ασύμμετρη

απειλή

Πέρα από τον αγελαίο υπερατομικισμό της αστικής

κοινωνίας η ελέυθερη καθολική ατομικότητα

Απρίλης 2014

Οι νύχτες θα σπρώξουν το μάνταλο της πόρταςΤα χρόνια θα υφάνουν τον ιστό τους πάνω στα παράθυρα

Και γω θα τραγουδάω πάντα σαν τραγούδι του αγώναΤο τραγούδι μου της φυλακήςΘα ξαναϊδωθούμε φίλοι μου

Ναι θα ξαναϊδωθούμεΘα χαμογελάσουμε μαζί στον ήλιο

Θα αγωνιστούμε δίπλα-δίπλα

Ναζίμ Χικμέτ

Ο άνεμος φυσάΗ ελευθερία θα έρθει σύντομαΚι ύστερα θα έρθουμε κι εμείς

Μέσα απrsquo τις σκιές

Leonard Kohen

στους έγκλειστους και καταζητούμενους αναρχικούς και κομμουνιστές συντρόφους

(και στη χ φυσικάhellip)

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗlaquoΗ κριτική μάδησε τα φανταστικά λουλούδια απ΄ την αλυσίδα όχι για

να σέρνει ο άνθρωπος τη χωρίς φαντασία και παρηγοριά αλυσίδα αλλά για να την αποτινάξει και να αδράξει το ζωντανό λουλούδιraquo

Καρλ Μαρξ

Ο κυρίαρχος ατομικισμός μας δείχνει τα δόντια του μέσα από τη χαμογελαστή θηριωδία του lifestyle Ζήσε κι άσε τους άλλους να πεθαίνουν Με μια ακροβασία κατάργησε κάθε συλλογικό όρα-μα και το αντικατέστησε με τον φιλοτομαρισμό Ο νεοφιλελευθε-ρισμός ο εφαρμοσμένος κοινωνικός δαρβινισμός διέταξε την με-τατροπή της ατομικής αυτοϊκανοποίησης σε μέγιστο καθήκον του Homo Economicus (του αποξενωμένου ατόμου) laquoΠρώτο και τε-λευταίο σκαλοπάτι δεν είναι η κοινωνία αλλά το άτομοraquo έλεγε προ δεκαετιών ο γερμανός χριστιανοδημοκράτης Κ Μπιντενκοπφ Και με μια διαταγή του μουφτή της σιδηράς Θάτσερ η ταξική πάλη έπαυε laquoΔεν υπάρχουν πια κοινωνικές τάξεις παρά μόνο άτομαraquo Αρκετά με το ρομαντικό ποίμνιο της φεουδαρχικής εκκλησίας ο άνθρωπος πρέπει να γίνει λύκος για το συνάνθρωπό του ο ελεύ-θερος ανταγωνισμός κατακερματίζει οριστικά τα κοινωνικά υπο-κείμενα από κοπάδι προβάτων της εκκλησίας γίνονται μοναχικοί λύκοι της οικονομίας Μια αγέλη υπερατομικιστώνhellip

Το γυμνό συμφέρον αφαίρεσε το φύλλο της συκής της απατηλής κοινότητας Ο φιλοτομαρισμός έγινε ο ατομικισμός της εποχής μας Η αλληλοφαγία εμφανίζεται ως φυσικά δοσμένο και αιώνιο ανθρώ-πινο χαρακτηριστικό ως η πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης Ο σημερινός άνθρωπος για τους απολογητές του υπάρχοντος δεν προέκυψε ιστορικά αλλά δόθηκε από τη φύση ακριβώς όπως εμ-φανίζεται σήμερα Άρα είναι αναλλοίωτος στον χωροχρόνο της αν-θρώπινης ιστορίας1

1 Γράφει ο Γκράμσι στις σημειώσεις του για τον Μακιαβέλι laquoΤο θεμελιακό καινούργιο στοιχείο που έχει εισαγάγει η φιλοσοφία της πράξης στην επιστήμη της πολιτικής και της ιστορίας είναι η απόδειξη ότι δεν υπάρχει μια αφηρημένη ldquoανθρώπινη φύσηrdquo σταθερή και αναλλοίωτη (αντίληψη που πηγάζει ασφαλώς από τη θρησκευτική σκέψη και την υπερβα-τικότητα) αλλά ότι η ανθρώπινη φύση είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων που είναι ιστορικά προσδιορισμένες δηλαδή ένα ιστορικό γεγονός που μπορεί να επιβεβαιωθεί μέσα σε ορισμένα όρια με τις μέθοδες της φιλολογίας και της κριτικήςraquo

6

Μπορούμε όμως έτσι απλά να τεμαχίσουμε τη διαλεχτική ενότητα Ατόμου και Κοινωνίας Μπορούμε να μιλάμε με τέτοια δυιστικά ιδεο-λογήματα Τι είναι τελικά το άτομο τι είναι η κοινωνία και ποια η μεταξύ τους σχέση

7

Η ΔΙΤΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ

Αφετηρία για την μικρή αυτή ανάλυση θα σταθεί η περσοναλι-στική θεωρία του χριστιανισμού (κι όμως) Πρέπει όμως να την ελαφρύνουμε από τα μεταφυσικά της βαρίδιαhellip

Κατά τον χριστιανικό περσοναλισμό το Άτομο (ή αυτό που εμείς ονομάζουμε ξεκομμένο ή αποξενωμένο άτομο) είναι μονάχα μια ποσοτική αριθμητική έννοια που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό του γνώρισμα την υπαρξιακή μοναχικότητα Αντίθετα το πρόσω-πο (αυτό που εμείς ονομάζουμε κοινωνικό άτομο) υπερέχει του ατόμου τόσο ως προς το ποσοτικό του χαρακτηριστικό όσο και ποιοτικά Αντί της υπαρξιακής μοναχικότητας βασικό ποσοτικό χαρακτηριστικό του Προσώπου είναι η αξιακή μοναδικότητα Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προσώπου είναι δύο

1 Η Ετερότητα δηλαδή η διαφορετικότητα Το κάθε Πρόσωπο είναι ανεπανάληπτο στον ιστορικό χωροχρόνο Το Πρόσωπο δεν είναι αλλά γίνεται δεν είναι δηλαδή κάτι στατικό κι αμετακίνητο αλλά υφίσταται μια συνεχή αλλαγή γίγνεσθαι

2 Η Αναφορικότητα το Πρόσωπο σχετίζεται και επικοινωνεί με το Άλλο (με το άλλο πρόσωπο με την κοινωνία με τη Φύση κλπ)Εαυτός δεν είναι μόνο το Εγώ αλλά και η σχέση του Εγώ με το Άλλο

Καλά όλα αυτά αλλά δεν αρκούν Όσο κι αν καθαρίσουμε τον χριστιανικό περσοναλισμό από τα θρησκευτικά βαρίδια αυτός παραμένει μετέωρος μεταξύ ουρανού και γης Για να πατήσουμε γερά στη γη θα χρειαστούμε ένα χεράκι από τον Μαρξ

Για τον Μαρξ λοιπόν η κοινωνία δεν είναι μια αφαίρεση απέ-ναντι στο άτομο αντίθετα η έκφραση της ατομικής ζωής είναι ταυτόχρονα και έκφραση και επιβεβαίωση της κοινωνικής ζωής Η κοινωνία πλάθει το άτομο και ταυτόχρονα πλάθεται από αυτό Δεν είναι η Κοινωνία γενικά και αόριστα αυτή που καταπιέζει το άτομο Είναι η υπάρχουσα μορφή της κοινωνίας που ακρωτηριάζει φυσικά πνευματικά και κοινωνικά το άτομο που το υποδουλώνει και το αλλοτριώνει που το μετατρέπει μέσα από τις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις σε ένα ον ταπεινωμένο εγκαταλελειμμένο και περιφρονημένο Η ατομική απελευθέρωση δεν μπορεί να έρθει

8

δίχως την κοινωνική χειραφέτηση χωρίς δηλαδή την άρση των υφισταμένων κοινωνικών σχέσεων laquoΟ άνθρωπος είναι με όλη τη σημασία της λέξης πολιτικό ζώο όχι μόνο κοινωνικό ζώο αλλά ένα ζώο που μπορεί να εξελιχθεί σε άτομο μόνο μέσα στην κοινωνίαraquo Κάθε ατομική δραστηριότητα παίρνει τα υλικά της από την κοινω-νία Κάθε ατομική υπόσταση είναι κοινωνική δραστηριότητα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αδιάσπαστη διαλεχτική ενό-τητα ατόμου και κοινωνίας και τη διττή φύση του προσώπου (εξα-τομικευμένο και ταυτόχρονα κοινωνικό ον) πρέπει να καταφύγου-με για λίγο στην αριστοτελική μεθοδολογία για να μελετήσουμε το άτομο πρέπει αρχικά να καθορίσουμε το προσεχές γένος να το υπάγουμε δηλαδή στο πλησιέστερο σύνολο στο οποίο εμπε-ριέχεται και κατόπιν να καθορίσουμε και την ειδοποιό διαφορά το ιδιαίτερο γνώρισμα που διαφοροποιεί το υποκείμενο από το σύνολο στο οποίο υπάγεται Έτσι πχ το κάθε άτομο ανήκει στο βιολογικό είδος άνθρωπος ασχέτως εάν είναι φιλάνθρωπος ή μι-σάνθρωπος Είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας (ldquoπροσεχές γένοςrdquo) και ταυτόχρονα έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα (ldquoει-δοποιός διαφοράrdquo) Ανάλογα με τη θέση του στην παραγωγή και τον ευρύτερο καπιταλιστικό καταμερισμό ανήκει σε μια κοινωνική τάξη (πχ προλεταριάτο ως τάξη καθ αυτή) ενώ η ιδιαίτερη ταξική συνείδηση και πρακτική τον κάνει ενδεχομένως επαναστάτη προ-λετάριο (τάξη δι εαυτή) ή απαθή ή ρουφιάνο ή αριβίστα κλπ

Το πρόσωπο δηλαδή έχει διττή φύση όπως το φως που έχει σωματιδιακή και κυματική υπόσταση ταυτόχρονα laquoΟ άνθρωπος- σrsquo όποιον βαθμό και να αποτελεί ένα ιδιαίτερο άτομο κι ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητα είναι που τον κάνει άτομο και πραγματικό ατομικό ον- στον ίδιο βαθμό είναι ολότητα η ιδανική ολότητα η υποκειμενική υπόσταση της νοητής και υλικής κοινωνίας για τον εαυτό τηςraquo (Μαρξ Οικονομικά και Φιλοσοφικά χειρόγραφα) Έτσι λοιπόν η ταξική θέση διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα του κάθε ξεχωριστού ατόμου Δεν είναι ένας μηχανιστικός καθορισμός στον οποίο το άτομο είναι ένα απλό ενεργούμενο τυφλών κοινωνικών δυνάμεων αλλά μια διαλεχτική δυναμική σχέση του ατόμου και της κοινωνίας του υποκειμενικού και του αντικειμενικού παράγοντα Ο κοινωνιο-λόγος Στάθης Δαμιανάκος υποστηρίζει στο βιβλίο του ldquoκοινωνι-ολογία του ρεμπέτικουrdquo πως η ταξική προέλευση και η κοινωνική

9

θέση αντανακλούνται στη χαρακτηροδομή του ατόμου Έτσι για παράδειγμα τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα (φτωχότεροι προλετά-ριοι και υποπρολετάριοι) χαρακτηρίζονται από ιδιόμορφη αίσθη-ση του παρόντος και του συγκεκριμένου laquoμε αποτέλεσμα εκείνη την τόσο τυπική όρεξη για ζωή του λαϊκού ανθρώπου που οξύνει τις τάσεις προς την περιπέτεια και την αυθόρμητη ικανοποίηση των αισθήσεων και ενστίκτων αμβλυμμένων μάλλον στις μεσαίες τάξεις αποδιώχνοντας μακριά κάθε έννοια και φροντίδα για το μέλλονraquo Αυτός ο ανακρεοντισμός (ο επικουρισμός των φτωχών) εκφράζεται από την έλλειψη προγραμματισμού και πρόβλεψης στην καθημερινή επιβίωση την κοινωνική πορεία στην ιεράρχηση των αναγκών και τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων Η έλλειψη του προγραμματισμού οφείλεται στην ευμετάβλητη κατάσταση της εργασιακής και οικονομικής κατάστασης ενώ η έλλειψη της ταξικής κινητικότητας (ενός προνομίου των μικροαστικών και με-σαίων κοινωνικών στρωμάτων)2 οδηγεί σε μια μοιρολατρική στάση ζωής Το κράμα αυτό εκφράζεται από μια ηδονιστική μοιρολατρία χαρακτηριστική του ρεμπέτικου τραγουδιού

Γουστάρεις να τη νιώσεις φως μου τη ζωή

Για κοίταξε μποέμικα να πίνεις

για να γλεντήσεις φίνα τη ζωή

στον κόσμο αυτό δεν έχει προκοπή

Η ταξική προέλευση αντανακλάται ακόμα και στη φυσική κα-τασκευή του σώματος laquoχαρακτηριστική κυρίως για τις γυναίκες μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν η κακή διαιτητική η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής οι πολλές γέννες και η σκληρή δου-λειά καταλήγουν να τους δώσουν εκείνο το ακανόνιστο πάχος και να τις γεράσουν πρόωρα έχουμε ένα λίγο πολύ αναγνωρίσιμο πορτραίτο του ανθρώπου της λαϊκής συνοικίας3 πορτραίτο που

2 Στον πρωτοκοσμικό καπιταλισμό μπορούμε να πούμε πως η ταξική κινητικότητα αφορά και ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων κυρίως στον υπερδιογκωμένο τριτογενή τομέα

3 Το ldquoπορτρέτοrdquo αυτό η σύνθεση της χαρακτηροδομής των φτωχών λαϊκών τάξεων συναπαρτίζεται από φαινομενικά ουδέτερα χαρακτηριστικά δίχως ταξικό πρόσημο ρη-τορικά σχήματα χροιά φωνής εκφραστική δύναμη απλότητα αμεσότητα ευθύτητα του λαϊκού λόγου γλωσσοπλαστική ικανότητα λεκτική ωμότητα ορμητικότητα συναισθη-

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

Οι νύχτες θα σπρώξουν το μάνταλο της πόρταςΤα χρόνια θα υφάνουν τον ιστό τους πάνω στα παράθυρα

Και γω θα τραγουδάω πάντα σαν τραγούδι του αγώναΤο τραγούδι μου της φυλακήςΘα ξαναϊδωθούμε φίλοι μου

Ναι θα ξαναϊδωθούμεΘα χαμογελάσουμε μαζί στον ήλιο

Θα αγωνιστούμε δίπλα-δίπλα

Ναζίμ Χικμέτ

Ο άνεμος φυσάΗ ελευθερία θα έρθει σύντομαΚι ύστερα θα έρθουμε κι εμείς

Μέσα απrsquo τις σκιές

Leonard Kohen

στους έγκλειστους και καταζητούμενους αναρχικούς και κομμουνιστές συντρόφους

(και στη χ φυσικάhellip)

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗlaquoΗ κριτική μάδησε τα φανταστικά λουλούδια απ΄ την αλυσίδα όχι για

να σέρνει ο άνθρωπος τη χωρίς φαντασία και παρηγοριά αλυσίδα αλλά για να την αποτινάξει και να αδράξει το ζωντανό λουλούδιraquo

Καρλ Μαρξ

Ο κυρίαρχος ατομικισμός μας δείχνει τα δόντια του μέσα από τη χαμογελαστή θηριωδία του lifestyle Ζήσε κι άσε τους άλλους να πεθαίνουν Με μια ακροβασία κατάργησε κάθε συλλογικό όρα-μα και το αντικατέστησε με τον φιλοτομαρισμό Ο νεοφιλελευθε-ρισμός ο εφαρμοσμένος κοινωνικός δαρβινισμός διέταξε την με-τατροπή της ατομικής αυτοϊκανοποίησης σε μέγιστο καθήκον του Homo Economicus (του αποξενωμένου ατόμου) laquoΠρώτο και τε-λευταίο σκαλοπάτι δεν είναι η κοινωνία αλλά το άτομοraquo έλεγε προ δεκαετιών ο γερμανός χριστιανοδημοκράτης Κ Μπιντενκοπφ Και με μια διαταγή του μουφτή της σιδηράς Θάτσερ η ταξική πάλη έπαυε laquoΔεν υπάρχουν πια κοινωνικές τάξεις παρά μόνο άτομαraquo Αρκετά με το ρομαντικό ποίμνιο της φεουδαρχικής εκκλησίας ο άνθρωπος πρέπει να γίνει λύκος για το συνάνθρωπό του ο ελεύ-θερος ανταγωνισμός κατακερματίζει οριστικά τα κοινωνικά υπο-κείμενα από κοπάδι προβάτων της εκκλησίας γίνονται μοναχικοί λύκοι της οικονομίας Μια αγέλη υπερατομικιστώνhellip

Το γυμνό συμφέρον αφαίρεσε το φύλλο της συκής της απατηλής κοινότητας Ο φιλοτομαρισμός έγινε ο ατομικισμός της εποχής μας Η αλληλοφαγία εμφανίζεται ως φυσικά δοσμένο και αιώνιο ανθρώ-πινο χαρακτηριστικό ως η πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης Ο σημερινός άνθρωπος για τους απολογητές του υπάρχοντος δεν προέκυψε ιστορικά αλλά δόθηκε από τη φύση ακριβώς όπως εμ-φανίζεται σήμερα Άρα είναι αναλλοίωτος στον χωροχρόνο της αν-θρώπινης ιστορίας1

1 Γράφει ο Γκράμσι στις σημειώσεις του για τον Μακιαβέλι laquoΤο θεμελιακό καινούργιο στοιχείο που έχει εισαγάγει η φιλοσοφία της πράξης στην επιστήμη της πολιτικής και της ιστορίας είναι η απόδειξη ότι δεν υπάρχει μια αφηρημένη ldquoανθρώπινη φύσηrdquo σταθερή και αναλλοίωτη (αντίληψη που πηγάζει ασφαλώς από τη θρησκευτική σκέψη και την υπερβα-τικότητα) αλλά ότι η ανθρώπινη φύση είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων που είναι ιστορικά προσδιορισμένες δηλαδή ένα ιστορικό γεγονός που μπορεί να επιβεβαιωθεί μέσα σε ορισμένα όρια με τις μέθοδες της φιλολογίας και της κριτικήςraquo

6

Μπορούμε όμως έτσι απλά να τεμαχίσουμε τη διαλεχτική ενότητα Ατόμου και Κοινωνίας Μπορούμε να μιλάμε με τέτοια δυιστικά ιδεο-λογήματα Τι είναι τελικά το άτομο τι είναι η κοινωνία και ποια η μεταξύ τους σχέση

7

Η ΔΙΤΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ

Αφετηρία για την μικρή αυτή ανάλυση θα σταθεί η περσοναλι-στική θεωρία του χριστιανισμού (κι όμως) Πρέπει όμως να την ελαφρύνουμε από τα μεταφυσικά της βαρίδιαhellip

Κατά τον χριστιανικό περσοναλισμό το Άτομο (ή αυτό που εμείς ονομάζουμε ξεκομμένο ή αποξενωμένο άτομο) είναι μονάχα μια ποσοτική αριθμητική έννοια που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό του γνώρισμα την υπαρξιακή μοναχικότητα Αντίθετα το πρόσω-πο (αυτό που εμείς ονομάζουμε κοινωνικό άτομο) υπερέχει του ατόμου τόσο ως προς το ποσοτικό του χαρακτηριστικό όσο και ποιοτικά Αντί της υπαρξιακής μοναχικότητας βασικό ποσοτικό χαρακτηριστικό του Προσώπου είναι η αξιακή μοναδικότητα Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προσώπου είναι δύο

1 Η Ετερότητα δηλαδή η διαφορετικότητα Το κάθε Πρόσωπο είναι ανεπανάληπτο στον ιστορικό χωροχρόνο Το Πρόσωπο δεν είναι αλλά γίνεται δεν είναι δηλαδή κάτι στατικό κι αμετακίνητο αλλά υφίσταται μια συνεχή αλλαγή γίγνεσθαι

2 Η Αναφορικότητα το Πρόσωπο σχετίζεται και επικοινωνεί με το Άλλο (με το άλλο πρόσωπο με την κοινωνία με τη Φύση κλπ)Εαυτός δεν είναι μόνο το Εγώ αλλά και η σχέση του Εγώ με το Άλλο

Καλά όλα αυτά αλλά δεν αρκούν Όσο κι αν καθαρίσουμε τον χριστιανικό περσοναλισμό από τα θρησκευτικά βαρίδια αυτός παραμένει μετέωρος μεταξύ ουρανού και γης Για να πατήσουμε γερά στη γη θα χρειαστούμε ένα χεράκι από τον Μαρξ

Για τον Μαρξ λοιπόν η κοινωνία δεν είναι μια αφαίρεση απέ-ναντι στο άτομο αντίθετα η έκφραση της ατομικής ζωής είναι ταυτόχρονα και έκφραση και επιβεβαίωση της κοινωνικής ζωής Η κοινωνία πλάθει το άτομο και ταυτόχρονα πλάθεται από αυτό Δεν είναι η Κοινωνία γενικά και αόριστα αυτή που καταπιέζει το άτομο Είναι η υπάρχουσα μορφή της κοινωνίας που ακρωτηριάζει φυσικά πνευματικά και κοινωνικά το άτομο που το υποδουλώνει και το αλλοτριώνει που το μετατρέπει μέσα από τις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις σε ένα ον ταπεινωμένο εγκαταλελειμμένο και περιφρονημένο Η ατομική απελευθέρωση δεν μπορεί να έρθει

8

δίχως την κοινωνική χειραφέτηση χωρίς δηλαδή την άρση των υφισταμένων κοινωνικών σχέσεων laquoΟ άνθρωπος είναι με όλη τη σημασία της λέξης πολιτικό ζώο όχι μόνο κοινωνικό ζώο αλλά ένα ζώο που μπορεί να εξελιχθεί σε άτομο μόνο μέσα στην κοινωνίαraquo Κάθε ατομική δραστηριότητα παίρνει τα υλικά της από την κοινω-νία Κάθε ατομική υπόσταση είναι κοινωνική δραστηριότητα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αδιάσπαστη διαλεχτική ενό-τητα ατόμου και κοινωνίας και τη διττή φύση του προσώπου (εξα-τομικευμένο και ταυτόχρονα κοινωνικό ον) πρέπει να καταφύγου-με για λίγο στην αριστοτελική μεθοδολογία για να μελετήσουμε το άτομο πρέπει αρχικά να καθορίσουμε το προσεχές γένος να το υπάγουμε δηλαδή στο πλησιέστερο σύνολο στο οποίο εμπε-ριέχεται και κατόπιν να καθορίσουμε και την ειδοποιό διαφορά το ιδιαίτερο γνώρισμα που διαφοροποιεί το υποκείμενο από το σύνολο στο οποίο υπάγεται Έτσι πχ το κάθε άτομο ανήκει στο βιολογικό είδος άνθρωπος ασχέτως εάν είναι φιλάνθρωπος ή μι-σάνθρωπος Είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας (ldquoπροσεχές γένοςrdquo) και ταυτόχρονα έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα (ldquoει-δοποιός διαφοράrdquo) Ανάλογα με τη θέση του στην παραγωγή και τον ευρύτερο καπιταλιστικό καταμερισμό ανήκει σε μια κοινωνική τάξη (πχ προλεταριάτο ως τάξη καθ αυτή) ενώ η ιδιαίτερη ταξική συνείδηση και πρακτική τον κάνει ενδεχομένως επαναστάτη προ-λετάριο (τάξη δι εαυτή) ή απαθή ή ρουφιάνο ή αριβίστα κλπ

Το πρόσωπο δηλαδή έχει διττή φύση όπως το φως που έχει σωματιδιακή και κυματική υπόσταση ταυτόχρονα laquoΟ άνθρωπος- σrsquo όποιον βαθμό και να αποτελεί ένα ιδιαίτερο άτομο κι ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητα είναι που τον κάνει άτομο και πραγματικό ατομικό ον- στον ίδιο βαθμό είναι ολότητα η ιδανική ολότητα η υποκειμενική υπόσταση της νοητής και υλικής κοινωνίας για τον εαυτό τηςraquo (Μαρξ Οικονομικά και Φιλοσοφικά χειρόγραφα) Έτσι λοιπόν η ταξική θέση διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα του κάθε ξεχωριστού ατόμου Δεν είναι ένας μηχανιστικός καθορισμός στον οποίο το άτομο είναι ένα απλό ενεργούμενο τυφλών κοινωνικών δυνάμεων αλλά μια διαλεχτική δυναμική σχέση του ατόμου και της κοινωνίας του υποκειμενικού και του αντικειμενικού παράγοντα Ο κοινωνιο-λόγος Στάθης Δαμιανάκος υποστηρίζει στο βιβλίο του ldquoκοινωνι-ολογία του ρεμπέτικουrdquo πως η ταξική προέλευση και η κοινωνική

9

θέση αντανακλούνται στη χαρακτηροδομή του ατόμου Έτσι για παράδειγμα τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα (φτωχότεροι προλετά-ριοι και υποπρολετάριοι) χαρακτηρίζονται από ιδιόμορφη αίσθη-ση του παρόντος και του συγκεκριμένου laquoμε αποτέλεσμα εκείνη την τόσο τυπική όρεξη για ζωή του λαϊκού ανθρώπου που οξύνει τις τάσεις προς την περιπέτεια και την αυθόρμητη ικανοποίηση των αισθήσεων και ενστίκτων αμβλυμμένων μάλλον στις μεσαίες τάξεις αποδιώχνοντας μακριά κάθε έννοια και φροντίδα για το μέλλονraquo Αυτός ο ανακρεοντισμός (ο επικουρισμός των φτωχών) εκφράζεται από την έλλειψη προγραμματισμού και πρόβλεψης στην καθημερινή επιβίωση την κοινωνική πορεία στην ιεράρχηση των αναγκών και τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων Η έλλειψη του προγραμματισμού οφείλεται στην ευμετάβλητη κατάσταση της εργασιακής και οικονομικής κατάστασης ενώ η έλλειψη της ταξικής κινητικότητας (ενός προνομίου των μικροαστικών και με-σαίων κοινωνικών στρωμάτων)2 οδηγεί σε μια μοιρολατρική στάση ζωής Το κράμα αυτό εκφράζεται από μια ηδονιστική μοιρολατρία χαρακτηριστική του ρεμπέτικου τραγουδιού

Γουστάρεις να τη νιώσεις φως μου τη ζωή

Για κοίταξε μποέμικα να πίνεις

για να γλεντήσεις φίνα τη ζωή

στον κόσμο αυτό δεν έχει προκοπή

Η ταξική προέλευση αντανακλάται ακόμα και στη φυσική κα-τασκευή του σώματος laquoχαρακτηριστική κυρίως για τις γυναίκες μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν η κακή διαιτητική η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής οι πολλές γέννες και η σκληρή δου-λειά καταλήγουν να τους δώσουν εκείνο το ακανόνιστο πάχος και να τις γεράσουν πρόωρα έχουμε ένα λίγο πολύ αναγνωρίσιμο πορτραίτο του ανθρώπου της λαϊκής συνοικίας3 πορτραίτο που

2 Στον πρωτοκοσμικό καπιταλισμό μπορούμε να πούμε πως η ταξική κινητικότητα αφορά και ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων κυρίως στον υπερδιογκωμένο τριτογενή τομέα

3 Το ldquoπορτρέτοrdquo αυτό η σύνθεση της χαρακτηροδομής των φτωχών λαϊκών τάξεων συναπαρτίζεται από φαινομενικά ουδέτερα χαρακτηριστικά δίχως ταξικό πρόσημο ρη-τορικά σχήματα χροιά φωνής εκφραστική δύναμη απλότητα αμεσότητα ευθύτητα του λαϊκού λόγου γλωσσοπλαστική ικανότητα λεκτική ωμότητα ορμητικότητα συναισθη-

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗlaquoΗ κριτική μάδησε τα φανταστικά λουλούδια απ΄ την αλυσίδα όχι για

να σέρνει ο άνθρωπος τη χωρίς φαντασία και παρηγοριά αλυσίδα αλλά για να την αποτινάξει και να αδράξει το ζωντανό λουλούδιraquo

Καρλ Μαρξ

Ο κυρίαρχος ατομικισμός μας δείχνει τα δόντια του μέσα από τη χαμογελαστή θηριωδία του lifestyle Ζήσε κι άσε τους άλλους να πεθαίνουν Με μια ακροβασία κατάργησε κάθε συλλογικό όρα-μα και το αντικατέστησε με τον φιλοτομαρισμό Ο νεοφιλελευθε-ρισμός ο εφαρμοσμένος κοινωνικός δαρβινισμός διέταξε την με-τατροπή της ατομικής αυτοϊκανοποίησης σε μέγιστο καθήκον του Homo Economicus (του αποξενωμένου ατόμου) laquoΠρώτο και τε-λευταίο σκαλοπάτι δεν είναι η κοινωνία αλλά το άτομοraquo έλεγε προ δεκαετιών ο γερμανός χριστιανοδημοκράτης Κ Μπιντενκοπφ Και με μια διαταγή του μουφτή της σιδηράς Θάτσερ η ταξική πάλη έπαυε laquoΔεν υπάρχουν πια κοινωνικές τάξεις παρά μόνο άτομαraquo Αρκετά με το ρομαντικό ποίμνιο της φεουδαρχικής εκκλησίας ο άνθρωπος πρέπει να γίνει λύκος για το συνάνθρωπό του ο ελεύ-θερος ανταγωνισμός κατακερματίζει οριστικά τα κοινωνικά υπο-κείμενα από κοπάδι προβάτων της εκκλησίας γίνονται μοναχικοί λύκοι της οικονομίας Μια αγέλη υπερατομικιστώνhellip

Το γυμνό συμφέρον αφαίρεσε το φύλλο της συκής της απατηλής κοινότητας Ο φιλοτομαρισμός έγινε ο ατομικισμός της εποχής μας Η αλληλοφαγία εμφανίζεται ως φυσικά δοσμένο και αιώνιο ανθρώ-πινο χαρακτηριστικό ως η πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης Ο σημερινός άνθρωπος για τους απολογητές του υπάρχοντος δεν προέκυψε ιστορικά αλλά δόθηκε από τη φύση ακριβώς όπως εμ-φανίζεται σήμερα Άρα είναι αναλλοίωτος στον χωροχρόνο της αν-θρώπινης ιστορίας1

1 Γράφει ο Γκράμσι στις σημειώσεις του για τον Μακιαβέλι laquoΤο θεμελιακό καινούργιο στοιχείο που έχει εισαγάγει η φιλοσοφία της πράξης στην επιστήμη της πολιτικής και της ιστορίας είναι η απόδειξη ότι δεν υπάρχει μια αφηρημένη ldquoανθρώπινη φύσηrdquo σταθερή και αναλλοίωτη (αντίληψη που πηγάζει ασφαλώς από τη θρησκευτική σκέψη και την υπερβα-τικότητα) αλλά ότι η ανθρώπινη φύση είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων που είναι ιστορικά προσδιορισμένες δηλαδή ένα ιστορικό γεγονός που μπορεί να επιβεβαιωθεί μέσα σε ορισμένα όρια με τις μέθοδες της φιλολογίας και της κριτικήςraquo

6

Μπορούμε όμως έτσι απλά να τεμαχίσουμε τη διαλεχτική ενότητα Ατόμου και Κοινωνίας Μπορούμε να μιλάμε με τέτοια δυιστικά ιδεο-λογήματα Τι είναι τελικά το άτομο τι είναι η κοινωνία και ποια η μεταξύ τους σχέση

7

Η ΔΙΤΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ

Αφετηρία για την μικρή αυτή ανάλυση θα σταθεί η περσοναλι-στική θεωρία του χριστιανισμού (κι όμως) Πρέπει όμως να την ελαφρύνουμε από τα μεταφυσικά της βαρίδιαhellip

Κατά τον χριστιανικό περσοναλισμό το Άτομο (ή αυτό που εμείς ονομάζουμε ξεκομμένο ή αποξενωμένο άτομο) είναι μονάχα μια ποσοτική αριθμητική έννοια που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό του γνώρισμα την υπαρξιακή μοναχικότητα Αντίθετα το πρόσω-πο (αυτό που εμείς ονομάζουμε κοινωνικό άτομο) υπερέχει του ατόμου τόσο ως προς το ποσοτικό του χαρακτηριστικό όσο και ποιοτικά Αντί της υπαρξιακής μοναχικότητας βασικό ποσοτικό χαρακτηριστικό του Προσώπου είναι η αξιακή μοναδικότητα Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προσώπου είναι δύο

1 Η Ετερότητα δηλαδή η διαφορετικότητα Το κάθε Πρόσωπο είναι ανεπανάληπτο στον ιστορικό χωροχρόνο Το Πρόσωπο δεν είναι αλλά γίνεται δεν είναι δηλαδή κάτι στατικό κι αμετακίνητο αλλά υφίσταται μια συνεχή αλλαγή γίγνεσθαι

2 Η Αναφορικότητα το Πρόσωπο σχετίζεται και επικοινωνεί με το Άλλο (με το άλλο πρόσωπο με την κοινωνία με τη Φύση κλπ)Εαυτός δεν είναι μόνο το Εγώ αλλά και η σχέση του Εγώ με το Άλλο

Καλά όλα αυτά αλλά δεν αρκούν Όσο κι αν καθαρίσουμε τον χριστιανικό περσοναλισμό από τα θρησκευτικά βαρίδια αυτός παραμένει μετέωρος μεταξύ ουρανού και γης Για να πατήσουμε γερά στη γη θα χρειαστούμε ένα χεράκι από τον Μαρξ

Για τον Μαρξ λοιπόν η κοινωνία δεν είναι μια αφαίρεση απέ-ναντι στο άτομο αντίθετα η έκφραση της ατομικής ζωής είναι ταυτόχρονα και έκφραση και επιβεβαίωση της κοινωνικής ζωής Η κοινωνία πλάθει το άτομο και ταυτόχρονα πλάθεται από αυτό Δεν είναι η Κοινωνία γενικά και αόριστα αυτή που καταπιέζει το άτομο Είναι η υπάρχουσα μορφή της κοινωνίας που ακρωτηριάζει φυσικά πνευματικά και κοινωνικά το άτομο που το υποδουλώνει και το αλλοτριώνει που το μετατρέπει μέσα από τις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις σε ένα ον ταπεινωμένο εγκαταλελειμμένο και περιφρονημένο Η ατομική απελευθέρωση δεν μπορεί να έρθει

8

δίχως την κοινωνική χειραφέτηση χωρίς δηλαδή την άρση των υφισταμένων κοινωνικών σχέσεων laquoΟ άνθρωπος είναι με όλη τη σημασία της λέξης πολιτικό ζώο όχι μόνο κοινωνικό ζώο αλλά ένα ζώο που μπορεί να εξελιχθεί σε άτομο μόνο μέσα στην κοινωνίαraquo Κάθε ατομική δραστηριότητα παίρνει τα υλικά της από την κοινω-νία Κάθε ατομική υπόσταση είναι κοινωνική δραστηριότητα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αδιάσπαστη διαλεχτική ενό-τητα ατόμου και κοινωνίας και τη διττή φύση του προσώπου (εξα-τομικευμένο και ταυτόχρονα κοινωνικό ον) πρέπει να καταφύγου-με για λίγο στην αριστοτελική μεθοδολογία για να μελετήσουμε το άτομο πρέπει αρχικά να καθορίσουμε το προσεχές γένος να το υπάγουμε δηλαδή στο πλησιέστερο σύνολο στο οποίο εμπε-ριέχεται και κατόπιν να καθορίσουμε και την ειδοποιό διαφορά το ιδιαίτερο γνώρισμα που διαφοροποιεί το υποκείμενο από το σύνολο στο οποίο υπάγεται Έτσι πχ το κάθε άτομο ανήκει στο βιολογικό είδος άνθρωπος ασχέτως εάν είναι φιλάνθρωπος ή μι-σάνθρωπος Είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας (ldquoπροσεχές γένοςrdquo) και ταυτόχρονα έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα (ldquoει-δοποιός διαφοράrdquo) Ανάλογα με τη θέση του στην παραγωγή και τον ευρύτερο καπιταλιστικό καταμερισμό ανήκει σε μια κοινωνική τάξη (πχ προλεταριάτο ως τάξη καθ αυτή) ενώ η ιδιαίτερη ταξική συνείδηση και πρακτική τον κάνει ενδεχομένως επαναστάτη προ-λετάριο (τάξη δι εαυτή) ή απαθή ή ρουφιάνο ή αριβίστα κλπ

Το πρόσωπο δηλαδή έχει διττή φύση όπως το φως που έχει σωματιδιακή και κυματική υπόσταση ταυτόχρονα laquoΟ άνθρωπος- σrsquo όποιον βαθμό και να αποτελεί ένα ιδιαίτερο άτομο κι ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητα είναι που τον κάνει άτομο και πραγματικό ατομικό ον- στον ίδιο βαθμό είναι ολότητα η ιδανική ολότητα η υποκειμενική υπόσταση της νοητής και υλικής κοινωνίας για τον εαυτό τηςraquo (Μαρξ Οικονομικά και Φιλοσοφικά χειρόγραφα) Έτσι λοιπόν η ταξική θέση διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα του κάθε ξεχωριστού ατόμου Δεν είναι ένας μηχανιστικός καθορισμός στον οποίο το άτομο είναι ένα απλό ενεργούμενο τυφλών κοινωνικών δυνάμεων αλλά μια διαλεχτική δυναμική σχέση του ατόμου και της κοινωνίας του υποκειμενικού και του αντικειμενικού παράγοντα Ο κοινωνιο-λόγος Στάθης Δαμιανάκος υποστηρίζει στο βιβλίο του ldquoκοινωνι-ολογία του ρεμπέτικουrdquo πως η ταξική προέλευση και η κοινωνική

9

θέση αντανακλούνται στη χαρακτηροδομή του ατόμου Έτσι για παράδειγμα τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα (φτωχότεροι προλετά-ριοι και υποπρολετάριοι) χαρακτηρίζονται από ιδιόμορφη αίσθη-ση του παρόντος και του συγκεκριμένου laquoμε αποτέλεσμα εκείνη την τόσο τυπική όρεξη για ζωή του λαϊκού ανθρώπου που οξύνει τις τάσεις προς την περιπέτεια και την αυθόρμητη ικανοποίηση των αισθήσεων και ενστίκτων αμβλυμμένων μάλλον στις μεσαίες τάξεις αποδιώχνοντας μακριά κάθε έννοια και φροντίδα για το μέλλονraquo Αυτός ο ανακρεοντισμός (ο επικουρισμός των φτωχών) εκφράζεται από την έλλειψη προγραμματισμού και πρόβλεψης στην καθημερινή επιβίωση την κοινωνική πορεία στην ιεράρχηση των αναγκών και τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων Η έλλειψη του προγραμματισμού οφείλεται στην ευμετάβλητη κατάσταση της εργασιακής και οικονομικής κατάστασης ενώ η έλλειψη της ταξικής κινητικότητας (ενός προνομίου των μικροαστικών και με-σαίων κοινωνικών στρωμάτων)2 οδηγεί σε μια μοιρολατρική στάση ζωής Το κράμα αυτό εκφράζεται από μια ηδονιστική μοιρολατρία χαρακτηριστική του ρεμπέτικου τραγουδιού

Γουστάρεις να τη νιώσεις φως μου τη ζωή

Για κοίταξε μποέμικα να πίνεις

για να γλεντήσεις φίνα τη ζωή

στον κόσμο αυτό δεν έχει προκοπή

Η ταξική προέλευση αντανακλάται ακόμα και στη φυσική κα-τασκευή του σώματος laquoχαρακτηριστική κυρίως για τις γυναίκες μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν η κακή διαιτητική η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής οι πολλές γέννες και η σκληρή δου-λειά καταλήγουν να τους δώσουν εκείνο το ακανόνιστο πάχος και να τις γεράσουν πρόωρα έχουμε ένα λίγο πολύ αναγνωρίσιμο πορτραίτο του ανθρώπου της λαϊκής συνοικίας3 πορτραίτο που

2 Στον πρωτοκοσμικό καπιταλισμό μπορούμε να πούμε πως η ταξική κινητικότητα αφορά και ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων κυρίως στον υπερδιογκωμένο τριτογενή τομέα

3 Το ldquoπορτρέτοrdquo αυτό η σύνθεση της χαρακτηροδομής των φτωχών λαϊκών τάξεων συναπαρτίζεται από φαινομενικά ουδέτερα χαρακτηριστικά δίχως ταξικό πρόσημο ρη-τορικά σχήματα χροιά φωνής εκφραστική δύναμη απλότητα αμεσότητα ευθύτητα του λαϊκού λόγου γλωσσοπλαστική ικανότητα λεκτική ωμότητα ορμητικότητα συναισθη-

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

6

Μπορούμε όμως έτσι απλά να τεμαχίσουμε τη διαλεχτική ενότητα Ατόμου και Κοινωνίας Μπορούμε να μιλάμε με τέτοια δυιστικά ιδεο-λογήματα Τι είναι τελικά το άτομο τι είναι η κοινωνία και ποια η μεταξύ τους σχέση

7

Η ΔΙΤΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ

Αφετηρία για την μικρή αυτή ανάλυση θα σταθεί η περσοναλι-στική θεωρία του χριστιανισμού (κι όμως) Πρέπει όμως να την ελαφρύνουμε από τα μεταφυσικά της βαρίδιαhellip

Κατά τον χριστιανικό περσοναλισμό το Άτομο (ή αυτό που εμείς ονομάζουμε ξεκομμένο ή αποξενωμένο άτομο) είναι μονάχα μια ποσοτική αριθμητική έννοια που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό του γνώρισμα την υπαρξιακή μοναχικότητα Αντίθετα το πρόσω-πο (αυτό που εμείς ονομάζουμε κοινωνικό άτομο) υπερέχει του ατόμου τόσο ως προς το ποσοτικό του χαρακτηριστικό όσο και ποιοτικά Αντί της υπαρξιακής μοναχικότητας βασικό ποσοτικό χαρακτηριστικό του Προσώπου είναι η αξιακή μοναδικότητα Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προσώπου είναι δύο

1 Η Ετερότητα δηλαδή η διαφορετικότητα Το κάθε Πρόσωπο είναι ανεπανάληπτο στον ιστορικό χωροχρόνο Το Πρόσωπο δεν είναι αλλά γίνεται δεν είναι δηλαδή κάτι στατικό κι αμετακίνητο αλλά υφίσταται μια συνεχή αλλαγή γίγνεσθαι

2 Η Αναφορικότητα το Πρόσωπο σχετίζεται και επικοινωνεί με το Άλλο (με το άλλο πρόσωπο με την κοινωνία με τη Φύση κλπ)Εαυτός δεν είναι μόνο το Εγώ αλλά και η σχέση του Εγώ με το Άλλο

Καλά όλα αυτά αλλά δεν αρκούν Όσο κι αν καθαρίσουμε τον χριστιανικό περσοναλισμό από τα θρησκευτικά βαρίδια αυτός παραμένει μετέωρος μεταξύ ουρανού και γης Για να πατήσουμε γερά στη γη θα χρειαστούμε ένα χεράκι από τον Μαρξ

Για τον Μαρξ λοιπόν η κοινωνία δεν είναι μια αφαίρεση απέ-ναντι στο άτομο αντίθετα η έκφραση της ατομικής ζωής είναι ταυτόχρονα και έκφραση και επιβεβαίωση της κοινωνικής ζωής Η κοινωνία πλάθει το άτομο και ταυτόχρονα πλάθεται από αυτό Δεν είναι η Κοινωνία γενικά και αόριστα αυτή που καταπιέζει το άτομο Είναι η υπάρχουσα μορφή της κοινωνίας που ακρωτηριάζει φυσικά πνευματικά και κοινωνικά το άτομο που το υποδουλώνει και το αλλοτριώνει που το μετατρέπει μέσα από τις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις σε ένα ον ταπεινωμένο εγκαταλελειμμένο και περιφρονημένο Η ατομική απελευθέρωση δεν μπορεί να έρθει

8

δίχως την κοινωνική χειραφέτηση χωρίς δηλαδή την άρση των υφισταμένων κοινωνικών σχέσεων laquoΟ άνθρωπος είναι με όλη τη σημασία της λέξης πολιτικό ζώο όχι μόνο κοινωνικό ζώο αλλά ένα ζώο που μπορεί να εξελιχθεί σε άτομο μόνο μέσα στην κοινωνίαraquo Κάθε ατομική δραστηριότητα παίρνει τα υλικά της από την κοινω-νία Κάθε ατομική υπόσταση είναι κοινωνική δραστηριότητα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αδιάσπαστη διαλεχτική ενό-τητα ατόμου και κοινωνίας και τη διττή φύση του προσώπου (εξα-τομικευμένο και ταυτόχρονα κοινωνικό ον) πρέπει να καταφύγου-με για λίγο στην αριστοτελική μεθοδολογία για να μελετήσουμε το άτομο πρέπει αρχικά να καθορίσουμε το προσεχές γένος να το υπάγουμε δηλαδή στο πλησιέστερο σύνολο στο οποίο εμπε-ριέχεται και κατόπιν να καθορίσουμε και την ειδοποιό διαφορά το ιδιαίτερο γνώρισμα που διαφοροποιεί το υποκείμενο από το σύνολο στο οποίο υπάγεται Έτσι πχ το κάθε άτομο ανήκει στο βιολογικό είδος άνθρωπος ασχέτως εάν είναι φιλάνθρωπος ή μι-σάνθρωπος Είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας (ldquoπροσεχές γένοςrdquo) και ταυτόχρονα έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα (ldquoει-δοποιός διαφοράrdquo) Ανάλογα με τη θέση του στην παραγωγή και τον ευρύτερο καπιταλιστικό καταμερισμό ανήκει σε μια κοινωνική τάξη (πχ προλεταριάτο ως τάξη καθ αυτή) ενώ η ιδιαίτερη ταξική συνείδηση και πρακτική τον κάνει ενδεχομένως επαναστάτη προ-λετάριο (τάξη δι εαυτή) ή απαθή ή ρουφιάνο ή αριβίστα κλπ

Το πρόσωπο δηλαδή έχει διττή φύση όπως το φως που έχει σωματιδιακή και κυματική υπόσταση ταυτόχρονα laquoΟ άνθρωπος- σrsquo όποιον βαθμό και να αποτελεί ένα ιδιαίτερο άτομο κι ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητα είναι που τον κάνει άτομο και πραγματικό ατομικό ον- στον ίδιο βαθμό είναι ολότητα η ιδανική ολότητα η υποκειμενική υπόσταση της νοητής και υλικής κοινωνίας για τον εαυτό τηςraquo (Μαρξ Οικονομικά και Φιλοσοφικά χειρόγραφα) Έτσι λοιπόν η ταξική θέση διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα του κάθε ξεχωριστού ατόμου Δεν είναι ένας μηχανιστικός καθορισμός στον οποίο το άτομο είναι ένα απλό ενεργούμενο τυφλών κοινωνικών δυνάμεων αλλά μια διαλεχτική δυναμική σχέση του ατόμου και της κοινωνίας του υποκειμενικού και του αντικειμενικού παράγοντα Ο κοινωνιο-λόγος Στάθης Δαμιανάκος υποστηρίζει στο βιβλίο του ldquoκοινωνι-ολογία του ρεμπέτικουrdquo πως η ταξική προέλευση και η κοινωνική

9

θέση αντανακλούνται στη χαρακτηροδομή του ατόμου Έτσι για παράδειγμα τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα (φτωχότεροι προλετά-ριοι και υποπρολετάριοι) χαρακτηρίζονται από ιδιόμορφη αίσθη-ση του παρόντος και του συγκεκριμένου laquoμε αποτέλεσμα εκείνη την τόσο τυπική όρεξη για ζωή του λαϊκού ανθρώπου που οξύνει τις τάσεις προς την περιπέτεια και την αυθόρμητη ικανοποίηση των αισθήσεων και ενστίκτων αμβλυμμένων μάλλον στις μεσαίες τάξεις αποδιώχνοντας μακριά κάθε έννοια και φροντίδα για το μέλλονraquo Αυτός ο ανακρεοντισμός (ο επικουρισμός των φτωχών) εκφράζεται από την έλλειψη προγραμματισμού και πρόβλεψης στην καθημερινή επιβίωση την κοινωνική πορεία στην ιεράρχηση των αναγκών και τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων Η έλλειψη του προγραμματισμού οφείλεται στην ευμετάβλητη κατάσταση της εργασιακής και οικονομικής κατάστασης ενώ η έλλειψη της ταξικής κινητικότητας (ενός προνομίου των μικροαστικών και με-σαίων κοινωνικών στρωμάτων)2 οδηγεί σε μια μοιρολατρική στάση ζωής Το κράμα αυτό εκφράζεται από μια ηδονιστική μοιρολατρία χαρακτηριστική του ρεμπέτικου τραγουδιού

Γουστάρεις να τη νιώσεις φως μου τη ζωή

Για κοίταξε μποέμικα να πίνεις

για να γλεντήσεις φίνα τη ζωή

στον κόσμο αυτό δεν έχει προκοπή

Η ταξική προέλευση αντανακλάται ακόμα και στη φυσική κα-τασκευή του σώματος laquoχαρακτηριστική κυρίως για τις γυναίκες μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν η κακή διαιτητική η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής οι πολλές γέννες και η σκληρή δου-λειά καταλήγουν να τους δώσουν εκείνο το ακανόνιστο πάχος και να τις γεράσουν πρόωρα έχουμε ένα λίγο πολύ αναγνωρίσιμο πορτραίτο του ανθρώπου της λαϊκής συνοικίας3 πορτραίτο που

2 Στον πρωτοκοσμικό καπιταλισμό μπορούμε να πούμε πως η ταξική κινητικότητα αφορά και ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων κυρίως στον υπερδιογκωμένο τριτογενή τομέα

3 Το ldquoπορτρέτοrdquo αυτό η σύνθεση της χαρακτηροδομής των φτωχών λαϊκών τάξεων συναπαρτίζεται από φαινομενικά ουδέτερα χαρακτηριστικά δίχως ταξικό πρόσημο ρη-τορικά σχήματα χροιά φωνής εκφραστική δύναμη απλότητα αμεσότητα ευθύτητα του λαϊκού λόγου γλωσσοπλαστική ικανότητα λεκτική ωμότητα ορμητικότητα συναισθη-

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

7

Η ΔΙΤΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ

Αφετηρία για την μικρή αυτή ανάλυση θα σταθεί η περσοναλι-στική θεωρία του χριστιανισμού (κι όμως) Πρέπει όμως να την ελαφρύνουμε από τα μεταφυσικά της βαρίδιαhellip

Κατά τον χριστιανικό περσοναλισμό το Άτομο (ή αυτό που εμείς ονομάζουμε ξεκομμένο ή αποξενωμένο άτομο) είναι μονάχα μια ποσοτική αριθμητική έννοια που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό του γνώρισμα την υπαρξιακή μοναχικότητα Αντίθετα το πρόσω-πο (αυτό που εμείς ονομάζουμε κοινωνικό άτομο) υπερέχει του ατόμου τόσο ως προς το ποσοτικό του χαρακτηριστικό όσο και ποιοτικά Αντί της υπαρξιακής μοναχικότητας βασικό ποσοτικό χαρακτηριστικό του Προσώπου είναι η αξιακή μοναδικότητα Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του προσώπου είναι δύο

1 Η Ετερότητα δηλαδή η διαφορετικότητα Το κάθε Πρόσωπο είναι ανεπανάληπτο στον ιστορικό χωροχρόνο Το Πρόσωπο δεν είναι αλλά γίνεται δεν είναι δηλαδή κάτι στατικό κι αμετακίνητο αλλά υφίσταται μια συνεχή αλλαγή γίγνεσθαι

2 Η Αναφορικότητα το Πρόσωπο σχετίζεται και επικοινωνεί με το Άλλο (με το άλλο πρόσωπο με την κοινωνία με τη Φύση κλπ)Εαυτός δεν είναι μόνο το Εγώ αλλά και η σχέση του Εγώ με το Άλλο

Καλά όλα αυτά αλλά δεν αρκούν Όσο κι αν καθαρίσουμε τον χριστιανικό περσοναλισμό από τα θρησκευτικά βαρίδια αυτός παραμένει μετέωρος μεταξύ ουρανού και γης Για να πατήσουμε γερά στη γη θα χρειαστούμε ένα χεράκι από τον Μαρξ

Για τον Μαρξ λοιπόν η κοινωνία δεν είναι μια αφαίρεση απέ-ναντι στο άτομο αντίθετα η έκφραση της ατομικής ζωής είναι ταυτόχρονα και έκφραση και επιβεβαίωση της κοινωνικής ζωής Η κοινωνία πλάθει το άτομο και ταυτόχρονα πλάθεται από αυτό Δεν είναι η Κοινωνία γενικά και αόριστα αυτή που καταπιέζει το άτομο Είναι η υπάρχουσα μορφή της κοινωνίας που ακρωτηριάζει φυσικά πνευματικά και κοινωνικά το άτομο που το υποδουλώνει και το αλλοτριώνει που το μετατρέπει μέσα από τις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις σε ένα ον ταπεινωμένο εγκαταλελειμμένο και περιφρονημένο Η ατομική απελευθέρωση δεν μπορεί να έρθει

8

δίχως την κοινωνική χειραφέτηση χωρίς δηλαδή την άρση των υφισταμένων κοινωνικών σχέσεων laquoΟ άνθρωπος είναι με όλη τη σημασία της λέξης πολιτικό ζώο όχι μόνο κοινωνικό ζώο αλλά ένα ζώο που μπορεί να εξελιχθεί σε άτομο μόνο μέσα στην κοινωνίαraquo Κάθε ατομική δραστηριότητα παίρνει τα υλικά της από την κοινω-νία Κάθε ατομική υπόσταση είναι κοινωνική δραστηριότητα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αδιάσπαστη διαλεχτική ενό-τητα ατόμου και κοινωνίας και τη διττή φύση του προσώπου (εξα-τομικευμένο και ταυτόχρονα κοινωνικό ον) πρέπει να καταφύγου-με για λίγο στην αριστοτελική μεθοδολογία για να μελετήσουμε το άτομο πρέπει αρχικά να καθορίσουμε το προσεχές γένος να το υπάγουμε δηλαδή στο πλησιέστερο σύνολο στο οποίο εμπε-ριέχεται και κατόπιν να καθορίσουμε και την ειδοποιό διαφορά το ιδιαίτερο γνώρισμα που διαφοροποιεί το υποκείμενο από το σύνολο στο οποίο υπάγεται Έτσι πχ το κάθε άτομο ανήκει στο βιολογικό είδος άνθρωπος ασχέτως εάν είναι φιλάνθρωπος ή μι-σάνθρωπος Είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας (ldquoπροσεχές γένοςrdquo) και ταυτόχρονα έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα (ldquoει-δοποιός διαφοράrdquo) Ανάλογα με τη θέση του στην παραγωγή και τον ευρύτερο καπιταλιστικό καταμερισμό ανήκει σε μια κοινωνική τάξη (πχ προλεταριάτο ως τάξη καθ αυτή) ενώ η ιδιαίτερη ταξική συνείδηση και πρακτική τον κάνει ενδεχομένως επαναστάτη προ-λετάριο (τάξη δι εαυτή) ή απαθή ή ρουφιάνο ή αριβίστα κλπ

Το πρόσωπο δηλαδή έχει διττή φύση όπως το φως που έχει σωματιδιακή και κυματική υπόσταση ταυτόχρονα laquoΟ άνθρωπος- σrsquo όποιον βαθμό και να αποτελεί ένα ιδιαίτερο άτομο κι ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητα είναι που τον κάνει άτομο και πραγματικό ατομικό ον- στον ίδιο βαθμό είναι ολότητα η ιδανική ολότητα η υποκειμενική υπόσταση της νοητής και υλικής κοινωνίας για τον εαυτό τηςraquo (Μαρξ Οικονομικά και Φιλοσοφικά χειρόγραφα) Έτσι λοιπόν η ταξική θέση διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα του κάθε ξεχωριστού ατόμου Δεν είναι ένας μηχανιστικός καθορισμός στον οποίο το άτομο είναι ένα απλό ενεργούμενο τυφλών κοινωνικών δυνάμεων αλλά μια διαλεχτική δυναμική σχέση του ατόμου και της κοινωνίας του υποκειμενικού και του αντικειμενικού παράγοντα Ο κοινωνιο-λόγος Στάθης Δαμιανάκος υποστηρίζει στο βιβλίο του ldquoκοινωνι-ολογία του ρεμπέτικουrdquo πως η ταξική προέλευση και η κοινωνική

9

θέση αντανακλούνται στη χαρακτηροδομή του ατόμου Έτσι για παράδειγμα τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα (φτωχότεροι προλετά-ριοι και υποπρολετάριοι) χαρακτηρίζονται από ιδιόμορφη αίσθη-ση του παρόντος και του συγκεκριμένου laquoμε αποτέλεσμα εκείνη την τόσο τυπική όρεξη για ζωή του λαϊκού ανθρώπου που οξύνει τις τάσεις προς την περιπέτεια και την αυθόρμητη ικανοποίηση των αισθήσεων και ενστίκτων αμβλυμμένων μάλλον στις μεσαίες τάξεις αποδιώχνοντας μακριά κάθε έννοια και φροντίδα για το μέλλονraquo Αυτός ο ανακρεοντισμός (ο επικουρισμός των φτωχών) εκφράζεται από την έλλειψη προγραμματισμού και πρόβλεψης στην καθημερινή επιβίωση την κοινωνική πορεία στην ιεράρχηση των αναγκών και τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων Η έλλειψη του προγραμματισμού οφείλεται στην ευμετάβλητη κατάσταση της εργασιακής και οικονομικής κατάστασης ενώ η έλλειψη της ταξικής κινητικότητας (ενός προνομίου των μικροαστικών και με-σαίων κοινωνικών στρωμάτων)2 οδηγεί σε μια μοιρολατρική στάση ζωής Το κράμα αυτό εκφράζεται από μια ηδονιστική μοιρολατρία χαρακτηριστική του ρεμπέτικου τραγουδιού

Γουστάρεις να τη νιώσεις φως μου τη ζωή

Για κοίταξε μποέμικα να πίνεις

για να γλεντήσεις φίνα τη ζωή

στον κόσμο αυτό δεν έχει προκοπή

Η ταξική προέλευση αντανακλάται ακόμα και στη φυσική κα-τασκευή του σώματος laquoχαρακτηριστική κυρίως για τις γυναίκες μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν η κακή διαιτητική η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής οι πολλές γέννες και η σκληρή δου-λειά καταλήγουν να τους δώσουν εκείνο το ακανόνιστο πάχος και να τις γεράσουν πρόωρα έχουμε ένα λίγο πολύ αναγνωρίσιμο πορτραίτο του ανθρώπου της λαϊκής συνοικίας3 πορτραίτο που

2 Στον πρωτοκοσμικό καπιταλισμό μπορούμε να πούμε πως η ταξική κινητικότητα αφορά και ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων κυρίως στον υπερδιογκωμένο τριτογενή τομέα

3 Το ldquoπορτρέτοrdquo αυτό η σύνθεση της χαρακτηροδομής των φτωχών λαϊκών τάξεων συναπαρτίζεται από φαινομενικά ουδέτερα χαρακτηριστικά δίχως ταξικό πρόσημο ρη-τορικά σχήματα χροιά φωνής εκφραστική δύναμη απλότητα αμεσότητα ευθύτητα του λαϊκού λόγου γλωσσοπλαστική ικανότητα λεκτική ωμότητα ορμητικότητα συναισθη-

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

8

δίχως την κοινωνική χειραφέτηση χωρίς δηλαδή την άρση των υφισταμένων κοινωνικών σχέσεων laquoΟ άνθρωπος είναι με όλη τη σημασία της λέξης πολιτικό ζώο όχι μόνο κοινωνικό ζώο αλλά ένα ζώο που μπορεί να εξελιχθεί σε άτομο μόνο μέσα στην κοινωνίαraquo Κάθε ατομική δραστηριότητα παίρνει τα υλικά της από την κοινω-νία Κάθε ατομική υπόσταση είναι κοινωνική δραστηριότητα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αδιάσπαστη διαλεχτική ενό-τητα ατόμου και κοινωνίας και τη διττή φύση του προσώπου (εξα-τομικευμένο και ταυτόχρονα κοινωνικό ον) πρέπει να καταφύγου-με για λίγο στην αριστοτελική μεθοδολογία για να μελετήσουμε το άτομο πρέπει αρχικά να καθορίσουμε το προσεχές γένος να το υπάγουμε δηλαδή στο πλησιέστερο σύνολο στο οποίο εμπε-ριέχεται και κατόπιν να καθορίσουμε και την ειδοποιό διαφορά το ιδιαίτερο γνώρισμα που διαφοροποιεί το υποκείμενο από το σύνολο στο οποίο υπάγεται Έτσι πχ το κάθε άτομο ανήκει στο βιολογικό είδος άνθρωπος ασχέτως εάν είναι φιλάνθρωπος ή μι-σάνθρωπος Είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας (ldquoπροσεχές γένοςrdquo) και ταυτόχρονα έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα (ldquoει-δοποιός διαφοράrdquo) Ανάλογα με τη θέση του στην παραγωγή και τον ευρύτερο καπιταλιστικό καταμερισμό ανήκει σε μια κοινωνική τάξη (πχ προλεταριάτο ως τάξη καθ αυτή) ενώ η ιδιαίτερη ταξική συνείδηση και πρακτική τον κάνει ενδεχομένως επαναστάτη προ-λετάριο (τάξη δι εαυτή) ή απαθή ή ρουφιάνο ή αριβίστα κλπ

Το πρόσωπο δηλαδή έχει διττή φύση όπως το φως που έχει σωματιδιακή και κυματική υπόσταση ταυτόχρονα laquoΟ άνθρωπος- σrsquo όποιον βαθμό και να αποτελεί ένα ιδιαίτερο άτομο κι ακριβώς αυτή η ιδιαιτερότητα είναι που τον κάνει άτομο και πραγματικό ατομικό ον- στον ίδιο βαθμό είναι ολότητα η ιδανική ολότητα η υποκειμενική υπόσταση της νοητής και υλικής κοινωνίας για τον εαυτό τηςraquo (Μαρξ Οικονομικά και Φιλοσοφικά χειρόγραφα) Έτσι λοιπόν η ταξική θέση διαμορφώνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα του κάθε ξεχωριστού ατόμου Δεν είναι ένας μηχανιστικός καθορισμός στον οποίο το άτομο είναι ένα απλό ενεργούμενο τυφλών κοινωνικών δυνάμεων αλλά μια διαλεχτική δυναμική σχέση του ατόμου και της κοινωνίας του υποκειμενικού και του αντικειμενικού παράγοντα Ο κοινωνιο-λόγος Στάθης Δαμιανάκος υποστηρίζει στο βιβλίο του ldquoκοινωνι-ολογία του ρεμπέτικουrdquo πως η ταξική προέλευση και η κοινωνική

9

θέση αντανακλούνται στη χαρακτηροδομή του ατόμου Έτσι για παράδειγμα τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα (φτωχότεροι προλετά-ριοι και υποπρολετάριοι) χαρακτηρίζονται από ιδιόμορφη αίσθη-ση του παρόντος και του συγκεκριμένου laquoμε αποτέλεσμα εκείνη την τόσο τυπική όρεξη για ζωή του λαϊκού ανθρώπου που οξύνει τις τάσεις προς την περιπέτεια και την αυθόρμητη ικανοποίηση των αισθήσεων και ενστίκτων αμβλυμμένων μάλλον στις μεσαίες τάξεις αποδιώχνοντας μακριά κάθε έννοια και φροντίδα για το μέλλονraquo Αυτός ο ανακρεοντισμός (ο επικουρισμός των φτωχών) εκφράζεται από την έλλειψη προγραμματισμού και πρόβλεψης στην καθημερινή επιβίωση την κοινωνική πορεία στην ιεράρχηση των αναγκών και τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων Η έλλειψη του προγραμματισμού οφείλεται στην ευμετάβλητη κατάσταση της εργασιακής και οικονομικής κατάστασης ενώ η έλλειψη της ταξικής κινητικότητας (ενός προνομίου των μικροαστικών και με-σαίων κοινωνικών στρωμάτων)2 οδηγεί σε μια μοιρολατρική στάση ζωής Το κράμα αυτό εκφράζεται από μια ηδονιστική μοιρολατρία χαρακτηριστική του ρεμπέτικου τραγουδιού

Γουστάρεις να τη νιώσεις φως μου τη ζωή

Για κοίταξε μποέμικα να πίνεις

για να γλεντήσεις φίνα τη ζωή

στον κόσμο αυτό δεν έχει προκοπή

Η ταξική προέλευση αντανακλάται ακόμα και στη φυσική κα-τασκευή του σώματος laquoχαρακτηριστική κυρίως για τις γυναίκες μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν η κακή διαιτητική η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής οι πολλές γέννες και η σκληρή δου-λειά καταλήγουν να τους δώσουν εκείνο το ακανόνιστο πάχος και να τις γεράσουν πρόωρα έχουμε ένα λίγο πολύ αναγνωρίσιμο πορτραίτο του ανθρώπου της λαϊκής συνοικίας3 πορτραίτο που

2 Στον πρωτοκοσμικό καπιταλισμό μπορούμε να πούμε πως η ταξική κινητικότητα αφορά και ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων κυρίως στον υπερδιογκωμένο τριτογενή τομέα

3 Το ldquoπορτρέτοrdquo αυτό η σύνθεση της χαρακτηροδομής των φτωχών λαϊκών τάξεων συναπαρτίζεται από φαινομενικά ουδέτερα χαρακτηριστικά δίχως ταξικό πρόσημο ρη-τορικά σχήματα χροιά φωνής εκφραστική δύναμη απλότητα αμεσότητα ευθύτητα του λαϊκού λόγου γλωσσοπλαστική ικανότητα λεκτική ωμότητα ορμητικότητα συναισθη-

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

9

θέση αντανακλούνται στη χαρακτηροδομή του ατόμου Έτσι για παράδειγμα τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα (φτωχότεροι προλετά-ριοι και υποπρολετάριοι) χαρακτηρίζονται από ιδιόμορφη αίσθη-ση του παρόντος και του συγκεκριμένου laquoμε αποτέλεσμα εκείνη την τόσο τυπική όρεξη για ζωή του λαϊκού ανθρώπου που οξύνει τις τάσεις προς την περιπέτεια και την αυθόρμητη ικανοποίηση των αισθήσεων και ενστίκτων αμβλυμμένων μάλλον στις μεσαίες τάξεις αποδιώχνοντας μακριά κάθε έννοια και φροντίδα για το μέλλονraquo Αυτός ο ανακρεοντισμός (ο επικουρισμός των φτωχών) εκφράζεται από την έλλειψη προγραμματισμού και πρόβλεψης στην καθημερινή επιβίωση την κοινωνική πορεία στην ιεράρχηση των αναγκών και τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων Η έλλειψη του προγραμματισμού οφείλεται στην ευμετάβλητη κατάσταση της εργασιακής και οικονομικής κατάστασης ενώ η έλλειψη της ταξικής κινητικότητας (ενός προνομίου των μικροαστικών και με-σαίων κοινωνικών στρωμάτων)2 οδηγεί σε μια μοιρολατρική στάση ζωής Το κράμα αυτό εκφράζεται από μια ηδονιστική μοιρολατρία χαρακτηριστική του ρεμπέτικου τραγουδιού

Γουστάρεις να τη νιώσεις φως μου τη ζωή

Για κοίταξε μποέμικα να πίνεις

για να γλεντήσεις φίνα τη ζωή

στον κόσμο αυτό δεν έχει προκοπή

Η ταξική προέλευση αντανακλάται ακόμα και στη φυσική κα-τασκευή του σώματος laquoχαρακτηριστική κυρίως για τις γυναίκες μετά από μια ορισμένη ηλικία όταν η κακή διαιτητική η έλλειψη ισορροπημένης διατροφής οι πολλές γέννες και η σκληρή δου-λειά καταλήγουν να τους δώσουν εκείνο το ακανόνιστο πάχος και να τις γεράσουν πρόωρα έχουμε ένα λίγο πολύ αναγνωρίσιμο πορτραίτο του ανθρώπου της λαϊκής συνοικίας3 πορτραίτο που

2 Στον πρωτοκοσμικό καπιταλισμό μπορούμε να πούμε πως η ταξική κινητικότητα αφορά και ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων κυρίως στον υπερδιογκωμένο τριτογενή τομέα

3 Το ldquoπορτρέτοrdquo αυτό η σύνθεση της χαρακτηροδομής των φτωχών λαϊκών τάξεων συναπαρτίζεται από φαινομενικά ουδέτερα χαρακτηριστικά δίχως ταξικό πρόσημο ρη-τορικά σχήματα χροιά φωνής εκφραστική δύναμη απλότητα αμεσότητα ευθύτητα του λαϊκού λόγου γλωσσοπλαστική ικανότητα λεκτική ωμότητα ορμητικότητα συναισθη-

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

10

μεταφράζει πιστά τους ταξικούς καταναγκασμούς και τους κα-νόνες κοινωνικοποίησης της προσωπικότητας όπως λειτουργούν μέσα σrsquo αυτό το περιβάλλονraquo (Δαμιανάκος)

Φυσικά αυτά τα γενικά συμπεράσματα της εθνολογικής και κοινωνιολογικής έρευνας έχουν γενική και όχι καθολική ισχύ Δείχνουν όμως ξεκάθαρα πως ξεκομμένο μη κοινωνικό άτομο υπάρχει μόνο στις νεφέλες της ιδεολογίας Το κάθε άτομο είναι υποκείμενο της κοινωνικής και ταξικής του θέσης δεν είναι προϊ-όν σκέτης θέλησης καθορίζεται από τις αντικειμενικές συνθήκες Αυτό όμως δε σημαίνει πως είναι παθητική αντανάκλαση των συν-θηκών αυτών αντίθετα είναι η ενεργητική τους αντανάκλαση τις μεταβάλει και μεταβάλλεται ταυτόχρονα μέσα από την πρακτική του δραστηριότητα Ήτοι ναι μεν οι αντικειμενικές συνθήκες θέ-τουν όρια στην υποκειμενική δραστηριότητα αλλά δεν μετατρέ-πονται σε ιστορικό κισμέτ

Αυτή η διαλεχτική σχέση αντικειμενικού και υποκειμενικού πα-ράγοντα το αδιάσπαστο του Ατομικού και του Κοινωνικού οδη-γεί σrsquo ένα νομοτελειακό συμπέρασμα όταν η κοινωνία είναι αλ-λοτριωμένη αναπόφευκτα θα παράγει και αλλοτριωμένα άτομα Κανένας δεν μπορεί να πηδήξει πάνω από τη σκιά του Κανένας ολοκληρωμένος γνήσιος ατομικισμός πέρα από τα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου και μικροαστικού φιλοτομαρισμού δεν μπορεί να πραγματωθεί εντός αλλοτριωμένης και αλλοτριωτικής κοινωνί-ας Οι απόπειρες πραγμάτωσης ενός διαφορετικού από τον κυρί-αρχο ατομικισμό είναι αναπόφευκτα ανολοκλήρωτες περιορισμέ-νες και μερικές Για να παραφράσουμε τον Bruno Astarian αυτές οι ατομικιστικές απόπειρες συνεπάγονται συγκρούσεις με το κρά-τος και το κεφάλαιο παρόλα αυτά δεν αντιστοιχούν παρά σε τρό-πους επιβίωσης στην παρούσα κοινωνία Και ο Στάθης Δαμιανάκος γράφει πως η προσχώρηση σε έναν ldquoαντικοινωνικόrdquo κόσμο δεν είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής laquoοι κοινωνικοί καταναγκασμοί που ισχύουν για το σύνολο των τάξεων και στρωμάτων της κοινω-νίας ισχύουν και για τους παράνομους μάλιστα περισσότερο για αυτούς δεδομένης της προοδευτικής σμίκρυνσης του πεδίου που οι ταξικοί καταναγκασμοί αφήνουν ελεύθερο στην ατομική πρω-τοβουλία[hellip] Η απόδραση δεν μπορεί ποτέ να είναι ολοκληρωτι-

ματικές εναλλαγές στυλ χειρονομίας και βαδίσματος στυλ αμφίεσης και άλλες πολλές κινήσεις διάχυτες μέσα στην καθημερινή ζωή

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

11

κή ο κοινωνικός ροβινσονισμός4 είναι ουτοπία Ακόμα και με την εθελοντική περιθωριοποίηση το άτομο συνεχίζει να υπόκειται σε αντικειμενικούς περιορισμούς που προέρχονται τόσο από την ολι-κή κοινωνία όσο και από τον μικρόκοσμο στον οποίο συμμετέχειraquo

Εδώ δεν θέλουμε να ακυρώσουμε τις προσπάθειες ατομικής πραγμάτωσης στο σήμερα αλλά απλώς να καταδείξουμε τα όριά τους και τους αναπόφευκτους περιορισμούς όταν δεν εντάσσο-νται σε ένα ολιστικό σχεδιασμό αντιεξουσιαστικής κομμουνι-στικής προοπτικήςhellip

4 Φυσικά ο κοινωνικός ρομβινσωνισμός δεν παίρνει μόνο τη μορφή της ldquoπαρανομίαςrdquo αλλά και του κηρύγματος των ldquoνησίδων ελευθερίαςrdquo εντός του υπάρχοντος

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

13

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗΣ ΚΑΙ

ΑΛΛΟΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΤΑΞΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

laquo Όσο λιγότερος είσαι όσο λιγότερο εκφράζεις την ζωή σου τόσο πε-ρισσότερα έχεις τόσο μεγαλύτερη είναι η αλλοτριωμένη ζωή σου τόσο πιο πολύ συσσωρεύεις από την αποξενωμένη σου οντότηταraquo

Καρλ Μαξ

Η ατομική και κοινωνική αλλοτρίωση ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος (συν)διαμορφώνει την υλική του πραγματι-κότητα Από τον τρόπο που παράγει την βάση για την απαραίτη-τη βιολογική του παραγωγή πάνω στην οποία χτίζει την κοινωνική του ζωή Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία κριτική της υπάρχουσας αθλιότητας χωρίς να κάνουμε κριτική της εργασίας Γράφει στο ldquoΚεφάλαιοrdquo ο φίλος μας ο Μαρξ laquoο πρώην κάτοχος χρήματος προπορεύεται σαν κεφαλαιοκράτης και ο κάτοχος της εργατικής δύναμης τον ακολουθεί σαν εργάτης του Ο πρώτος με ένα πο-λυσήμαντο μειδίαμα και πολυάσχολος και ο δεύτερος συνεσταλ-μένος διστακτικός σαν τον άνθρωπο που φέρνει στην αγορά για να πουλήσει το ίδιο του το τομάρι ξέροντας ότι το μόνο που τον περιμένει είναι το γδάρσιμοraquo

Ο προλετάριος γίνεται το ζωντανό εξάρτημα της μηχανής (κυ-ριολεκτικά ή μεταφορικά) μια ζωντανή μηχανή εργασίας ένα ομιλούν εργαλείο παραγωγής υπεραξίας ένα έμψυχο εργαλείο (Αριστοτέλης ο δούλος είναι έμψυχο εργαλείο ενώ το εργαλείο άψυχος δούλος) Γίνεται ένα εμπόρευμα δίπλα στα αλλά εμπορι-κά είδη και αναγκάζεται να πουλά τον εαυτό του (συγκεκριμένα την εργασιακή του δύναμη) κομμάτι- κομμάτι Χάνει την δική του ζωή για να δώσει ζωή στα εμπορεύματα Χάνει την αυτενέργειά του για να γίνει αυτενεργό το εμπόρευμα Και την ίδια ώρα αντί να χρησιμοποιεί αυτός τα μέσα παραγωγής χρησιμοποιείται από αυτά Η ζωή του παρουσιάζεται μονάχα σα μέσο επιβίωσης

Όσο περισσότερο πλούτο παράγει ο προλετάριος για το κε-φάλαιο τόσο πιο φτωχός γίνεται (υλικά πνευματικά υπαρξιακά)

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

14

Γράφει ο Μαρξ στα ldquoοικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφαrdquo laquoΌσο περισσότερα εμπορεύματα δημιουργεί ο εργάτης τόσο πιο φτηνό εμπόρευμα γίνεται ο ίδιος Η αυξανόμενη αξία του κόσμου των πραγμάτων είναι ευθέως ανάλογη με την υποτίμηση του κό-σμου των ανθρώπων Η εργασία δεν παράγει μόνο εμπορεύματα παράγει τον εαυτό της και τον εργάτη και μάλιστα στην αναλογία που παράγει γενικά τα εμπορεύματα [hellip] Όσο περισσότερο ανα-λώνεται ο εργάτης τόσο ισχυρότερος γίνεται ο ξένος κόσμος των αντικειμένων που δημιουργεί απέναντί του τόσο φτωχότερος γί-νεται ο ίδιος και τόσο λιγότερο ανήκει στον ίδιο ο εσωτερικός του κόσμος [hellip] Όσο πιο ωραίο γίνεται το προϊόν του τόσο πιο πολύ παραμορφώνεται ο εργάτης όσο πιο πολιτισμένο γίνεται το αντι-κείμενό του τόσο πιο βάρβαρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο ισχυ-ρή γίνεται η εργασία τόσο πιο ανίσχυρος γίνεται ο εργάτης όσο πιο πνευματώδης γίνεται η εργασία τόσο περισσότερο δύσνους και δούλους της φύσης γίνεται ο εργάτης [hellip] Βέβαια η εργασία παράγει θαυμαστά έργα για τους πλούσιους για τον εργάτη όμως παράγει στέρηση Παράγει παλάτια για τον εργάτη όμως τρώγλες Παράγει την ομορφιά για τον εργάτη όμως την παραμόρφωση [hellip] Παράγει την ευφυΐα για τον εργάτη όμως παράγει την βλακεία και τον κρετινισμόraquo

Ο προλετάριος μη έχοντας άλλα μέσα για να διασφαλίσει την επιβίωσή του πέρα από την εργασιακή του δύναμη γρήγορα απο-ξενώνεται όχι μόνο από την διαδικασία παραγωγής και αναπα-ραγωγής του υλικού κόσμου ολόκληρης της κοινωνίας όχι μόνο από το αποτέλεσμα της εργασίας του αλλά η αποξένωση επε-κτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνική του ζωή ακόμα και στον εσωτερικό του κόσμο Ολόκληρη η ζωή έχει αποικιοποιηθεί από το Κεφάλαιο Η οικονομική πολιτική και θεσμική ετερονομία αλ-ληλοσυμπληρώνονται με την πνευματική και υπαρξιακή φτώχεια ο καπιταλισμός γίνεται συσσώρευση όχι μόνο ιδιωτικού πλούτου αλλά και ατομικής φτώχειας (και επιπλέον συσσώρευση υλικών και πνευματικών σκουπιδιών) Το αλλοτριωμένο άτομο χάνει την αυτενέργειά του χάνει την επαφή του με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον εμπραγματώνεται μέσα στην παραγωγή και ρομποτο-ποιείται στην κοινωνική του ζωή laquoΗ παραγωγή παράγει τον άν-θρωπο όχι μόνο σαν ένα εμπόρευμα το ανθρώπινο εμπόρευμα τον άνθρωπο με τον προορισμό του εμπορεύματος τον παράγει

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

15

και στα μέτρα αυτού του προορισμού σαν ένα ον πνευματικά και σωματικά απάνθρωποποιημένο- ανηθικότητα παραμόρφωση ειλωτισμός των εργατών και των καπιταλιστώνraquo (Μαρξ)

Μάλιστα και των καπιταλιστών Δεν είναι μόνο οι προλετάριοι (ή ακόμα και τα ενδιάμεσα ταξικά στρώματα) που αλλοτριώνονται στον καπιταλισμό αλλά και ίδιοι οι καπιταλιστές Ο μεμονωμένος καπιταλιστής μετατρέπεται σε μια απλή λειτουργία του κεφαλαίου Γράφει ο Ένγκελς laquoόχι μόνο οι εργάτες αλλά και οι άμεσα ή έμμε-σα εκμεταλλεύτριες τάξεις υποδουλώνονται και αυτές με τον κατα-μερισμό της εργασίας [hellip] Οι πνευματικά αποστειρωμένοι αστοί γίνονται δούλοι του ίδιου τους του κεφαλαίου και της ακόρεστης δίψας τους για κέρδηraquo (Αντί-Ντύρινγκ)

Ο άνθρωπος γίνεται δούλος του εμπορεύματος και της ατομικής ιδιοκτησίας όσα περισσότερα έχει τόσο λιγότερο είναι Η προ-σωπική αξιοπρέπεια γίνεται και αυτή μια ανταλλακτική αξία η αλ-ληλοφαγία παίρνει την θέση της αλληλεγγύης η κοινωνία των ιδι-οκτητών παίρνει την θέση της ανθρώπινης κοινότητας η αμετρο-φαγία αντικαθιστά το μέτρο (τη μεσότητα) Η καρδιά του Homo Economicus βρίσκεται στο χρηματοκιβώτιό του και το βλέμμα του στο πορτοφόλι του πλησίον

laquoΚάθε άνθρωπος υπολογίζει να δημιουργήσει στον άλλον μια καινούργια ανάγκη για να τον εκβιάσει σε μια καινούργια θυσία για να του προσάψει μια καινούργια εξάρτηση και για να τον πα-ραπλανήσει σε ένα καινούργιο τρόπο απόλαυσης κι επομένως οι-κονομικού αφανισμού Ο καθένας ζητάει να επιβάλλει στον άλλο μια ξένη ουσιαστική δύναμη για να ικανοποιήσει έτσι την δική του ιδιοτελή ανάγκη Μαζί με το πλήθος των αντικειμένων μεγα-λώνει λοιπόν και η επικράτεια των ξένων οντοτήτων στις οποίες είναι υπόδουλος ο άνθρωπος και κάθε καινούργιο προϊόν είναι μια νέα δυνατότητα της αμοιβαίας εξαπάτησης και της αμοιβαίας λεη-λασίας Ο άνθρωπος γίνεται ολοένα φτωχότερος σαν άνθρωπος χρειάζεται ολοένα περισσότερο χρήμα για να εξουσιάσει την εχθρική οντότητα [hellip] Η βρωμιά αυτή η αποτελμάτωση και σήψη του ανθρώπου ο οχετός (κυριολεκτικά) του πολιτισμού γίνεται στοιχείο της ζωής του Η αφύσικη παντελής αδιαφορία η σαπι-σμένη φύση γίνεται το στοιχείο της ζωής τουraquo (Αυτές οι γραμμές λες και είναι γραμμένες σήμερα για τον σύγχρονο καπιταλισμό

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

16

της υπερκατανάλωσης και τον τρόπο ζωής που αντιστοιχεί σε αυ-τόν Και όμως γράφτηκαν από τον Μαρξ πριν από 167 χρόνια)

Η τεχνητή ωμότητα των εφευρημένων αναγκών οδηγεί στην αυτο-νάρκωση η απάνθρωπη δύναμη κυριαρχεί ο καθένας για την πάρτη του κι ο Θεός (το χρήμα) εναντίον όλων Η αλλοτρίωση γίνεται η νέα ειδωλολατρεία5 ο άνθρωπος προσκυνάει εμπορεύματα γονατί-ζει και προσεύχεται σε αντικείμενα που ο ίδιος δημιούργησε Έτσι ο ίδιος μετατρέπεται σε αντικείμενο laquoΤο πνεύμα της αλόγιστης μη παραγωγικής κατανάλωσης κυριαρχεί και μέσα στους πολίτες χά-νοντας το αληθινό νόημα της ζωής μη έχοντας καμιά προοπτική στη ζωή οι πολίτες το άβουλο και άμορφο αλλοτριωμένο πλήθος αναζητάει την φυγή και την βρίσκει στην αλόγιστη κατανάλωση Ο καθένας ανάλογα με τις δυνατότητές του προσπαθεί να ικανοποι-ηθεί με την κατανάλωση ψευδοαξιών [hellip] Οι πολίτες των ημερών μας όχι μονάχα δεν γνωρίζουν το αγαθό της ελευθερίας μα και το φοβούνται όλοι τους θέλουν το Κράτος- Πατέρα και Κηδεμόναraquo (Ν Ψυρούκης)

Η χρηματική θεότητα αυτή η καθολική πόρνη και συνάμα κα-θολικός νταβατζής ανθρώπων και λαών ο διαστροφέας της αν-θρώπινης φύσης μας υπόσχεται μέσω των ψευδών απολαύσεων την πραγμάτωση του ατομικισμού αλλά στο τέλος μας παρέχει μονάχα την στρέβλωση των ατομικοτήτων laquoΑυτό που είμαι και μπορώ εγώ δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου Είμαι άσχημος μπορώ όμως να αγοράσω την πιο όμορφη γυ-ναίκα Άρα δεν είμαι άσχημος γιατί το αποτέλεσμα της ασχήμιας η απωθητική της δύναμη εξαφανίζεται από το χρήμα Σαν άτομο είμαι παράλυτος το χρήμα όμως μου δίνει εικοσιτέσσερα πόδια άρα δεν είμαι παράλυτος είμαι ένας άνθρωπος κακός ανέντιμος ασυνείδητος κουτός το χρήμα ωστόσο εκτιμιέται κατά συνέπεια εκτιμιέται και ο κάτοχος του Το χρήμα είναι το υπέρτατο αγαθό άρα κι ο κάτοχος του είναι καλός το χρήμα μrsquo απαλλάσσει από τον κόπο να είμαι ανέντιμος θεωρούμαι λοιπόν έντιμος είμαι κουτός το χρήμα όμως είναι το πραγματικό μυαλό του κάθε πράγματος πως λοιπόν θα είναι ο κάτοχος του βλάκας Επιπλέον ο κάτοχος του χρήματος μπορεί να αγοράσει τους μυαλωμένους ανθρώπους

5 Μία ενδιαφέρουσα οπτική για την καπιταλιστική ειδωλολατρία δίνει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του ldquoγκόλεν ή περί υποκειμένουrdquo στα εβραϊκά ldquoαβωντά ζάραrdquo σημαίνει ταυτό-χρονα λατρεία των ειδώλων και αλλοτριωμένη εργασία ldquoΖάραrdquo είναι η ξένη καταπιεστι-κή εχθρική απόβλητη και μιαρή εργασία

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

17

κι αυτός που εξουσιάζει τους μυαλωμένους δεν είναι πιο μυαλω-μένος από αυτούςraquo (Κ Μαρξ)

Την αλλοτρίωση όμως στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία μπορούμε να την ορίσουμε όχι μονάχα με αυστηρά υλικούς όρους αλλά και ως ένα υπαρξιακό κενό που γεννά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου ανθρωπολογικού τύπου που κωδικοποιείται με την ονομασία Homo Economicus Ορθά ο Καστοριάδης μίλησε για ldquoανθρωπολογική καταστροφήrdquo και μετατροπή των ανθρώπων σε παραγωγικά και καταναλωτικά κτήνη και εξαχρειωμένους ζάπερς Και ο Γκύντερ Άντερς στο κείμενό του ldquoείναι χωρίς χρόνοrdquo γράφει για την ετερονομία και τον ανθρωπολογικό εκφυλισμό που γεννά η σύγχρονη αστική κοινωνία laquoεκατομμύρια άνθρωποι που καθη-μερινά ενεργούν νιώθουν όλο και περισσότερο ότι είναι τα αντι-κείμενα της πράξης κάποιων άλλων πως ενεργούν χωρίς οι ίδιοι να αποφασίζουν το στόχο των ενεργειών τους χωρίς να μπορούν ούτε καν να διακρίνουν ποιος είναι αυτός ο στόχος [hellip] Με δυο λόγια η πράξη έχει χάσει σε τέτοιο βαθμό την ανεξαρτησία της ώστε έχει μετατραπεί σε ένα είδος παθητικότητας και ακόμα κι εκεί που η πράξη παρουσιάζει μια ένταση μέχρι θανάτου ή φτάνει κι ως το θάνατο έχει λάβει τη μορφή της μάταιης πράξης ή της απραξίαςraquo

Το υπαρξιακό κενό η αντίφαση δηλαδή ανάμεσα σε αυτό που επιδιώκουμε ως ανθρώπινα όντα και σε αυτό που στην πραγματι-κότητα βιώνουμε μέσα στο πλέγμα των υπαρχουσών κοινωνικών σχέσεων ο παθητικός μηδενισμός και το κενό νοήματος στη ζωή του Οικονομικού Ανθρώπου γίνεται φανερό και από τη θεαματική εκτίναξη των ψυχικών νόσων στις χώρες του ανεπτυγμένου κα-πιταλισμού εκεί δηλαδή που διαμορφώνεται και η συγκεκριμένη χαρακτηροδομή το 382 των ευρωπαίων αντιμετωπίζει κάποιου είδους ψυχολογική διαταραχή όπως κατάθλιψη διαταραχή γε-νικευμένου άγχους ή πανικού αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή κλπ Εντυπωσιακή είναι και η εκτόξευση των πωλήσεων ψυχοφαρ-μάκων ενώ οι ΗΠΑ με το 4 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού καταναλώνουν τα μισά σχεδόν φαρμακευτικά σκευάσματα στον πλανήτη

Αυτά όμως σίγουρα είναι περιττές πολυτέλειες για το ένα και πλέον δις των ανθρώπων που λιμοκτονούν σε έναν κόσμο που λυγίζει υπό το βάρος του πλούτου και των ψυχοφαρμάκων Ο

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

18

Ζαν Ζίγκλερ ειδικός εισηγητής στην επιτροπή ανθρώπινων δι-καιωμάτων και του δικαιώματος στη διατροφή στον ΟΗΕ στο κείμενο του ldquoτρομοκρατία και λιμοκτονίαrdquo γράφει laquoΗ πείνα και ο επικίνδυνος και χρόνιος υποσιτισμός δεν οφείλονται καθόλου στη μοίρα ούτε σε κάποια κατάρα της φύσης- δημιουργήθηκαν από ανθρώπινα χέρια Αυτή η σιωπηλή γενοκτονία διαπράττεται καθημερινά σε έναν κόσμο που λυγίζει κάτω από το βάρος του πλούτου Έναν κόσμο που παράγει αρκετά τρόφιμα για να θρέψει τα έξι δισεκατομμύρια ανθρώπους που αποτελούν το σημερινό πληθυσμό Έναν κόσμο στον οποίο σύμφωνα με τον οργανισμό τροφίμων και γεωργίας του ΟΗΕ παράγονται αρκετά τρόφιμα για να σιτιστούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι παρέχοντας στον κα-θένα τροφή που αντιστοιχεί σε 2700 θερμίδες την ημέρα Είναι περίεργο που η κατάσταση αυτή γεννά μίσοςraquo

Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα του καπιταλισμού όχι μο-νάχα απόλυτη φτώχεια αλλά και σχετική Όχι μονάχα υλική φτώ-χεια αλλά και υπαρξιακή Όχι μονάχα υπερσυσσώρευση πλούτου και εμπορευμάτων αλλά και υπερσυσσώρευση φτώχειας εξαθλί-ωσης και σκουπιδιών (υλικών και πνευματικών)

Ανακεφαλαιώνοντας ήδη από το ξεκίνημα της παραγωγικής διαδικασίας οι προλετάριοι αλλοτριώνονται δε χρησιμοποιούν αυτοί τα μέσα παραγωγής αλλά χρησιμοποιούνται από αυτά κα-ταναλώνονται από αυτά σα φύραμα δίνουν ζωή στις μηχανές και στα εμπορεύματα για να κολοβώσουν τη δική τους ζωή για να γίνουν μερικοί άνθρωποι Όχι μόνο η παραγωγή αλλά η ολόκληρη η κοινωνική ζωή του προλετάριου ανήκει στο κεφάλαιο Ακόμα κι η ατομική του κατανάλωση η αναπαραγωγή της βιολογικής του ύπαρξης γίνεται για να ξαναμπεί στο παραγωγικό προτσές ως επανακμεταλλεύσιμη από το Κεφάλαιο εργασιακή δύναμη Η αλλοτρίωση όμως δεν είναι μια απλή οικονομική κατηγορία που αφορά μονάχα την παραγωγή και το τμήμα εκείνο του προλετα-ριάτου που ενεργοποιεί την εργασιακή του δύναμη (δηλαδή την εργατική τάξη) Εξίσου αλλοτριωμένοι με το εργατικό προλετα-ριάτο είναι και οι προλετάριοι που -μόνιμα ή προσωρινά- έχουν ανενεργή την εργασιακή τους δύναμη μετέχουν όμως σrsquo άλλους τομείς αναπαραγωγής του καπιταλισμού (εργαζόμενες στο σπίτι άνεργοι φοιτητές συνταξιούχοι μαθητές παραβατικοί υποπρο-λετάριοι ληστές κλπ) Ο καπιταλισμός θέτοντας ως ύψιστο στό-

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

19

χο την παραγωγή υπεραξίας και τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού πλούτου σχεδιάζει και προσαρμόζει ολόκληρη την κοινωνική ζωή προς αυτή την κατεύθυνση Το Κεφάλαιο αποικιοποίει και την πα-ραμικρή γωνιά της κοινωνικής ζωής χτίζοντας καθημερινά νέες περιφράξεις Ο φετιχισμός του εμπορεύματος και η λατρεία του χρήματος γεννούν τον γενικευμένο κρετινισμό Στο τέλος ο καπι-ταλισμός αλλοτριώνει τους ίδιους του καπιταλιστές

Πως μπορεί λοιπόν να εξασφαλιστεί η ανεμπόδιστη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας ο γνήσιος και ο ανώτερος ατο-μικισμός εντός του καπιταλισμού όταν αυτός αλλοτριώνει ακόμη και τα ίδια τrsquo αφεντικά

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

21

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ

laquoΣαφώς και υπάρχει ταξικός πόλεμος αλλά είναι η δική μου τάξη η τάξη των πλουσίων αυτή που βρίσκεται σε πόλεμο και τον κερδίζειraquo

Γουόρεν Μπάφετ

Ο καπιταλισμός δεν είναι απλώς ένα ldquoοικονομικό υποσύστημαrdquo δεν είναι μονάχα τράπεζες και επιτόκια οικονομικοί και στατιστι-κοί δείκτες δεν είναι μονάχα χρήμα και εκμετάλλευση Είναι όλα αυτά και πολλά ακόμα Είναι ένας σύνθετος κοινωνικός τρόπος πα-ραγωγής laquoστον οποίο παράγονται τόσο οικονομικά αγαθά όσο και πολιτισμικές εμπειρίες πολιτικοί διακανονισμοί στρατιωτικοί σχε-διασμοί και ιστορικά αιτιολογημένες εξουσιαστικές πρακτικέςraquo (Ν Σεβαστάκης ldquoπολυπλοκότητα και ηγεμονίαrdquo)

Το κεφάλαιο δεν πρέπει να το βλέπουμε με τη στενή έννοια της οικονομικής κατηγορίας αλλά ως κοινωνική σχέση και ως πολυ-πλόκαμο πλέγμα εν κινήσει αντιφάσεων που αλληλεπιδρούν και διεισδύουν η μια μέσα στην άλλη Οι εξουσιαστικές και ταξικές αντιθέσεις που τέμνουν κάθετα την κοινωνία αλληλεπικαλύπτονται με τις οριζόντιες διαταξικές αντιθέσεις Δεν είναι όλες οι μορ-φές καταπίεσης οικονομικές ή ταξικές αλλά δεν πέφτουν κι απrsquo τον ουρανό Δεν υπάρχει δηλαδή γενικά κι αόριστα υπερταξικός σεξισμός ή ρατσισμός ή εκμετάλλευση ή εξουσία ως αιώνιες και αμετάβλητες αρχετυπικές Ιδέες που παραμένουν αναλλοίωτες στο διάβα των αιώνων Υπάρχουν ως ειδικές μορφές αντιφάσεων ιστορικά προσδιορισμένων κοινωνικά κατασκευασμένων εντός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων που πηγάζουν από τον τρόπο παραγωγής κι αναπαραγωγής της υλικής και κοινωνικής ζωής Παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους κι ένα βαθμό εσωτερικής αυτο-νομίας οι αντιφάσεις αυτές γεννιούνται απrsquo την εκάστοτε μορφή της εξουσιαστικής ταξικής κοινωνίας και υπάγονται σrsquo αυτήν

Εν τέλει ο καπιταλισμός δε γεννά μονάχα οικονομική εκμε-τάλλευση και στενό οικονομικό αγώνα κεφαλαίουεργασίας Ξεκινώντας από τη σφαίρα της παραγωγής αποικιοποιεί το σύνολο της ζωής καπιταλισμός είναι ο καθολικός εξανδραποδισμός μας

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

22

και η μετατροπή των ζωών μας σε εμπόρευμα του χρόνου μας σε χρήμα Οι προλετάριοι δε στερούνται μόνο τα μέσα παραγωγής στερούνται την ίδια την ζωή Γίνονται για το κεφάλαιο κατά παρα-χώρηση υπάρξεις Γι αυτό και δεν αρκεί μονάχα η οικονομική απο-δέσμευση από τον κόσμο του κεφαλαίου Ο καθολικός χαρακτήρας της αλλοτρίωσης απαιτεί και την καθολική από-αλλοτρίωση Η προ-λεταριακή ανταρσία μπορεί να ξεκινάει από τα άμεσα υλικά αίτια και όχι από τις ιδεαλιστικές νεφέλες πρέπει όμως να επεκταθεί σε κάθε ίχνος της κοινωνικής ζωής

Το κοινωνικό Είναι δε μπορεί να διαχωριστεί Κάτι τέτοιο θα ήταν κούφια αφαίρεση Το ενιαίο και αδιάσπαστο του κοινωνικού Είναι μπορεί στιγμιαία μόνο να διασπαστεί σε επιμέρους τομείς (οικονομία πολιτική ψυχολογία κλπ) μονάχα για μεθοδολογικούς λόγους στο επίπεδο της διανοητικής αφαίρεσης και όχι στη πραγ-ματική ζωή Δεν υψώνονται σινικά τείχη ανάμεσα στο οικονομικό και εξωοικονομικό πεδίο ανάμεσα στο ατομικό και κοινωνικό κλπ Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός παρά την μυθολογία που τον κατηγορεί για οικονομισμό δεν τεμαχίζει το πολύπλοκο πλέγμα των κοινωνικών αντιφάσεων Δεν παλεύει μονάχα για την οικονο-μική χειραφέτηση της εργασίας όπως κάνει ο μαρξισμός- λενι-νισμός Παλεύει για την καθολική χειραφέτηση του ανθρώπινου όντος από την εξουσιαστική- ταξική κοινωνία Για μια χειραφέτηση που είναι ταυτόχρονα ατομική συλλογική και κοινωνική Παλεύει για να δημιουργήσει τις απαραίτητες υλικές και πνευματικές προ-ϋποθέσεις στον συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο και χώρο για την πληβειακή και προλεταριακή αυτό- απελευθέρωση

Ωστόσο πρέπει να γίνει η διάκριση χειραφέτησης (αποδέ-σμευσης από μια εξουσία ελευθερία από-) και ελευθερίας (ελευ-θερία για-) Η λέξη ελευθερία προκύπτει από το ρήμα ελεύσο-μαι (έρχομαι) είναι το ζητούμενο αλλά δεν εμφανίζεται ποτέ σε ολοκληρωτική μορφή Απόλυτη ελευθερία δεν μπορεί να υπάρ-ξει στην πραγματική ζωή αφού η βία και η καταπίεση (όπως και τα αντίθετά τους) είναι συστατικά στοιχεία της ίδιας της ζωής και δε θα εξαφανιστούν διά μαγείας ούτε καν σε μια αταξική και ελευθεριακή κοινωνία Η καθολική χειραφέτηση αφορά το ldquoαρνητικόrdquo περιεχόμενο της ελευθερίας (ελευθερία από-) αλλά ποτέ δε θα μπορέσει να κατακτήσει ολοκληρωτικά το θετικό της

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

23

περιεχόμενο (ελευθερία για-) καθώς η ίδια η ζωή τοποθετεί αξε-πέραστα εμπόδια

Γι αυτό και δε πολεμάμε για μια ιδανική κοινωνία αλλά για μια ηδονική κοινωνία laquoη χειραφέτηση δεν είναι τίποτα λιγότερο από τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας αγοράς σε μια παγκόσμια κομμούνα όπου η ιδιωτική ιδιοκτησία θα έχει δώσει τη θέση της στην από κοινού ρύθμιση της ζωήςraquo (φίλες και φίλοι της αταξικής κοινωνίας) Εν τέλει ο κομμουνισμός δεν είναι κάποιου είδους πα-ράδεισος αλλά η επανάκτηση του ελέγχου των ζωών μας και των συνθηκών της ύπαρξής μας

Κομμουνισμός δεν είναι μονάχα η επανάκτηση του κλεμμένου προϊόντος της εργασίας μας και του κλεμμένου μας χρόνου είναι η επανάκτηση της ίδιας της ανθρωπιάς μας είναι το τέλος της ανά-θεσης και η επιστροφή της ευθύνης Γι αυτό ο ldquoατομικισμόςrdquo και ο ldquoκοινωνισμόςrdquo του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού δεν είναι η κενή μεταφυσική αφαίρεση του Καθαρού Ατόμου ή της Αμόλυντης Τάξης (εκφρασμένων αντίστοιχα ως ldquoεξεγερμένη υποκειμενικότη-ταrdquo ή ως δικτατορία του Κόμματος- ldquoαντιπροσώπουrdquo της τάξης) Είναι ο ατομικισμός και ο κοινωνισμός της συγκεκριμένηςιστορι-κής προσωπικότητας (του κοινωνικού ατόμου) και της τάξης που αρνείται διαλεχτικά το ρόλο της (επαναστατική αυτοκατάργηση του προλεταριάτου) Είναι η ποίηση του κομμουνισμού μέσα από την επινοητική δημιουργική δραστηριότητα των καταπιεσμένων που δε θέλουν να είναι πια καταπιεσμένοι laquo[Ο κομουνισμός] δεν έχει σε τίποτα να κάνει με το κυνήγι του κέρδους δεν έχει να κάνει με την οικονομική αξία δεν έχει να κάνει με την αναγωγή της ανθρώπινης ύπαρξης σε οικονομικό μέτρο ή πόρο Δεν έχει να κάνει με την ιδέα της εξουσίας την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας [hellip] Είναι αγώνας ενάντια στην αναγωγή κάποιου σε ένα σκέτο ldquoκουφάρι του χρόνουrdquo [Marx] Είναι ο αγώνας ενάντια σε μια ζωή που ουσιαστικά αποτελείται από χρόνο εργασίας Είναι τελικά ένας αγώνας για χρόνο ζωής για χρόνο για εκπαίδευση για γνώση για ένδυση για ζεστασιά τρυφερότητα αγάπη στέγαση Είναι αγώνας εναντία στην αναγωγή της ύπαρξης σε απλό χρόνο εργασίας είναι ένας αγώνας για ζωή Κι αυτός ο αγώνας είναι συνε-χής [hellip] Ο κομμουνισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα Δε βασίζεται στην κατάκτηση της εξουσίας βασίζεσαι στην καταστροφή της εξουσίαςraquo (Werner Bonefeld)

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

25

Ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΤΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

laquoΟι προλετάριοι για να πραγματωθούν ατομικά πρέπει να καταργή-σουν την συνθήκη ύπαρξής τους που είναι ταυτόχρονα και συνθήκη ύπαρξης της μέχρι τώρα κοινωνίας Πρέπει να καταργήσουν την ερ-γασία Έρχονται έτσι σε άμεση αντίθεση με τη μορφή μέσω της οποί-ας δίνουν τα άτομα μια συνολική έκφραση στην κοινωνία δηλαδή το κράτος και πρέπει να ανατρέψουν το κράτος για να επιβάλλουν την προσωπικότητά τουςraquo

Καρλ Μαρξ

laquo Η κατάργηση των τάξεων είναι συνώνυμη με την εμφάνιση στο προ-σκήνιο του ελεύθερου άμεσα κοινωνικού ατόμου Αυτό είναι και το τέ-λος του ταξικού προσδιορισμού όπου το άτομο είναι και κάνει ότι του υπαγορεύεται από το ταξικό του ανήκεινraquo

Bruno Astarian

laquoΗ κομμουνιστική προοπτική στοχεύει στην πραγμάτωση της επιθυμί-ας του ατόμου για μια ελευθερία προσωπική που ταυτόχρονα να βιώνε-ται από κοινού με τους άλλουςraquo

Ζιλ Ντωβέ- Καρλ Νεζίκ

Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός εμπεριέχει τον ατομικισμό μέσα στο ολιστικό του πρόταγμα χωρίς να το κεντρικοποιεί δυσα-νάλογα Αυτή η κεντρικοποίηση που βλέπει το Άτομο να υψώνεται πάνω από τις αντικειμενικές συνθήκες και τις ταξικές σχέσεις δημι-ουργεί μια δυσμορφία και μια μερικότητα που μέσα στην ιδεαλιστι-κή της σύγχυση νομίζει πως βρίσκεται έξω από τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνίας Μέσα στα πλαίσια της υπάρχουσας κοινωνίας ο ατομικισμός μόνο μερικά μπορεί να πραγ-ματωθεί καθώς η δραστηριότητα των ξεχωριστών ατόμων μετατρε-πομένη από το Κεφάλαιο σε παγκόσμια-ιστορική δραστηριότητα οδηγεί όλο και περισσότερο τα άτομα στην υποδούλωση σε ξένες εξωτερικές απrsquo αυτά δυνάμεις6 Η αλλοτρίωση και η ετερονομία

6 laquoΣτη τωρινή εποχή η κυριαρχία των υλικών συνθηκών πάνω στα άτομα κατάπνιξη της

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

26

εσωτερικεύονται από τα άτομα ως απαραίτητη προϋπόθεση για την αναπαραγωγή της βιολογικής τους ύπαρξης (της επιβίωσής τους) Για παράδειγμα εάν κάποιος αρνείται να παράγει πλούτο για τrsquo αφεντικά μέσω της εργασίας του και γίνεται ldquoαρνητής εργασίαςrdquo ληστεύοντας τράπεζες πάλι συμμετέχει μrsquo έναν ιδιαίτερο τρόπο στον καπιταλιστικό καταμερισμό

Πρώτον παράγει πλούτο για το Κεφάλαιο μέσω της ατομικής του κατανάλωσης δηλαδή μέσω της εργασίας άλλων ανθρώπων Δεν είναι μονάχα η παραγωγή εμπορευμάτων ή υπηρεσιών μέσω της μισθωτής εργασίας που παράγει πλούτο για τα αφεντικά Είναι και η αναπαραγωγή και η κυκλοφορία ως αδιαχώριστα τμήματα του οικονομικού κύκλου Και ο ληστής συμμετέχει σrsquo αυτόν τον οικονομικό κύκλο με τον ιδιαίτερο ρόλο του ως αυτοαπασχο-λούμενος του εγκλήματος Η φυλακή για τους ληστές αυτού του είδους είναι το αντίστοιχο επιχειρηματικό ρίσκοhellip

Δεύτερον το κάθε άτομο ακόμα κι ο ldquoαρνητής εργασίαςrdquo υπό-κειται στη γενικότερη κοινωνική κατάσταση και δεν την ξεπερνά ούτε καν με το μαγικό ραβδάκι της ιδεολογίας (είναι δέσμιος πχ των νόμων και γιrsquo αυτό μπορεί να βρεθεί στη φυλακή σε μια κατάσταση που δεν είναι ιδανική για την πραγμάτωση του ατομικισμού7)

Αυτή η μερική άρνηση όσο δε κοινωνικοποιείται όσο δεν ει-σχωρεί σε ένα ολιστικό αντισυστημικό σχεδιασμό τότε ελευθε-ρία ανάπηρη πάλι μας τάζει Η ολοκλήρωση της από-αλλοτρίωσης δηλαδή η θετική πραγμάτωση του ατομικισμού8το ξεδίπλωμα της

προσωπικότητας από την τύχη έχει πάρει την οξύτερη και την πιο καθολική της μορφή θέτοντας έτσι στα υπάρχοντα άτομα ένα πολύ συγκεκριμένο καθήκον το καθήκον να αντικαταστήσουν την κυριαρχία των συνθηκών και της τύχης πάνω στα άτομα με την κυριαρχία των ατόμων πάνω στην τύχη και τις συνθήκεςraquo (Μαρξ Γερμανική ιδεολογία)

7 Επειδή πάντα υπάρχουν καλοπροαίρετοι ή κακοπροαίρετοι διαστρεβλωτές δεν υπάρχει καμιά διάθεση απαξίωσης των εγχειρημάτων πραγμάτωσης του ατομικισμού στο παρόν αλλά διάθεση ανάδειξης των ορίων και των περιορισμών τους Η ldquoάρνηση εργα-σίαςrdquo (στην ελληνική version) δεν είναι ολοκληρωμένη όταν αποφεύγει την δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ολική κατάργηση του συστήματος μισθωτής εργασίας Άρνηση εργασίας δεν είναι μόνο η ληστεία ή η κλοπή αλλά και η απεργία το σαμποτάζ η δημιουργία κοινών (commons) και όλων εκείνων των ldquoειρηνικώνrdquo και ldquoβίαιωνrdquo μέσων που συνθέτουν την ολότητα της επαναστατικής διαδικασίας που κινείται προς την κατεύθυνση της ολικής κατάργησης του συστήματος μισθωτής σκλαβιάς σε επίπεδο κοινωνικό και όχι μονάχα ατομικό ή μοριακό

8 Μπορούμε να μιλήσουμε για ldquoθετικό ατομικισμόrdquo Την απάντηση την δίνει ο Αριστο-τέλης στα Ηθικά Νικομάχεια όταν διαχωρίζει τη φιλαυτία του συρμού τη κατώτερη δη-

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

27

προσωπικής ελευθερίας προκύπτει μονάχα από την εξελικτική επαναστατική διαδικασία Το πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού όπως είπαμε πιο πάνω εμπεριέχει τον ατομικισμό όχι ως ξέχωρο πρόταγμα αλλά ενταγμένο μέσα στις κοινωνικές σχέσεις και την υλική πραγματικότητα Η από-αλλοτρίωση δεν εί-ναι ένας όγκος πράξεων τον οποίο ή έχουμε ολόκληρο στο τσε-πάκι μας και είμαστε ldquoεπαναστάτεςrdquo ή δεν τον έχουμε καθόλου και είμαστε ldquoεθελόδουλοιrdquo Η από-αλλοτρίωση ξεκινά ως εν κινήσει διαδικασία μέσα στην επαναστατική δράση σε χρόνο ενεστώτα και ολοκληρώνεται μονάχα με την άρση των υλικών συνθηκών που δημιουργούν αυτήν την αλλοτρίωση Οι συνθήκες αυτές είναι ένα νόμισμα με δύο απόψεις

Εξουσιαστικές (σχέση κυρίαρχου- κυριαρχούμενου) και ταξικές (σχέση εκμεταλλευτή- εκμεταλλευομένου) Οι σχέσεις αυτές δεν είναι διαχωρισμένες όπως πιστεύουν οι παραδοσιακοί μαρξιστές και αναρχικοί Η μία εισχωρεί στην άλλη και από κοινού συναρ-θρώνουν την διαλεκτική ενότητα του εξουσιαστικού πλέγματος Γιrsquo αυτό διαλεκτική ενότητα θα πρέπει να είναι και η πολεμική μας ενάντια στο πλέγμα αυτό

1 Σε επίπεδο ατομικό (εξέγερση εδώ και τώρα)

2 Σε επίπεδο μοριακό (συλλογικοποίηση των αρνήσεων)

3 Σε επίπεδο κοινωνικό (επαναστατική δράση για την κοινωνική μεταστοιχείωση)

Και

1 Εναντίον των ιεραρχικών- εξουσιαστικών σχέσεων

2Εναντίον των εκμεταλλευτικών σχέσεων (δηλαδή εναντίον του χωρισμού της κοινωνίας σε τάξεις με ιδιαίτερα υλικά συμφέροντα)

Το πρόταγμα αυτό είναι ολιστικό πολεμάει και την ldquoοικονομικήrdquo εξουσία (το Κεφαλαίο) και την ldquoπολιτικήrdquo εξουσία (το κράτος) και τη διάχυτη μικρόεξουσία (μικροαστισμός)

λαδή φιλαυτία που σήμερα ονομάζουμε φιλοτομαρισμό από την ανώτερη φιλαυτία του ldquoενάρετου ανθρώπουrdquo Φυσικά η αντίληψη του Αριστοτέλη είναι αριστοκρατική μας δίνει όμως τα εφόδια για να διαχωρίσουμε με τη σειρά μας τον ατομικισμό που γεννά η υπάρχουσα αθλιότητα από τον ανώτερο ατομικισμό που γεννά ο κομμουνισμός Ο πρώτος βλέπει την πραγμάτωση του μόνο σrsquo έναν πόλεμο εναντίων όλων πατώντας επί πτωμάτων ενώ ο δεύτερος πραγματώνεται κοινωνικά laquoΣτην πραγματική κοινότητα τα άτομα αποκτούν την ελευθερία τους στην ένωση τους και διαμέσου της ένωσής τουςraquo

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

28

Η ολοκλήρωση της εξελικτικής διαδικασίας της απόndashαλλοτρίω-σης έρχεται μονάχα μέσα στη δημιουργία μιας αταξικής και αντιε-ραχικής κοινωνίας μιας κοινότητας που ξεπερνά τις μέχρι σήμερα απατηλές κοινότητες όπως στην εξουσιαστική κοινωνία Στην ατα-ξική κοινωνία ο Άλλος δεν εμφανίζεται ως εμπόδιο ή κατάρα (βλέπε Σαρτρ ldquoΗ κόλαση είναι οι άλλοιrdquo) Η κατάργηση των συνθηκών που ακρωτηριάζουν το άτομο είναι η ίδια η επανάκτηση των συνθηκών της ύπαρξης μας η επιστροφή του ατομικού και κοινωνικού αυτε-ξούσιου που το έχει σφετεριστεί το κράτος

laquoΟ κομμουνισμός σα θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησί-ας δηλαδή της ανθρωπινής αυτοαποξένωσης άρα και σαν πραγμα-τική ιδιοποίηση της ανθρώπινης ουσίας από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο κατά συνέπεια σαν ολική επιστροφή του ανθρώπου στον εαυτό του σαν κοινωνικού (δηλαδή ανθρώπινου) ανθρώπου μια επι-στροφή συνειδητή που πραγματοποιείται μέσα σ ολόκληρο τον πλούτο της ίσα με τώρα ανάπτυξης[hellip] Η θετική κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σαν ιδιοποίηση της ανθρώπινης ζωής είναι λοιπόν η θετική κατάργηση κάθε αποξένωσης είναι η επιστροφή του ανθρώπου από την θρησκεία την οικογένεια το κράτος κλπ στην ανθρώπινη δηλ στην κοινωνική του υπόσταση [hellip] Η κατάρ-γηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι λοιπόν η πλήρης χειραφέτηση όλων των ανθρώπινων αισθήσεων και ιδιοτήτων [] Βλέπουμε λοι-πόν πως ο πλούσιος άνθρωπος και η πλούσια ανθρώπινη ανάγκη παίρνουν τη θέση του πλούτου και της αθλιότητας της πολιτικής οι-κονομίας Ο πλούσιος άνθρωπος είναι συνάμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη μια ολότητα ανθρώπινων εκδηλώσεων της ζωήςraquo (Μαρξ) Στον κομμουνισμό το άτομο παύει να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία και τη φύση Εναρμονίζεται μαζί τους καθώς η πλήρης ανά-πτυξη του καθενός προσώπου είναι η προϋπόθεση για την πλέρια ανάπτυξη όλων και η φύση δεν είναι στοιχείο εξωτερικό του ατό-μου δεν είναι μονάχα ένας πόρος προς εκμετάλλευση

Από την άλλη ο κομμουνισμός δεν είναι ούτε εσχατολογικό όραμα ούτε αυτοσκοπός Είναι μονάχα το μέσο η δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της ελεύθερης κα-θολικής ατομικότητας9 Είναι η αναγκαία μορφή για να αναπτυχθεί το περιεχόμενο της ανθρώπινης ελευθερίας

9 Γιrsquo αυτό δε μιλάμε απλώς για οικονομική ή πολιτική χειραφέτηση αλλά για ΚΑΘΟ-ΛΙΚΗ χειραφέτηση

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

29

Επίλογος

laquoΌλα είναι μεταβατικά στάδια της εξέλιξης άρα αντιφατικά άρα κίνησηraquo

Νίκος Ψυρρούκης

Δεν περιμένουμε να ξεκινήσει η επανάσταση Έχει ήδη ξεκι-νήσει Δεν είναι κάτι που θα γίνει στο ακαθόριστο μέλλον Είναι κάτι που γίνεται εδώ και αιώνες που γίνεται ΤΩΡΑ που μένει ακόμα στα μέσα του δρόμου και περιμένει να ολοκληρωθεί Ο αντιεξουσιαστικός κομμουνισμός δεν είναι κάτι που ΘΑ γίνει είναι εδώ ζει και αναπνέει ως λανθάνουσα κατάσταση της αν-θρώπινης κοινωνίας ως έμβρυο που περιμένει να βγει από τα σπλάχνα του παλιού κόσμου και να τον ενταφιάσει οριστικά όπως τα παιδιά θάβουν τους γονείς του Η επανάσταση είναι μια μακρόχρονη εξελικτική διαδικασία δε λέει ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ έτσι απλά λέει ΗΜΟΥΝ ΕΙΜΑΙ και ΘΑ ΕΙΜΑΙ Θα ολοκληρωθεί μόνο με τη δημιουργία της αταξικής- αντιεραρχικής κοινωνίας Όταν η κοινωνία των ιδιωτών θαφτεί από την κοινωνία των ελεύθερών καθολικών ατομικοτήτων Για την επανάσταση τη βαθειά ριζω-μένη μέσα στην ανθρώπινη ιστορία ο ατομικισμός δεν είναι μια ξεχωριστή σφαίρα Αντίθετα είναι διάχυτος μέσα στο ολιστικό πρόταγμα του αντιεξουσιαστικού κομμουνισμού εκεί που άτομο και κοινωνία ως διαλεχτική ενότητα από-αλλοτριώνονται συνεξε-λικτικά το ένα διαμέσου του άλλου

Γιrsquo αυτό και οι επαναστάτες προτιμούν να βρίσκονται στο κέντρο αυτού που υψώνεται και όχι στο περιθώριο αυτού που καταρρέειhellip

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

31

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΓΙΑ ΤΟ (ΑΥΤΟ)ΞΕΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ

Όχι πως θέλω να φανώ αγνώμων απέναντι σε αυτή την αρρώ-στια Υποστηρίζοντας σε αυτό το κείμενο πως ο μηδενισμός βλά-πτει επιθυμώ εξίσου να πω ότι είναι και απαραίτητος -στον επα-ναστάτη Άλλοι μπορούν να επιβιώσουν μια χαρά χωρίς τον μηδε-νισμό ο επαναστάτης όμως δεν είναι ελεύθερος να παραμερίσει τον μηδενισμό Πρέπει να είναι η κακή συνείδηση της εποχής του -γιrsquo αυτό πρέπει να τη γνωρίζει όσο γίνεται καλύτερα Ποιος είναι καλύτερος οδηγός για το λαβύρινθο της μοντέρνας ψυχής από τον μηδενισμό πού θα βρίσκαμε πιο εύγλωττο ψυχολόγο από τον μηδενισμό Μέσω του μηδενισμού η νεωτερικότητα μιλά την πιο μύχια γλώσσα της δεν κρύβει ούτε τα καλά ούτε τα κακά της έχει απαλλαγεί από όλες τις ντροπές της Και ανάποδα κανείς κρίνει με ακρίβεια την αξία του μοντέρνου όταν έχει ξεκαθαρίσει μέσα του τα καλά και τα κακά τον μηδενισμού Το καταλαβαίνω απολύ-τως να λέει ένας επαναστάτης σήμερα ldquoμισώ τον μηδενισμό αλλά δεν αντέχω πια καμιά άλλη επανάστασηrdquo Θα καταλάβαινα όμως κι έναν επαναστάτη που θα υποστήριζε ldquoΟ μηδενισμός ανακεφαλαι-ώνει τη νεωτερικότητα Δεν υπάρχει άλλος τρόπος πρέπει πρώτα να γίνουμε μηδενιστέςhellipraquo

(μικρή μεταστροφή από Φρ Νίτσε)

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

32

Απαραίτητη διευκρίνιση

Η συγγραφή του κειμένου αυτού ξεκίνησε το 2009 και αφού έμεινε για αρκετό καιρό στο laquoσυρτάριraquo πήρε την τελική του μορ-φή αρκετούς μήνες πριν τα τραγικά γεγονότα της Marfin Τραγικά όχι μονάχα λόγω του θανάτου των τριών εργαζομένων αλλά και γιατί ουσιαστικά φρενάρησαν μια λαϊκή εξέγερση εναντίον του ΔΝΤ και της κυβέρνησης Έτσι αν η 6η Δεκέμβρη σήμανε την ευρύτερη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας η 5η Μάη σήμανε την προσωρινή υποχώρηση

Όλο αυτό το διάστημα πολλά ακούστηκαν περί μηδενισμού Το ζήτημα όμως του μηδενισμού δεν αφορά μονάχα μια τάση του αναρχικού laquoχώρουraquo (έστω και περιφερειακή ή laquoπεριθωριακήraquo) Ολόκληρη η εποχή μας και η κοινωνία είναι βαθιά μηδενιστική και το ξεπέρασμα του μηδενισμού αυτού δεν γίνεται με ευεργετικές απεραντολογίες περί κάποιας γενικής και αόριστης (πάντα ομι-χλώδους) ελευθερίας

Το γνήσιο ξεπέρασμα του μηδενισμού πραγματώνεται θετικά μόνο μέσω ενός κινήματος που θα παλέψει για ένα συγκεκριμένο σκοπό για την κοινωνική επανάσταση και την δημιουργία της ατα-ξικής κοινωνίας Μάλιστα στη σημερινή συγκυρία της επίθεσης του κεφαλαίου και της σταδιακής αφύπνισης των προλετάριων διεθνώς ένα γνήσια επαναστατικό κίνημα που θα μάχεται στην πράξη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό θα παίξει καταλυτικό ρόλο στο ξεπέρασμα όχι μόνο του περιορισμένου ldquoαναρχικούrdquo μηδενισμού αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού μηδενισμού Το προλεταριάτο ήδη ενσωματώνει αναρχικά συνθήματα ενεργητι-κού μηδενισμού (laquoνα καεί το μπουρδέλο η βουλήraquo) Στην εξελι-κτική του κίνηση πιθανότατα να ενσωματώσει (όπως παλιότερα) και τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές ξεπερνώντας αυτόν τον απλοϊκό -αλλά αναγκαίο ως πρώτο βήμα- μηδενισμό Γιατί όχι Τα πάντα ρειhellip

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

33

Αντί εισαγωγής

laquoΚι αν από τώρα κι ύστερα σου λείψουν όλες οι σκάλες πρέπει να μά-θεις να πατάς στο ίδιο σου το κεφάλι πώς αλλιώς θα ήθελες να ανέβεις ψηλότεραraquo

Νίτσε

Ο αναρχικός μηδενισμός είναι μια πολύ σημαντική συνιστώσα του ριζοσπαστικού κινήματος και με την ενεργητικότητα του έχει προσφέρει πολλά Σε περιόδους κοινωνικής νηνεμίας βοήθησε στη διατήρηση πολλών δυνάμεων του επαναστατικού κινήματος όταν άλλοι είτε λάκιζαν απογοητευμένοι από το laquoμάταιο του αγώ-ναraquo και ενσωματώνονταν στη ταξική κοινωνία είτε προσεύχονταν για την έλευση της Αγίας Ιστορικής Αναγκαιότητας τότε που οι ουρανοί θα σχιστούν και θα βρέξει επανάσταση Ο μηδενισμός λοιπόν στην ενεργητική του μορφή επανέφερε την επαναστατι-κή δράση από το ακαθόριστο μέλλον σε χρόνο ενεστώτα και εν μέσω κοινωνικής ειρήνης κάλυψε την ανάγκη για υπαρξιακή ανταρ-σία ανάγκη που είναι θεμελιώδης για το επαναστατικό κίνημα (ας θυμηθούμε ότι για τον Μαρξ η επανάσταση δεν είναι μόνο μια διαδικασία αλλαγής του κόσμου αλλά και μια ταυτόχρονη διαδι-κασία ατομικής πραγμάτωσης) Ο επαναστάτης δεν θυσιάζεται για την κοινωνία λέει ο Μαρξ αλλά αντίθετα θυσιάζει την υπάρχουσα κοινωνία Ίσως αυτά τα λόγια να πέφτουν βαριά στα στομάχια των ορθόδοξων Η επανάσταση δεν είναι ένα έξωθεν επιβαλλόμενο καθήκον που πρέπει να εκτελεστεί από ανιδιοτελείς αυτοθυσι-αζόμενους οσιομάρτυρες Αντίθετα εμπεριέχει και την ατομική ανταρσία καθώς είναι εκείνο το σημείο όπου η αλλαγή του εαυτού συναντά την αλλαγή του κόσμου

Ο μηδενισμός λοιπόν προσέφερε πολλά στο ριζοσπαστικό κί-νημα Αλλά ο ακτιβισμός δεν αρκεί Ο μηδενισμός έχει τα όρια του τους περιορισμούς του τις αδυναμίες του και μπορεί να απο-τελέσει τροχοπέδη για την παραπέρα ανάπτυξη του ριζοσπαστι-κού κινήματος Ο σεχταρισμός ο ελιτισμός η αυτοαναφορικό-τητα ο ακραίος βολονταρισμός η μεγαλοστομία ο φετιχισμός ο πεσιμιστικός ντετερμινισμός η (κατά φαντασία) αρνησικοσμία

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

34

και άλλα εγγενή προβλήματα του μηδενισμού δημιουργούν στα-σιμότητα και από τα στάσιμα νερά μόνο δηλητήριο μπορούμε να περιμένουμε

Ο μηδενισμός εκπλήρωσε τον ιστορικό του σκοπό τώρα πρέπει να ξεπεραστεί αλλά όχι να ενταφιαστεί Το διαλεκτικό σχήμα της Αρνησης της Αρνησης είναι ιδανικό για το σκοπό μας καταργεί τη μορφή αλλά όχι και το περιεχόμενο Το περιεχόμενο υψώνεται σε νέα ανώτερα επίπεδα Με δυο κουβέντες το κείμενο αυτό δεν προσπαθεί μόνο να εντοπίσει τις ρίζες του μηδενισμού στον πεσι-μισμό και να κριτικάρει τις αδυναμίες του αλλά και να υποστηρίξει ότι το περιεχόμενο του μηδενισμού μπορεί και οφείλει να βρει μια ανώτερη έκφραση μέσα από ένα κίνημα γνήσια ριζοσπαστι-κό γνήσια αντισυστημικό γνήσια επαναστατικό Ένα κίνημα που από τα μέσα θα θέτει και ένα σαφή σκοπό μια ελεύθερη κοινω-νία ελεύθερων ατόμων μέσα από την καταστροφή του κράτους της μισθωτής εργασίας και της ιδιωτικής ιδιοκτησίας Μηδενιστές Αλλη μια προσπάθεια να γίνουμε επαναστάτες

Ο πεσιμισμός ως γεννήτορας του μηδενισμού

Ι laquoΟ μηδενισμός ως ψυχολογική κατάσταση πραγματοποιείται όταν

έχουμε αναζητήσει ένα ldquoνόημαrdquo σε όλα τα συμβάντα τη οποίο δεν βρί-σκεται εκεί έτσι ο αναζητητής χάνει τελικά το θάρρος του Ο μηδενισμός είναι τελικά η συνειδητοποίηση της μακρόχρονης σπατάλης η αγωνία του ldquoεις μάτηνrdquo η ανασφάλεια η έλλειψη κάθε ευκαιρίας να συνέλθου-με και να ανακτήσουμε την ηρεμία μας -η ντροπή απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό σαν να τον εξαπατήσαμε για πάρα πολύ καιρόraquo

Φρ Νίτσε

Παρά τις πολλές και διαφορετικές μορφές που μπορεί να πάρει ο μηδενισμός (άλλωστε υπάρχουν τόσοι μηδενισμοί όσοι είναι και οι μηδενιστές) η βάση του μηδενισμού είναι μία ο πεσιμισμός Στην πολιτική της μορφή η απογοήτευση που μπορεί να γεννήσει είτε μια ηττημένη επανάσταση είτε μια επανάσταση που δεν έρ-χεται γεννά τον αναρχικό μηδενισμό στις διάφορες εκδοχές του

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

35

(ενεργητικός ή παθητικός βίαιος ή ειρηνικός αναρχοατομικισμός ιλλεγκαλισμός χαοτισμός νεολαιίστικες υποκουλτούρες -σαν το punk rock τον νεοχιπισμό κλπ) Το ldquoεις μάτηνrdquo του αγώνα και το ldquoχαμένο νόημαrdquo μεταφράζονται ποικιλοτρόπως ανάλογα και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υποκειμένου Παρά το διαφορετικό (ακόμα και εχθρικό μεταξύ τους) περιεχόμενο των διαφόρων μη-δενισμών έχουν κι ένα κοινό σημείο τεμαχίζουν την επανάσταση ανάμεσα στην ατομική υπαρξιακή ανταρσία και στην κοινωνική δράση για την αλλαγή του κόσμου προτάσσοντας μόνο την πρώτη ως ρεαλιστική και τη δεύτερη ως ldquoουτοπίαrdquo ή ldquoπαραμύθι για μικρά παιδιάrdquo Το ίδιο κάνουν και οι υπερορθόδοξοι επαναστάτες με τη διαφορά ότι προτάσσουν τη δεύτερη θεωρώντας την πρώτη ως ldquoμικροαστικό κατάλοιποrdquo Αμφότεροι εσχατολογούν ασύστολα οι ορθόδοξοι φανερά κι από την πόρτα οι μηδενιστές από το παράθυρο

Διαβάσαμε κάπου

laquoΖούμε λοιπόν ldquoτο τέλος των ιδεολογιώνrdquo όπως αναφέρει ο Φουκουγιάμα [] Μιλάμε για την απελπισία που εκφράζει την κα-τάσταση όλων όσων δεν μας έχει απομείνει καμιά ελπίδα να δούμε να αλλάζει η πραγματικότητα που μας επιβάλλουν [hellip] Είμαστε ρεαλιστές και χαιρόμαστε που δεν πρέπει να υπερασπιστούμε το όραμα και την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου που μπορεί να μην έρθει ποτέ [] Οι παράνομες Επαναστατικές οργανώσεις δεν είναι εργαλεία για τον κόσμο του μέλλοντος αλλά πρόταση ζωής για το σήμεραraquo

Η αποσαρκωμένη εσχατολογία θεωρεί ότι ζει στην εσχατιά της ιστορίας Όπως κάθε αντιδιαλεκτική ερμηνεία της πραγματικό-τητας βλέπει τα γεγονότα ως απόλυτα ασύνδετα και ακίνητα Η εθελόδουλη κοινωνία ως συμπαγές σύνολο θα μείνει για πάντα έτσι χωρίς να κινηθεί ποτέ Το κέρμα της μελλοντολογίας έχει ρι-φθεί η πραγματικότητα θα μείνει απαράλλαχτη Οπότε τι κάνου-με Ευνουχίζουμε την επανάσταση και το νόημα της ως ενότητας Ατομικής και Κοινωνικής Ανταρσίας και την βαπτίζουμε εκ νέου ως μια απλή ldquoπρόταση ζωήςrdquo Το συντηρητικό μήνυμα της δημι-ουργίας μιας απλής ldquoένοπλης όασηςrdquo μέσα στο υπάρχον βαπτίζε-ται ldquoεπαναστατική αυτονομίαrdquo Ταυτόχρονα τεμαχίζεται ιδεατά το παρόν από το μέλλον (όσο για το παρελθόν αυτό έχει εξοριστεί οριστικά στα Τάρταρα του Αρνητικούhellip) λες και οι πράξεις του

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

36

παρόντος δεν δημιουργούν την μελλοντική πραγματικότητα λες και το μέλλον φυτεύεται από τους ουρανούς λες και το χωροχρο-νικό συνεχές μπορεί να διασπαστεί έτσι απλά με ένα διάταγμα της Μεταφυσικής Κι αυτό αποκαλείται ρεαλισμός

Όταν εξετάζουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο μόνο με τον τρόπο που εμφανίζεται στο παρόν (ως ακίνητη φωτογραφία της στιγμής) τότε απορροφούμαστε από την μεταφυσική σκέψη Ένα φαινόμε-νο πρέπει να το εξετάζουμε διαλεκτικά όχι μόνο στην παρούσα του μορφή αλλά και στην κίνηση του στη δυναμική και στις δυ-νατότητες που εμπεριέχει καθώς και στην αλληλεπίδραση του με άλλα φαινόμενα Όπως έγραφε ο Ένγκελς laquoΔεν πρέπει να αντιλαμ-βανόμαστε τον κόσμο ως σύμπλεγμα έτοιμων πραγμάτων αλλά ως σύμπλεγμα διαδικασιών όπου φαινομενικά σταθερά πράγματα και παρόμοια οι ιδεατές απεικονίσεις τους στο μυαλό μας οι έννοιες υφίστανται αδιάκοπη αλλαγή γίγνεσθαι και θανάτουraquo Ρεαλισμός λοιπόν είναι η εξέταση των γεγονότων στην κίνηση τους και όχι ο κάθε είδους ντετερμινισμός που προτάσσει είτε την ακινησία των κοινωνικών φαινομένων είτε την προδιαγεγραμμένη κίνηση τους στις ράγες του μηχανιστικού κισμέτ

Η κυρίαρχη τάση κάθε εποχής βλέπει τον εαυτό της ως έκφρα-ση των καθολικών συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας εξ ου και το αναμασημένο ιδεολόγημα του ldquoτέλους των ιδεολογιώνrdquo Ιδεολόγημα πολύ παλιότερο από τον απολογητή του νεοφιλελευ-θερισμού Φουκουγιάμα (και αδρά χρηματοδοτούμενου βεβαίως -βεβαίωςhellip) Οι κυρίαρχες τάξεις που αποζητούν τη διαιώνιση του ταξικού διαχωρισμού και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους πάντα έχουν ανάγκη τον μεταφυσικό τρόπο σκέψης ώστε να παρουσι-άζουν την εκάστοτε κοινωνική δομή ως φυσικά δοσμένη και αμε-τάβλητη Οι επαναστάτες όμως εάν θέλουν να είναι τέτοιοι πέρα από το να αυτοαποκαλούνται ως τέτοιοι καμιά σχέση δεν πρέπει να έχουν με αυτόν τον αντιδιαλεκτικό τρόπο σκέψης και να κά-νουν επικλήσεις στον Φουκουγιάμα

Η πηγή του απαισιόδοξου αυτού ντετερμινισμού γίνεται φανε-ρή από τα παραπάνω αποσμάτα ldquoη απελπισίαrdquo όλων εκείνων που ldquoδεν τους έχει απομείνει καμιά ελπίδαrdquo για κοινωνική αλλαγή Επιστρέφουμε λοιπόν στις πεσιμιστικές ρίζες του μηδενισμούhellip

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

37

ΙΙ

Σε ποιες όμως ιστορικές περιόδους εμφανίζεται ο μηδενισμός Όταν η κοινωνική ειρήνη προκαλεί την ύφεση του επαναστατι-κού κινήματος τότε κάποιοι μαχητές που κυλάει αίμα στις φλέβες τους απαντούν αντανακλαστικά στην παρακμή αυτή εγκαταλεί-ποντας την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης αλλά όχι την άμεση δράση Εγκαταλείπουν δηλαδή το περιεχόμενο της επανάστασης διατηρώντας την εξωτερική της μορφή (Φυσικά υπάρχει και ο παθητικός μηδενισμός που εγκαταλείπει και τα δύο ταυτόχρονα αλλά εδώ μας ενδιαφέρει μόνο εκείνη η μορφή μηδενισμού που εμπεριέχει σπερματικά τις δυνατότητες του αυτοξεπεράσματος)

Έτσι για παράδειγμα ο ρωσικός νιχιλισμός του 19ου αιώνα γεννήθηκε όταν ένα υπεραισιόδοξο επαναστατικό υλιστικό και επιστημονικό κίνημα επιχείρησε την ldquoκάθοδο προς τον λαόrdquo και γνώρισε την αδιαφορία την ήττα και την απογοήτευση Παρόλα αυτά όμως ο ρωσικός νιχιλισμός δεν εγκατέλειψε την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης Οι διαψευσμένες ελπίδες ενεργοποιούν και τον ευρωπαϊκό αναρχοατομικισμό τόσο η ήττα της σπουδαι-ότερης προλεταριακής εξέγερσης της παρισινής κομμούνας όσο και η αποκαθήλωση της εργατικής τάξης ως αδιαμφισβήτητου και αυτόματου φορέα της επανάστασης προκάλεσαν αντανακλαστικά την άνοδο μηδενιστικών και ατομικιστικών ρευμάτων Τόσο ο ρω-σικός όσο και ο ευρωπαϊκός μηδενισμός όταν έπαυε η ύφεση του επαναστατικού κινήματος και παρουσιαζόταν ριζοσπαστικοποί-ηση της κοινωνίας ενσωματώνονταν ξανά στο ευρύτερο κίνημα για την κοινωνική ανατροπή Μιας και ο μηδενισμός ήταν αντα-νάκλαση της επαναστατικής ύφεσης δεν είχε λόγους ύπαρξης σε περιόδους κοινωνικών εκρήξεων Έτσι για παράδειγμα στο πλευρό των κομμουνιστών και των αναρχικών στη γερμανική συμβουλιακή επανάσταση πολεμούν και οι ντανταϊστές ακόμα και ο στιρνερι-κός Μαρούτ Στη Ρωσία στο πλευρό της επανάστασης πολεμούν οι νιχιλιστές και οι φουτουριστές ενώ ο αναρχοατομικιστής Βικτώρ Σερζ προσχωρεί στον μπολσεβικισμό

Οι κοινωνικές συνθήκες μέχρι και τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επέτρεπαν κανένα αναχωρητισμό Ακόμα και αντικαλλιτεχνι-κές πρωτοπορίες που έκλιναν προς τον μηδενισμό όπως το dada

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

38

και ο σουρεαλισμός αναπτύσσουν έντονη κοινωνική δράση μέσα στους κόλπους του αναρχικού και κομμουνιστικού κινήματος (άλ-λωστε ντανταϊστές ήταν και οι ιδρυτές του ΚΚ Ρηνανίας) ενώ το ξαδερφάκι τους στην Ιταλία ο φουτουρισμός προσχωρεί τελικά στο φασισμό

Η κοινωνική κατάσταση στη Ευρώπη άλλαξε άρδην μετά τον Βrsquo Παγκόσμιο Πόλεμο Η κουρασμένη από τους πολέμους Ευρώπη αναζητά την κοινωνική σταθερότητα

Η δεκαετία του ΄50 ήταν πράγματι μια δεκαετία σταθερότητας στη Δύση η οποία μέσα από την υπερεκμετάλλευση του τρίτου κόσμου και την ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων κατά-φερε να δημιουργήσει μια σχετική αφθονία στους κόλπους της Η δεκαετία του ΄60 όμως απέδειξε πως ldquoη ιστορία ξεγελά και τους καλύτερους μαθητές τηςrdquo Ένα νέο επαναστατικό κίνημα πολύ-μορφο και αντιφατικό γεννήθηκε άκμασε και δυστυχώς παράκ-μασε Μια παρακμή που ολοκληρώθηκε οριστικά και με την πτώση των καθεστώτων του ldquoυπαρκτού σοσιαλισμούrdquo Το ήδη κατακρε-ουργημένο από αυτά τα καθεστώτα επαναστατικό κίνημα κατέρ-ρευσε (ανοίγοντας όμως το δρόμο για τη δημιουργία ενός νέου αντιεξουσιαστικού επαναστατικού κινήματος αφού η τελεσίδικη αποτυχία του εξουσιαστικού μοντέλου επανάστασης γεννά νέες ιστορικές δυνατότητες)

Πλέον η δυτική κοινωνία ακολουθεί την πορεία που ήδη από την δεκαετία του rsquo50 δρομολογήθηκε καταναλωτική κουλτούρα παθητικότητα γενίκευση της απολιτίκ διάθεσης μοιρολατρία με δυο λέξεις παθητικός μηδενισμός Η ηττημένη αριστερά βαθιά μηδενιστική δεν κάνει τίποτα άλλο από το να γκρινιάζει για τη μη ορθολογική λειτουργία του καπιταλισμού Ενίοτε συμμετέχει και ως κυβερνητικός εταίρος (ή καλύτερα εταίρα μιας και είναι πόρνη που αναμφίβολα διαθέτει πνευματική και αισθητική καλλιέργεια) στη διαχείριση του καπιταλισμού Έτσι η Αριστερά βολεύεται με το ρόλο του παθητικού γκρινιάρη που εξαντλεί την ldquoαγωνιστικότη-ταrdquo σε τελετουργικές αναπαραστάσεις αγώνων περασμένων επο-χών και ο lsquoκομμουνισμόςrsquo της μετατρέπεται σε ένα απλό άρθρο πίστης που παραπέμπεται για το αόριστο μέλλον όταν ο ουρανός θα βρέξει επανάσταση και θα επικρατήσει η χιλιόχρονη βασιλεία του σοσιαλισμού Από την άλλη η Ακρα Αριστερά έχει μείνει προ-σηλωμένη στη θρησκευτική ανάγνωση του μαρξισμού (και πολλών

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

39

ακόμα -ισμών) και ακροβατεί ανάμεσα στον στείρο ακαδημαϊσμό που μακριά από τον καθαρό αέρα της πράξης αποπνέει μούχλα και στην αιώνια αναμονή της μεσσιανικής έλευσης των αντικειμε-νικών συνθηκών

Αναμφίβολα υπάρχουν ακόμα αρκετές ζωντανές δυνάμεις στην Αριστερά αλλά πνίγονται μέσα στη γενικότερη παρακμή της Με λίγα λόγια η κοινωνική ειρήνη και η συνακόλουθη επαναστατική ύφεση δημιούργησαν μια Αριστερά ενσωματωμένη και βαθιά μη-δενιστική (με την παθητική έννοια του όρου) Από την άλλη ο αναρχικός αντιεξουσιαστικός χώρος σε μεγάλο βαθμό έμεινε δέ-σμιος του υπεραυθορμητισμού του (της παιδικής αρρώστιας του αναρχισμού) ο οποίος βοήθησε μεν στο να κρατήσει επαφή με τις ldquoαπό τα κάτωrdquo κοινωνικές διεργασίες αλλά δε βοήθησε στην ψύχραιμη ερμηνεία των διεργασιών αυτών

Έτσι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι αναρχικοί έβλεπαν εξεγέρσεις και την επανάσταση προ των πυλών ενώ σε περι-όδους ύφεσης γίνονταν απαισιόδοξοι και μοιρολάτρες Μέσα σε διάστημα δέκα-δεκαπέντε ετών τμήματα του χώρου ακρο-βατούσαν ανάμεσα στους δύο ντετερμινισμούς από το ldquoκου-φάλες κρατιστές λίγα χρονάκια ακόμαrdquo στο ldquoοι αντικειμενικές συνθήκες για την αταξική κοινωνία δε θα έρθουν ποτέrdquo Εν τέλει η ανάλυση που κάνουν πολλοί αναρχικοί στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκονται και όχι στα εργαλεία ανάλυσης που του παρέχει η πλούσια πλέον επαναστατική θεωρία

Αυτή η ψυχολογικοποίηση της θεωρίας είναι που σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης συμβάλλει στην άνοδο μηδενιστικών ρευ-μάτων Και αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα δεν είναι τίποτα άλλο από αντανάκλαση αυτής της κοινωνικής ειρήνης που εκφράζεται είτε με τον ειρηνιστικό νεοχιπισμό είτε με τον βίαιο αναρχοα-τομικισμό Και όσο δεν υπάρχει ένα ισχυρό επαναστατικό κίνη-μα (άλλη μια αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών) ώστε να εντάξει στους κόλπους του αυτά τα μηδενιστικά ρεύματα τόσο αυτά θα γεννιούνται και θα αναπτύσσονται με τα θετικά τους στοιχεία (που δεν είναι λίγα) αλλά και με τα αρνητικά τους (που είναι πολλά)

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

40

Μηδενισμός και κοινωνία

Ο Νίτσε έλεγε ότι η απόφαση των χριστιανών να βλέπουν τον κόσμο lsquoκακό και άσχημοrsquo πράγματι έκανε τον κόσμο κακό και άσχημο Κατrsquo αναλογία και η απόφαση των μηδενιστών να βλέπουν την κοινωνία (ως κοινωνία καθεαυτή) lsquoκακή και άσχη-μηrsquo συμβάλλει στη διατήρηση μιας κοινωνίας κακής και άσχημης Επιπλέον οδηγεί και σε μια τεράστια ιδεολογική στρέβλωση δεν τεμαχίζουν μονάχα την επανάσταση σε Ατομική και Κοινωνική αλλά βλέπουν κιόλας την ατομική τους επανάσταση ως εξω-κοι-νωνικό φαινόμενο laquoΑπευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που έχουν αυτοεξοριστεί από αυτήν την κοινωνία και τα ψεύτικα αγαθά τηςraquo

Ο εκκοσμικευμένος ασκητικός μηδενισμός του 19ου αιώνα αντικα-θίσταται πλέον με ένα αρνησίκοσμο αντιασκητικό μηδενισμό ο οποί-ος δεν θέτει κανένα σκοπό πέρα από την ίδια του την αυτοανακύ-κλωση μέσω της αυτοαναφορικής βίας που εμφανίζεται ως lsquoπρόταση ζωήςrsquo για το σήμερα (ένα ένοπλο χόμπυ μήπως) Αλλά τι ζητούσε κά-ποτε ο ρωσικός μηδενισμός Ο Ντιμίτρι Πισάρεφ έλεγε laquoΣύντροφοι Χτυπάτε δεξιά και αριστερά από τούτο κανένα κακό δε συνέβη ούτε θα συμβεί Μας λένε παράσιτα της κοινωνίας Λάθος Θέλουμε να εί-μαστε χρήσιμοι στην κοινωνία Απλά επί του παρόντος η άρνηση και η ολοκληρωτική καταστροφή της είναι ότι πιο χρήσιμοraquo Βλέπουμε λοιπόν ότι για τους ρώσους νιχιλιστές η άρνηση και η καταστροφή δεν είναι σκοπός αλλά μέσο (όπως και για τον ιλλεγκαλιστή Μάριους Ζακόμπ η παρανομία είναι ένα προσωρινό μέσο και όχι αυτοσκοπός)

Ακόμα και ο απόστολος της παν-καταστροφικής επανάστασης Νετσάγιεφ έγραφε laquoΗ μελλοντική οργάνωση (σσ της κοινωνίας) θα προκύψει από το λαϊκό κίνημα και τη ζωή Αυτό όμως είναι δουλειά των επερχόμενων γενεών Δική μας δουλειά είναι η πα-θιασμένη πλήρης ολοκληρωτική και ανελέητη καταστροφήraquo Με δυο λόγια ο ρώσικος μηδενισμός δεν ήταν αυτοαναφορικός που έβλεπε τον εαυτό του ως μέσο και σκοπό ταυτόχρονα αλλά ήταν ένα επαναστατικό κίνημα που έβλεπε την απόλυτη καταστροφή της υπάρχουσας κοινωνίας ως μέσο για την έλευση του κομμου-νισμού (του τραχύ και πρωτόλειου κομμουνισμού που ο Μαρξ αποκαλούσε laquoκομμουνισμό του στρατώναraquo)

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

41

Αντίθετα ο σύγχρονος μηδενισμός βλέπει τον εαυτό του σαν όχημα και προορισμό ταυτόχρονα διακηρύσσοντας την laquoέξω-κοι-νωνικήraquo του φύση και τον ένοπλο (ή άοπλο) βίαιο (ή ειρηνικό) ανα-χωρητισμό Αυτή η αντίληψη περί οάσεων και ελεύθερων ζωνών ταυτίζει το μέσο με το σκοπό γιατί απλούστατα λείπει ο σκοπός Το αισιόδοξο όμως στο όλο ζήτημα είναι ότι ο αναχωρητισμός αυτός υπάρχει μονάχα στα κεφάλια των επίδοξων laquoέξω-κοινωνι-κώνraquo επαναστατών γιατί απλούστατα στον ενοποιημένο κόσμο του καπιταλισμού κάθε αυτό-εξορία από την κοινωνία βρίσκεται στις νεφέλες της ιδεολογίας Στην έρημο του καπιταλισμού όλες οι οάσεις είναι οφθαλμαπάτεςhellip

Δεκεμβριανά 2008 πραγμάτωση και ξεπέρασμα του Μηδενισμού

laquoΓια τη διαλεχτική φιλοσοφία τίποτα δεν είναι τελικό απόλυτο ιερό [] Το ζήτημα δεν είναι να αρνηθώ κάτι αλλά να αρνηθώ και την άρνηση του Πρέπει δηλαδή να κάνω την πρώτη άρνηση με τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ή να μην μπορεί να γίνει δυνατή η άρνηση τηςraquo

Φρ Ένγκελς

Η εξέγερση του Δεκέμβρη υπήρξε η έμπρακτη άρνηση του πα-θητικού μηδενισμού της υπάρχουσας κοινωνίας που με την πα-θητικότητα της συντηρεί τη βαρβαρότητα που γεννά ο καπιτα-λισμός Γιατί αν δούμε τα κοινωνικά φαινόμενα όχι σταθερά και αμετάβλητα αλλά στην κίνηση τους στην αλληλουχία τους στην αλληλεπίδραση τους και όχι με σύνορα να υψώνονται μεταξύ τους τότε μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε πως πέρα από την από τα πάνω κρατική επιβολή είναι και η παθητικότητα αυτή που συνδι-αμορφώνει την εξουσιαστική πραγματικότητα που οπλίζει το χέρι του κάθε Κορκονέα Η εξέγερση ενάντια στον παθητικό μηδενι-σμό της υπάρχουσας κοινωνίας λοιπόν δε θα μπορούσε να πάρει άλλη μορφή πέρα από τον ενεργητικό μηδενισμό Με δυο λόγια η κοινωνία πλάθει τους εξεγερμένους που της αρμόζουν

Μόνο η ιδεολογική τυφλότητα θα μπορούσε να δει πίσω από την έκρηξη του Δεκέμβρη μια laquoτυφλήraquo εξέγερση Τόσο η επιλογή των στόχων (κατά κύριο λόγο στόχοι του κράτους και του κεφαλαίου)

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

42

όσο και η γεωγραφική εξάπλωση της εξέγερσης σε ολόκληρο σχεδόν τον ελλαδικό χώρο όχι μόνο δίνουν στην εξέγερση ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο αλλά την καθιστούν ως το σπουδαι-ότερο κοινωνικό γεγονός της ύστερης μεταπολίτευσης Αλλά το πιο σπουδαίο δεν είναι η εξέγερση καθαυτή αλλά οι δυνατότητες και η προοπτική εξέλιξης που εμπεριέχει Γιατί ως επαναστάτες θα πρέπει να γνωρίζουμε και τα όρια της εξέγερσης Όσο αναλω-νόμαστε σε ύμνους και ψαλμωδίες τη μουμιοποιούμε την περι-ορίζουμε στα στενά όρια της αντιδραστικότητας και του ετερο-καθορισμού (της απλοϊκής άρνησης) Η άρνηση της υπάρχουσας αθλιότητας είναι αναμφισβήτητα το πρώτο βήμα Η εξέγερση και ο μηδενισμός είναι αναγκαίοι Το Μηδέν πρέπει να γίνει ο βατήρας που θα μας εκτοξεύσει στο άπειρο και όχι η κινούμενη άμμος που θα μας βουλιάξει

Η άρνηση της άρνησης η επαναστατική διαλεχτική είναι το επό-μενο Ο ενεργητικός μηδενισμός πρέπει να ξεπεραστεί διαλεχτι-κά και να υψωθεί εκ νέου μέσα από ένα αντιεξουσιαστικό ριζο-σπαστικό κίνημα Κι αυτό θα πει όχι πια laquoχώροςraquo αλλά Κίνημα Όχι αυτό το δήθεν laquoκίνημαraquo που εννοούν κάποια αριστερίστικα γκρου-πούσκουλα ή κάποιοι ενσωματωμένοι laquoαντιεξουσιαστέςraquo σε έκπτωση και οι νεοχίπηδες ακολουθητές τους για να διατηρούν τα πολιτικά τους μαγαζάκια αλλά η επανάσταση σε διαρκή κίνηση πολύμορφη και ενεργητική

Εάν ο Δεκέμβρης απέδειξε κάτι είναι ότι το τέλος της ουτοπί-ας είναι μια ουτοπία δίχως τέλος Εάν δε θέλουμε απλώς να αυ-τοθαυμάζουμε το επαναστατικό μας είδωλο στον καθρέφτη του σεχταρισμού του φετιχισμού και της αυτοανακύκλωσης τότε ας στρώσουμε τον κώλο μας για την ανάπτυξη ενός πραγματικά επα-ναστατικού ριζοσπαστικού κινήματος Αυτό είναι το στοίχημα της εποχής μας

Επανάσταση ή βαρβαρότητα

(το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο πρώτο και έσχατο τεύχος του αντιεξουσιαστικού εντύπου ldquoΑιρετικόrdquo)

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

43

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ

Στην Ελλάδα ο τρόπος που έχει εμφανιστεί το πρόταγμα της άρ-νησης της εργασίας είναι αποσπασματικός και μερικός αντανακλώ-ντας την αποσπασματικότητα και τη μερικότητα του αναρχοατομι-κισμού που κατά κύριο λόγο εκφράζει το πρόταγμα αυτό αλλά και την προφανή ανεπάρκεια του αναρχικού χώρου να επεξεργαστεί μια ολιστική επαναστατική θεωρία και την αντίστοιχη πολιτική δρά-ση (ως ενότητα θεωρίας και δράσης ως πράξις) Έτσι η άρνηση εργασίας ως έννοια εγκλωβίζεται μονάχα στην παράνομη μορφή της κυρίως στη ληστεία τράπεζας Το φετιχιστικό περίβλημα τελικά επικράτησε του βαθιά ανατρεπτικού περιεχομένου Τα μέσα μετα-τράπηκαν σε σκοπό και θριάμβευσε η αυτοαναφορικότητα

Ποιά είναι η ουσία της άρνησης εργασίας Οπωσδήποτε η βάση πάνω στην οποία εδράζεται ολόκληρη η κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγεται η υλική ζωή οι σχέσεις ιδιοκτη-σίας στα παραγωγικά μέσα και ο τρόπος με τον οποίο η κοινωνία εργάζεται ώστε να παράγει όλη αυτή την υλική βάση της Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας ο ρόλος του προλε-τάριου είναι κομβικός Αυτός είναι που δημιουργεί ολόκληρο τον κοινωνικό πλούτο ο οποίος σφετερίζεται από το κεφάλαιο και από κοινωνικός μετατρέπεται σε ιδιωτικό Η μισθωτή εργασία εί-ναι αυτή που δημιουργεί των πλούτο των αφεντικών Η άρνηση εργασίας (με τη στενή της έννοια) ουσιαστικά αρνείται να συμμε-τέχει στην παραγωγική διαδικασία να δημιουργήσει τον πλούτο των καπιταλιστών Σrsquo αυτό το πλεονέκτημά της κρύβεται και το μέγιστο μειονέκτημά της κάθεται αναπαυτικά στα πούπουλα της αυτοανακλύκλωσης ενώ η έλλειψη ολιστικής επαναστατικής θεω-ρίας την τυφλώνει και ενώ είναι ταξική δεν το γνωρίζει Νομίζει ότι δραπετεύει από την ταξική πάλη και βαδίζει εξω-κοινωνικά όπως ο Ιησούς βάδιζε στα κύματα Το κεφάλαιο έχει αποικιο-ποιήσει ολόκληρη την κοινωνική ζωή κι έτσι οι οάσεις βρίσκο-νται μονάχα στη φαντασία Μέσα στον καπιταλιστικό καταμερι-σμό λοιπόν ο αρνητής εργασίας μπορεί να μην συμμετέχει ως παραγωγός αλλά συμμετέχει ως καταναλωτής άρα ως παραγωγός

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

44

πλούτου του καπιταλιστή (όχι με την εργασία του αλλά με την κα-τανάλωσή του) Εδώ βρίσκεται και το όριο της άρνησης εργασίας Πώς μπορεί να αρθεί αυτή η αντίφαση

Καθώς οι εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις είναι η γενεσι-ουργός αιτία της κίνησης θα πρέπει να δούμε με ποιον τρόπο η άρνηση της εργασίας θα ξεπεραστεί διαλεκτικά Ο τρόπος είναι ένας με την ίδια την απο-αλλοττρίωση της εργασίας επομένως με τη βίαιη ή ειρηνική αλλαγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (κι επειδή οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να απαρνηθούν εθελοντικά τα προνόμιά τους η αλλαγή θα χρειαστεί να γίνει επαναστατικά και βίαια) Με δύο λόγια με την καταστροφή του κράτους της μισθω-τής εργασίας και με την κοινωνικοποίηση των παραγωγικών μέσων (και όχι με την κρατικοποίηση όπως έγινε στις χώρες του υπαρκτού μπολσεβικισμού και δημιούργησε τη συλλογική γραφειοκρατική αστική τάξη και τη δικτατορία της επί του προλεταριάτου)

Οπότε η άρνηση της εργασίας αν χρησιμοποιηθεί ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αποκτά ένα βαθύτερο και πιο ολοκληρωμέ-νο επαναστατικό περιεχόμενο Συνδέεται διαλεκτικά και με άλλες μορφές της ταξικής πάλης με τους εργατικούς αγώνες τις απερ-γίες το ιστορικό τρίπτυχο Λούφα-Κοπάνα-Σαμποτάζ κλπ Στο κάτω-κάτω άρνηση εργασίας σημαίνει συνολική άρνηση του συ-στήματος της μισθωτής σκλαβιάς και αγώνας για την απο-αλλοτρί-ωση της ίδιας της ζωής μας Δεν μπορούμε να μιλάμε για Άρνηση Εργασίας χωρίς να μιλάμε για κοινωνική επανάσταση

(Πρώτη δημοσίευση στην αναρχική εφημερίδα Άπατρις)

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

Από την ασύμμετρη απειλή έχουν εκδοθεί

- Ο διάβολος στη σάρκα τους τα απολωλότα πρόβατα του πληβειακού χριστιανισμού

- Αντίο Μπάτμαν (του Τάσου Θεοφίλου)- Παρανουαρικό (του Τάσου Θεοφίλου)- Ο Μαρξ θεωρητικός του αναρχισμού (του Μax Rubell)- Αρχέγονος κομμουνισμός (του Πωλ Λαφάργκ)- American beauty εξέγερση και ενσωμάτωση του αμερι-

κάνικου προλεταριάτου

Και με τον δαίμονα του τυπογραφείου

- Η συνηθισμένη άτυχη περιπέτεια του Αρχιβάλδη Ραποπόρ (του Πιέρ Γκόλντμαν)

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom

Το μπλογκ της ασύμμετρης halastorblogspotcom

Για επικοινωνία halastoryahoogr και asimmetriapiligmailcom