βιβλία ndashγια παράδειγμα οι μεταφράσεις των ρώσων κλασικών

2768_BARNES_BIBLIAindd 5 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

6

από τον Ντέιβιντ Μαγκαρσάκndash βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοshy

θήκη μου

Ο αυτοκαθορισμός ήταν η μία πλευρά της μαγείας Στη

συνέχεια αργά αργά μυήθηκα και σε μιαν άλλη σε εκείνη του

παλιού του μεταχειρισμένου του από δεύτερο χέρι βιβλίου

Θυμάμαι μια σειρά από πρώτες εκδόσεις του Ώντεν πίσω από

τα τζάμια της βιβλιοθήκης ενός γείτονα ndash ενός ανθρώπου επιshy

πλέον που είχε γνωρίσει τον Ώντεν δεκαετίες πριν είχε μάλιshy

στα παίξει κρίκετ μαζί του Αυτά τα γεγονότα μού φαίνονταν

εκπληκτικά Ποτέ δεν είχα δει συγγραφέα ούτε γνώριζα κανέshy

ναν που να γνώριζε κάποιον συγγραφέα Ίσως να είχα ακούσει

έναν δυο στο ραδιόφωνο ή να είχα δει έναν δυο στην τηλεόραshy

ση σε μια από τις συνεντεύξεις που έπαιρνε για την εκπομπή

του Πρόσωπο με πρόσωπο ο Τζον Φρίμαν H πιο στενή σχέση της

οικογένειάς μου με τη λογοτεχνία ήταν ότι ο πατέρας μου είχε

σπουδάσει σύγχρονη φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Νότιγshy

χαμ όπου καθηγητής ήταν ο Έρνεστ Γουίκλι η σύζυγος του

οποίου το είχε σκάσει με τον ΝτΧ Λόρενς Α ναι και η μητέρα

μου είχε δει μια φορά τον ΡΝτ Σπιθ τον σύζυγο της Ολίβια

Μάνινγκ σε μια στάση στο Μπέρμιγχαμ Να όμως που εδώ

μπροστά μου είχα τα ιδιόκτητα αντίτυπα κάποιου που είχε γνωshy

ρίσει έναν από τους πιο διάσημους ζώντες ποιητές αυτής της

χώρας Επιπλέον αυτά τα βιβλία περιείχαν λέξεις του Ώντεν

ο απόηχος των οποίων ήταν ακόμη ζωντανός στη μορφή με

την οποία είχαν για πρώτη φορά έρθει στο φως Ένιωθα έντοshy

να αυτή τη μαγεία και λαχταρούσα να ιδιοποιηθώ ένα μέρος

της Κι έτσι από τα φοιτητικά μου χρόνια έγινα συλλέκτης

βι βλίων καθώς επίσης και χρήστης βιβλίων και ανακάλυψα ότι

δεν ήταν ιδιοκτήτης όλων των βιβλιοπωλείων ο WH Smith

2768_BARNES_BIBLIAindd 6 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

7

Περίπου σrsquo όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας ndashαπό

το τέλος του 1960 ως τα τέλη του 1970ndash έγινα ένας ακούshy

ραστος βιβλιο κυνηγός έτρεχα από πόλη σε πόλη με το αυτοκιshy

νητάκι μου ένα Morris Traveller και το φόρτωνα μέχρι επάνω

με βιβλία τα οποία αγόραζα με ρυθμό πολύ πιο γοργό από κάθε

δυνατή αναγνωστική ταχύτητα Ήταν μια εποχή που οι περισσόshy

τερες πόλεις με λογικό μέγεθος είχαν ένα τουλάχιστον μεγάλο

καθιερωμένο παλαιοβιβλιοπωλείο συχνά στη σκιά του καθεδριshy

κού ναού ή της μεγαλύτερης εκκλησίας τους θυμάμαι ότι συνήshy

θως μπορούσες να παρκάρεις απέξω όση ώρα ήθελες Ήταν

χωρίς εξαίρεση ανεξάρτητες επιχειρήσεις και όχι παραρτήματα

κάποιας αλυσίδας ndashμάλιστα μερικές φορές εξέθεταν μια επιλοshy

γή με καινούργια βιβλία στη βιτρίνα τουςndash και αμέσως ένιωθα

εκεί μέσα σαν στο σπίτι μου Η ατμόσφαιρα πρώτα απrsquo όλα

ήταν πολύ διαφορετική Εδώ τα βιβλία εκτιμούνταν έδειχναν να

αποτελούν μέρος μιας πολιτισμικής συνέχειας Τώρα πια προτιshy

μούσα τα μεταχειρισμένα από τα καινούργια βιβλία Στην Αμεριshy

κή συνηθίζουν να αναφέρονται σrsquo αυτά υποτιμητικά ως βιβλία

laquoαπό δεύτερο χέριraquo ndash όμως αυτή η συνέχεια της ιδιοκτησίας ήταν

μέρος της γοητείας τους Ένα βιβλίο πρόσφερε την εξήγηση που

έδινε για τον κόσμο σε έναν άνθρωπο ύστερα σε έναν άλλον και

ούτω καθεξής για γενιές ολόκληρες διαφορετικά χέρια κρατούshy

σαν το ίδιο βιβλίο και αντλούσαν κάποτε την ίδια και κάποτε διαshy

φορετική σοφία απrsquo αυτό Τα παλιά βιβλία έδειχναν την ηλικία

τους είχαν καφετιές κηλίδες στις σελίδες τους όπως οι γέροshy

ντες έχουν ελιές και πανάδες Επίσης μύριζαν όμορφα ndash ακόμα

κι όταν έζεχναν τσιγάρο και (κάπου κάπου) πούρο Και πολλά

εξεμούσαν συγκλονιστικά εφήμερα παμπάλαιες αγγελίες εκδοshy

τών και σελιδοδείκτεςshyαντίκες ndash συχνά με τα λογότυπα ασφαshy

λιστικών εταιρειών ή με διαφημίσεις του σαπουνιού Sunlight

2768_BARNES_BIBLIAindd 7 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

3

εκτιμούνταν ανάλογα με τη χρησιμότητά τους για να μαθαίνεις

στο σχολείο για να αποκτάς και να επαληθεύεις την πληροφοshy

ρία για να ψυχαγωγείσαι στη διάρκεια των διακοπών Ο πατέρας

μου είχε συλλογές με τα κύρια άρθρα των Times η μητέρα μου

απολάμβανε τη Νάνσι Μίτφορντ Τα ράφια μας περιείχαν επίshy

σης τα δερματόδετα βιβλία που είχε κερδίσει ο πατέρας μου στο

Σχολείο του Ίλκστον μεταξύ 1921 και 1925 κυρίως βραβεία laquoΓενιshy

κής Επάρ κειαςraquo ή laquoΓενικής Αριστείαςraquo Την Παρέλαση της αγγλικής

πεζογραφίας τα Ποιητικά Έργα του Γκόλντσμιθ τον Δάντη σε μετάshy

φραση Κάρι τον Τελευταίο των Βαρόνων του Λίτον το Μοναστήρι και

οικογενειακή εστία του Τσαρλς Ριντ

Κανένα απrsquo αυτά τα έργα δεν με συνάρπαζε όταν ήμουν παιshy

δί Πρωτάρχισα να εξερευνώ τα ράφια των γονιών μου (και των

παππούδων μου και του μεγαλύτερου αδελφού μου) όταν αφυshy

πνίστηκε η σεξουαλικότητά μου Η βιβλιοθήκη του παππού

ελάχιστη ηδυπάθεια περιείχε πέραν μιας δυο σκηνών στο Διαshy

σταύρωση Μπογουάνι του Τζον Μάστερς οι γονείς μου είχαν την

Ιστορία της Τέχνης του Γουίλιαμ Όρπεν με μερικές ενδιαφέρουσες

μαυρόασπρες εικονογραφήσεις όμως ο αδελφός μου είχε ένα

αντίτυπο του έργου του Πετρώνιου Σατυρικόν ndash ομολογουμέshy

νως του πιο καυτού βιβλίου της οικογενειακής βιβλιο θήκης

Σαφώς οι Ρωμαίοι διήγαν μια πολύ πιο ταραχώδη ζωή από εκείshy

νη που διαπίστωνα ότι εκτυλισσόταν γύρω μου στο Νόρθγουντ

του Μίντλσεξ Συμπόσια σκλάβες όργια τίποτα δεν έλειπε

Αναρωτιέμαι αν ο αδελφός μου πρόσεξε ότι ύστερα από λίγο

αρκετές από τις σελίδες του Σατυρικού είχαν σχεδόν ξεκολλήσει

από τη ράχη Ανοήτως υπέθεσα ότι όλοι οι αρχαίοι κλασικοί

του πρέπει να είχαν παρόμοιο ερωτικό περιεχόμενο Πέρασα

πολλές πληκτικές μέρες με τον Ησίοδό του πριν καταλήξω ότι

μάλλον ματαιοπονούσα

2768_BARNES_BIBLIAindd 3 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

4

Η κεντρική εμπορική οδός της πόλης μας συμπεριλάμβανε

ένα κατάστημα στο οποίο αναφερόμαστε ως laquoτο βιβλιοπωλείοraquo

Στην πραγματικότητα ήταν ένα κατάστημα δώρων και χαρτιshy

κών με μιαν ακόμα αίθουσα στο υπόγειο η μισή ήταν αφιεshy

ρωμένη στο βιβλίο Μερικοί από τους τόμους που συναντούshy

σες εκεί ήταν αξιοσέβαστοι ndash η σειρά των Penguin classics

τα Penguin τα Pan Books Ένα κομμάτι μου είχε συμπεράνει

ότι αυτά ήταν όλα κι όλα τα βιβλία που υπήρχαν Θέλω να πω

ήξερα ότι υπήρχαν διαφορετικά βιβλία στη δημοτική βιβλιοθήshy

κη και φυσικά υπήρχαν και τα σχολικά βιβλία τα οποία ήταν

επίσης διαφορετικά όμως σε ότι αφορά τον μεγάλο κόσμο των

βιβλίων θεωρούσα ότι αυτό το ελάχιστο δείγμα ήταν κατά μία

έννοια αντιπροσωπευτικό Κατά καιρούς σε ένα άλλο προάστιο

ή σε άλλη πόλη τύχαινε να επισκεφθούμε και κάποιο laquoαληθιshy

νόraquo βιβλιοπωλείο που συνήθως αποδεικνυόταν πως ήταν το

τοπικό παράρτημα του WH Smith

Η μόνη εναλλακτική βιβλιοπηγή προέκυπτε όταν κέρδιζες

κάποιο σχολικό βιβλίο Oι νικητές επιτρεπόταν να επιλέξουν τα

βιβλία που ήθελαν συνήθως υπό τη γονική επίβλεψη Και πάλι

όμως ήταν μια εμπειρία που μάλλον στένευε παρά διεύρυνε τους

ορίζοντές σου Μπορούσες να επιλέξεις μόνο από μία συλλογή

που φυλασσόταν σε ένα ιδιωτικό εκθετήριο σε ένα συγκρότημα

γραφείων στο Σάουθ Μπανκ ένα μέρος ελαφρώς μυστηριώδες

και ταυτόχρονα απολύτως λειτουργικό Ήταν όπως θα αναshy

κάλυπτα αργότερα ένα ακόμα παράρτημα του WH Smith

Εδώ υπήρχαν βιβλία βαριά και αξιόλογα από εκείνα που θαυshy

μάζεις αλλά μάλλον ποτέ δεν διαβάζεις Το σχολικό βραβείο

σου είχε συγκεκριμένη αξία κι έτσι επέλεγες ένα βιβλίο που

κάλυπτε ένα καθορισμένο ποσό το βιβλίο στη συνέχεια εξαshy

φανιζόταν από μπροστά σου για να επανεμφανιστεί την Ημέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 4 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

5

ρα των Δημαρχιακών Βραβείων οπότε ο λόρδος Δήμαρχος του

Λονδίνου φέροντας όλα τα διακριτικά του αξιώματός του σου

το εγχείριζε προσωπικά Τώρα περιείχε μια κολλημένη ετικέτα

στην πρώτη λευκή σελίδα η οποία περιέγραφε το επίτευγμά

σου ενώ το υφασματόδετο κάλυμμα έφερε επιχρυσωμένο το

έμβλημα του σχολείου σου Ελάχιστα θυμάμαι από όσα διάλεξα

πειθήνια υποτασσόμενος στην καθοδήγηση των γονιών μου

Όμως το 1963 απέσπασα το βραβείο Mortimer για την επίδοshy

σή μου στην αγγλική γλώσσα και όντας πια δεκαεπτά ετών

πρέπει να πήγα μόνος μου σrsquo αυτήν την αποθήκη σοβαρότητας

όπου και βρήκα (ποιανού του είχε διαφύγει) ένα αντίτυπο του

Οδυσσέα Ακόμη βλέπω μπροστά μου το αποδοκιμαστικό βλέμshy

μα του Δημάρχου καθώς το προστατευτικά γαντοφορεμένο χέρι

του μου παρέδιδε τούτο το διαβόητα ανήθικο βιβλίο

Τώρα άρχιζα πια να βλέπω τα βιβλία πέρα από την ωφελιμιshy

στική τους διάσταση ως κάτι παραπάνω από πηγές πληροφοshy

ρίας διδαχής απόλαυσης ή διέγερσης Πρώτα απrsquo όλα υπήρshy

χε η έξαψη και η σημασία της κατοχής Το να κατέχεις ένα

συγκεκριμένο βιβλίο ndashένα που το είχες διαλέξει μόνος σουndash

ισοδυναμούσε με το να καθορίζεις τον εαυτό σου Κι αυτός ο

αυτοκαθορισμός έπρεπε να προστατεύεται Κι έτσι κάλυπτα

τα αγαπημένα μου βιβλία (βιβλία τσέπης αναπόφευκτα λόγω

του πενιχρού μου βαλαντίου) με διαφανή μεμβράνη Το πρώshy

το πράγμα που έκανα ωστόσο ήταν να γράψω το όνομά μου

με έναν πρόσφατα αποκτημένο πλάγιο γραφικό χαρακτήρα

με μαύρο μελάνι το οποίο υπογράμμιζα με κόκκινο στην

άκρη του εσωφύλλου Η διαφανής μεμβράνη έπρεπε να κοπεί

και να εφαρμόσει έτσι ώστε να καλύπτει και να προστατεύει

την υπογραφή που δήλωνε ιδιοκτησία Μερικά από εκείνα τα

βιβλία ndashγια παράδειγμα οι μεταφράσεις των ρώσων κλασικών

2768_BARNES_BIBLIAindd 5 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

6

από τον Ντέιβιντ Μαγκαρσάκndash βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοshy

θήκη μου

Ο αυτοκαθορισμός ήταν η μία πλευρά της μαγείας Στη

συνέχεια αργά αργά μυήθηκα και σε μιαν άλλη σε εκείνη του

παλιού του μεταχειρισμένου του από δεύτερο χέρι βιβλίου

Θυμάμαι μια σειρά από πρώτες εκδόσεις του Ώντεν πίσω από

τα τζάμια της βιβλιοθήκης ενός γείτονα ndash ενός ανθρώπου επιshy

πλέον που είχε γνωρίσει τον Ώντεν δεκαετίες πριν είχε μάλιshy

στα παίξει κρίκετ μαζί του Αυτά τα γεγονότα μού φαίνονταν

εκπληκτικά Ποτέ δεν είχα δει συγγραφέα ούτε γνώριζα κανέshy

ναν που να γνώριζε κάποιον συγγραφέα Ίσως να είχα ακούσει

έναν δυο στο ραδιόφωνο ή να είχα δει έναν δυο στην τηλεόραshy

ση σε μια από τις συνεντεύξεις που έπαιρνε για την εκπομπή

του Πρόσωπο με πρόσωπο ο Τζον Φρίμαν H πιο στενή σχέση της

οικογένειάς μου με τη λογοτεχνία ήταν ότι ο πατέρας μου είχε

σπουδάσει σύγχρονη φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Νότιγshy

χαμ όπου καθηγητής ήταν ο Έρνεστ Γουίκλι η σύζυγος του

οποίου το είχε σκάσει με τον ΝτΧ Λόρενς Α ναι και η μητέρα

μου είχε δει μια φορά τον ΡΝτ Σπιθ τον σύζυγο της Ολίβια

Μάνινγκ σε μια στάση στο Μπέρμιγχαμ Να όμως που εδώ

μπροστά μου είχα τα ιδιόκτητα αντίτυπα κάποιου που είχε γνωshy

ρίσει έναν από τους πιο διάσημους ζώντες ποιητές αυτής της

χώρας Επιπλέον αυτά τα βιβλία περιείχαν λέξεις του Ώντεν

ο απόηχος των οποίων ήταν ακόμη ζωντανός στη μορφή με

την οποία είχαν για πρώτη φορά έρθει στο φως Ένιωθα έντοshy

να αυτή τη μαγεία και λαχταρούσα να ιδιοποιηθώ ένα μέρος

της Κι έτσι από τα φοιτητικά μου χρόνια έγινα συλλέκτης

βι βλίων καθώς επίσης και χρήστης βιβλίων και ανακάλυψα ότι

δεν ήταν ιδιοκτήτης όλων των βιβλιοπωλείων ο WH Smith

2768_BARNES_BIBLIAindd 6 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

7

Περίπου σrsquo όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας ndashαπό

το τέλος του 1960 ως τα τέλη του 1970ndash έγινα ένας ακούshy

ραστος βιβλιο κυνηγός έτρεχα από πόλη σε πόλη με το αυτοκιshy

νητάκι μου ένα Morris Traveller και το φόρτωνα μέχρι επάνω

με βιβλία τα οποία αγόραζα με ρυθμό πολύ πιο γοργό από κάθε

δυνατή αναγνωστική ταχύτητα Ήταν μια εποχή που οι περισσόshy

τερες πόλεις με λογικό μέγεθος είχαν ένα τουλάχιστον μεγάλο

καθιερωμένο παλαιοβιβλιοπωλείο συχνά στη σκιά του καθεδριshy

κού ναού ή της μεγαλύτερης εκκλησίας τους θυμάμαι ότι συνήshy

θως μπορούσες να παρκάρεις απέξω όση ώρα ήθελες Ήταν

χωρίς εξαίρεση ανεξάρτητες επιχειρήσεις και όχι παραρτήματα

κάποιας αλυσίδας ndashμάλιστα μερικές φορές εξέθεταν μια επιλοshy

γή με καινούργια βιβλία στη βιτρίνα τουςndash και αμέσως ένιωθα

εκεί μέσα σαν στο σπίτι μου Η ατμόσφαιρα πρώτα απrsquo όλα

ήταν πολύ διαφορετική Εδώ τα βιβλία εκτιμούνταν έδειχναν να

αποτελούν μέρος μιας πολιτισμικής συνέχειας Τώρα πια προτιshy

μούσα τα μεταχειρισμένα από τα καινούργια βιβλία Στην Αμεριshy

κή συνηθίζουν να αναφέρονται σrsquo αυτά υποτιμητικά ως βιβλία

laquoαπό δεύτερο χέριraquo ndash όμως αυτή η συνέχεια της ιδιοκτησίας ήταν

μέρος της γοητείας τους Ένα βιβλίο πρόσφερε την εξήγηση που

έδινε για τον κόσμο σε έναν άνθρωπο ύστερα σε έναν άλλον και

ούτω καθεξής για γενιές ολόκληρες διαφορετικά χέρια κρατούshy

σαν το ίδιο βιβλίο και αντλούσαν κάποτε την ίδια και κάποτε διαshy

φορετική σοφία απrsquo αυτό Τα παλιά βιβλία έδειχναν την ηλικία

τους είχαν καφετιές κηλίδες στις σελίδες τους όπως οι γέροshy

ντες έχουν ελιές και πανάδες Επίσης μύριζαν όμορφα ndash ακόμα

κι όταν έζεχναν τσιγάρο και (κάπου κάπου) πούρο Και πολλά

εξεμούσαν συγκλονιστικά εφήμερα παμπάλαιες αγγελίες εκδοshy

τών και σελιδοδείκτεςshyαντίκες ndash συχνά με τα λογότυπα ασφαshy

λιστικών εταιρειών ή με διαφημίσεις του σαπουνιού Sunlight

2768_BARNES_BIBLIAindd 7 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

4

Η κεντρική εμπορική οδός της πόλης μας συμπεριλάμβανε

ένα κατάστημα στο οποίο αναφερόμαστε ως laquoτο βιβλιοπωλείοraquo

Στην πραγματικότητα ήταν ένα κατάστημα δώρων και χαρτιshy

κών με μιαν ακόμα αίθουσα στο υπόγειο η μισή ήταν αφιεshy

ρωμένη στο βιβλίο Μερικοί από τους τόμους που συναντούshy

σες εκεί ήταν αξιοσέβαστοι ndash η σειρά των Penguin classics

τα Penguin τα Pan Books Ένα κομμάτι μου είχε συμπεράνει

ότι αυτά ήταν όλα κι όλα τα βιβλία που υπήρχαν Θέλω να πω

ήξερα ότι υπήρχαν διαφορετικά βιβλία στη δημοτική βιβλιοθήshy

κη και φυσικά υπήρχαν και τα σχολικά βιβλία τα οποία ήταν

επίσης διαφορετικά όμως σε ότι αφορά τον μεγάλο κόσμο των

βιβλίων θεωρούσα ότι αυτό το ελάχιστο δείγμα ήταν κατά μία

έννοια αντιπροσωπευτικό Κατά καιρούς σε ένα άλλο προάστιο

ή σε άλλη πόλη τύχαινε να επισκεφθούμε και κάποιο laquoαληθιshy

νόraquo βιβλιοπωλείο που συνήθως αποδεικνυόταν πως ήταν το

τοπικό παράρτημα του WH Smith

Η μόνη εναλλακτική βιβλιοπηγή προέκυπτε όταν κέρδιζες

κάποιο σχολικό βιβλίο Oι νικητές επιτρεπόταν να επιλέξουν τα

βιβλία που ήθελαν συνήθως υπό τη γονική επίβλεψη Και πάλι

όμως ήταν μια εμπειρία που μάλλον στένευε παρά διεύρυνε τους

ορίζοντές σου Μπορούσες να επιλέξεις μόνο από μία συλλογή

που φυλασσόταν σε ένα ιδιωτικό εκθετήριο σε ένα συγκρότημα

γραφείων στο Σάουθ Μπανκ ένα μέρος ελαφρώς μυστηριώδες

και ταυτόχρονα απολύτως λειτουργικό Ήταν όπως θα αναshy

κάλυπτα αργότερα ένα ακόμα παράρτημα του WH Smith

Εδώ υπήρχαν βιβλία βαριά και αξιόλογα από εκείνα που θαυshy

μάζεις αλλά μάλλον ποτέ δεν διαβάζεις Το σχολικό βραβείο

σου είχε συγκεκριμένη αξία κι έτσι επέλεγες ένα βιβλίο που

κάλυπτε ένα καθορισμένο ποσό το βιβλίο στη συνέχεια εξαshy

φανιζόταν από μπροστά σου για να επανεμφανιστεί την Ημέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 4 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

5

ρα των Δημαρχιακών Βραβείων οπότε ο λόρδος Δήμαρχος του

Λονδίνου φέροντας όλα τα διακριτικά του αξιώματός του σου

το εγχείριζε προσωπικά Τώρα περιείχε μια κολλημένη ετικέτα

στην πρώτη λευκή σελίδα η οποία περιέγραφε το επίτευγμά

σου ενώ το υφασματόδετο κάλυμμα έφερε επιχρυσωμένο το

έμβλημα του σχολείου σου Ελάχιστα θυμάμαι από όσα διάλεξα

πειθήνια υποτασσόμενος στην καθοδήγηση των γονιών μου

Όμως το 1963 απέσπασα το βραβείο Mortimer για την επίδοshy

σή μου στην αγγλική γλώσσα και όντας πια δεκαεπτά ετών

πρέπει να πήγα μόνος μου σrsquo αυτήν την αποθήκη σοβαρότητας

όπου και βρήκα (ποιανού του είχε διαφύγει) ένα αντίτυπο του

Οδυσσέα Ακόμη βλέπω μπροστά μου το αποδοκιμαστικό βλέμshy

μα του Δημάρχου καθώς το προστατευτικά γαντοφορεμένο χέρι

του μου παρέδιδε τούτο το διαβόητα ανήθικο βιβλίο

Τώρα άρχιζα πια να βλέπω τα βιβλία πέρα από την ωφελιμιshy

στική τους διάσταση ως κάτι παραπάνω από πηγές πληροφοshy

ρίας διδαχής απόλαυσης ή διέγερσης Πρώτα απrsquo όλα υπήρshy

χε η έξαψη και η σημασία της κατοχής Το να κατέχεις ένα

συγκεκριμένο βιβλίο ndashένα που το είχες διαλέξει μόνος σουndash

ισοδυναμούσε με το να καθορίζεις τον εαυτό σου Κι αυτός ο

αυτοκαθορισμός έπρεπε να προστατεύεται Κι έτσι κάλυπτα

τα αγαπημένα μου βιβλία (βιβλία τσέπης αναπόφευκτα λόγω

του πενιχρού μου βαλαντίου) με διαφανή μεμβράνη Το πρώshy

το πράγμα που έκανα ωστόσο ήταν να γράψω το όνομά μου

με έναν πρόσφατα αποκτημένο πλάγιο γραφικό χαρακτήρα

με μαύρο μελάνι το οποίο υπογράμμιζα με κόκκινο στην

άκρη του εσωφύλλου Η διαφανής μεμβράνη έπρεπε να κοπεί

και να εφαρμόσει έτσι ώστε να καλύπτει και να προστατεύει

την υπογραφή που δήλωνε ιδιοκτησία Μερικά από εκείνα τα

βιβλία ndashγια παράδειγμα οι μεταφράσεις των ρώσων κλασικών

2768_BARNES_BIBLIAindd 5 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

6

από τον Ντέιβιντ Μαγκαρσάκndash βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοshy

θήκη μου

Ο αυτοκαθορισμός ήταν η μία πλευρά της μαγείας Στη

συνέχεια αργά αργά μυήθηκα και σε μιαν άλλη σε εκείνη του

παλιού του μεταχειρισμένου του από δεύτερο χέρι βιβλίου

Θυμάμαι μια σειρά από πρώτες εκδόσεις του Ώντεν πίσω από

τα τζάμια της βιβλιοθήκης ενός γείτονα ndash ενός ανθρώπου επιshy

πλέον που είχε γνωρίσει τον Ώντεν δεκαετίες πριν είχε μάλιshy

στα παίξει κρίκετ μαζί του Αυτά τα γεγονότα μού φαίνονταν

εκπληκτικά Ποτέ δεν είχα δει συγγραφέα ούτε γνώριζα κανέshy

ναν που να γνώριζε κάποιον συγγραφέα Ίσως να είχα ακούσει

έναν δυο στο ραδιόφωνο ή να είχα δει έναν δυο στην τηλεόραshy

ση σε μια από τις συνεντεύξεις που έπαιρνε για την εκπομπή

του Πρόσωπο με πρόσωπο ο Τζον Φρίμαν H πιο στενή σχέση της

οικογένειάς μου με τη λογοτεχνία ήταν ότι ο πατέρας μου είχε

σπουδάσει σύγχρονη φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Νότιγshy

χαμ όπου καθηγητής ήταν ο Έρνεστ Γουίκλι η σύζυγος του

οποίου το είχε σκάσει με τον ΝτΧ Λόρενς Α ναι και η μητέρα

μου είχε δει μια φορά τον ΡΝτ Σπιθ τον σύζυγο της Ολίβια

Μάνινγκ σε μια στάση στο Μπέρμιγχαμ Να όμως που εδώ

μπροστά μου είχα τα ιδιόκτητα αντίτυπα κάποιου που είχε γνωshy

ρίσει έναν από τους πιο διάσημους ζώντες ποιητές αυτής της

χώρας Επιπλέον αυτά τα βιβλία περιείχαν λέξεις του Ώντεν

ο απόηχος των οποίων ήταν ακόμη ζωντανός στη μορφή με

την οποία είχαν για πρώτη φορά έρθει στο φως Ένιωθα έντοshy

να αυτή τη μαγεία και λαχταρούσα να ιδιοποιηθώ ένα μέρος

της Κι έτσι από τα φοιτητικά μου χρόνια έγινα συλλέκτης

βι βλίων καθώς επίσης και χρήστης βιβλίων και ανακάλυψα ότι

δεν ήταν ιδιοκτήτης όλων των βιβλιοπωλείων ο WH Smith

2768_BARNES_BIBLIAindd 6 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

7

Περίπου σrsquo όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας ndashαπό

το τέλος του 1960 ως τα τέλη του 1970ndash έγινα ένας ακούshy

ραστος βιβλιο κυνηγός έτρεχα από πόλη σε πόλη με το αυτοκιshy

νητάκι μου ένα Morris Traveller και το φόρτωνα μέχρι επάνω

με βιβλία τα οποία αγόραζα με ρυθμό πολύ πιο γοργό από κάθε

δυνατή αναγνωστική ταχύτητα Ήταν μια εποχή που οι περισσόshy

τερες πόλεις με λογικό μέγεθος είχαν ένα τουλάχιστον μεγάλο

καθιερωμένο παλαιοβιβλιοπωλείο συχνά στη σκιά του καθεδριshy

κού ναού ή της μεγαλύτερης εκκλησίας τους θυμάμαι ότι συνήshy

θως μπορούσες να παρκάρεις απέξω όση ώρα ήθελες Ήταν

χωρίς εξαίρεση ανεξάρτητες επιχειρήσεις και όχι παραρτήματα

κάποιας αλυσίδας ndashμάλιστα μερικές φορές εξέθεταν μια επιλοshy

γή με καινούργια βιβλία στη βιτρίνα τουςndash και αμέσως ένιωθα

εκεί μέσα σαν στο σπίτι μου Η ατμόσφαιρα πρώτα απrsquo όλα

ήταν πολύ διαφορετική Εδώ τα βιβλία εκτιμούνταν έδειχναν να

αποτελούν μέρος μιας πολιτισμικής συνέχειας Τώρα πια προτιshy

μούσα τα μεταχειρισμένα από τα καινούργια βιβλία Στην Αμεριshy

κή συνηθίζουν να αναφέρονται σrsquo αυτά υποτιμητικά ως βιβλία

laquoαπό δεύτερο χέριraquo ndash όμως αυτή η συνέχεια της ιδιοκτησίας ήταν

μέρος της γοητείας τους Ένα βιβλίο πρόσφερε την εξήγηση που

έδινε για τον κόσμο σε έναν άνθρωπο ύστερα σε έναν άλλον και

ούτω καθεξής για γενιές ολόκληρες διαφορετικά χέρια κρατούshy

σαν το ίδιο βιβλίο και αντλούσαν κάποτε την ίδια και κάποτε διαshy

φορετική σοφία απrsquo αυτό Τα παλιά βιβλία έδειχναν την ηλικία

τους είχαν καφετιές κηλίδες στις σελίδες τους όπως οι γέροshy

ντες έχουν ελιές και πανάδες Επίσης μύριζαν όμορφα ndash ακόμα

κι όταν έζεχναν τσιγάρο και (κάπου κάπου) πούρο Και πολλά

εξεμούσαν συγκλονιστικά εφήμερα παμπάλαιες αγγελίες εκδοshy

τών και σελιδοδείκτεςshyαντίκες ndash συχνά με τα λογότυπα ασφαshy

λιστικών εταιρειών ή με διαφημίσεις του σαπουνιού Sunlight

2768_BARNES_BIBLIAindd 7 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

5

ρα των Δημαρχιακών Βραβείων οπότε ο λόρδος Δήμαρχος του

Λονδίνου φέροντας όλα τα διακριτικά του αξιώματός του σου

το εγχείριζε προσωπικά Τώρα περιείχε μια κολλημένη ετικέτα

στην πρώτη λευκή σελίδα η οποία περιέγραφε το επίτευγμά

σου ενώ το υφασματόδετο κάλυμμα έφερε επιχρυσωμένο το

έμβλημα του σχολείου σου Ελάχιστα θυμάμαι από όσα διάλεξα

πειθήνια υποτασσόμενος στην καθοδήγηση των γονιών μου

Όμως το 1963 απέσπασα το βραβείο Mortimer για την επίδοshy

σή μου στην αγγλική γλώσσα και όντας πια δεκαεπτά ετών

πρέπει να πήγα μόνος μου σrsquo αυτήν την αποθήκη σοβαρότητας

όπου και βρήκα (ποιανού του είχε διαφύγει) ένα αντίτυπο του

Οδυσσέα Ακόμη βλέπω μπροστά μου το αποδοκιμαστικό βλέμshy

μα του Δημάρχου καθώς το προστατευτικά γαντοφορεμένο χέρι

του μου παρέδιδε τούτο το διαβόητα ανήθικο βιβλίο

Τώρα άρχιζα πια να βλέπω τα βιβλία πέρα από την ωφελιμιshy

στική τους διάσταση ως κάτι παραπάνω από πηγές πληροφοshy

ρίας διδαχής απόλαυσης ή διέγερσης Πρώτα απrsquo όλα υπήρshy

χε η έξαψη και η σημασία της κατοχής Το να κατέχεις ένα

συγκεκριμένο βιβλίο ndashένα που το είχες διαλέξει μόνος σουndash

ισοδυναμούσε με το να καθορίζεις τον εαυτό σου Κι αυτός ο

αυτοκαθορισμός έπρεπε να προστατεύεται Κι έτσι κάλυπτα

τα αγαπημένα μου βιβλία (βιβλία τσέπης αναπόφευκτα λόγω

του πενιχρού μου βαλαντίου) με διαφανή μεμβράνη Το πρώshy

το πράγμα που έκανα ωστόσο ήταν να γράψω το όνομά μου

με έναν πρόσφατα αποκτημένο πλάγιο γραφικό χαρακτήρα

με μαύρο μελάνι το οποίο υπογράμμιζα με κόκκινο στην

άκρη του εσωφύλλου Η διαφανής μεμβράνη έπρεπε να κοπεί

και να εφαρμόσει έτσι ώστε να καλύπτει και να προστατεύει

την υπογραφή που δήλωνε ιδιοκτησία Μερικά από εκείνα τα

βιβλία ndashγια παράδειγμα οι μεταφράσεις των ρώσων κλασικών

2768_BARNES_BIBLIAindd 5 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

6

από τον Ντέιβιντ Μαγκαρσάκndash βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοshy

θήκη μου

Ο αυτοκαθορισμός ήταν η μία πλευρά της μαγείας Στη

συνέχεια αργά αργά μυήθηκα και σε μιαν άλλη σε εκείνη του

παλιού του μεταχειρισμένου του από δεύτερο χέρι βιβλίου

Θυμάμαι μια σειρά από πρώτες εκδόσεις του Ώντεν πίσω από

τα τζάμια της βιβλιοθήκης ενός γείτονα ndash ενός ανθρώπου επιshy

πλέον που είχε γνωρίσει τον Ώντεν δεκαετίες πριν είχε μάλιshy

στα παίξει κρίκετ μαζί του Αυτά τα γεγονότα μού φαίνονταν

εκπληκτικά Ποτέ δεν είχα δει συγγραφέα ούτε γνώριζα κανέshy

ναν που να γνώριζε κάποιον συγγραφέα Ίσως να είχα ακούσει

έναν δυο στο ραδιόφωνο ή να είχα δει έναν δυο στην τηλεόραshy

ση σε μια από τις συνεντεύξεις που έπαιρνε για την εκπομπή

του Πρόσωπο με πρόσωπο ο Τζον Φρίμαν H πιο στενή σχέση της

οικογένειάς μου με τη λογοτεχνία ήταν ότι ο πατέρας μου είχε

σπουδάσει σύγχρονη φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Νότιγshy

χαμ όπου καθηγητής ήταν ο Έρνεστ Γουίκλι η σύζυγος του

οποίου το είχε σκάσει με τον ΝτΧ Λόρενς Α ναι και η μητέρα

μου είχε δει μια φορά τον ΡΝτ Σπιθ τον σύζυγο της Ολίβια

Μάνινγκ σε μια στάση στο Μπέρμιγχαμ Να όμως που εδώ

μπροστά μου είχα τα ιδιόκτητα αντίτυπα κάποιου που είχε γνωshy

ρίσει έναν από τους πιο διάσημους ζώντες ποιητές αυτής της

χώρας Επιπλέον αυτά τα βιβλία περιείχαν λέξεις του Ώντεν

ο απόηχος των οποίων ήταν ακόμη ζωντανός στη μορφή με

την οποία είχαν για πρώτη φορά έρθει στο φως Ένιωθα έντοshy

να αυτή τη μαγεία και λαχταρούσα να ιδιοποιηθώ ένα μέρος

της Κι έτσι από τα φοιτητικά μου χρόνια έγινα συλλέκτης

βι βλίων καθώς επίσης και χρήστης βιβλίων και ανακάλυψα ότι

δεν ήταν ιδιοκτήτης όλων των βιβλιοπωλείων ο WH Smith

2768_BARNES_BIBLIAindd 6 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

7

Περίπου σrsquo όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας ndashαπό

το τέλος του 1960 ως τα τέλη του 1970ndash έγινα ένας ακούshy

ραστος βιβλιο κυνηγός έτρεχα από πόλη σε πόλη με το αυτοκιshy

νητάκι μου ένα Morris Traveller και το φόρτωνα μέχρι επάνω

με βιβλία τα οποία αγόραζα με ρυθμό πολύ πιο γοργό από κάθε

δυνατή αναγνωστική ταχύτητα Ήταν μια εποχή που οι περισσόshy

τερες πόλεις με λογικό μέγεθος είχαν ένα τουλάχιστον μεγάλο

καθιερωμένο παλαιοβιβλιοπωλείο συχνά στη σκιά του καθεδριshy

κού ναού ή της μεγαλύτερης εκκλησίας τους θυμάμαι ότι συνήshy

θως μπορούσες να παρκάρεις απέξω όση ώρα ήθελες Ήταν

χωρίς εξαίρεση ανεξάρτητες επιχειρήσεις και όχι παραρτήματα

κάποιας αλυσίδας ndashμάλιστα μερικές φορές εξέθεταν μια επιλοshy

γή με καινούργια βιβλία στη βιτρίνα τουςndash και αμέσως ένιωθα

εκεί μέσα σαν στο σπίτι μου Η ατμόσφαιρα πρώτα απrsquo όλα

ήταν πολύ διαφορετική Εδώ τα βιβλία εκτιμούνταν έδειχναν να

αποτελούν μέρος μιας πολιτισμικής συνέχειας Τώρα πια προτιshy

μούσα τα μεταχειρισμένα από τα καινούργια βιβλία Στην Αμεριshy

κή συνηθίζουν να αναφέρονται σrsquo αυτά υποτιμητικά ως βιβλία

laquoαπό δεύτερο χέριraquo ndash όμως αυτή η συνέχεια της ιδιοκτησίας ήταν

μέρος της γοητείας τους Ένα βιβλίο πρόσφερε την εξήγηση που

έδινε για τον κόσμο σε έναν άνθρωπο ύστερα σε έναν άλλον και

ούτω καθεξής για γενιές ολόκληρες διαφορετικά χέρια κρατούshy

σαν το ίδιο βιβλίο και αντλούσαν κάποτε την ίδια και κάποτε διαshy

φορετική σοφία απrsquo αυτό Τα παλιά βιβλία έδειχναν την ηλικία

τους είχαν καφετιές κηλίδες στις σελίδες τους όπως οι γέροshy

ντες έχουν ελιές και πανάδες Επίσης μύριζαν όμορφα ndash ακόμα

κι όταν έζεχναν τσιγάρο και (κάπου κάπου) πούρο Και πολλά

εξεμούσαν συγκλονιστικά εφήμερα παμπάλαιες αγγελίες εκδοshy

τών και σελιδοδείκτεςshyαντίκες ndash συχνά με τα λογότυπα ασφαshy

λιστικών εταιρειών ή με διαφημίσεις του σαπουνιού Sunlight

2768_BARNES_BIBLIAindd 7 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

6

από τον Ντέιβιντ Μαγκαρσάκndash βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοshy

θήκη μου

Ο αυτοκαθορισμός ήταν η μία πλευρά της μαγείας Στη

συνέχεια αργά αργά μυήθηκα και σε μιαν άλλη σε εκείνη του

παλιού του μεταχειρισμένου του από δεύτερο χέρι βιβλίου

Θυμάμαι μια σειρά από πρώτες εκδόσεις του Ώντεν πίσω από

τα τζάμια της βιβλιοθήκης ενός γείτονα ndash ενός ανθρώπου επιshy

πλέον που είχε γνωρίσει τον Ώντεν δεκαετίες πριν είχε μάλιshy

στα παίξει κρίκετ μαζί του Αυτά τα γεγονότα μού φαίνονταν

εκπληκτικά Ποτέ δεν είχα δει συγγραφέα ούτε γνώριζα κανέshy

ναν που να γνώριζε κάποιον συγγραφέα Ίσως να είχα ακούσει

έναν δυο στο ραδιόφωνο ή να είχα δει έναν δυο στην τηλεόραshy

ση σε μια από τις συνεντεύξεις που έπαιρνε για την εκπομπή

του Πρόσωπο με πρόσωπο ο Τζον Φρίμαν H πιο στενή σχέση της

οικογένειάς μου με τη λογοτεχνία ήταν ότι ο πατέρας μου είχε

σπουδάσει σύγχρονη φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Νότιγshy

χαμ όπου καθηγητής ήταν ο Έρνεστ Γουίκλι η σύζυγος του

οποίου το είχε σκάσει με τον ΝτΧ Λόρενς Α ναι και η μητέρα

μου είχε δει μια φορά τον ΡΝτ Σπιθ τον σύζυγο της Ολίβια

Μάνινγκ σε μια στάση στο Μπέρμιγχαμ Να όμως που εδώ

μπροστά μου είχα τα ιδιόκτητα αντίτυπα κάποιου που είχε γνωshy

ρίσει έναν από τους πιο διάσημους ζώντες ποιητές αυτής της

χώρας Επιπλέον αυτά τα βιβλία περιείχαν λέξεις του Ώντεν

ο απόηχος των οποίων ήταν ακόμη ζωντανός στη μορφή με

την οποία είχαν για πρώτη φορά έρθει στο φως Ένιωθα έντοshy

να αυτή τη μαγεία και λαχταρούσα να ιδιοποιηθώ ένα μέρος

της Κι έτσι από τα φοιτητικά μου χρόνια έγινα συλλέκτης

βι βλίων καθώς επίσης και χρήστης βιβλίων και ανακάλυψα ότι

δεν ήταν ιδιοκτήτης όλων των βιβλιοπωλείων ο WH Smith

2768_BARNES_BIBLIAindd 6 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

7

Περίπου σrsquo όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας ndashαπό

το τέλος του 1960 ως τα τέλη του 1970ndash έγινα ένας ακούshy

ραστος βιβλιο κυνηγός έτρεχα από πόλη σε πόλη με το αυτοκιshy

νητάκι μου ένα Morris Traveller και το φόρτωνα μέχρι επάνω

με βιβλία τα οποία αγόραζα με ρυθμό πολύ πιο γοργό από κάθε

δυνατή αναγνωστική ταχύτητα Ήταν μια εποχή που οι περισσόshy

τερες πόλεις με λογικό μέγεθος είχαν ένα τουλάχιστον μεγάλο

καθιερωμένο παλαιοβιβλιοπωλείο συχνά στη σκιά του καθεδριshy

κού ναού ή της μεγαλύτερης εκκλησίας τους θυμάμαι ότι συνήshy

θως μπορούσες να παρκάρεις απέξω όση ώρα ήθελες Ήταν

χωρίς εξαίρεση ανεξάρτητες επιχειρήσεις και όχι παραρτήματα

κάποιας αλυσίδας ndashμάλιστα μερικές φορές εξέθεταν μια επιλοshy

γή με καινούργια βιβλία στη βιτρίνα τουςndash και αμέσως ένιωθα

εκεί μέσα σαν στο σπίτι μου Η ατμόσφαιρα πρώτα απrsquo όλα

ήταν πολύ διαφορετική Εδώ τα βιβλία εκτιμούνταν έδειχναν να

αποτελούν μέρος μιας πολιτισμικής συνέχειας Τώρα πια προτιshy

μούσα τα μεταχειρισμένα από τα καινούργια βιβλία Στην Αμεριshy

κή συνηθίζουν να αναφέρονται σrsquo αυτά υποτιμητικά ως βιβλία

laquoαπό δεύτερο χέριraquo ndash όμως αυτή η συνέχεια της ιδιοκτησίας ήταν

μέρος της γοητείας τους Ένα βιβλίο πρόσφερε την εξήγηση που

έδινε για τον κόσμο σε έναν άνθρωπο ύστερα σε έναν άλλον και

ούτω καθεξής για γενιές ολόκληρες διαφορετικά χέρια κρατούshy

σαν το ίδιο βιβλίο και αντλούσαν κάποτε την ίδια και κάποτε διαshy

φορετική σοφία απrsquo αυτό Τα παλιά βιβλία έδειχναν την ηλικία

τους είχαν καφετιές κηλίδες στις σελίδες τους όπως οι γέροshy

ντες έχουν ελιές και πανάδες Επίσης μύριζαν όμορφα ndash ακόμα

κι όταν έζεχναν τσιγάρο και (κάπου κάπου) πούρο Και πολλά

εξεμούσαν συγκλονιστικά εφήμερα παμπάλαιες αγγελίες εκδοshy

τών και σελιδοδείκτεςshyαντίκες ndash συχνά με τα λογότυπα ασφαshy

λιστικών εταιρειών ή με διαφημίσεις του σαπουνιού Sunlight

2768_BARNES_BIBLIAindd 7 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

7

Περίπου σrsquo όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας ndashαπό

το τέλος του 1960 ως τα τέλη του 1970ndash έγινα ένας ακούshy

ραστος βιβλιο κυνηγός έτρεχα από πόλη σε πόλη με το αυτοκιshy

νητάκι μου ένα Morris Traveller και το φόρτωνα μέχρι επάνω

με βιβλία τα οποία αγόραζα με ρυθμό πολύ πιο γοργό από κάθε

δυνατή αναγνωστική ταχύτητα Ήταν μια εποχή που οι περισσόshy

τερες πόλεις με λογικό μέγεθος είχαν ένα τουλάχιστον μεγάλο

καθιερωμένο παλαιοβιβλιοπωλείο συχνά στη σκιά του καθεδριshy

κού ναού ή της μεγαλύτερης εκκλησίας τους θυμάμαι ότι συνήshy

θως μπορούσες να παρκάρεις απέξω όση ώρα ήθελες Ήταν

χωρίς εξαίρεση ανεξάρτητες επιχειρήσεις και όχι παραρτήματα

κάποιας αλυσίδας ndashμάλιστα μερικές φορές εξέθεταν μια επιλοshy

γή με καινούργια βιβλία στη βιτρίνα τουςndash και αμέσως ένιωθα

εκεί μέσα σαν στο σπίτι μου Η ατμόσφαιρα πρώτα απrsquo όλα

ήταν πολύ διαφορετική Εδώ τα βιβλία εκτιμούνταν έδειχναν να

αποτελούν μέρος μιας πολιτισμικής συνέχειας Τώρα πια προτιshy

μούσα τα μεταχειρισμένα από τα καινούργια βιβλία Στην Αμεριshy

κή συνηθίζουν να αναφέρονται σrsquo αυτά υποτιμητικά ως βιβλία

laquoαπό δεύτερο χέριraquo ndash όμως αυτή η συνέχεια της ιδιοκτησίας ήταν

μέρος της γοητείας τους Ένα βιβλίο πρόσφερε την εξήγηση που

έδινε για τον κόσμο σε έναν άνθρωπο ύστερα σε έναν άλλον και

ούτω καθεξής για γενιές ολόκληρες διαφορετικά χέρια κρατούshy

σαν το ίδιο βιβλίο και αντλούσαν κάποτε την ίδια και κάποτε διαshy

φορετική σοφία απrsquo αυτό Τα παλιά βιβλία έδειχναν την ηλικία

τους είχαν καφετιές κηλίδες στις σελίδες τους όπως οι γέροshy

ντες έχουν ελιές και πανάδες Επίσης μύριζαν όμορφα ndash ακόμα

κι όταν έζεχναν τσιγάρο και (κάπου κάπου) πούρο Και πολλά

εξεμούσαν συγκλονιστικά εφήμερα παμπάλαιες αγγελίες εκδοshy

τών και σελιδοδείκτεςshyαντίκες ndash συχνά με τα λογότυπα ασφαshy

λιστικών εταιρειών ή με διαφημίσεις του σαπουνιού Sunlight

2768_BARNES_BIBLIAindd 7 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

8

Κι έτσι οδηγούσα μέχρι το Σάλσμπερι το Πίτερσφιλντ το

Άιλσμπερι το Σάουθπορτ το Τσέλτεναμ το Γκίλντφορντ και

χωνόμουν σε πίσω δωμάτια και κλειδωμένες αποθήκες και

υπόστεγα όποτε μπορούσα Πολύ λιγότερο άνετα αισθανόshy

μουν σε μέρη που μύριζαν θαυμάσιες βιβλιοδεσίες ή γνώριζαν

εξαιρετικά καλά την αξία κάθε βιβλίου τους Προτιμούσα τη

δημοκρατική ακαταστασία των μαγαζιών όπου τα βιβλία ήταν

σωριασμένα φύρδην μίγδην και το παζάρι ήταν εφικτό Εκείνη

την εποχή ακόμα και στα βιβλιοπωλεία που πουλούσαν καιshy

νούργιες εκδόσεις δεν υπήρχε ίχνος αυτής της μανίας άμεσης

επιστροφής των απούλητων βιβλίων την οποία έχει επιβάλει

το σύγχρονο μάνατζμεντ Σήμερα ο μέσος χρόνος ζωής στις

προθήκες ενός καινούργιου πανόδετου βιβλίου ndashυπό την προϋshy

πόθεση βέβαια ότι θα φτάσει στις προθήκεςndash είναι τέσσερις

μήνες Τότε τα βιβλία έμεναν στα ράφια ώσπου να τα αγοράshy

σουν ή ίσως εκποιούνταν διστακτικά σε χαμηλότερη τιμή ή

μετακινούνταν στο τμήμα των μεταχειρισμένων όπου μπορεί

να έμεναν επί χρόνια Το βιβλίο με την απαγορευτική για σένα

τιμή ή εκείνο που δεν ήσουν βέβαιος ότι θέλεις μπορεί να σε

περίμενε στην ίδια θέση όταν επέστρεφες στο βιβλιοπωλείο την

ερχόμενη χρονιά Τα παλαιοβιβλιοπωλεία επίσης δίδασκαν το

μάθημα του συγγραφέα που έχει βγει από τη μόδα Οι Τσαρλς

Μόργκαν Χιου Γουόλπολ Ντόρνφορντ Γέιτς Λόρδος Λίτον

κυρία Χένρι Γουντ καταλάμβαναν ράφια επί ραφιών περιμένοshy

ντας να ξανάρθουν στη μόδα Και σπανίως έρχονταν

Αγόραζα με μια πείνα που σήμερα την αναγνωρίζω ανατρέshy

χοντας σrsquo εκείνα τα χρόνια ως ένα είδος ανάγκης η βιβλιοshy

μανία είναι γνωστή ασθένεια Η αγορά των βιβλίων ασφαλώς

απορροφούσε πάνω από το μισό διαθέσιμο εισόδημά μου Αγόshy

ραζα πρώτες εκδόσεις των συγγραφέων που θαύμαζα περισshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 8 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

9

σότερο Γουό Γκριν Χάξλεϊ Ντάρελ Μπέτζιμαν Αγόρασα

πρώτες εκδόσεις βικτοριανών ποιητών όπως ο Τένισον και ο

Μπράουνινγκ (κανέναν από τους οποίους δεν διάβασα) γιατί

μου φάνηκαν εκπληκτικά φθηνές Η διαχωριστική γραμμή ανάshy

μεσα στα βιβλία που μου άρεσαν τα βιβλία που νόμιζα πως θα

μου άρεσαν τα βιβλία που έλπιζα πως θα μου άρεσαν και τα

βιβλία που δεν μου άρεσαν τώρα αλλά νόμιζα ότι ενδεχομένως

θα μου άρεσαν στο μέλλον ήταν σχεδόν αδιόρατη Συνέλεγα σειshy

ρές όπως τα King Penguins τα βιβλία για την εξοχή των εκδόshy

σεων Batsford και τη σειρά Η Βρετανία με εικόνες των εκδόσεων

Collins που είχε κυκλοφορήσει τις δεκαετίες του 1940 και του

1950 Αγόραζα ποιητικά φυλλάδια και δερματόδετες γαλλικές

εγκυκλοπαίδειες εκδομένες από τον Larousse βιβλία κόμικς

και βικτoριανά αλμανάκ παρωχημένα λεξικά και δεμένα αντίshy

τυπα περιοδικών ndash από το Cornhill ως το Strand Αγόρασα ένα

αντίτυπο του Sensation της πρώτης βελγικής έκδοσης του μυθιshy

στορήματος του Ίβλιν Γουό Λαβράκι Έφτασα μάλιστα να επινοήshy

σω μια κατηγορία που την ονόμασα Παράξενα Βιβλία χρήσιμη

ώστε να δικαιολογεί εκκεντρικές αγορές όπως τα Βιτσίζοντας γουshy

ρούνια και κυνηγώντας σκαντζόχοιρους του σερ Ρόμπερτ Μπάντενshy

Πάουελ Υλική ενέργεια του Πυροβολητή Μπίλι Γουέλς Οδηγός

χεριού του Κέιρο και Κλακέτες διrsquo αρχαρίους μιας laquoΙζόλδηςraquo Όλα

αυτά βρίσκονται ακόμη στη βιβλιοθήκη μου αν και σπάνια τα

συμβουλεύομαι Επίσης αγόραζα βιβλία η αγορά των οποίων

δεν είχε κανένα νόημα είτε εκείνη τη στιγμή είτε αναδρομικά

ndash όπως και τους τρεις τόμους (σε πρώτη έκδοση με ωραιότατες

κουβερτούρες και σίγουρα αδιάβαστους από τον προηγούμενο

ιδιοκτήτη τους) των απομνημονευμάτων του σερ Άντονι Ίντεν

Ποιο νόημα είχε μια τέτοια κίνηση Η περίπτωσή μου χειροτέshy

ρευε από το γεγονός ότι ήμουν στην ιδιόλεκτο του σιναφιού

2768_BARNES_BIBLIAindd 9 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

10

ένας laquoεξαντλητικιστήςraquo Έτσι για παράδειγμα επειδή είχα

θαυμάσει τα λίγα θεατρικά έργα του Σω που είχα δει κατέληξα

με βιβλία του εκτάσεως αρκετών μέτρων φτάνοντας να προμηshy

θευτώ ως και κάτι δυσεύρετα φυλλάδιά του περί χορτοφαγίας

Δεδομένου ότι ο Σω ήταν ιδιαιτέρως δημοφιλής και τα τυπωμέshy

να του κείμενα κατrsquo αναλογίαν υπεράριθμα ποτέ δεν πλήρωσα

πολλά για οποιοδήποτε βιβλίο αυτής της συλλογής Πράγμα που

σήμαινε επίσης πως όταν τριάντα χρόνια αργότερα εμφάνισα

πλήρη δυσανεξία στον διδακτισμό και το αυτάρεσκο πνεύμα του

Σω και αποφάσισα να ξεπουλήσω τα έργα του είχα αξιοσημείωshy

τη χασούρα

Πότε πότε έκανα συναρπαστικές ανακαλύψεις Στην πίσω

αποθήκη του βιβλιοπωλείου F Weatherhead amp Son του

Άιλσμπερι βρήκα ένα αντίτυπο των πρώτων δύο κάντος από τον

Δον Ζουάν του Μπάιρον που είχαν δημοσιευτεί χωρίς το όνομα

του συγγραφέα το 1819 Αυτή η σπάνια πρώτη έκδοση δεμένη

με μπλε ύφασμα μου κόστισε 625 λίρες Θα επιθυμούσα να

ισχυριστώ (πράγμα που συνήθιζα μερικές φορές) ότι αυτό που

με οδήγησε να εντοπίσω το βιβλίο ήταν η γνώση ειδικού που

διέθετα σε σχέση με τη βυρωνική βιβλιογραφία Όμως αυτό θα

συνεπαγόταν την αγνόηση από πλευράς μου ενός σημαντικού

στοι χείου της σημείωσης με μολύβι στην πρώτη σελίδα γραμshy

μένης με το χέρι του βιβλιοπώλη (laquoΤα Κάντος Ι και ΙΙ εμφανίshy

στηκαν στο Λονδίνο τον Ιούλιο του 1819 χωρίς το όνομα του

συγγραφέα ή του εκδότη σε ένα ολιγοσέλιδο ldquoquartordquoraquo) Ως εκ

τούτου η τιμή των 625 λιρών δεν ήταν αποτέλεσμα παραδροshy

μής ή απροσεξίας μάλλον ήταν μια ένδειξη ότι το βιβλίο βριshy

σκόταν στο ράφι επί δεκαετίες

2768_BARNES_BIBLIAindd 10 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

11

Πολύ συχνά ωστόσο έκανα και σοβαρά λάθη Γιατί για

παράδειγμα να αγοράσω από τον DM Beach στο Σάλσμπεshy

ρι τον Όλιβερ Τουίστ στα πρωτότυπα μηνιαία του τεύχη όπως

εκδόθηκαν αρχικά από το περιοδικό Bentleyrsquos Miscellany Ήταν

καλή ιδέα επειδή βρίσκονταν σε άριστη κατάσταση με υπέροshy

χες εικονογραφήσεις εξώφυλλα και διαφημίσεις Ήταν κακή

ιδέα επειδή ένα από τα τεύχη (το πρώτο ή το τελευταίο) έλειπε

ndash εξού και η προσιτή τιμή του Ήταν μια αισιόδοξη ιδέα επειshy

δή ήμουν σίγουρος ότι θα κατόρθωνα να εντοπίσω το ελλείπον

τεύχος σε κάποια μεταγενέστερη εξόρμηση της ζωής μου ως

συλλέκτη Περιττό να πω ότι ποτέ δεν το εντόπισα και αυτή

η ανοησία επέσυρε τη χλεύη της βιβλιοθήκης μου επί πολλά

χρόνια

Τέλος υπήρχαν και στιγμές που συνειδητοποιούσα ότι ο

κόσμος των βιβλίων και της βιβλιοσυλλογής δεν ήταν ακριβώς

όπως τον είχα φανταστεί Ενώ ήμουν εξοικειωμένος με διάσηshy

μες περιπτώσεις βιβλιοπλαστογράφησης πάντοτε υπέθετα ότι

οι συλλέκτες ήταν έντιμοι και ευθείς άνθρωποι (το ίδιο συνήθιshy

ζα να πιστεύω και για τους κηπουρούς) Κι ύστερα μια μέρα

βρέθηκα στο Lilies in Weedon του Μπακς ndashδεχόταν laquoμόνο

κατόπιν ραντεβούraquondash μια βικτoριανή έπαυλη τριάντα πέντε

δωματίων τόσο πνιγμένη στα βιβλία που έμεινα εκεί μέσα από

το πρωί ως αργά το βράδυ Στο τμήμα της με τις πρώτες εκδόshy

σεις βρήκα ένα βιβλίο που το έψαχνα χρόνια τα Πρόστυχα κορμιά

του Ίβλιν Γουό Του έλειπε η κουβερτούρα (πράγμα φυσιολογιshy

κό ndash ελάχιστοι από τους πρώτους αγοραστές του Γουό κρατούshy

σαν το εύγλωττο ντύμα του βιβλίου τους) όμως ήταν άθικτο

Η τιμή ήτανhellip εκπληκτικά χαμηλή Ύστερα διάβασα μια μικρή

σημείω ση με μολύβι που εξηγούσε το γιατί Ήταν ο γραφικός

χαρακτήρας και η υπογραφή του Ρότζερ Σένχαουζ του εκδότη

2768_BARNES_BIBLIAindd 11 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

12

από τον κύκλο του Μπλούμσμπερι ο οποίος υπήρξε ο τελευshy

ταίος εραστής του Λίτον Στρέιτσι Έλεγε ndashκαι παραθέτω από

μνήμηςndash laquoΑυτή η δεύτερη ανατύπωση αφέθηκε στα ράφια μου

στη θέση της πρώτης μου έκδοσηςraquo Σοκαρίστηκα Ήταν φανεshy

ρό δεν επρόκειτο για απλή παρόρμηση Ο ένοχος πρέπει να

είχε φτάσει στο σπίτι του Σένχαουζ με κρυμμένο αυτό το αντίshy

τυπο ndashυποθέτω πως ήταν αυτός και όχι αυτήndash και μετά να κατάshy

φερε να αλλάξει την πρώτη έκδοση με τούτην εδώ όταν δεν

ήταν κανείς στο δωμάτιο Ποιος μπορεί να ήταν Θα έμπαινα

εγώ ποτέ σε τέτοιο πειρασμό (Ναι στη συνέχεια μπήκα ndash σε

πειρασμό εννοώ) Και θα μπορούσε να το κάνει κάποιος και σrsquo

εμένα αυτό (Όχι απrsquo όσο ξέρω)

Πρόσφατα άκουσα μια άλλη παραλλαγή αυτής της ιστοshy

ρίας από διαφορετική οπτική γωνία Ένας αναγνώστης έστειλε

σε έναν μάλλον διάσημο εν ζωή συγγραφέα ένα αντίτυπο ενός

πρώιμου μυθιστορήματός του (εκείνη η πρώτη έκδοση είχε

τυπωθεί σε χίλια αντίτυπα) ζητώντας του να του το υπογράψει

και εσωκλείοντας το γραμματόσημο Ύστερα από λίγο στο σπίshy

τι του αναγνώστη κατέφθασε ένα πακέτο που περιείχε το μυθιshy

στόρημα ευσυνείδητα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα ndash

μόνο που αυτός είχε κρατήσει την πολύτιμη πρώτη έκδοση και

είχε στείλει αντrsquo αυτής τη δεύτερη ανατύπωση

Εκείνες τις παλιές εποχές το κυνήγι του βιβλίου προϋπέθετε

τρεξίματα πολλών χιλιομέτρων αργή συσσώρευση και συχνές

ματαιώσεις οι παρενέργειες ήταν η τάση όταν αποτύγχανες να

βρεις αυτό που γύρευες να αγοράσεις μια τυχαία σειρά βιβλίων

για να αποδείξεις πως το ταξίδι σου δεν είχε πάει χαμένο Αυτός

ο τρόπος απόκτησης δεν είναι πια δυνατός ή μάλλον δεν έχει

πια νόημα Όλα εκείνα τα παλιά ετοιμόρροπα μαγαζιά όλα

τους εγκατεστημένα στα πιο όμορφα σημεία των πόλεων έχουν

2768_BARNES_BIBLIAindd 12 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

13

χαθεί Ανατρέχω στην αναφορά του Ρόι Χάρλεϊ Λιούις από το

βιβλίο του Οδηγός Παλαιοβιβλιοπωλείων για βιβλιοϊχνηλάτες (δεύτερη

έκδοση 1982) όπου μιλάει για τον DM Beach στο Σάλσμπερι

laquoΥπάρχουν αρκετά βιβλιοπωλεία σε θέσεις τόσο μεγάλης αξίας

που οι ιδιοκτήτες τους θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια μικρή

περιουσία αν τα πουλούσαν και άρχιζαν να εργάζονται από το

σπίτι τους [hellip] Ενώ οι τιμές των ακινήτων στο Γουίλτσαϊρ δεν

μπορούν να συγκριθούν (ας πούμε) με εκείνες του Λονδίνου

αυτή η θαυμάσια γωνία στη High street έχει τεράστιες λειτουρshy

γικές δαπάνες για οποιοδήποτε βιβλιοπωλείοraquo Ο Μπιτς έκλειshy

σε το 1999 ο Γουέδερχεντ (που διέθετε υφασμάτινη τσάντα με

τη φίρμα του τυπωμένη στην μπροστινή πλευρά) το 1998 και

το Lilies ndashπου ήταν γεμάτο με τυχαία εκθέματα όπως η νεκρική

μάσκα του Τζoν Κόουπερ Πόουι και laquoτο ρολόι που ανήκε στους

ανθρώπους που είχαν βάλει τη μηχανή στο πλοίο με το οποίο

πνίγηκε ο Σέλεϊraquondash δεν υπάρχει πια Το μεγαλύτερο το ευρύτεshy

ρο το πιο γενικό είναι και το πιο ευάλωτο Φαίνεται πως αυτή

η διαπίστωση έχει γίνει σήμερα ο κανόνας

Η διαδικασία του συλλέγειν έχει επίσης αλλάξει ολοσχερώς

χάρη στο διαδίκτυο Χρειάστηκα κάπου δώδεκα χρόνια ώσπου

να βρω την πρώτη έκδοση των Πρόστυχων κορμιών και πλήρωshy

σα 25 λίρες Σήμερα τριάντα δευτερόλεπτα περιήγηση στο

abebookscom αρκεί για να βρεθώ μπροστά σε είκοσι πρώτες

εκδόσεις που ποικίλλουν ως προς την κατάσταση και τις τιμές

(η πιο ακριβή με τις σπανιότατες πια κουβερτούρες του Γουό

κυμαίνεται μεταξύ 15 και 28 χιλιάδων λιρών) Όταν η μεγάλη

αγγλίδα μυθιστοριογράφος Πινέλοπι Φιτζέραλντ πέθανε αποshy

φάσισα τιμής ένεκεν να αγοράσω τις πρώτες εκδόσεις (με κουshy

βερτούρες) των τελευταίων τεσσάρων μυθιστορημάτων της ndash

των τεσσάρων που παγίωσαν την αίγλη της Όλο αυτό μου πήρε

2768_BARNES_BIBLIAindd 13 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

14

λιγότερο χρόνο απrsquo όσο θα μου χρειαζόταν για να βρω θέση να

παρκάρω κοντά στο σημείο όπου άλλοτε υπήρχε το βιβλιοπωshy

λείο του Μπιτς Κι ενώ θα μπορούσα να συνεχίσω να αναζηshy

τώ τον Ρομαντισμό και το Απρόσμενο της ανακάλυψης ndashγιατί

ναι υπήρχε ρομαντισμόςndash πρέπει να παραδεχτώ ότι το παλιό

σύστημα ήταν και χρονοβόρο και πολυέξοδο

Έγινα λιγότερο βιβλιοσυλλέκτης (ή ίσως φετιχιστής του

βι βλίου) αφότου εξέδωσα το πρώτο μου μυθιστόρημα

Ίσως σε κάποιο υποσυνείδητο επίπεδο να αποφάσισα ότι

άπαξ και παρήγαγα πια τις δικές μου πρώτες εκδόσεις χρειαshy

ζόμουν λιγότερο τις πρώτες εκδόσεις των άλλων Έφτασα

μάλιστα στο σημείο να πουλήσω βιβλία μου ndash πράγμα ως τότε

ασύλληπτο Όχι ότι αυτό επιβράδυνε τον ρυθμό απόκτησης

νέων βι βλίων εξακολουθώ να αγοράζω βιβλία πιο γρήγορα

απrsquo ότι τα διαβάζω Και πάλι όμως αυτό φαίνεται εντελώς

φυσιολογικό θα ήταν αλλόκοτο να έχεις γύρω σου μόνο τόσα

βιβλία όσα θα προλάβεις να διαβάσεις ως το τέλος της ζωής

σου Και παραμένω προσκολλημένος στο έντυπο βιβλίο και

στο βιβλιοπωλείο Οι πιέσεις που υφίστανται τελευταία και

τα δύο είναι τεράστιες Το τελευταίο μου μυθιστόρημα κόστιshy

σε στον αναγνώστη 1299 λίρες στο βιβλιοπωλείο σχεδόν τη

μισή τιμή (συν τα έξοδα ταχυδρομείου) online και μόλις 479

λίρες κάνοντας download για το Kindle Η οικονομία είναι

άτεγκτη Ωστόσο ευτυχώς η οικονομία ποτέ δεν έλεγξε ούτε

την ανάγνωση ούτε την αγορά του βιβλίου Ο Τζον Απντάικ

προς το τέλος της ζωής του απαισιοδοξούσε σχετικά με το

μέλλον του έντυπου βιβλίου

2768_BARNES_BIBLIAindd 14 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Μ Ι Α Ζ Ω Η Μ Ε Σ Α Σ Τ Α Β Ι Β Λ Ι Α

15

Γιατί ποιος σrsquo αυτό το αδιανόητο μέλλον όταν θα είμαι νεκρός θα

διαβάζει Η τυπωμένη σελίδα ήταν απλώς το σύντομο θαύμα μισής χι shy

λιετίαςhellip

Είμαι πιο αισιόδοξος τόσο ως προς την ανάγνωση όσο και

ως προς τα βιβλία Θα υπάρχουν πάντοτε και μη αναγνώστες

κακοί αναγνώστες τεμπέληδες αναγνώστες ndash πάντα υπήρχαν

Η ανάγνωση είναι η δεξιότητα της πλειοψηφίας αλλά η τέχνη

της μειοψηφίας Κι όμως τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήshy

σει την ακριβή περίπλοκη λεπτή επικοινωνία ανάμεσα στον

απόντα συγγραφέα και τον συνεπαρμένο παρόντα αναγνώστη

Ούτε πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο θα μπορέσει ποτέ να

υποκαταστήσει το έντυπο ndash ακόμα κι αν αριθμητικά υπερτερήshy

σει Κάθε βιβλίο βιώνεται και φαίνεται διαφορετικό στα χέρια

σου κάθε download στο Kindle βιώνεται και φαίνεται ακριshy

βώς το ίδιο (αν και ίσως κάποια μέρα το ηλεκτρονικό βιβλίο θα

περιέχει μια λειτουργία laquoμυρωδιάςraquo την οποία θα ενεργο ποιείς

για να κάνεις το ηλεκτρονικό σου μυθιστόρημα του Ντίκενς

να αναδίνει αίφνης την ευωδιά του παλιωμένου χαρτιού της

νικοτίνης των καφετιών κηλίδων του) Τα βιβλία θα χρειαστεί

να κερδίσουν τα προς το ζην ndash το ίδιο και τα βιβλιοπωλεία Τα

βιβλία θα χρειαστεί να γίνουν πιο επιθυμητά όχι αγαθά πολυτεshy

λείας αλλά καλά σχεδιασμένα ελκυστικά ικανά να μας κάνουν

να επιθυμούμε να τα πάρουμε στα χέρια μας να τα αγοράσουshy

με να τα χαρίσουμε να τα κρατήσουμε να σκεφτούμε να τα

ξαναδιαβάσουμε και να θυμόμαστε στα χρόνια που θα rsquoρθουν

ότι αυτή ήταν η έκδοση μέσα από την οποία συναντηθήκαμε με

όσα βρίσκονταν μέσα της Δεν έχω λουδιτικές προκαταλήψεις

ενάντια στη νέα τεχνολογία απλώς τα έντυπα βιβλία φαίνονται

ότι περιέχουν γνώση ενώ τα ηλεκτρονικά φαίνονται ότι περιέshy

2768_BARNES_BIBLIAindd 15 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ

Τ Ζ Ο Υ Λ Ι Α Ν Μ Π Α Ρ Ν Σ

16

χουν πληροφορία Τα σχολικά βραβεία του πατέρα μου βρίσκοshy

νται σήμερα στη βιβλιοθήκη μου ενενήντα χρόνια αφrsquo ότου τα

κέρδισε Και προτιμώ να διαβάσω τα ποιήματα του Γκόλντσμιθ

σrsquo αυτή τη μορφή παρά online

Ο αμερικανός συγγραφέας και ντιλετάντης Λόγκαν Πέαρshy

σαλ Σμιθ είπε κάποτε laquoΜερικοί άνθρωποι νομίζουν ότι το

σημαντικό είναι η ζωή όμως εγώ προτιμώ το διάβασμαraquo Όταν

διασταυρώθηκα για πρώτη φορά με τούτο τον αφορισμό τον

θεώρησα πνευματώδη τώρα τον βρίσκω ndashόπως μου συμβαίνει

με πολλά αποφθέγματαndash ολισθηρό και ψευδή Η ζωή και το

διάβασμα δεν είναι χωριστές δραστηριότητες Η διάκριση είναι

πλαστή (όπως όταν ο Γέητς φαντάζεται ότι πρέπει να διαλέξεις

ανάμεσα laquoστην τελειότητα της ζωής ή του έργουraquo) Όταν διαshy

βάζεις ένα σπουδαίο βιβλίο δεν δραπετεύεις από τη ζωή βυθίshy

ζεσαι σrsquo αυτήν Μπορεί να υπάρχει μια επιφανειακή απόδραshy

ση ndashσε διαφορετικές χώρες ήθη γλωσσικά σχήματαndash όμως

αυτό που κατά βάθος κάνεις είναι να διευρύνεις τους τρόπους

με τους οποίους κατανοείς τις λεπτές αποχρώσεις της ζωής τα

παράδοξά της τις χαρές της τους πόνους και τις αλήθειες της

Η ανάγνωση και η ζωή δεν εξελίσσονται ξεχωριστά ndash συμβιώshy

νουν Και για το σοβαρό έργο της φαντασιακής ανακάλυψης και

της αυτογνωσίας υπάρχει και παραμένει ένα και μόνο τέλειο

σύμβολο το έντυπο βιβλίο

Μετάφραση Κατερίνα Σχινά

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian στις 29 Ιουνίου 2012 To παρόν έντυπο διατίθεται δωρεάν από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (Οκτώβριος 2012)

2768_BARNES_BIBLIAindd 16 20092012 1012 πμ