Ακρίτες

ΑΚΡΙΤΕΣ

Η ανάγκη φύλαξης των συνόρων ξεκινά από τα χρόνια που η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία απλώθηκε σε όλο σχεδόν τον τότε γνωστό κόσμο. Τα σύνορα ήταν πολλά και σε μεγάλη απόσταση από το κέντρο της αυτοκρατορίας, τη Ρώμη.

Δημιουργήθηκε λοιπόν η ανάγκη φρούρησης των συνόρων και προστασίας από τις εχθρικές επιδρομές.

Η φρούρηση των συνόρων διατηρήθηκε και στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας

Οι εχθροί ήταν πολλοί, τόσο από τον Βορρά όσο κι από την Ανατολή. Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες συνέχισαν τη φρούρηση των συνόρων με στρατό κι

οχυρά.

ΕΧΘΡΟΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Τον 7ο αιώνα μ.Χ. η φρούρηση των συνόρων

οργανώθηκε καλύτερα.

Εκείνη την εποχή κρίθηκε αναγκαία η φρούρηση των συνόρων από μόνιμο στρατό. Ανατολικά η εμφάνιση ενός καινούριου και πολύ

επικίνδυνου εχθρού για την αυτοκρατορία , των Αράβων, έκανε τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες να στραφούν στην

φρούρηση των

ανατολικών συνόρων με ειδικές φρουρές. Άρχισαν λοιπόν την οργανωμένη φρούρηση από τον Καύκασο και τον Εύξεινο Πόντο, τον Τίγρη και τον Ευφράτη ποταμό φτάνοντας ως τον Περσικό Κόλπο.

Οργανώθηκε και τελειοποιήθηκε τότε ο θεσμός των Ακριτών, που ονομάστηκαν έτσι ακριβώς γιατί φρουρούσαν τις άκρες, σύνορα της αυτοκρατορίας.

Οι Ακρίτες ήταν ανίκητοι φρουροί κατά τον 7ο -8ο -9ο – 10ο αιώνα.

Η κατάργηση του θεσμού των Ακριτών έρχεται

στα μέσα του 11ου αιώνα, όπου οι

τελευταίοι αυτοκράτορες της Μακεδονικής Δυναστείας

πήραν επιπόλαιες αποφάσεις κι έκαναν λανθασμένες

ενέργειες οδηγώντας την αυτοκρατορία σιγά σιγά στην

διάλυσή της.

Οι Ακρίτες είχαν την υποχρέωση να φρουρούν τα σύνορα και να προστατεύουν τις ακριτικές περιοχές από τους εχθρούς.

Βασικός εχθρός τους ήταν οι Άραβες που επιτίθεντο συνέχεια με σκοπό να φτάσουν και να πάρουν την Κωνσταντινούπολη .

Επίσης οι Ακρίτες συχνά πολεμούσαν τους κουρσάρους Σαρακηνούς, (Άραβες πειρατές) προστατεύοντας την Κύπρο και την Κρήτη.

Συχνά αντιμετώπιζαν και τους Απελάτες, ληστές που κατέβαιναν από τα βουνά στα ακριτικά χωριά, έκλεβαν και λεηλατούσαν.

Το κράτος πρόσφερε στους Ακρίτες τον βαρύ για εκείνη την εποχή οπλισμό που χρειάζονταν.

Πανοπλίες με κράνη, προστατευτικά χεριών και ποδιών, θώρακες, ακόντια, σπαθιά, ασπίδες, κεφαλοθραύστες, ραβδιά, τόξα, βέλη.

Επίσης τους παραχωρούσε άλογα τα οποία είχαν κι αυτά πρωταγωνιστικό ρόλο στις μάχες τους.

Τέλος τους

παραχωρούσε χρήματα και δική τους γη. Αυτή τη γη

είχαν την υποχρέωση να την φροντίζουν και να την

καλλιεργούν . Μπορούσαν να την μεταβιβάσουν στα παιδιά

τους, αν αυτά συνέχιζαν το «επάγγελμα» του πατέρα

τους. Δεν μπορούσαν όμως να την πουλήσουν.

Ένα άλλο προνόμιο των Ακριτών ήταν η απαλλαγή τους από τους φόρους.

Οι Ακρίτες λοιπόν ήταν άνθρωποι που

έπρεπε να είναι προετοιμασμένοι για πόλεμο κάθε στιγμή. Όταν δεν

πολεμούσαν, γυμνάζονταν,

εξασκούνταν στο κοντάρι, στο τρέξιμο και

προσπαθούσαν να διατηρούν ένα

γερό, υγιές και δυνατό σώμα.

Ακόμη ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης ή με άλλες δουλειές, όπως το χτίσιμο του κάστρου τους ή ενός οχυρού ή φυλακίου (βίγλας, όπως την ονόμαζαν).

Δημήτριος Σκουρτέλης

Οι Ακρίτες άνηκαν στους πλούσιους της εποχής και μπορούμε να πούμε ότι κατατάσσονται στην αριστοκρατία του στρατού.

Όταν δεν είχαν να αντιμετωπίσουν τον εχθρό, τους άρεσε να μαζεύονται, να τρώνε, να πίνουν και να τραγουδούν.


Οι Ακρίτες πράγματι ανταποκρίθηκαν στο ρόλο που τους είχε αναθέσει ο αυτοκράτορας. Την περίοδο από τον 7ο έως τα μέσα του 11ου αιώνα οι κάτοικοι των ακριτικών περιοχών είχαν

ασφάλεια χάρη στις μάχες και τους αγώνες των Ακριτών. Βέβαια οι Ακρίτες δεν ήταν ανίκητοι γιατί ήταν υπεράνθρωποι ή μεγαλόσωμοι ή ό,τι άλλο φανταζόταν για τη σωματική τους διάπλαση ο λαός. Οι νίκες τους οφείλονται στο σύστημα με το οποίο δρούσαν. H φύλαξη των στενών και των μονοπατιών όλο το εικοσιτετράωρο από τους βιγλάτορες , ο τρόπος που επικοινωνούσαν και ο τρόπος που επιτίθονταν στον εχθρό (συνήθως τον άφηναν να περνά και μετά επιτίθονταν) σε συνδυασμό με τις άριστες ικανότητες στις πολεμικές τέχνες και τη καλή σωματική τους κατάσταση τους έκανε ανίκητους.



Ο λαός αγαπούσε πολύ τους

Ακρίτες και τους θεωρούσε μεγάλους ήρωες.

Μέσα από τα ακριτικά τραγούδια που δημιούργησε

για αυτούς και τα κατορθώματά τους βλέπουμε

πως οι Ακρίτες στα μάτια του απλού κόσμου

φαίνονταν ανίκητοι, ατρόμητοι, ανδρειωμένοι,

μεγαλόσωμοι, δυνατοί, σκληροτράχηλοι,

υπεράνθρωποι, επιδέξιοι πολεμιστές αλλά και γλεντζέδες, φαγάδες,

καλλιεργητές μα πάνω από όλα προστάτες τους.

Τα ακριτικά τραγούδια μιλούν για τα κατορθώματα

των Ακριτών. Είναι δημοτικά τραγούδια, δηλαδή δεν είναι δημιουργήματα ενός

ατόμου, αλλά συλλογικά δημιουργήματα του λαού, γι’ αυτό και

συναντώνται σε διάφορες παραλλαγές.Διαβάζοντας ακριτικά τραγούδια μπορείς

να διακρίνεις τις υπερβολές, προσωποποιήσεις, άσκοπες ερωτήσεις,

στερεότυπες εκφράσεις, πολλά ουσιαστικά και λιγότερα επίθετα,

ολοκληρωμένο νόημα σε κάθε ημιστίχιο, στίχο ή δίστιχο, δεκαπεντασύλλαβο στίχο.

Οι γυναίκες της εποχής, μέσα από τα τραγούδια που έχουν γραφτεί για τους Ακρίτες, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στην μια κατηγορία

ανήκουν αυτές που είναι πολεμίστριες, μαχητικές, δραστήριες όπως η Αμαζόνα Μαξιμώ και η Λυγερή.


Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν αυτές που είναι στο σπίτι, είναι

όμορφες , έξυπνες, γενναίες και πέφτουν θύματα απαγωγής είτε από εχθρό είτε από τον αγαπημένο

τους. Είναι όμως κι αυτές που με τα λόγια ή τον τρόπο τους προκαλούν τους ήρωες να πολεμήσουν γι’ αυτές αλλιώς δεν τους αξίζουν.


Πέρα από τους εχθρούς οι Ακρίτες είχαν να πολεμήσουν και θεριά όπως λιοντάρια, φίδια, δράκους, από τα οποία κινδύνευε η αγαπημένη

τους ή το χωριό ολόκληρο.


Τα ακριτικά τραγούδια μιλούν για πολλούς ακρίτες και τα κατορθώματά τους. Μερικοί από αυτούς ήταν: ο Αρμούρης, ο Ανδρόνικος, ο Αλέξανδρος ο βασιλιάς, ο

Θεοφύλακτος, ο Βάρδας,ο Φωκάς ο Νικηφόρος, ο Πετροτράχηλος, ο Πορφύρης, ο Κωνσταντής - Κωνσταντάς, το Σκληρόπουλο ή Συριόπουλο, ο Αρέστης, ο Τσαμαδός και πολλοί άλλοι

Ο Αρμούρης Το Μικρό Βλαχόπουλο

Ο Τσαμαδός Ο Θεοφύλακτος

Πίνακες του ζωγράφου Δημήτριου Σκουρτέλη

Ο πιο ξακουστός Ακρίτας ήταν ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας που στο πρόσωπό του συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των Ακριτών κι

εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος «Βασίλειος Διγενής Ακρίτας»

Στην Κύπρο, στον Πόντο, στην Κρήτη και σ’ όλη την Ελλάδα μιλούν και τραγουδούν, ακόμη

και σήμερα για «της γης τον ανδρειωμένο», που είναι απόγονος του Ηρακλή, του Αχιλλέα και του Μεγαλέξανδρου, αλλά και πρόγονος του κλέφτη του 1821.

Το έπος του Διγενή Ακρίτα ξεκινά με τον Βυζαντινό άρχοντα Ανδρόνικο Δούκα και τη σύζυγό του Άννα δηλαδή τον παππού και τη γιαγιά του Διγενή. Το ζευγάρι απέκτησε πέντε γιους και μια κόρη, την Ειρήνη. Κάποια μέρα η

κόρη τους Ειρήνη συναντήθηκε με τον

Εμίρη της Συρίας Μουσούρ, ο οποίος θαμπωμένος από την ομορφιά της την άρπαξε.

Η οικογένειά της ειδοποιείται και τα αδέρφια της Ειρήνης καταδιώκουν τον Μουσούρ.Ο μικρότερος αδερφός, ο Κωνσταντίνος πολεμά και νικά τον Μουσούρ, αλλά εκείνος αρνείται να την δώσει. Τελικά πείθει την οικογένειά της να δεχτεί τον γάμο, αφού γίνεται ο ίδιος και η οικογένειά του Χριστιανοί.

Από την Ειρήνη και το Μουσούρ γεννιέται ο Βασίλειος Ακρίτας, ο οποίος επωνομάστηκε Διγενής διότι κατάγεται από δύο γένη: Έλληνας και Άραβας. Ο Διγενής μεγαλώνοντας διακρίνεται για τη δύναμη, την παλικαριά και την εξυπνάδα του. Μαθαίνει από νωρίς γράμματα και σε ηλικία 12 ετών σκοτώνει δύο αρκούδες και ένα λιοντάρι.

Μεγάλος πια ο Διγενής πολεμά τους Απελάτες. Κάποτε συναντά την όμορφη κόρη του Στρατηγού Δούκα,

Ευδοκία. Ερωτεύονται και φεύγουν μαζί. Ο πατέρας της διαφωνεί με το γάμο της κόρης του και καταδιώκει τον Διγενή. Ο Διγενής όμως με γενναιότητα αποκρούει το στράτευμα που είχε στείλει εναντίον του και ο Δούκας ενθουσιασμένος από την τόλμη και την παλικαριά του Διγενή δέχεται με χαρά το γάμο.

Η ιστορία του έπους συνεχίζεται με τον Διγενή να παλεύει με άγρια θηρία, που θέλουν να κάνουν κακό στη γυναίκα του.

Πολεμά και με τις Αμαζόνες που η αρχηγός τους έχει σκοπό να αρπάξει τη γυναίκα του.


Το έπος κλείνει με το θάνατο του Διγενή. Ο Διγενής πολεμά με τον Χάρο ή αρρωσταίνει και πεθαίνει

Οι Ακρίτες τραγουδήθηκαν στον Πόντο, στην Κύπρο και στην Κρήτη. Ακόμη και σήμερα τα ακριτικά ποντιακά , κυπριακά και κρητικά- ριζίτικα τραγούδια

τραγουδιούνται , χορεύονται και διασκεδάζουν τον κόσμο.

Οι Ακρίτες συμβολίζουν το αδούλωτο ελληνικό πνεύμα, γι’ αυτό ήταν και είναι πηγή έμπνευσης. Ποιητές, λογοτέχνες, ζωγράφοι,

μουσικοί, συνθέτες εμπνέονται από τον ηρωισμό και τα κατορθώματα των

ακριτών και δημιουργούν θαυμάσια έργα τέχνης και

πολιτισμού.

Ὁ Διγενὴς κι ὁ ΧάρονταςΚαβάλλα πάει ὁ Χάρονταςτὸν Διγενῆ στὸν Ἅδη,κι ἄλλους μαζί... Κλαίει, δέρνεταιτ᾿ ἀνθρώπινο κοπάδι.Καὶ τοὺς κρατεῖ στοῦ ἀλόγου τουδεμένους στὰ καπούλια,τῆς λεβεντιᾶς τὸν ἄνεμο,τῆς ὀμορφιᾶς τὴν πούλια.Καὶ σὰ νὰ μὴν τὸν πάτησετοῦ Χάρου τὸ ποδάριὁ Ἀκρίτας μόνο ἀτάραχακοιτάει τὸν καβαλλάρη.«Ο Ακρίτας εἶμαι, Χάρονταδὲν περνῶ μὲ τὰ χρόνια.Μ᾿ ἄγγιξες καὶ δὲ μ᾿ ἔνοιωσεςστὰ μαρμαρένια ἁλώνια;Ἐγὼ εἶμαι ἡ ἀκατάλυτηψυχὴ τῶν Σαλαμίνων,στὴν Ἑφτάλοφην ἔφερατὸ σπαθὶ τῶν Ἑλλήνων.Δὲ χάνομαι στὰ Τάρταρα,μονάχα ξαποσταίνω,στὴ ζωὴ ξαναφαίνομαικαὶ λαοὺς ἀνασταίνω!»

Ο Διγενής και το φίδι. Έργο του Δ. Σκουρτέλη

Κωστής Παλαμάς

Ακρίτες

Education

Transcript of Ακρίτες