1 800 ομόρριζα

800. ΟΜΟΡΡΙΖΑ

1. Ομόρριζα καλούνται οι λέξεις που προέρχονται από την ίδια ρίζα με μια λέξη που μας έχει δοθεί. Ας θυμηθούμε ότι ρίζα είναι το τμήμα της λέξης που παραμένει αμετάβλητο κατά την κλίση της λέξης ή κατά την παραγωγή μιας άλλης λέξης, ενός παραγώγου της αρχικής λέξης.

Π.χ. νέ-ος > ανα-νε-ών-ω > ανα-νέ-ω-ση. Βλέπουμε πως το θέμα νε- της πρωτότυπης λέξης νέος παραμένει αμετάβλητο κατά την παραγωγή του ρήματος και έπειτα από το ρήμα του ουσιαστικού.

Παρόμοια, από την πρωτότυπη λέξη τύπ-ος παράγονται τα ά-τυπ-ος, έν-τυπ-ο, παρα-τυπ-ία κτλ.

Όλες αυτές οι λέξεις είναι μεταξύ τους ομόρριζες, επειδή εμπεριέχουν την ίδια ρίζα δίπλα στα ποικίλα άλλα προσφύματα, συνθετικά και καταλήξεις.

2. Ας δούμε μερικές περιπτώσεις ομόρριζων λέξεων:α) τρόπος, αδιάντροπος, ντροπή, ντρέπομαι, εκτροπή, παρεκτρέπομαι. Με ποιες διεργασίες έχουν παραχθεί οι ομόρριζες αυτές λέξεις από την

πρωτότυπη λέξη τρόπος; β) στέλνω, στόλος, αποστέλλω, αποστολή, στολή, απεσταλμένος, στολίδια. Με ποιες διεργασίες έχουν παραχθεί οι ομόρριζες αυτές λέξεις από την

πρωτότυπη λέξη στέλ(λ)ω;

3. Ασκήσειςα) Δώστε από τέσσερα ομόρριζα για καθεμιά από τις επόμενες λέξεις: παράγω,

καταγγέλλω, αγορεύω, συνομήλικος.β) Ποια είναι η πρωτότυπη λέξη για καθεμιά από τις τέσσερις ανωτέρω ομάδες

ομόρριζων; Πώς έχουν παραχθεί από την πρωτότυπη λέξη τα ομόρριζα; γ) Χωρίστε τις επόμενες λέξεις σε τρεις ομάδες ομόρριζων: πολιτισμός, πληθυ-

σμός, δομικός, πλησμονή, πολεοδομία, οικοδόμος, μεγαλούπολη, οικοδομικός, άπληστος, πλήθος.

δ) Τοποθετήστε τις επόμενες λέξεις σε σειρά αρχίζοντας από την πρωτότυπη και τελειώνοντας με την πιο σύνθετη ομόρριζη: απλούστευση, υπεραπλούστευση, απλός, απλουστεύω, απλουστευτικός.

αντώνης μιχαηλίδης