[1]

Ελευθεροφροσύνη

«Θούριος» του Ρήγα Βελεστινλή

[2]

Την

εργασία επιμελήθηκαν οι: Χατζή Δήμητρα – Μαρία

Τικοπούλου Βασιλική

Τσούμπανου Μαρία

[3]

Τσιρωνά Βασιλική

Λίγα λόγια για το συγγραφέα

Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος (1757 – 24 Ιουνίου 1798) ήταν Έλληνας συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης. Θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 καθώς και πρωτεργάτης του Ελληνικού Διαφωτισμού. Ο ίδιος υπέγραφε ως «Ρήγας Βελεστινλής» ή «Ρήγας ο Θεσσαλός» και ουδέποτε «Φεραίος», κάτι που ίσως να είναι δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων. Γεννήθηκε στο Βελεστίνο, τις αρχαίες Φερές, το 1757, από εύπορη οικογένεια. Από τη νεανική του ζωή τα μόνα γνωστά στοιχεία είναι αυτά που ο ίδιος αναγράφει στην Επιπεδογραφία της Φεράς, νυν λεγόμενης Βελεστίνος, που είναι στο 4ο φύλλο της δωδεκάφυλλης «Χάρτας της Ελλάδος», που είναι και ύμνος στη γενέτειρά του. Η μητέρα του ονομαζόταν Μαρία Κυρίτζη, ενώ είχε και έναν αδερφό ονόματι Κωστής Κυρίτζης.

Ο νεαρός Ρήγας εγκατέλειψε το Βελεστίνο πολύ νωρίς, αφού πρώτα πήρε την βασική του μόρφωση. Το 1785 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τις σπουδές του κι εντάχθηκε στο περιβάλλον των Φαναριωτών, ενώ το 1788 εγκαταστάθηκε στη Βλαχία ως διοικητικός υπάλληλος.

Στα χρόνια που ακολούθησαν διακρίθηκε ως λόγιος και συγγραφέας. Το 1790 και το 1796 ταξίδεψε στη Βιέννη για να τυπώσει τα βιβλία του, μεταξύ αυτών το «Σχολείο των ντελικάτων εραστών», το «Φυσικής Απάνθισμα», ο «Ηθικός Τρίποδας» και ο «Ανάχαρσις».

Ως κορυφαίο έργο του, πάντως, θεωρείται η «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας» που περιείχε:

τον Θούριο, γνωστό επαναστατικό άσμα μια επαναστατική προκήρυξη τη Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου σύμφωνα με τα

πρότυπα των Γάλλων Διαφωτιστών το Σύνταγμα του Ρήγα

Το πολιτικό όραμα του ΡήγαΤο πολιτικό όραμα του Ρήγα συνίστατο στη δημιουργία μιας πολυεθνικής βαλκανικής επικράτειας που θα ήταν απαλλαγμένη από τις αγκυλώσεις της οθωμανικής πολιτικής και στην οποία οι Έλληνες θα είχαν κυρίαρχη θέση. Για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου προσπάθησε να εξεγείρει όλους τους υπόδουλους στους Οθωμανούς λαούς της Βαλκανικής εναντίον του κοινού τυράννου.Επεδίωξε, μάλιστα, να συναντήσει τον Μεγάλο Ναπολέοντα για να ζητήσει τη βοήθειά του. Συνελήφθη, όμως, στις 8 Δεκεμβρίου του 1797 από τους Αυστριακούς στην Τεργέστη και παραδόθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι τον σκότωσαν δια στραγγαλισμού στις 12 Ιουνίου του 1798 στο Βελιγράδι.

[4]

Έργα του Ρήγα Φεραίου

Το Σαγανάκι της Τρέλας, 1786. Φυσικής Απάνθισμα , Βιέννη 1790, στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων. Σχολείον των ντελικάτων Εραστών, Βιέννη 1790. Ο Στρατηγός Κεβενχύλλερ ή Στρατιωτικόν Εγκόλπιον. Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως , Βιέννη, 1796, στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων. Χαλκογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου , Βιέννη 1797 Νέα Χάρτα της Βλαχίας και μέρους της Τρανσυλβανίας, Βιέννη, 1797. Γενική Χάρτα της Μολδαβίας, Βιέννη 1797. Οι χάρτες Βλαχίας και Μολδαβίας του Ρήγα επανεκδόθηκαν με ευρετήρια και σχόλια με επιμέλεια του Δρ. Δημητρίου Καραμπερόπουλου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2005. Χάρτα της Ελλάδος , Βιέννη 1797, στην ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ελληνομνήμων. Ηθικός Τρίπους, Βιέννη 1797. Νέος Ανάχαρσις, μετάφραση του Voyage du jeune Anacharsis en Grece, του αββά J. Barthelemy, τόμος τέταρτος, μαζί με τον Γεώργιο Βεντότη, Βιέννη 1797. Ο γιατρός Γεώργιος Σακελάριος, μετέφρασε και εξέδωσε τον πρώτο τόμο, Βιέννη 1797. Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων νήσων και της Βλαχομπογδανίας, Βιέννη 1797. Περιλάμβανε τέσσερα τμήματα:

Επαναστατική Προκήρυξις, Υπέρ των νόμων και της πατρίδος

Τα Δίκαια του ανθρώπου σε 35 άρθρα

Το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας, σε 124 άρθρα

Θούριος .

Το ποίημα με το οποίο θα ασχοληθούμε και θα αναλύσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα είναι ο «θούριος» του Ρήγα Βελεστινλή. Για αυτόν τον λόγο σας το παραθέτουμε:

Ὡς πότε παλικάρια νὰ ζοῦμεν στὰ στενά,Μονάχοι σὰ λιοντάρια, σταὶς ράχαις στὰ βουνά;Σπηλιαὶς νὰ κατοικοῦμεν, νὰ βλέπωμεν κλαδιά,

Νὰ φεύγωμ΄ ἀπ΄ τὸν Κόσμον, γιὰ τὴν πικρὴ σκλαβιά.Νὰ χάνωμεν ἀδέλφια, Πατρίδα, καὶ Γονεῖς,

Τοὺς φίλους, τὰ παιδιά μας, κι΄ ὅλους τοὺς συγγενεῖς.Καλλιῶναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή,

Παρὰ σαράντα χρόνοι σκλαβιά, καὶ φυλακή.Τί σ΄ ὠφελεῖ ἂν ζήσης, καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά,

Στοχάσου πὼς σὲ ψένουν καθ΄ ὤραν στὴ φωτιά.Βεζύρης, Δραγουμάνος, Ἀφέντης κι΄ ἂν σταθῆς,

[5]

Ο Τύραννος ἀδίκως, σὲ κάμει νὰ χαθῆς.Δουλεύεις ὂλ΄ ἡμέρα, σὲ ὅ,τι κι΄ ἂν σοὶ πῆ,

Κι΄ αὐτὸς πασχίζει πάλιν, τὸ αἷμα σου νὰ πιῆ.Ὁ Σοῦτζος, κι΄ ὁ Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβής,Γγίκας, καὶ Μαυρογένης, καθρέπτης, εἶν΄ νὰ ἰδῆς.

Ἀνδρεῖοι Καπετάνοι, Παπάδες, λαϊκοί,Σκοτώθηκαν κι΄ Ἀγάδες, μὲ ἄδικον σπαθί.

Κι΄ ἀμέτρητ΄ ἄλλοι τόσοι, καὶ Τοῦρκοι, καὶ Ρωμιοί,Ζωήν, καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρὶς καμμιὰ ΄φορμή.

Ἐλᾶτε μ΄ ἕναν ζῆλον, σὲ τοῦτον τὸν καιρόν,Νὰ κάμωμεν τὸν ὅρκον, ἐπάνω στὸν Σταυρόν.Συμβούλους προκομμένους, μὲ πατριωτισμόν,

Νὰ βάλλωμεν εἰς ὅλα, νὰ δίδουν ὁρισμόν.Οἱ νόμοι νάν΄ ὁ πρῶτος, καὶ μόνος ὁδηγός,Καὶ τῆς πατρίδος ἕνας, νὰ γένη Ἀρχηγός.Γιατί κ΄ ἡ ἀναρχία, ὁμοιάζει τὴν σκλαβιά,

Νὰ ζοῦμε σὰ θηρία, εἶν΄ πλιὸ σκληρὴ φωτιά.Καὶ τότε μὲ τὰ χέρια, ψηλὰ στὸν Οὐρανόν,

Ἂς ποῦμ΄ ἀπ΄ τὴν καρδιά μας, ἐτοῦτα στὸν Θεόν.

Στάση ζωής

Στο ποίημα κυριαρχεί ο πατριωτικός ενθουσιασμός καθώς και η αγάπη για την ελευθερία, η τόλμη και ο αγώνας. Άλλωστε και ο τίτλος που έχει επιλέξει ο ποιητής για αυτό το ποίημα - Θούριος = ορμητικός/γρήγορος - δείχνει τόσο τον πόθο του ποιητή για απελευθέρωση αλλά και την ίδια κυρίαρχη αντίληψη των ανθρώπων που ζούσαν εκείνους τους δύσκολους καιρούς της σκλαβιάς.

Η στάση ζωής προκύπτει μετά από εξωτερικές πιέσεις καθώς αντηχεί το προσκλητήριο της επανάστασης στους Έλληνες που υπόσχονται πως θα αγωνιστούν όλοι μαζί με τόλμη και παρρησία για να ελευθερώσουν τον σκλαβωμένο λαό τους. Έτσι γεννιέται η αγάπη και ο πόθος για την ελευθερία, ο αγώνας και η εθνική συσπείρωση για την απελευθέρωση, ο όρκος όλων των Ελλήνων για ελευθεροφροσύνη και η έντονη επιθυμία των Ελλήνων και όλων των υπόλοιπων υποδουλωμένων εθνών για την εξόντωση των Τούρκων κατακτητών.

[6]

Ο ποιητής φαίνεται να επιλέγει ο ίδιος την επανάσταση ως στάση ζωής. Επιδιώκει μια Ελλάδα απαλλαγμένη από τις αγκυλώσεις της οθωμανικής πολιτικής και στην οποία οι Έλληνες θα είχαν κυρίαρχη θέση. Σταδιακά παρατηρείται ότι σε όλο το κείμενο αυξάνεται ο πόθος για ελευθερία, αγώνα και ελεύθερο φρόνημα.

Η στάση που επιλέγει ο ποιητής παραμένει σταθερή σε όλο το ποίημα. Τονίζεται ο αγώνας για ελευθεροφροσύνη, για απελευθέρωση από τις αγκυλώσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας καθώς και ο πόθος να αλλάξει την υπόδουλη κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ελλάδα τότε. Στο ποίημα παρατηρείται και το πολιτικό όραμα του Ρήγα: η δημιουργία μιας ΄Ελληνικής Δημοκρατίας’ που θα κυριαρχούσε στη Βαλκανική αντικαθιστώντας την Οθωμανική, όπου θα κυριαρχούν οι Έλληνες και όλοι οι κάτοικοί της θα έχουν ισονομία και ισοπολιτεία. Σταδιακά αυξάνεται ο πόθος του, που προαναφέρθηκε παραπάνω.

Στο ποίημα «Θούριος» φαίνεται ο πόθος του ποιητή για εθνική αντίσταση και απελευθέρωση. Ο Ρήγας καλεί τους Έλληνες και όλα τα υπόλοιπα υπόδουλα έθνη που βρίσκονται κάτω από τον τούρκικο ζυγό να συσπειρωθούν και να εξεγερθούν. Φαίνεται ότι «η σχέση με τους άλλους» είναι καλή, αφού έχουν όλοι τον ίδιο σκοπό και όνειρο: μια ζωή χωρίς εξευτελισμούς, φυλακίσεις, διωγμούς, φόρους, θανάτους αγαπημένων προσώπων. Μια ζωή ΕΛΕΥΘΕΡΗ,

όπου θα υπερισχύει η ΑΝΘΡΩΠΙΑ, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, μα πάνω από όλα η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!

Στην πρώτη στροφή «Ως πότε………συγγενείς» δηλώνεται η ανυπομονησία που έχει ο ομιλητής για την απελευθέρωση του έθνους του. Τονίζει ότι ήρθε η ώρα της επανάστασης! Ότι δεν πρέπει να δέχονται άλλο πια παθητικά την υπόδουλη κατάσταση που επικρατεί εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα. Παροτρύνει τους συμπατριώτες του να δρουν σαν τους κλέφτες: ηρωικά, με όλη τους την ψυχή και την καρδιά.

Στη δεύτερη στροφή «Κάλλιο ………. φυλακή» φαίνεται ότι ο ποιητής είναι έτοιμος και πρόθυμος να υπερασπιστεί μέχρι τελικής πτώσεως και να επαναφέρει στην Ελλάδα το πολυπόθητο αγαθό της ελευθερίας.

Στην τρίτη στροφή ο ποιητής «Τι σ’ ωφελεί ……… ‘φορμή» δηλώνει την αγανάκτησή του για την τυραννική συμπεριφορά των Τούρκων απέναντι στους Έλληνες: σκοτωμοί, παιδομάζωμα, φόροι, απαγόρευση μόρφωσης, διωγμοί εξαιτίας της θρησκείας, φυλακίσεις, προσβολή της αξιοπρέπειάς τους. Εξαιτίας αυτών των δυσάρεστων

[7]

γεγονότων, ο Ρήγας προσπαθεί να τους αφυπνίσει το συναίσθημα για εξέγερση.

Στην τελευταία στροφή «Ελάτε……… Θεόν» δείχνει την προσδοκία, την ελπίδα για την καλλιέργεια επαναστατικού πνεύματος, για ελευθεροφροσύνη. Τους καλεί να ορκιστούν στο σταυρό, κάτι το οποίο προσδίδει ιερό χαρακτήρα στην επανάσταση.

Το πρόσωπο που μιλά στο συγκεκριμένο ποιητικό κείμενο φαίνεται άτομο με κριτική σκέψη , καθώς εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του υψώνοντας το φρόνημά του για να διαμαρτυρηθεί και να ζητήσει επανάσταση , με κριτική διάθεση , υπεύθυνο, καθώς ξέρει για ποιο σκοπό αγωνίζεται αναγνωρίζοντας τις ευθύνες του , πρόσωπο τολμηρό και σίγουρα επαναστατικό.

Ο ποιητής απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες παροτρύνοντάς τους για μια επανάσταση κατά του εχθρού, εμψυχώνοντάς τους ώστε να εργαστούν για να κατακτήσουν την ελευθερία τους και να ξαναποκτήσουν ό,τι ήταν παλιά δικό τους . Ίσως μπορούμε να πούμε πως γενικότερα θέλει να στείλει ένα μήνυμα στους υπόδουλους δίνοντάς τους κουράγιο να ξέρουν να υψώνουν τα ανάστημά τους , να καταβάλλουν μεγαλύτερες προσπάθειες και να ξέρουν γιατί αγωνίζονται και να είναι ενωμένοι. Ταυτόχρονα μας περνά και ένα άλλο μήνυμα: πως μόνο ενωμένοι νικάμε και καταφέρνουμε έως και τα πιο δύσκολα πράγματα στη ζωή.

Η μορφή του ποιήματος

Γλώσσα: Η γλώσσα του κειμένου είναι λαϊκή, δημοτική, απλή και κατανοητή. Ο ποιητής έχει διαμορφώσει έτσι τη γλώσσα του ποιήματος, έτσι ώστε τα μηνύματα να είναι κατανοητά ακόμα και από τον αμαθή λαό. Άλλωστε εκείνη την εποχή οι μορφωμένοι ήταν πολύ λίγοι. Υπάρχουν και κάποιες ιδιωματικές λέξεις όπως «ψένουν», «πλιο» και κάποιες της αρχαίας ελληνικής όπως «τας χείρας». Τέλος η γλώσσα είναι σαφής και διακρίνεται από ακριβολογία.

[8]

Ύφος: Το ύφος είναι υψηλό, δηλαδή ο λόγος του ποιήματος είναι πλούσιος σε λογοτεχνικά στοιχεία, είναι προσεγμένος και με εξεζητημένο λεξιλόγιο. Είναι ορμητικό, ρωμαλέο, ενθουσιώδες και επαναστατικό, όπως ταιριάζει να είναι σε ένα τέτοιου είδους ποίημα. Ακόμη το ποίημα εκφράζει όλο τον πόθο του ποιητή για απελευθέρωση με τόσο εμφανή τρόπο που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το ύφος του ακόμη εκρηκτικό, φλογερό αλλά όχι πομπώδες. Τέλος έχει γρήγορο ρυθμό και κάποιες φορές παρουσιάζει λυρικό χαρακτήρα.

Στιχουργία: Η στιχουργία είναι αρκετά εύκολη. Ο στίχος είναι ιαμβικός 13σύλλαβος.

Εκφραστικοί τρόποι/εκφραστικά μέσα: Το ποίημα χαρακτηρίζεται από λιτότητα, δύναμη, χωρίς υπερβολές, ποικίλα γλωσσικά στοιχεία που στολίζουν το ύφος. Επίσης, υπάρχουν ερωτήσεις, προτροπές, συγκρίσεις, μεταφορές, π.χ. «συντρίβω τον ζυγόν», «Ως πότε… στα βουνά;». Υπάρχουν αντιθέσεις, παρομοιώσεις («σαν λιοντάρια»), μετωνυμίες («άδικον σπαθί»), υπερβολές, συνθήματα και φυσικά πλούσιες εικόνες (π.χ. «να αστράψ’ ο ουρανός»).

Είδος ποίησης

Το ποίημα «Θούριος» συγκαταλέγεται στα ποιήματα της παραδοσιακής ποίησης. Παρατηρούνται κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία της παραδοσιακής ποίησης όπως είναι:

1. Έμμετρος στίχος. Ο στίχος είναι, όπως προαναφέραμε, ιαμβικός 13σύλλαβος.

2. Ομοιοκαταληξία . Το ποίημα παρουσιάζει ομοιοκαταληξία και συγκεκριμένα ζευγαρωτή. Π.χ. στενά-σκλαβιά, καιρόν –Σταυρόν, οδηγός-αρχηγός, σκλαβιά-φωτιά, ουρανών-Θεών.

3. Λυρικότητα/στατικότητα, δηλαδή σε όλο το ποίημα εκφράζεται το ίδιο συναίσθημα: ο πόθος για απελευθέρωση από τους Τούρκους που τους προξενούν πάνδεινα πάθη. Εκτός από αυτό, η ανάγκη για συσπείρωση και εξέγερση κατά των κατακτητών καθώς και ο

[9]

κοινός σκοπός και το κοινό όνειρο: μια ζωή με ισονομία, ισοπολιτεία και χωρίς εξευτελισμούς.

4. Εξεζητημένο λεξιλόγιο. Υπάρχει στο ποίημα λεξιλόγιο που δεν χρησιμοποιείται συχνά στην καθημερινή μας ζωή. Π.χ. στοχάσου, ψαίνουν, δραγουμάνους, κάμωμεν.

5. Εύληπτο μήνυμα . Φυσικά το μήνυμα που γίνεται κατανοητό σε όλο το ποίημα είναι η ανάγκη για μια ελεύθερη ζωή, ο αγώνας, ακόμα και αν αυτός οδηγήσει στον θάνατο, αφού είναι αδύνατο για έναν άνθρωπο με αυτοσεβασμό να ζήσει όλη του τη ζωή ταπεινωμένος και υποταγμένος.

Σύγκριση του ποιήματος«Θούριος» με άλλα ποιήματα

[10]

Σύγκριση με απόσπασμα του ποιήματος «Ωδή εις Σάμον» του Ανδρέα Κάλβου

Τα δύο ποιήματα έχουν παρόμοια στάση ζωής, καθώς και τα δύο μιλούν για την ελευθερία, με λόγια τόλμης και προσπαθώντας να εξυψώσουν το φρόνημα. Τα λόγια είναι αποφασιστικά και κάθετα, οι ποιητές δεν δέχονται παθητικά την κατάσταση, αλλά προσπαθούν να την ερμηνεύσουν, να την βγάλουν προς τα έξω. Η μορφή ωστόσο των ποιημάτων είναι διαφορετική. Ο "ΘΟΥΡΙΟΣ" έχει ομοιοκαταληξία, εξεζητημένο λεξιλόγιο και μπορούμε να πούμε ότι ανήκει στην Παραδοσιακή ποίηση. Το μήνυμα είναι εύληπτο και το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι η αποφασιστικότητα και η τόλμη. Το "Ωδή εις Σάμον" δεν έχει ομοιοκαταληξία. Ωστόσο έχει αρκετά εξεζητημένο λεξιλόγιο (π.χ. επτέρωσε, επνίγην, σφάγιον) και σίγουρα ανήκει κι αυτό στην Παραδοσιακή ποίηση. Το μήνυμα όμως δεν είναι αρκετά εύληπτο, καθώς έχει αρκετές άγνωστες λέξεις και ο συνδυασμός των λέξεων αυτών δεν είναι σε μοντέρνα μορφή. Το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι η αποφασιστικότητα για την επανάσταση και την ελευθερία. Το ύφος τους έχει διαφορές, όπως και οι εκφραστικοί τους τρόποι. Στο «Θούριο» του Ρήγα υπάρχουν παρομοιώσεις (π.χ. μονάχοι σα λιοντάρια, σα καπνός) ώστε να εκφραστεί ο πόθος για την απελευθέρωση. Το ύφος του Θούριου είναι υψηλό, ορμητικό, ρωμαλέο, ενθουσιώδες, επαναστατικό και με εκρηκτικό ρυθμό. Το ύφος του "Ωδή Εις Σάμον" είναι προτρεπτικό, ευθύ, αργό και λιτό. Η στιχουργία τους είναι διαφορετική (ο «Θούριος» έχει ιαμβικό 13σύλλαβο στίχο) με τη γλώσσα των ποιημάτων αυτών να διαφέρει λίγο ως προς το εξεζητημένο λεξιλόγιο, μιας και το "Εις Σάμον" του Ανδρέα Κάλβου διαθέτει πιο σπάνια χρησιμοποιημένες και μη σύγχρονες λέξεις.

Σύγκριση με το ποίημα του Διονύσιου Σολωμού «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» (αποσπάσματα Ι & VII)

[11]

Στο «Θούριο» επιλέγεται η απελευθέρωση ως στάση ζωής, ενώ στο απόσπασμα Ι του ποιήματος "Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι" φαίνονται οι επιπτώσεις της πείνας στους πολιορκημένους Μεσολογγίτες. Οι κάτοικοι έχουν εξασθενίσει σε τέτοιο βαθμό ώστε η περιοχή αντί να σφύζει από ζωή και να ακούγονται παντού ανθρώπινες φωνές και ήχοι από τις διάφορες ασχολίες τους, επικρατεί απόλυτη σιωπή σα να πρόκειται για ένα μεγάλο νεκροταφείο. Οι άνθρωποι του Μεσολογγίου, αν και ζωντανοί ακόμη, έχουν ωστόσο περιέλθει σε μια κατάσταση πλήρους αδράνειας.

Στο απόσπασμα VII προβάλλεται η αποφασιστικότητα των Μεσολογγιτών να φύγουν από την πόλη τους και να γλιτώσουν από όλα τα δεινά ακόμα και αν κατά το εγχείρημα αυτό πεθάνουν. Στο απόσπασμα μιλάει ένας πολέμαρχος λίγο πριν την ηρωική έξοδο, ο οποίος αναπολεί τις ευτυχισμένες στιγμές της ζωής. Γνωρίζει αυτός όπως και οι υπόλοιποι Μεσολογγίτες ότι είναι πολύ δύσκολο να νικήσουν τους υπέρτερους εχθρούς τους, τους Τούρκους, αλλά δεν τα παρατούν. Εδώ φαίνεται η στάσης ζωής που επιλέγεται, η οποία έχει επιλεχθεί και από τον Ρήγα στον «Θούριο»: η ελευθερία.

Και τα δύο ποιήματα ανήκουν στην παραδοσιακή ποίηση. Το πρώτο απόσπασμα του ποιήματος «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» έχει εύληπτο μήνυμα. Παρουσιάζεται η σιωπή και η ησυχία που υπάρχει στην πόλη εξαιτίας των κακουχιών και της πείνας που τη μαστίζει. Με αυτόν τον τρόπο ο ποιητής Σολωμός θέλει να δείξει παραστατικότατα το μέγεθος της εξάντλησης των Μεσολογγιτών και πόσο έντονη είναι η απουσία της τροφής. Στο δεύτερο απόσπασμα το μήνυμα δεν είναι πάρα πολύ εύληπτο. Μια κοπέλα απευθύνεται τρυφερά και με θαυμασμό στον αγαπημένο της, ο οποίος είναι ένας από τους πιο ισχυρούς και ένδοξους πολέμαρχους. Θυμάται όλες τις καλές στιγμές που είχαν περάσει μαζί, προσπαθεί να του τονώσει το ηθικό με λόγια ηρωικά. Όλα αυτά όμως δεν είναι παρά μια ανάμνηση του ποιητή. Παρόμοια λόγια του είχε πει η κοπέλα και παλαιότερα σε μια ανάλογη περίσταση. Τώρα η κοπέλα αυτή είναι πια νεκρή και ο πολέμαρχος πρέπει να την διώξει από τη μνήμη μου έτσι ώστε να αγωνιστεί σκληρά, με όσους συντρόφους του έχουν απομείνει, για να διατηρήσουν την ελευθερία της πατρικής τους γης.

[12]

Και στα δύο αποσπάσματα ο Διονύσιος Σολωμός δεν προσπαθεί ακριβώς να εξυψώσει το φρόνημα των ανθρώπων για επανάσταση, όπως κάνει ο Ρήγας. Παρουσιάζει τη σκληρή ζωή που έπρεπε να αντιμετωπίσουν εκείνη την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες: την πείνα, τη δυστυχία, την εξάντληση, τα τραύματά τους, τις αρρώστιες καθώς και το πεσμένο ηθικό τους μιας και έβλεπαν τους άνισους αγώνες μεταξύ Τούρκων-Ελλήνων.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που καθιστά το ποίημα, ποίημα παραδοσιακής ποίησης είναι το ότι υπάρχουν και στα δύο αποσπάσματά του ομοιοκαταληξία. Π.χ. βασιλεύει-ζηλεύει, μνέει-κλαίει, χαρά σου-τ’ όνομά σου, σπαθί μου-πνοή μου. Όπως προαναφέραμε ομοιοκαταληξία έχει και το ποίημα «Θούριος» (στενά-βουνά, κλαδιά-σκλαβιά, Ρωμιοί-φορμή).

Στο «Θούριο» ο στίχος είναι ιαμβικός 13σύλλαβος, ενώ και στα δύο αποσπάσματα του δεύτερου ποιήματος ο στίχος είναι 15σύλλαβος.

Και τα δύο ποιήματα περιέχουν εξεζητημένο λεξιλόγιο που δεν χρησιμοποιείται συχνά στον προφορικό λόγο. Στο «Θούριο»: δραγουμάνος, κάμωμεν, δίδουν, ομοιάζει. Στο ποίημα «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»: ολούθενε, ονείρατα, χάμου, χρεία, έρμο.

Στο απόσπασμα Ι του ποιήματος του Σολωμού υπάρχει λυρικότητα/στατικότητα. Σε όλο το ποίημα εκφράζεται το ίδιο συναίσθημα: η δυστυχία, η πείνα, ο πόνος και οι κακουχίες των Μεσολογγιτών και συγκεκριμένα μιας μητέρας η οποία δεν μπορεί να θρέψει τον εαυτό της και τα παιδιά της. Στο δεύτερο απόσπασμα VII εκφράζεται το συναίσθημα της νοσταλγίας για αυτά που έχουν χαθεί και αποτελούν τώρα πια μια ανάμνηση, η οποία και αυτή όμως θα πρέπει να ξεχαστεί προσωρινά καθώς επίκειται ο άνισος αγώνας Τούρκων-Μεσολογγιτών. Στο «Θούριο» εκφράζεται σε όλο το ποίημα ο πόθος για εθνική απελευθέρωση και επανάσταση.

Ως προς το ύφος, το ύφος του Θούριου είναι υψηλό, επαναστατικό και ορμητικό. Το ύφος του ποιήματος του Σολωμού είναι υψηλό, όχι πολύ ορμητικό, λιτό και αργό. Έχει μεταφορές όπως (π.χ. έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα, Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει) αλλά όχι παρομοιώσεις, όπως ο Θούριος. Και τα δύο ποιήματα ουσιαστικά έχουν στόχο να δώσουν έμφαση στη σκληρή ζωή της αιχμάλωτης Ελλάδας και ίσως να εξυψώσουν την επιθυμία για επανάσταση.

[13]

Σύγκριση με το δημοτικό τραγούδι «Ένας αϊτός περήφανος»

Στο «Θούριο» παρουσιάζεται η απελευθέρωση ως στάση ζωής, ενώ στο δημοτικό τραγούδι "Ένας αϊτός περήφανος" δεν είναι πολύ ξεκάθαρη. Παρουσιάζεται ο πόθος του κλέφτη να φύγει γρήγορα ο χειμώνας, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει τους αγώνες του. Η στάση ζωής και αυτού του τραγουδιού, όπως και του «Θούριου», είναι η επανάσταση και η ελεύθερη ζωή και πιο συγκεκριμένα εδώ η κλέφτικη ζωή. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ανήκει στα επαναστατικά είδη, οπότε η στάση ζωής των δύο ποιημάτων αυτών είναι παρόμοια.

Το τραγούδι αυτό είναι αλληγορικό. Ο περήφανος και λεβέντης αϊτός είναι ο γενναίος κλέφτης που ζει στα βουνά και αγωνίζεται ενάντια στον κατακτητή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ενώ τα άλλα πουλιά είναι οι συναγωνιστές του.

Ως προς τη μορφή, ο «ΘΟΥΡΙΟΣ» έχει ομοιοκαταληξία (π.χ. στενά-βουνά, κλαδιά-σκλαβιά) ενώ το «Ένας αϊτός Περήφανος" δεν έχει ομοιοκαταληξία. Έχουν όμως εξεζητημένο λεξιλόγιο. Π.χ. στο «Θούριο» υπάρχουν οι λέξεις: καλλιώναι, στοχάσου, ψαίνουν. Στο δημοτικό τραγούδι οι λέξεις: κατώμερα, αγνάντιο, βαρείς, καλοξεχειμάσει, κορφοβούνια, αποσκιούρα, κ.λπ.

Το δημοτικό τραγούδι δεν έχει αρκετά εύληπτο μήνυμα σε αντίθεση με το ποίημα του Ρήγα Βελεστινλή. Το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι η ανυπομονησία για την καλοκαιρία, ώστε να συνεχίσουν οι κλέφτες να αντιμάχονται τους εχθρούς, τους Τούρκους, κάτι το οποίο φαίνεται από το λόγο που απευθύνει στον ήλιο: «Ήλιε, για… τα αδέρφια». Άρα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το "Ένας αϊτός περήφανος" ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση, όπως και ο "Θούριος" του Ρήγα.

Ως προς το ύφος τους, το ύφος του Θούριου είναι υψηλό, επαναστατικό και ορμητικό, αλλά και το δημοτικό τραγούδι έχει εξίσου ορμητικό ύφος και ευθύ, θα λέγαμε, σε μικρότερο βαθμό. Ο «Θούριος» έχει πιο εκρηκτικό ρυθμό, καθώς εκφράζει με περισσότερο συναίσθημα τον πόθο για την απελευθέρωση.

Όσον αφορά τη μορφή των ποιημάτων, το δημοτικό τραγούδι είναι πλούσιο σε εκφραστικά μέσα όπως και ο «Θούριος». Στο «Ένας αϊτός περήφανος» υπάρχουν αρκετές προσωποποιήσεις (π.χ ένας αϊτός λεβέντης) και παρομοιώσεις (π.χ. Κι' αγνάντιο βγήκε κ' έκατσε, 'ς ένα ψηλό λιθάρι, και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει, ζεσταθούν τα νύχια μου). Τέλος, η στιχουργία δεν είναι παρόμοια. Ο "Θούριος" του Ρήγα έχει ιαμβικό 13σύλλαβο στίχο και το δεύτερο έχει 15σύλλαβο στίχο.