Καστελλόριζο

Συντεταγμένες: 36°08′31″N 29°34′57″E / 36.1419°N29.5825°EΗ νήσοςΜεγίστη ή Καστελλόριζο είναι ένα από ταΔωδεκάνησα, το ανατολικότερο από όλα και το ανα-τολικότερο άκρο της Ελλάδας (με εξαίρεση την νη-σιδα Στρογγυλή). Το νησί απέχει 1,25 ναυτικά μίλιααπό τις νοτιοδυτικές τουρκικές ακτές και 72 ν.μ. απότη Ρόδο. Από τον Πειραιά απέχει 328 ν.μ. και 150 ν.μ.από την Κύπρο.Έχει έκταση 9,1 τετρ.χλμ., μήκος ακτών 19,5 kmκαι πληθυσμό 406 κατοίκων, κατά την επίσημηαπογραφή του 2001, που συγκροτούν τον Δήμο Με-γίστης. Είναι η μεγαλύτερη (εξ ου και Μεγίστη) νή-σος μικρού αρχιπελάγους που συμπεριλαμβάνει ταβραχονήσια Άγιο Γεώργιο, Αγριέλαια, Μαύρο Ποινή,Πολύφαδο, Ρω, Στρογγυλή, Ψωμί, Ψωραδιά και με-ρικά ακόμη νησιά (βλ. Κατάλογος νησιών περιφέ-ρειας Νοτίου Αιγαίου).Το νησί συνοδεύεται από μια μεγάλη ναυτική παρά-δοση, με έντονα τα σημάδια της ναυτικής και εμπο-ρικής ανάπτυξης που κάποτε γνώρισε. Απέκτησε πα-γκόσμια προβολή το 1991, όταν γυρίστηκε εκεί η βρα-βευμένη με Oscar ταινία Mediterraneo.

1 Πρόσβαση

Το Καστελλόριζο συνδέεται ακτοπλοϊκώς (5 ώρες)και αεροπορικώς (25 λεπτά) με τη Ρόδο. Το μικρο-σκοπικό αεροδρόμιο βρίσκεται 4 χιλιόμετρα από τολιμάνι, με το οποίο το συνδέει ο μοναδικός ασφαλ-τοστρωμένος δρόμος του νησιού. Η δημόσια συγκοι-νωνία διεξάγεται με ένα ταξί και ένα μικρό λεω-φορείο - το τελευταίο μόνο κατά τη διάρκεια τουκαλοκαιριού-, που εκτελούν το δρομολόγιο για το αε-ροδρόμιο. Το υπόλοιπο νησί εξερευνάται με τα πό-δια, μέσω ενός δικτύου φυσικών μονοπατιών. Για τασκάφη, λειτουργεί σταθμός ανεφοδιασμού στο λιμάνιτου Καστελλόριζου. Υπάρχουν επίσης ταχυδρομείο,τράπεζα, ιατρείο και διάφορα μικρά καταστήματαγια τις βασικές ανάγκες.

2 Αρχιτεκτονική

Ο μοναδικός οικισμός του νησιού, το ομώνυμο Κα-στελλόριζο, βρίσκεται γύρω από το φυσικό λιμάνι καιαποτελείται από τις συνοικίες Πηγάδια, Χωράφια

Χειμωνιάτικο τοπίο

Το Καστέλο Ρόσο, οχυρό-τοπωνύμιο του νησιού

και Μανδράκι. Στον οικισμό υπάρχουν πολλά παλιάαρχοντικά, τα περισσότερα από τα οποία έχουν ερη-μώσει, αφού οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν μετανα-στεύσει εδώ και χρόνια στην Αυστραλία.Τα σπίτια που έχουν αναστηλωθεί σήμερα απο-τελούν αυθεντικά δείγματα παραδοσιακήςδωδεκανησιακής αρχιτεκτονικής: αμφιθεατρικάκτισμένα γύρω από τη θάλασσα, προκαλούν εντύ-πωση με την ομοιομορφία τους, που οφείλεται στακοινά υλικά, όπως ντόπια πέτρα, ξύλο από τη ΜικράΑσία, σιδεριές, κεραμίδια από την Αττάλεια και τηΜασσαλία.Εντυπωσιακά βαμμένα, δίπατα ή τρίπατα, τα αρ-χοντικά βρίσκονται κατά μήκος της ακτογραμμής,μπροστά από έναν επιβλητικό κόκκινο βράχο. Στηνκορυφή, το ερειπωμένο πια μεσαιωνικό κάστρο, χτι-σμένο πάνω στα αρχαία ελληνιστικά κρηπιδώματατης εποχής του Σωσικλή Νικαγόρα, είναι αυτό πουέδωσε και το όνομά του στο νησί (Castello Rosso, δηλ.το Κόκκινο Κάστρο). Ο παραδοσιακός οικισμός του

1

2 4 ΙΣΤΟΡΙΑ

Καστελλόριζου έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος.

3 Δήμος Μεγίστης

O Δήμος Μεγίστης έχει έκταση 12 τετρ. χλμ και πλη-θυσμό 492 κατοίκους, με βάση την απογραφή του2011. Έδρα του είναι η Μεγίστη.

4 Ιστορία

Αν και μικρό σαν νησί, το Καστελλόριζο έχει με-γάλη ιστορία, αφού είχε κατοικηθεί ήδη από τηνεολιθική εποχή, ενώ στη συνέχεια αποικίστηκε απότους Δωριείς, όπως και όλα τα Δωδεκάνησα. Αυ-τοί έδωσαν στο νησί και το όνομα Μεγίστη, όπωςακόμα ονομάζεται επίσημα ο Δήμος. Ένας θρύλοςαποδίδει τη βάπτιση στον πρώτο οικιστή που λεγό-ταν Μεγιστέας, όμως μάλλον οφείλεται στο ότι ξε-χωρίζει σε μέγεθος από τις γύρω βραχονησίδες. ΟΣτέφανος ο Βυζάντιος την αναφέρει "Πολυΐστωρ",ενώ ο Στράβων παραθέτει παρά την ονομασία Με-γίστη το όνομα Κισθήνη, που πιθανόν να ήταν όνομααρχαίας πόλης επί της νήσου. Οι Άραβες την ονόμα-ζαν «Μαγιάς» και οι οθωμανοί Μεΐς.Την ονομασία Καστελλόριζο έλαβε περί το τέλος του14ου αιώνα, από τους Ιωαννίτες Ιππότες, επί του 8ουΜαγίστρου του Τάγματος, όταν έκτισαν επί του κοκ-κινωπού βράχου παρά την είσοδο του λιμένα, κάστρουπό το οποίο αναπτύχθηκε η πόλη (στου Καστελίουτη ρίζα) .Το νησί φέρεται να είχε ανεπτυγμένο πολιτισμό, απότην προϊστορική περίοδο αν κρίνει κανείς από τα αρ-χαία ευρήματα, προϊστορικούς πελέκεις, που οι ντό-πιοι αποκαλούν «αστροπελέκια», επιγραφές, μυκη-ναϊκούς τάφους, τα πολυγωνικά, ισοδομικά και κυ-κλώπεια τείχη, αλλά και τα ερείπια του ναού τουΤριοπίου Απόλλωνα, παρά την «Τριόπια άκρα», ση-μερινό «ΚάβοΚριός», ήΑπόλλωνοςΜεγιστέως, η λα-τρεία του οποίου ήταν διαδεδομένη στο νησί, καθώςκαι στα μικρασιατικά παράλια, όπως στα Πάταρατης Λυκίας.Το 1913, σε έναν από τους αρχαίους τάφους στο ορο-πέδιο τουΑγίου Γεωργίου αποκαλύφθηκε μαρμάρινησαρκοφάγος εντός της οποίας φέρονταν μεταξύ άλ-λων και χρυσός στέφανος μυκηναϊκής εποχής, τονοποίο δώρησε η κοινότητα στο Εθνικό ΑρχαιολογικόΜουσείο Αθηνών

4.1 Ροδιακή ακμή, ελληνιστικοί και ρω-μαϊκοί χρόνοι

Πρώτοι κάτοικοι της Μεγίστης που έλαβε και μέ-ρος στην εκστρατεία της Τροίας μαζί με τ’ άλλα

Δωδεκάνησα ήταν οι Δωριείς που είχαν κατοικίσειστη Ρόδο με την οποία συνδέονταν πολιτικά και διοι-κητικά, και αργότερα υποχρεώθηκε εκ του κινδύνουκατάληψής της να «συμμαχήσει» με τους Αθηναίους,προκειμένου να τους βοηθήσει στους αγώνες ενα-ντίον των Περσών. Στα χρόνια της ροδιακής ακμής,από τα μέσα του 4ου αι. π.Χ., οι Μεγιστείς τέθηκανυπό τον έλεγχο των Ροδίων. Το νησί διακυβερνήθηκεαπό ενάρετους και δραστήριους Ρόδιους διοικητές,τους λεγόμενους «Επιστάτες», (αντίστοιχοι με τουςαρχαίους Σπαρτιάτες «Αρμοστές».Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι από το 333 π.Χ. μέ-χρι το 304 π.Χ. η Μεγίστη έκοβε δικά της νομίσματα,τούτο σημαίνει ότι την περίοδο αυτή ήταν τουλάχι-στον αυτόνομη. Πάντως επί Δημητρίου του Πολιορ-κητού η Μεγίστη επανήλθε στη πλήρη εξάρτηση τηςΡόδου ακολουθώντας τη τύχη αυτής.Τη Ροδιακή εξουσία καταλύει στη συνεχεία ο τύραν-νος Ιδριεύς της Αλικαρνασσού και τη δική του οι στό-λαρχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετά το θάνατοτου οποίου όλα τα νησιά του Αιγαίου περιέρχονταιστη δικαιοδοσία του Πτολεμαίου Α' και κατόπιν κα-ταλαμβάνονται από τους Ρωμαίους.Ο Λογγίνος Κάσσιος κατέστησε τη Μεγίστη ορμη-τήριο Ρωμαϊκού στόλου εναντίον των Καρών καιΚιλίκων πειρατών, χωρίς να υποψιάζεται πως το δι-θάλαμο ενάλιο «γαλάζιο σπήλαιο» ήταν χώρος από-κρυψης της πειρατικής λείας. Η Μεγίστη απέκτησεμερική αυτονομία, που καταργήθηκε το 38 π.Χ. απότον Αυτοκράτορα Βεσπασιανό και μετά τη διαίρεσητου Ρωμαϊκού κράτους, περιήλθε στο Βυζαντινή Αυ-τοκρατορία.

4.2 Βυζαντινοί χρόνοι και ξένοι κατα-κτητές

Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, το νησί περιλαμ-βάνεται στο «Θέμα των Κυβυραιωτών», όπως και ηΡόδος. Το 1306 καταλαμβάνεται από τους ΙωαννίτεςΙππότες της Ρόδου, από τον Μέγα Μάγιστρο Φουλκντε Βιλλαρέ. Την περίοδο αυτή, οι ιππότες εξόρι-ζαν στο Καστελλόριζο τους ανεπιθύμητους και γενι-κότερα όλους εκείνους που ήθελαν να τιμωρήσουν.Ανοικοδόμησαν γι' αυτό το ψηλό κάστρο του νησιούμε τα υπερύψηλα διπλά του τείχη και τις πολεμί-στρες, κάνοντάς το ένα από τα δυνατότερα οχυρά τουΑιγαίου πελάγους. Από την εποχή αυτή η Μεγίστηαλλάζει το όνομά της με την ξενική λέξη Καστελλό-ριζο, προερχόμενη, όπως προαναφέρθηκε, από πα-ραφθορά του Καστέλ-Ρόσο, επειδή οι ψηλοί βράχοιπου ορθώνεται το κάστρο είναι κατακόκκινοι.Το 1440 καταλαμβάνεται από τον Αιγυπτιακό Στόλοτου Τζελάλ ελ Ντιν, που ερείπωσε την πόλη και μετέ-φερε τους κατοίκους αιχμάλωτους στην Ανατολή. Το1461 περιέρχεται στην κατοχή των Καταλανών καιτο 1470 περνά στο βασιλιά της Νεάπολης. Το 1480, το

4.4 20ός αιώνας 3

νησί ερημώνεται και πάλι από τους Τούρκους, ενώ το1498 το ανακαταλαμβάνει ο βασιλιάς της Νεάπολης.Το 1512, το καταλαμβάνουν οι Ισπανοί και το 1523ο σουλτάνος Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής. Από το1570 μέχρι το 1659 κυριαρχούν οι Ενετοί και μετάαπό αυτούς οι Οθωμανοί Τούρκοι υπό το σουλτάνοΣουλεϊμάν Β΄.

4.3 Τουρκοκρατία, Ελληνική Επανά-σταση και νεότερη ιστορία

To λιμάνι

ΗΜεγίστη υποτάσσεται δίχως αντίσταση στον Τουρ-κικό ζυγό, πληρώνοντας μόνο έναν ετήσιο φόρο (μα-κτού) και κατορθώνει να διατηρήσει τα προνόμια τηςθρησκείας, της γλώσσας και τις εθνικές της παρα-δόσεις, ενώ ο εμπορικός στόλος της παίρνει περίβλε-πτη θέση ανάμεσα στην εμπορική Δωδεκανησιακήναυτιλία. Κατά την περίοδο αυτή παρουσιάστηκε ηακμή της ναυτιλίας και της οικονομίας γενικότερα.Οι κάτοικοι του νησιού δημιούργησαν αποικίες σταπαράλια της Μικράς Ασίας: Καλαμάκι, Αντίφυλλο,Τρίστομη, Κάκαβα, Μύρα, Λιβίσι, Φοίνικα. Οι κά-τοικοι του νησιού με ένα στόλο από 500 ιστιοφόραεπιδόθηκαν στο εμπόριο της ξυλείας, του κάρβουνου,των χαλιών και άλλων ειδών, τα οποία αγόραζαν απότην Ανατολή και τα πουλούσαν στην Αίγυπτο, στηνΠαλαιστίνη, στην Κύπρο, στα νησιά του Αιγαίου,ακόμα και στην Ιταλία.Νέα επιδρομή όμως πάλι ανακόπτει την πρόοδο, κα-θώς το 1659 κυριεύουν το νησί οι Βενετοί, το ξανα-παίρνουν όμως πάλι πίσω οι Τούρκοι. Τον Ιούλιο του1788, ο Λάμπρος Κατσώνης με τους άνδρες του πο-λιόρκησε το νησί. Ύστερα από διήμερη προσπάθεια,οι πολιορκημένοι ύψωσαν λευκή σημαία και παραδό-θηκαν, υπό τον όρο να μεταβούν με ασφάλεια στηναπέναντι ασιατική ακτή, για να επιστρέψουν πάλιμόλις αποχώρησε ο Κατσώνης.Όταν κηρύχτηκε η επανάσταση του 1821, οι κά-τοικοι του Καστελλόριζου συμμετείχαν στον αγώναπροσφέροντας τα πλοία τους ενάντια στον τουρ-

κικό στόλο, κατορθώνοντας σημαντικές επιτυχίεςκαι αποκτώντας λάφυρα. Τα γυναικόπαιδα του νη-σιού είχαν φυγαδευτεί στην Κάρπαθο, την Κάσο καιτην Αμοργό.Μετά από την επιτυχή απελευθέρωση της Ελλά-δας, το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1830 όριζε σταΔωδεκάνησα να ξαναγυρίσουν υπό την Τουρκική κυ-ριαρχία, ωστόσο τοΚαστελλόριζο δεν έχασε τη ναυτι-λιακή του ζωτικότητα. Το 1841, ο Άγγλος περιηγητήςΦέλοους, έγραφε χαρακτηριστικά:

Βάρκες και πλοία γεμίζουν το λιμάνι.Φτιάχνουν καράβια, χτίζουν σπίτια, οι άν-θρωποι εδώ είναι πολύ δραστήριοι και σφύ-ζουν από εμπορικό πνεύμα»

Οι ναυτικοί του νησιού δεν δίστασαν να ριχτούν σεριψοκίνδυνες μα κερδοφόρες επιχειρήσεις: κατάφε-ραν να σπάσουν τον αποκλεισμό της Γαλλίας από τονΑγγλικό στόλο, εφοδιάζοντας τους Γάλλους με τρο-φές και πολεμικό υλικό. Οι Γάλλοι τους ονόμαζαν«Σαν-ντραπό» (γαλλικά: sans-drapeau), δηλαδή χω-ρίς σημαία.Οι κάτοικοι του νησιού επέδειξαν ιδιαίτερη μέριμνακαι για την πνευματική εκπαίδευση: ιδρύθηκαν σχο-λεία, όπως η Σαντράπεια Σχολή το 1903 (δαπάνη τωνευεργετών Λουκά και Αναστασίας Σαντραπέ), πουμαζί με το Παρθεναγωγείο συγκέντρωνε 1000 μαθη-τές. Χτίστηκαν επίσης εκκλησίες και τέμπλα, όπως οΜητροπολιτικός Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελέ-νης, του Αγ. Γεωργίου του Λουκά, Αγ. Γεωργίου Πη-γαδιώτου και άλλες μικρότερες, ως πολλά μοναστή-ρια και εξωκλήσια.

4.4 20ός αιώνας

Γραμματόσημα αρχών του 20ου αιώνα από το Καστελλό-ριζο (Ελληνικής, Γαλλικής και Ιταλικής διακυβέρνησης).

Στο διάστημα αυτό, ο ναυτικός εμπορικός στόλος τουΚαστελλόριζου βρισκόταν στη μεγάλη του άνθησηκαι το μικρό νησί από τις αρχές του 20ου αιώνα στημεγαλύτερή του ακμή. Το Καστελλόριζο αριθμούσετότε περί τους 12-14 χιλιάδες κατοίκους.Το 1904-1905, με την επικείμενη στρατολόγηση νέωναπό την Τουρκία, αρχίζει η μετανάστευση από τονησί. Το Μάρτη του 1913, με τη βοήθεια σώματος

4 5 ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Κρητών, οι κάτοικοι του Καστελλόριζου επαναστα-τούν, διώχνουν τους ελάχιστους Τούρκους και ζητούνένωση με την Ελλάδα, κάτι που δεν πραγματοποιή-θηκε. Επί δύο χρόνια το Καστελλόριζο αυτοδιοικεί-ται.Με την έναρξη του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου, ηΓαλλία, επιδιώκοντας να καταστήσει το νησί ναυ-τική βάση, το κατέλαβε με δόλο στις 28 Δεκεμβρίου1915. Τότε ο οικισμός άρχισε να πλήττεται με οβί-δες μεγάλου διαμετρήματος, που εκτινάσσονταν απόγερμανική πυροβολαρχία εγκατεστημένη στις απέ-ναντι τουρκικές ακτές. Οι Γάλλοι, υποβοηθούμενοιαπό τον πληθυσμό, αντιμετώπισαν αποτελεσματικάτην εχθρική δραστηριότητα με τέσσερα τηλεβόλα των120mm. Για την πάνδημη αυτή συμβολή του, η Γαλ-λική Δημοκρατία απένειμε στο Καστελλόριζο στις 23Οκτωβρίου 1920 το παράσημο ανδρείας και τιμητικόδίπλωμα.Την 1ηΜαρτίου 1921 ωστόσο, η Γαλλία παραχώρησετο νησί στην Ιταλία έναντι αδράς αμοιβής. Η ναυτι-λία, το εμπόριο και τα γράμματα πέφτουν σε μαρα-σμό, ενώ οι κάτοικοί του νησιού, μην αντέχοντας τονιταλικό ζυγό και τις συνέπειες της ΜικρασιατικήςΚαταστροφής, αρχίζουν να εκπατρίζονται προς τηνΑυστραλία, Αίγυπτο, Αθήνα, Ρόδο και αλλού, μεαποτέλεσμα ο πληθυσμός να περιοριστεί σε 2 χιλιά-δες. Οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν το νησί ως σταθμόεπιβατηγών υδροπλάνων. Το 1926, ισχυρός σεισμόςμεγέθους 8 Ρίχτερ κατάστρεψε πάρα πολλά σπίτια.Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος βρίσκει το Καστελλόριζομε αισθητά μειωμένο πληθυσμό, ο οποίος υποδέχθηκεενθουσιωδώς Άγγλους κομάντος που αποβιβάσθη-καν στο νησί την αυγή της 24ης Φεβρουαρίου 1941.Παρόλα αυτά, οι σύμμαχοι έφυγαν και γύρισαν πάλιοι Ιταλοί. Στις 13 Σεπτεμβρίου του 1943, το αντιτορπι-λικό «Ναύαρχος Κουντουριώτης» καταπλέει στο λι-μάνι και το Καστελλόριζο είναι το πρώτο κομμάτι ελ-ληνικής γης που απελευθερώνεται. Το Καστελλόριζοοχυρώνεται και μεταβάλλεται από τους Εγγλέζους σεκέντρο ανεφοδιασμού του συμμαχικού στόλου. Απότον Οκτώβριο και το Νοέμβριο του 1943, γερμανικάστούκας αρχίζουν αερομαχίες με τους Συμμάχους,γκρεμίζοντας όσα σπίτια είχανε μείνει όρθια και ανα-γκάζοντας τους λιγοστούς κατοίκους να εγκαταλεί-ψουν το νησί και να βρεθούν πρόσφυγες άλλοι στιςτουρκικές ακτές και άλλοι στο προσφυγικό στρατό-πεδο Νουζεϊράτ στη Γάζα της Παλαιστίνης. Μόνοη «Κυρά της Ρω», Δέσποινα Αχλαδιώτη, παρέμεινεστην ομώνυμη βραχονησίδα της για να υψώνει κάθεπρωί την ελληνική σημαία, όπως επί σαράντα χρόνιασυνήθιζε να κάνει.Μετά την απελευθέρωση στο ακατοίκητο νησί έφτα-σαν εκατοντάδες στρατιώτες της Βρετανικής Αυτο-κρατορίας, που μόλις διαπίστωσαν ότι τα σπίτια ήταναφύλακτα προχώρησαν σε λεηλασίες. Όταν οι πα-λαιοί κάτοικοι ζήτησαν να επιστρέψουν η πιο εύπορη

περιοχή του νησιού πυρπολήθηκε από τους Συμμά-χους προκειμένου να καλυφθούν οι λεηλασίες. Στηνπυρκαγιά καταστράφηκαν 1.400 σπίτια[1].Το 1945, οι Καστελλοριζιοί επιστρέφουν στην πα-τρίδα τους σε τρεις αποστολές. Η τελευταία είχε σο-βαρές απώλειες, αφού ξέσπασε πυρκαγιά στο πλοίο«Εμπάιρ Πατρόλ», το πλοίο στο οποίο επέβαιναν, μεαποτέλεσμα να πνιγούν 33 άνθρωποι και να καούναρκετοί. Τα ονόματα των απολεσθέντων ατόμων εί-ναι γραμμένα σε ειδικό πίνακα, που βρίσκεται στονκαθεδρικό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.Το νησί πολλές φορές βομβαρδίστηκε, κάηκε, λεη-λατήθηκε και γενικά καταστράφηκε εντελώς. Παρέ-μεινε υπό συμμαχική στρατιωτική κατοχή, όπως καιτα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, μέχρι τις 7 Μαρτίου του1948, οπότε ενώθηκε επισήμως με την Ελλάδα.Στο λιμάνι του Καστελλόριζου έλαβε συμβολικάχώρα η σύνοδος των Υπουργών Εξωτερικών τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης επί ελληνικής προεδρίας, τηνάνοιξη του 2003 και πιο πρόσφατα, στις 22 Απρι-λίου 2010, το διάγγελμα του Πρωθυπουργού Γ. Πα-πανδρέου για την ενεργοποίηση του μηχανισμού στή-ριξης της ελληνικής οικονομίας από την Ε.Ε. και τοΔ.Ν.Τ..Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης τηςχώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης το 2011,ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο Καστελλόριζου,σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.10.Γ. αυτού.

5 Αξιοθέατα

Ο οικισμός του Καστελλόριζου, στο βάθος τα μικρασιατικάπαράλια

Η βάρκα αποτελεί το μοναδικό μέσο μετακίνησηςπρος δυσπρόσιτες ακτές και σπηλιές, αλλά καιγια τα γειτονικά νησάκια Ρω, Άγιος Γεώργιο καιΣτρογγυλή. Την αρχαία Αντίφελλο, το σημερινό Καςτης τουρκικής ακτής, το αγναντεύει κανείς καθαράαπό το λιμάνι, ενώ καθημερινά υπάρχουν σκάφηπου μεταφέρουν τουρίστες εκατέρωθεν. Πέρα από τοιστορικό παρελθόν του, το νησί έχει να επιδείξει αρ-κετά αξιοθέατα, όπως:

5

Το κάστρο των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη

Χτίστηκε τον 14ο αιώνα και σήμερα σώζονται μόνοτα ερείπια του κτίσματος, τα οποία βρίσκονται πάνωστο Καστέλο Ρόσο, τον κόκκινο βράχο απ’ όπου προ-έρχεται και η ονομασία του νησιού.

Παλαιόκαστρο

Στη δυτική πλευρά του Καστελλόριζου βρίσκεταιτο σημαντικότερο και αρχαιότερο μνημείο του νη-σιού, το Παλαιόκαστρο. Πρόκειται για αρχαίο οικι-σμό με πολλά κτίσματα και δεξαμενές. Στη δωρικήακρόπολη του 3ου αιώνα π.Χ. σώζεται μια επιγραφήπου περιλαμβάνει τον όρο Μεγίστη. Στην περιοχή,στη θέση Λιμενάρι, υπάρχουν και τα ΚυκλώπειαΤείχη.

Άγιος Γεώργιος του Βουνιού

Η ελληνική σημαία στο βουνό του Καστελλόριζου με τονδημιουργό της Πα.Κο.

Από το λιμάνι, 401 σκαλιά οδηγούν στον Άγιο Γεώρ-γιο του Βουνού (ή Βουνιού). Βρίσκεται στην περιοχήτου Παλαιόκαστρου και περιστοιχίζεται από τερά-στιες φυσικές πλάκες. Μέσα στο μοναστήρι υπάρχειμια κατακόμβη, ο Άγιος Χαράλαμπος. Σκαλοπάτιακαι σημαίαΌπως μπαίνουμε στο λιμάνι της Μεγίστης, ευθείαεμπρός και πίσω από την πόλη του Καστελλόριζου,όπου υπάρχουν τα πέτρινα σκαλοπάτια τα οποίαοδηγούν στον Άγιο Γεώργιο του Βουνιού, υπάρχει καιένα ακόμη μονοπάτι που οδηγεί σε μια μεγάλη ελλη-νική σημαία, η οποία είναι σχεδιασμένη με μπογιάπάνω στο πέτρωμα του Βουνιού. Η σημαία έχει δια-στάσεις 4x6 μέτρα και δημιουργός της είναι ο Πα.Κο..

Λυκιακός Τάφος

Πρόκειται για τάφο του 4ου αιώνα π.Χ., λαξευμένοστους πρόποδες του Κάστρου. Οι κάτοικοι της πε-ριοχής της Μικράς Ασίας ονομάζονταν Λύκιοι γιατίο θεός τους, ο Λύκιος Απόλλωνας, λατρευόταν ωςλύκος.

Πανοραμική άποψη του οικισμού

Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο

Το Μουσείο στεγάζεται στο λευκό ιστορικό κτίριοπάνω από το αναπαλαιωμένο Τζαμί, κοντά στα ερεί-πια του Κάστρου. Στην εποχή της Φραγκοκρατίας,αποτελούσε τον εξωτερικό προμαχώνα του ΚαστέλοΡόσο. Τα εκθέματά του περιλαμβάνουν αρχαιολο-γικά ευρήματα εκθέματα ανεκτίμητης αξίας από διά-φορες περιόδους της αρχαιότητας, τοιχογραφίες του17ου αιώνα, παραδοσιακές στολές, καθώς και αντι-κείμενα λαϊκής τέχνης.

Γαλάζια Σπηλιά

Η είσοδος στη Γαλάζια Σπηλιά γίνεται με χαμηλή βάρκακαι τους επιβάτες σκυμμένους.

Είκοσι λεπτά με το καΐκι από το λιμάνι βρίσκεται ηΓαλάζια Σπηλιά του Καστελλόριζου. Γνωστότερη μετ’ όνομα «Σπηλιά του Παραστά» ή «Φώκιαλη», απότις φώκιες που κατοικούν μέσα, είναι το μεγαλύτεροαπό τα ενάλια σπήλαια της Ελλάδας και ένα από ταγνωστά παγκοσμίως για τον πλούσιο σταλακτιτικόστολισμό που διαθέτει. Βρίσκεται στο νότιο σημείοτου νησιού και έχει μήκος 75m και ύψος 35m. Η είσο-δος είναι συγκριτικά χαμηλή, στο ύψος μικρού καϊ-κιού.

Μητρόπολη Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης

Στην πλέον περίοπτη θέση του νησιού, πάνω απότο Μανδράκι, δεσπόζει ο μητροπολιτικός Ναός τωνΑγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, συνυφασμένος μετην κοινωνική και πολιτιστική ζωή του Καστελλό-ριζου από την ίδρυσή του (περί τα 1835) μέχρι καισήμερα. Ο ναός είναι χτισμένος σε ρυθμό τρίκλιτηςθολωτής βασιλικής με πλούσια εικονογράφηση, μαρ-μάρινα τέμπλα και πανύψηλο μαρμάρινο καμπανα-ριό. Η στέγη της Μητρόπολης αυτής στηρίζεται σε

6 9 ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ

δώδεκα μονολιθικούς γρανιτένιους κίονες, που μετα-φέρθηκαν από το ναό τουΑπόλλωνα σταΠάταρα τηςΛυκίας, στην απέναντι Μικρασιατική ακτή.Στο βο-τσαλωτό προαύλειο του ναού συστεγάζεται και η Σα-ντραπεία αστική Σχολή (το σημερινό δημοτικό σχο-λείο).

Το μικρό λιμανάκι, Μανδράκι.

Νησάκι της Ρω

Στα δυτικά του νησιού στέκει το μικρό νησάκι Ρω,που μπορεί κανείς να επισκεφτεί με ναυλωμένο κα-ΐκι, γνωστό για την «Κυρά της Ρω», Δέσποινα Αχλα-διώτου (1898-1982), τη μοναδική του κάτοικο, πουγια δεκαετίες κάθε πρωί ύψωνε την ελληνική σημαία.

6 Σημειώσεις• Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τηνήσο Καστελλόριζο παρέχει ο Ελληνικός Πλοη-γός 4ος τόμος, επίσης ο χάρτης ελληνικής έκ-δοσης: ΧΕΕ−452, που καλύπτει όλη τη θαλάσ-σια περιοχή από Ρόδο μέχρι Καστελλόριζο καιτις έναντι ακτές της Τουρκίας, και ειδικότερα οΧΕΕ−452/1 που είναι και ο λιμενοδείκτης του.

• Ο Δήμος Μεγίστης είναι αδελφοποιημένος μετον Δήμο της Πόλης του Περθ (City of Perth)της ΔυτικήςΑυστραλίας, καθώς και με τονΔήμοΑττάλειας της Τουρκίας.

• Το 2006, o Βρετανός κιθαρίστας και τραγουδι-στής Ντέιβιντ Γκίλμορ εξέδωσε το τρίτο προσω-πικό του άλμπουμ με τίτλο «On an Island». Τοπρώτο τραγούδι του άλμπουμ φέρει τον τίτλο«Castellorizon». Το κομμάτι είναι ένα ορχηστρικόσόλο ηλεκτρικής κιθάρας και αποτελεί εισα-γωγή (segue) του επόμενου κομματιού, «On anIsland». Τα δύο κομμάτια γράφηκαν με αφορμήμια επίσκεψη του Γκίλμουρ στο νησί του Κα-στελλόριζου. Το «Castellorizon» υπήρξε δύο φο-ρές υποψήφιο για βραβείο Γκράμι στην κατηγο-ρία «Καλύτερη ορχηστρική ροκ εκτέλεση», στα

49α και στα 51α βραβεία (για την εκτέλεση πουπεριλαμβάνεται στο άλμπουμ «Live in Gdańsk»).Ο Δήμος Μεγίστης τίμησε τον Γκίλμουρ το 2008,αναγορεύοντας τον επίτιμο δημότη της[2].

• Το 2010 ο τότε πρωθυπουργός Γεώργιος Παπαν-δρέου ανακοινώνει κατά την επίσκεψη του στοΚαστελλόριζο την είσοδο της Ελλάδας στο μνη-μόνιο.

7 Παραπομπές[1] Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, Τεύχος 131, Ειδή-

σεις: «Συμμαχικό έγκλημα στο Καστελλόριζο»

[2] Μάνος Τσαγκαράκης, Ο Γκίλμουρ έγινε δημότης Κα-στελλόριζου, εφ. Espresso, 11 Σεπτεμβρίου 2008

8 Πηγές-Βιβλιογραφία• Αχ. Διαμαντάρα, «Ιστορία της νήσου Καστελλο-ρίζου», Δελτίον της Ιστορικής και ΕθνολογικήςΕταιρείας της Ελλάδος, τομ. Η', σελ. 158-224

• Αχ. Διαμαντάρα,«Ιστορία του Καστελλορίζου»,Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εται-ρείας της Ελλάδος, τομ. Θ', σελ. 269-322

• Bertarelli, L.V. (1929). Guida d'Italia, Vol. XVII.Consociazione Turistica Italiana, Milano.

• Pappas, Nicholas, Near Eastern Dreams: TheFrench Occupation of Castellorizo 1915–1921,NSW: Halstead Press, Sydney 2002

• Pappas, NG, Castellorizo: An Illustrated Historyof the Island and its Conquerors, Halstead Press,Sydney 1994

• «Καστελλόριζο: Το μεγαλείο του μικρού». Ειδικόαφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο, τχ. 13 (Ιού-λιος 2000), σελ. 84-95

• Report of SELAS Caving Club expedition toKastelorizo.

9 Εξωτερικές συνδέσεις• Kastellorizo.net, μια τοπική ιστοσελίδα για τοΚαστελλόριζο

• faroi.com: Ο πέτρινος παραδοσιακός φάρος στηνησίδα Στρογγύλη (Υψηλή) Καστελλορίζου

• Καστελλόριζο, ο ακρίτας του νότου (Αρχείο ντο-κιμαντέρ της ΕΡΤ)

• Ο φάρος στην άκρη της Ελλάδας (Αρχείο ντοκι-μαντέρ της ΕΡΤ)

7

• Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα: Καστελλόριζο (Αρ-χείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

8 10 TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTORS, AND LICENSES

10 Text and image sources, contributors, and licenses

10.1 Text• Καστελλόριζο Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%B6%CE%BF?oldid=5465765 Συνεισφέροντες: Lucinos, Dada, Templar52, YurikBot, *Αλέξαν-δρος, Lemur12, FocalPoint, Gerakibot, Ggia, Lord Makro, Aurilios, Diu, Αρχίδαμος, Yorgos105, Veron, Neoptolemos~elwiki,5telios~elwiki, V-astro, Thijs!bot, ChrizT, P.a.a, Skaf, FlaBot, Alaniaris, VolkovBot, Tasos88, Idioma-bot, TXiKiBoT, Cyverius, SieBot,Sotkil, AlleborgoBot, Loveless, Wikijens, MARKELLOS, Ttzavaras, Alexbot, Costas78, Roquai, Knop92, Luckas-bot, LaaknorBot,Pyraechmes, VJSC263IO, Egmontbot, Vagrand, Sv2ael, C messier, RedBot, TobeBot, Place Clichy, Nataly8, EmausBot, ZéroBot,WikitanvirBot, Enpatrais, MerlIwBot, KAKTOS, Chrysalifourfour, Lekakis, Geilamir, Spiros790, Dexbot, Automaton, Phaethon15,Christina gou, KASTELO, Anatoli44, Mimo, KCharitakis, AntiDimis και Ανώνυμες συνεισφορές: 46

10.2 Images• Αρχείο:2011_Dimos_Megistis.png Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/2011_Dimos_Megistis.png Άδειαχρήσης: CC BY 3.0 Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει Αρχικός δημιουργός: Pitichinaccio

• Αρχείο:Castelloroso-max.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e4/Castelloroso-max.jpg Άδεια χρήσης:Attribution Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει (Original text: δημιουργία του χρήστη που την επιφόρτωσε)Αρχικός δημιουργός: Cyverius / Cyverius at Ελληνικά Wikipedia

• Αρχείο:Castelorizon.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7b/Castelorizon.jpg Άδεια χρήσης: CC BY 3.0Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει Αρχικός δημιουργός: Chris Vlachos

• Αρχείο:Commons-logo.svg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg Άδεια χρήσης: Publicdomain Συνεισφέροντες: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versionsused to be slightly warped.) Αρχικός δημιουργός: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlierPNG version, created by Reidab.

• Αρχείο:Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg Άδεια χρήσης: CC BY-SA 3.0 Συνεισφέροντες:

• Europe_(orthographic_projection).svg Αρχικός δημιουργός: Europe_(orthographic_projection).svg: Ssolbergj• Αρχείο:Flag-map_of_Greece.svg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/10/Flag-map_of_Greece.svg Άδεια χρή-σης: Public domain Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει Αρχικός δημιουργός:

• en.wiki: Aivazovsky• Αρχείο:Flag_of_Greece.svg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/Flag_of_Greece.svg Άδεια χρήσης: Publicdomain Συνεισφέροντες: own code Αρχικός δημιουργός: (of code) cs:User:-xfi- (talk)

• Αρχείο:Geographylogo.svgΠηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e9/Geographylogo.svg Άδεια χρήσης: CC0 Συ-νεισφέροντες: OpenClipart Αρχικός δημιουργός: OpenClipart

• Αρχείο:Greek_wiktionary_logo.pngΠηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Greek_wiktionary_logo.png Άδειαχρήσης: CC BY-SA 3.0 Συνεισφέροντες: File:Wiktprintable.svg, Transferred from el.wikipedia; transferred to Commons by User:MARKELLOS using CommonsHelper.Αρχικός δημιουργός: meta:User:Smurrayinchester, τροποποίηση:Χρήστης:Assassingr. Original uploader was Chomwitt at el.wikipedia

• Αρχείο:Kastellorizo-stamp1.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d0/Kastellorizo-stamp1.jpg Άδεια χρή-σης: Public domain Συνεισφέροντες: http://www.filatelia.fi/articles/neareast.html#kastello Αρχικός δημιουργός: 1st stamp:PanagiotisKavvadias (1849-1928)

2nd stamp: Frech Post Office

3rd stamp: Italian Post Office• Αρχείο:Kastellorizo_BlueCave_entering.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/el/d/d5/Kastellorizo_BlueCave_entering.jpg Άδεια χρήσης: κοινό κτήμα Συνεισφέροντες:Έργο αυτού που το ανεβάζει.Αρχικός δημιουργός:Χρήστης:V-astro

• Αρχείο:Kastelorizo_panorama.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b0/Kastelorizo_panorama.jpg Άδειαχρήσης: Attribution Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει (Original text: δημιουργία του χρήστη που το επιφόρτωσε)Αρχικός δημιουργός: Cyverius / Cyverius at Ελληνικά Wikipedia

• Αρχείο:Kastelorizo_port.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Kastelorizo_port.jpg Άδεια χρήσης:Attribution Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει (Original text: δημιουργία του χρήστη που το επιφόρτωσε)Αρχικός δημιουργός: Cyverius / Cyverius at Ελληνικά Wikipedia

• Αρχείο:Mandraki,_Kastelorizo.JPG Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/Mandraki%2C_Kastelorizo.JPGΆδεια χρήσης: Public domain Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει (Original text: προσωπικό αρχείο)Αρχικός δημιουργός: Χριστίνα Γούναρη / Christina gou at Ελληνικά Wikipedia

• Αρχείο:Meyisti.png Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Meyisti.png Άδεια χρήσης: Public domain Συνει-σφέροντες: ? Αρχικός δημιουργός: ?

• Αρχείο:Port_of_Castelorizo.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/13/Port_of_Castelorizo.jpg Άδεια χρή-σης: CC BY 3.0 Συνεισφέροντες: Έργο αυτού που το ανεβάζει Αρχικός δημιουργός: Chris Vlachos

10.3 Content license 9

• Αρχείο:Η_σημαία_του_Καστελλόριζου_με_τον_δημιουργό_της_Πα.Κο.jpg Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2a/%CE%97_%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9A%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%B6%CE%BF%CF%85_%CE%BC%CE%B5_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CF%8C_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A0%CE%B1.%CE%9A%CE%BF.jpg Άδεια χρήσης: CC BY-SA 4.0 Συνεισφέροντες: Έργοαυτού που το ανεβάζει Αρχικός δημιουργός: AntiDimis

• Αρχείο:ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ_ΤΟΠΙΟ.JPG Πηγή: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/el/d/df/%CE%A7%CE%95%CE%99%CE%9C%CE%A9%CE%9D%CE%99%CE%91%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F_%CE%A4%CE%9F%CE%A0%CE%99%CE%9F.JPG Άδεια χρήσης: Ελεύθερη χρήση Συνεισφέροντες:ΚαστέλοΑρχικός δημιουργός:Καστέλο

10.3 Content license• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0