ΛΑΙΚΙΣΜΟΣ - ΛΑΙΚΟΤΗΤΑ

«Προκειμένου να γίνει αφέντης, ο πολιτικός προσποιείται τον υπηρέτη..» Σαρλ Ντε Γκωλ

ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ: Λαϊκισμός είναι η κατ’ επίφαση λαϊκότητα, ό,τι προσπαθεί να ομοιάσει στο λαϊκό, αλλά τελικά δεν το προσεγγίζει.. αποτελεί εξαπάτηση του λαού, υποκατάστασή του στον ιστορικό του ρόλο, χειραγώγησή του για λόγους χρησιμοθηρικούς..

ΜΟΡΦΕΣ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ: ο λαϊκισμός εμφανίζεται στην πολιτική με τη δημαγωγία, την υποσχεσιολογία, το υποκριτικό ενδιαφέρον των πολιτικών για τα προβλήματα των πολιτών, την εμφάνισή τους σε χώρους όπου συχνάζουν απλοί άνθρωποι (λαϊκές αγορές, πλατείες..), τη χρήση πιο λαϊκής περιβολής σε ορισμένες περιπτώσεις.. λαϊκισμός εκδηλώνεται στη γλώσσα (Μπαμπινιώτης «για να φανούμε λαϊκοί αντικαταστήσαμε τη δημοτική με μια υπερδημοτική, μ’ ένα πλήθος λέξεων που προέρχονται από μια ψεύτικη αργκό ή από ξενόγλωσσα φωνήματα» / βωμολοχίες), αλλά και στον ευρύτερο τρόπο της ζωής μας (χρήση ενδυμάτων που δεν ταιριάζουν στο προσωπικό ύφος / κάπνισμα / τρόποι ψυχαγωγίας..).. ο λαϊκισμός διαβρώνει και την τέχνη με την υιοθέτηση της μαζικής κουλτούρας, τον εκχυδαϊσμό και την προβολή όχι του ποιοτικού αλλά του εμπορικού.. ταυτόχρονα, τα περιοδικά ποικίλης ύλης και η σκανδαλοθηρία πιστοποιούν την ανοχή του σύγχρονου ανθρώπου στην ευτέλεια του λαϊκισμού.. τα ΜΜΕ συχνά λαϊκίζουν με πλασματικό ενδιαφέρον για τα προβλήματα του λαού, με κιτρινισμό.. λαϊκίστικες συμπεριφορές εντοπίζονται στους εργοδότες («φιλική» προσέγγιση των υπαλλήλων τους/ μικροαυξήσεις, αλλά στην πραγματικότητα εκμετάλλευσή τους..) ή και στα συνδικαλιστικά όργανα των εργαζομένων (επικοινωνιακή αλλά μη ουσιαστική υπεράσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων / προκήρυξη απεργιών για το φαίνεσθαι..).. λαϊκισμός επισημαίνεται σε θρησκευτικά κηρύγματα (θρησκευτικοί ηγέτες εμφανίζονται ως μεσσίες..), αλλά σε πολλές περιπτώσεις και στην ανθρωπιστική βοήθεια που αποστέλλεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις σε αδύναμες χώρες..

ΑΙΤΙΑ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ χαμηλό πνευματικό επίπεδο του λαού: χωρίς την οξύνοια που η γενική παιδεία προσφέρει στον άνθρωπο, ο πολίτης εύκολα γίνεται άθυρμα στα χέρια των ισχυρών.. ταυτόχρονα, είναι εμφανής η απουσία των πνευματικών ηγετών που θα απέτρεπαν λαϊκίστικες εκδηλώσεις.. έμφυτη κοινωνικότητα: η ανάγκη αποδοχής από τους άλλους, η επιθυμία ένταξης σε κοινωνικά σύνολα και η βούληση της αυτοπροβολής οδηγούν σε λαϊκίστικες συμπεριφορές.. πολιτική αλλοτρίωση: οι πολιτικοί καθίστανται ψηφοθήρες, αδιαφορούν για το κοινωνικό καλό και λαϊκίζουν προκειμένου να ικανοποιήσουν κομματικά οφέλη = εκλογή στην εξουσία.. πολιτική αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου: λόγω της έμμεσης δημοκρατίας, της αδυναμίας του πολίτη να συμμετέχει στα κέντρα λήψης αποφάσεων, της απογοήτευσής του από τα πολιτικά ατοπήματα και τα

2

σκάνδαλα και της έλλειψης χρόνου για ενασχόλησή του με την πολιτική, καθίσταται ανενημέρωτος και εύκολο θήραμα των πολιτικών.. ποικίλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα των πολιτών: ανάγκη ελπίδας για ύπαρξη ενός καλύτερου μέλλοντος, το οποίο το υπόσχονται διάφοροι επιτήδειοι εύκολη η συναισθηματική προσέγγιση και η χειραγώγηση των πολιτών έναντι των λαϊκίστικων υποσχέσεων.. οικονομικά συμφέροντα των ΜΜΕ, των εργοδοτών, των θρησκειών, των ισχυρών κρατών: μέσω της πατερναλιστικής τους δράσης εκμεταλλεύονται ευκολότερα τα υποψήφια θύματά τους και μεγιστοποιούν τα κέρδη τους.. αλλοτρίωση: η αποκοπή του μέσου ανθρώπου σήμερα από τη λαϊκή παράδοση, τη σωστή γνώση της γλώσσας και τη λαϊκή τέχνη ευνοούν τη ροπή στο λαϊκισμό.. γενικευμένη κρίση αξιών: η ηθική πτώση δε δημιουργεί συνειδησιακές ενστάσεις στους λαϊκίζοντες..

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ το πνεύμα παθητικοποιείται, η κριτική ικανότητα αδρανοποιείται.. καταλύεται η ατομικότητα, η συγκροτημένη προσωπικότητα του ανθρώπου, που εξαναγκάζεται να λειτουργεί ως απρόσωπο ον, εξισωμένο με τη μάζα.. υποβιβάζεται ο τρόπος ζωής του ανθρώπου, αφού εξοβελίζεται ο αυτοσεβασμός και η αξιοπρέπεια.. επίταση της ηθικής κρίσης, καθώς εδραιώνονται οι τάσεις εκμετάλλευσης των συνανθρώπων και συνάμα η κυνική επίδειξη ασέβειας απέναντί τους.. κύριο είναι το χτύπημα που υφίσταται η δημοκρατία.. υπονομεύεται η λειτουργία της, ενώ η λαϊκίστικη πρακτική συμβάλλει στην κατίσχυση ολοκληρωτικών καθεστώτων – κυβερνήσεων.. διατηρούνται οι κοινωνικές ανισότητες, οι αδικίες, η εκμετάλλευση.. ευκολότερη η καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων και η οικονομική εκμετάλλευση των υφισταμένων.. ο λαϊκισμός στην τέχνη και στη γλώσσα εκμαυλίζει τον πολιτισμό μας.. η παράδοση γίνεται φολκλόρ προς κατανάλωση, η γλώσσα διαβρώνεται, η κουλτούρα κακοποιείται, ξενικά στοιχεία διεισδύουν και οι αξίες αλλοιώνονται.. οι αδύναμες χώρες μετατρέπονται σε προτεκτοράτα των ισχυρότερων..

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ – ΛΑΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΛΑΙΚΙΣΜΟΣ ΛΑΙΚΟΤΗΤΑΛαϊκίστικο είναι το υποκριτικό, το ψεύτικο, το επιτηδευμένο..

Λαϊκό είναι το αληθινό, το γνήσιο, το ειλικρινές..

Λαϊκοφανής μοντερνισμός = αντιγραφή στοιχείων μόδας προς προσωπική επίδειξη και αποδοχή από τους άλλους..

Συμπεριφορές που στηρίζονται στην αυθεντικότητα / εξωτερίκευση γνήσιων συναισθημάτων και σκέψεων.. το άτομο δεν επιχειρεί με υποκρισίες να αυτοπροβληθεί..

Πατερναλισμός = υποκριτικό ενδιαφέρον για τα προβλήματα του λαού με απώτερο σκοπό την εκμετάλλευσή του..

Ανιδιοτελής προσφορά βοήθειας στους συνανθρώπους και πίστη στην αυταξία του ανθρώπου (ο καθένας πρέπει να καθορίζει μόνος του την πορεία της ζωής του κι όχι να ετεροκατευθύνεται)..

3

Χυδαιότητα, χαμηλό ήθος, ευτέλεια.. Ηθική, ποιότητα..Δήθεν απελευθέρωση από κοινωνικά ταμπού – προκαταλήψεις - στερεότυπα..

Πραγματική υπέρβαση των κοινωνικών συνόρων και των ρατσιστικών πρακτικών.. το άτομο επιδεικνύει ειλικρίνεια στην εκδήλωση προοδευτικών αντιλήψεων..

ΤΡΟΠΟΙ ΑΜΒΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ ουσιαστική και γενική παιδεία που θα καταστήσει τον άνθρωπο ικανό να αντιταχθεί στην ευτέλεια του λαϊκισμού (ανθρωπιστική παιδεία, όξυνση κριτικής σκέψης, παροχή αξιών..).. αναχαίτιση του μιμητισμού, της ξενολατρίας και ποιοτική προσέγγιση της παράδοσης.. σωστή γνώση και χρήση της γλώσσας, βιωματική και όχι μόνο εγκεφαλική προσέγγισή της.. συμμετοχή στα κοινά, έλεγχος των εξουσιών, παραγκωνισμός των λαϊκιστών ηγετών.. τα ΜΜΕ θα πρέπει να μην εκθειάζουν την ευτέλεια και τη μαζικότητα, αλλά την ποιότητα και την αντικειμενικότητα.. τότε μόνο η αναντίλεκτη δύναμη που διαθέτουν θα αποβεί καρποφόρα.. διαφορετικά, απαιτείται παρέμβαση του ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου.. ουσιαστική συμμετοχή των πνευματικών ηγετών που, αν αναλάβουν δράση, θα καυτηριάσουν το λαϊκισμό και θα καθοδηγήσουν το λαό..

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ: Σύγχρονη όψη του νεοελληνικού βίου αποτελεί ο λαϊκισμός που ενδημεί με διάφορες μορφές στον πολιτισμό, στην πολιτική, στη γλώσσα και αλλού. Σ’ ένα δοκίμιο πειθούς 600 λέξεων να εντοπίσετε τις διαφορές μεταξύ του λαϊκισμού και της λαϊκότητας και να αιτιολογήσετε την εκτεταμένη ύπαρξή του.

4