ΚΥΡΙΑΚΗ 19 ΓΕΝΑΡΗ 2014 19ΙΣΤΟΡΙΑ18 ΙΣΤΟΡΙΑ90 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ

Τιμάμε διαδίδοντας το έργο τουΠαρουσίαση της εκδοτικής προσπάθειας της «Σύγχρονης Εποχής» για τη διάδοση των έργων του Λένιν

Τ ην Τρίτη, 21 Γενάρη 2014, συμπλη-ρώνονται 90 χρόνια από το θάνα-το του Β. Ι. Λένιν. Μία από τις με-γαλύτερες συμβολές του μεγάλου

επαναστάτη ήταν η έμπρακτη ανάδει-ξη της βαθιάς κατανόησης της κοινω-νίας, των αντιφάσεων που τη διέπουν και βρίσκονται πίσω από την κίνησή της, ως απαραίτητου όρου της αλλα-γής της. Ο Λένιν κατανοούσε ότι μό-νο στο βαθμό που η ανθρώπινη δρά-ση ευθυγραμμίζεται με τις αναγκαιό-τητες της κοινωνικής εξέλιξης μπορεί να γίνει δύναμη ουσιαστικής αλλαγής. Αυτό αναδεικνύει άλλωστε και η πασί-γνωστη διατύπωσή του, «χωρίς επανα-στατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρ-ξει επαναστατική δράση».

Η «Σύγχρονη Εποχή» (ΣΕ) έχει ανα-δείξει ιστορικά το έργο αυτό του Λένιν. Μπορούμε χωρίς υπερβολή να πούμε ότι χωρίς την εκδοτική αυτή δραστη-ριότητα της ΣΕ το εργατικό κίνημα της χώρας μας, και πρώτ’ απ’ όλα το πολι-τικό εργατικό, δηλαδή το κομμουνιστι-κό κίνημα, δεν θα είχε έρθει σε ουσια-στική επαφή με τον πλούτο της λενινι-στικής σκέψης, με ό,τι θα συνεπαγό-ταν κάτι τέτοιο για την ωριμότητά του. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εί-ναι η έκδοση στα ελληνικά των Απά-ντων του Λένιν, κάτι που δεν υπάρχει σε πολλές άλλες γλώσσες.

Η προσπάθεια αυτή έχει ενταθεί το τελευταίο διάστημα και παίρνει δύο βασικές μορφές. Η πρώτη σχετίζεται με τη συνεχή αγωνία για την έκδοση και επανέκδοση έργων του Λένιν, ε-νώ η δεύτερη σχετίζεται με την έκδο-ση σύγχρονων επεξεργασιών οι οποί-ες βασίζονται στη λενινιστική ανάλυ-ση και καθοδηγούν τη σημερινή επα-ναστατική δράση του Κόμματός μας.

Η λενινιστική σκέψη αποτελεί απα-ραίτητο θεωρητικό εφόδιο της δρά-σης για την κατάργηση της εκμεταλ-λευτικής και την οικοδόμηση της κομ-μουνιστικής κοινωνίας. Η 90ή επέτει-ος του θανάτου του Λένιν δεν μπορεί λοιπόν παρά να έχει ζωντανά, μάχιμα χαρακτηριστικά, να αναδεικνύει την αιχμηρότητα του λενινιστικού όπλου για τη σημερινή πάλη του Κομμουνι-στικού Κόμματος. Και ο ίδιος ο Λένιν άλλωστε τέτοια χαρακτηριστικά έδινε στις διάφορες επετείους. Χαρακτηρι-στικό γι’ αυτό είναι το παράδειγμα της συγγραφής και έκδοσης από τον ίδιο της μπροσούρας «Για τον Μαρξ και τον μαρξισμό» με αφορμή την 30ή επέτειο του θανάτου του Καρλ Μαρξ.

Με το άρθρο αυτό θα επιχειρήσου-με μία σύντομη παρουσίαση σχετικών κειμένων του Λένιν αλλά και κομματι-κών επεξεργασιών που στηρίζονται στη λενινιστική μέθοδο, όπως αυτά περι-έχονται στις εκδόσεις της «Σύγχρο-νης Εποχής».

Α ς ξεκινήσουμε από τις εκδόσεις που σχετίζονται με την οικονομία του καπιταλισμού. Πρόσφατα κυ-

κλοφόρησε από τη «Σύγχρονη Εποχή» το έργο «Χαρακτηρισμός του οικονομι-κού ρομαντισμού». Στόχος συγγραφής του κειμένου αυτού, το οποίο ο Λένιν συνέγραψε το 1897 στην εξορία της Σι-βηρίας, ήταν η απάντηση στην προπα-γάνδα των ναρόντνικων ότι ο καπιτα-λισμός δεν μπορεί να αναπτυχθεί στη

Ρωσία και κατ’ επέκταση δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ανατροπή του. Το επιχείρημα αυτό το στήριζαν, πρώτον, στο ότι η μάζα του πληθυσμού μετα-τρέπεται σε εργάτες και, δεύτερον, στο ότι η Ρωσία δυσκολεύεται να βρει ξέ-νες αγορές. Αυτοί οι δύο παράγοντες, ισχυρίζονται, συντελούν στην ανεπαρ-κή ζήτηση, η οποία πάντα θα υπολεί-πεται της καπιταλιστικής παραγωγής και θα της θέτει συγκεκριμένα όρια.

Η επιχειρηματολογία αυτή στηρίζε-ται στη λανθασμένη κατανόηση της σχέσης παραγωγής και εισοδήματος στον καπιταλισμό. Ο Λένιν απάντη-σε σε αυτό το επιχείρημα αναδεικνύ-οντας, όπως και ο Μαρξ στο «Κεφά-λαιο», την προτεραιότητα της συσσώ-ρευσης, της παραγωγής με κριτήριο το κέρδος έναντι των εισοδημάτων που παράγονται από αυτήν, χωρίς την ίδια στιγμή να υποτιμάει και την αντε-πίδραση των εισοδημάτων στην ίδια την καπιταλιστική παραγωγή που τα «γέννησε». Η λανθασμένη αντίληψη αυτού του ζητήματος οδηγούσε τους ναρόντνικους της εποχής στη συναι-σθηματική κριτική του καπιταλισμού, στην κριτική του «με τα μάτια» του πα-ρελθόντος, στην εξιδανίκευση δηλαδή της μικρής παραγωγής και όχι «με τα μάτια» του μέλλοντος, από την πλευ-ρά δηλαδή της μεγάλης κοινωνικοποι-ημένης παραγωγής.

Η σύνδεση της παραπάνω αντιπα-ράθεσης με τα αίτια της κρίσης είναι κάτι παραπάνω από φανερή. Απώτε-ρη αιτία της κρίσης, λέει ο Λένιν στο κείμενο αυτό, δεν μπορεί να είναι η α-ντίθεση ανάμεσα στην παραγωγή και στην κατανάλωση αλλά η αντίθεση α-νάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και τον ατομικό χαρακτή-ρα της ιδιοποίησης, δηλαδή η βασική αντίθεση του καπιταλισμού. Γι’ αυτό το λόγο καμία μορφή διαχείρισης δεν μπορεί να την αποτρέψει στο έδαφος της καπιταλιστικής οικονομίας, στο έ-δαφος δηλαδή της κυριαρχίας αυτής της αντίθεσης.

Αυτές οι νομοτελειακές αντιφάσεις της καπιταλιστικής οικονομίας, που ο-δηγούν και στο ξέσπασμα της καπιτα-λιστικής κρίσης, αποτυπώνονται, όπως εκφράζονται συγκεκριμένα στην τρέ-χουσα οικονομική κρίση, στην έκδοση «Η οικονομική κρίση μέσα από τις σε-

λίδες της Κομμουνιστικής Επιθεώρη-σης, 2009 - 2012». Η έκδοση αυτή α-πό τη μία εφοδιάζει τον αναγνώστη με επιστημονική μέθοδο στην προσέγγι-ση της καπιταλιστικής κρίσης ενώ α-πό την άλλη προσφέρει πληθώρα ε-μπειρικών στοιχείων, πρωτογενούς υ-λικού, το οποίο είναι απαραίτητο για τη συγκεκριμενοποίηση της γενικής μαρξιστικής προσέγγισης της κρίσης στη σημερινή κρίση. Αυτό το υλικό εί-ναι απαραίτητο τόσο για την εκλαΐκευ-ση του χαρακτήρα της σημερινής κρί-σης όσο και για την ανάδειξη των πολυ-ποίκιλων ανταγωνισμών που οξύνονται στο έδαφος της αναγκαίας καταστρο-φής κεφαλαίου, που επιτάσσει η κρίση.

Η μαρξιστική προσέγγιση της κα-πιταλιστικής κρίσης ως κρίσης υ-περσυσσώρευσης του κεφαλαί-

ου σε όλες του τις μορφές αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αυ-τοτέλεια της πολιτικής του ΚΚΕ από όλες τις μορφές διαχείρισης του εκ-μεταλλευτικού συστήματος. Επιπλέον όρο αυτής της ανεξαρτησίας αποτελεί και η βαθιά κατανόηση του χαρακτή-ρα του κράτους, μία κατανόηση την ο-ποία μόνο μέσω της ιστορικής προσέγ-γισής του μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα, όπως μας λέει ο Λένιν σε ένα από τα κείμενα της έκδοσης «Ο Λένιν για το κράτος». Στα τρία κείμε-να της έκδοσης αυτής αναδεικνύεται η ουσία του κράτους ως μηχανισμού ταξικής κυριαρχίας που γεννιέται από τις ταξικές αντιθέσεις της κοινωνίας. Αναδεικνύονται επίσης ζητήματα που σχετίζονται άμεσα με αυτή την ουσία, όπως οι διαφορετικές μορφές διακυ-βέρνησης με τις οποίες εκφράζεται (α-νάλογα με τις συνθήκες) το ταξικό πε-ριεχόμενο του κράτους, η ουσία του α-στικού κοινοβουλευτισμού, η επίδραση αυτής της ταξικής κυριαρχίας στις συ-νειδήσεις των καταπιεζομένων. Ταυτό-χρονα, ξεγυμνώνονται οι κενές περιε-χομένου φράσεις «δημοκρατία γενικά» και «δικτατορία γενικά», τις οποίες α-κόμα και σήμερα επιστρατεύουν οι α-στοί και οπορτουνιστές κήρυκες του καπιταλιστικού μονόδρομου. Τέλος, α-πό την ανάδειξη αυτής της ουσίας του κράτους αναδεικνύεται και το γεγονός ότι η εργατική τάξη πρέπει να τσακίσει αυτή την κρατική μηχανή και δεν μπο-ρεί να την αξιοποιήσει για την οικοδό-

μηση της νέας κοινωνίας.

Τ ο παραπάνω ζήτημα, τόσο σε θεω-ρητικό επίπεδο όσο και σε επίπε-δο ιστορικής εμπειρίας, απασχο-

λεί και τις τρεις εκδόσεις που σχετίζο-νται με ζητήματα επαναστατικής πο-λιτικής του Κομμουνιστικού Κόμμα-τος, δηλαδή τις εκδόσεις «Οι Θέσεις του Απρίλη», «Ο Λένιν για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση» και «Θεωρητικά ζητήματα στο Πρόγραμ-μα του ΚΚΕ». Καταρχήν, η έκδοση «Οι θέσεις του Απρίλη», η οποία είναι ενι-σχυμένη σε σχέση με την παλιά έκ-δοση με 3 επιπλέον κείμενα της πε-ριόδου και έναν αναλυτικό κατάλο-γο ονομάτων, θίγει μια σειρά θεμελι-ώδη για ένα ΚΚ ζητήματα: Το ζήτημα των κοινωνικών συμμαχιών και των α-ντιφάσεών τους, το ζήτημα των δια-φόρων μορφών καταπίεσης του λαού («όχι μόνο βία αλλά και απάτη, κολα-κεία, μικροελεημοσύνη»), την ίδια την αιτιολόγηση της αλλαγής της ονομα-σίας του κόμματος από Σοσιαλδημο-κρατικό σε Κομμουνιστικό, τη στάση του επαναστατικού κόμματος απένα-ντι σε «δημοκρατικές» αστικές κυβερ-νήσεις κ.ά. Τα παραπάνω προσεγγίζο-νται από τη σκοπιά της συνολικής στρα-τηγικής προσαρμογής του Κόμματος των Μπολσεβίκων με την επάνοδο του Λένιν στη Ρωσία τον Απρίλη του 1917 και αποκτούν ιδιαίτερη αξία δεδομέ-νης και της εκτίμησης του Κόμματός μας ότι η στρατηγική αυτή επεξεργα-σία, που οδήγησε στη νίκη της Οχτω-βριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης στη Ρωσία, δεν κατάφερε να κυριαρ-χήσει στη συνέχεια στο διεθνές κομ-μουνιστικό κίνημα, ζήτημα το οποίο από μόνο του αποτελεί αντικείμενο ι-στορικής μελέτης.

Σ την παραπάνω έκδοση ο Λένιν α-ναφέρεται και στο ζήτημα της στά-σης του επαναστατικού κόμματος

στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, θέμα το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο των κει-μένων του Λένιν που περιλαμβάνονται στην έκδοση «Ο Λένιν για τον πόλεμο και τη σοσιαλιστική επανάσταση» και γράφτηκαν μέσα στη δίνη του Α’ ιμπε-ριαλιστικού πολέμου, τα χρόνια 1914 - 1917. Τα κείμενα αυτά συμβάλλουν στη διαμόρφωση επαναστατικού κρι-τηρίου για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο

και τη στάση του ΚΚ σε αυτόν. Η δια-μόρφωση τέτοιου κριτηρίου προϋπο-θέτει τη βαθύτερη κατανόηση των α-ντιθέσεων και της πάλης μεταξύ των διαφόρων καπιταλιστικών κρατών α-πό τη λεγόμενη «ειρηνική» περίοδο. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος άλλωστε δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά τη συ-νέχιση αυτής της πάλης με άλλα, με πολεμικά μέσα, όταν οι συνθήκες ε-πιβάλλουν κάτι τέτοιο. Η μελέτη της στάσης του ΚΚ σε καιρό πολέμου α-ποκτά ιδιαίτερη σημασία ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη αυτό που αναφέρε-ται και στον πρόλογο της έκδοσης, ό-τι, δηλαδή, «ο ιμπεριαλιστικός πόλε-μος αρκετές φορές στην ιστορία δη-μιούργησε το έδαφος στο οποίο εκ-δηλώθηκε επαναστατική κατάσταση, αυξημένη κινητικότητα της εργατικής τάξης και των λαϊκών μαζών».

Τ ο Κόμμα μας προσπαθεί να αξιο-ποιήσει τη λενινιστική διδασκαλία για να βγάλει συμπεράσματα από

την ιστορία του διεθνούς και ελληνι-κού κομμουνιστικού κινήματος, να α-ξιοποιήσει αυτά τα συμπεράσματα για τη χάραξη σύγχρονης επαναστατικής πολιτικής. Καρπό αυτής της προσπά-θειας αποτελεί και η συλλογική δια-μόρφωση του νέου Προγράμματος που ψήφισε το 19ο Συνέδριο. Το Πρό-γραμμα του Κόμματος συμπυκνώνει και στηρίζεται σε μία σειρά θεωρητι-κές θέσεις. Αυτές τις θέσεις αναδει-κνύει η έκδοση της Ιδεολογικής Επι-τροπής της ΚΕ του ΚΚΕ με τίτλο «Θε-ωρητικά ζητήματα στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ», η οποία αντικειμενικά, από το ίδιο το περιεχόμενό της, αποτελεί και «επιστράτευση στη μάχη» όλων των ζητημάτων των υπόλοιπων εκδόσεων.

Στην πορεία προς τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, η «Σύγχρονη Εποχή» θα συνεχί-σει την εκδοτική δραστηριότητα γύρω από το λενινιστικό έργο και τη σημε-ρινή αξιοποίησή του. Αυτή η δραστη-ριότητα αποτελεί απαραίτητη προϋ-πόθεση για να αναδειχθεί ότι το ΚΚΕ είναι «το πιο νέο» κόμμα ακριβώς για-τί είναι το κόμμα που πρεσβεύει το νέο, το αναγκαίο, το μοναδικά προο-δευτικό μέλλον για την ανθρωπότη-τα: Την κατάργηση της εκμεταλλευ-τικής καπιταλιστικής και την οικοδό-μηση της σοσιαλιστικής-κομμουνιστι-κής κοινωνίας.