ΣΥΜΗ

Εργασία στα Κείµενα

Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

από τη µαθήτρια:

Ελένη Λαφαζάνη

Η Σύµη είναι ένα το όγδοο µεγαλύτερο νησί του

συµπλέγµατος των ∆ωδεκανήσων. Η συνολική της

έκταση είναι 57,865 τ.χλµ. Βρίσκεται περί τα 12 µίλιαΒ∆ της Ρόδου προ του οµώνυµου Μικρασιατικού

κόλπου, ή κόλπου Σεµπεκί κατά τους Τούρκους.

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ

Το φυσικό λιµάνι της είναι ο Γιαλός, (εκ του

Αιγιαλός), γύρω από το οποίο είναι χτισµένη η

πόλη αµφιθεατρικά.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

Το νησί είναι ορεινό, πετρώδες, άγονο καιάνυδρο. Ψηλότερο βουνόείναι η Βίγλα (550µ.), πουσχεδόν χωρίζει το νησί σεβόρειο και νότιο, εκ τωνοποίων το βόρειο είναιχαµηλότερο και πιοκαλλιεργήσιµο. ∆ιαθέτειελάχιστα πεδινά καιυψίπεδα. Στα ορεινάόµως υπάρχει εκπληκτικήβλάστηση.

ΑΚΤΟΓΡΑΦΙΑ

Οι ακτές της Σύµης παρουσιάζουν πλήθοςαπό κόλπους, όρµους, ακρωτήρια και µικρούςλιµένες. Γύρω από την Σύµη, επίσης βρίσκεταιένα πλήθος νησίδων και βραχονησίδων.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ – ΠΡΩΤΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ

Η Σύµη κατοικείται από τα προϊστορικά

ακόµα χρόνια. Μερικά ονόµατα που

αναφέρονται είναι, Καρίκη, Μεταποντίς, Αίγλη, και Σύµη από το όνοµα της

συζύγου του Γλαύκου που θεωρείται ο

πρώτος κάτοικος στη γη αυτή. Εικάζεταιότι οι αρχικοί κάτοικοι της ήσαν

οι Κάρες και οι Φοίνικες. Μετά ήρθαν

οι ∆ωριείς.

ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ

Η Σύµη είναι γνωστή από τη µυθολογία. Στο νησί, σύµφωνα µε τηνπαράδοση γεννήθηκαν οι τρεις Χάριτες. Το σηµερινό όνοµά της το οφείλει, σύµφωνα µε το ∆ιόδωρο το Σικελιώτη, στη Νύµφη Σύµη, που κατά το µύθοζευγάρωσε µε τον Ποσειδώνα, θεό της θάλασσας. Καρπός του έρωτά τουςυπήρξε ο Χθόνιος, που έγινε βασιλιάς των πρώτων κατοίκων του νησιού. Σύµφωνα µε µια άλλη εκδοχή, η Σύµη ήταν κόρη του Ιαλυσού καιτης ∆ώτιδας.

Ο Όµηρος στην Ιλιάδα, αναφέρει ότι ο βασιλιάς της, ο Νηρέας, οδήγησε στην Τροία τρία πλοία. Η Σύµη ανέκαθεν άνηκε στην επικράτειατων Ροδίων. Μόνο για ένα σχετικά µικρό διάστηµα κατά τον 5ο αιώνα π.Χ.πέρασε στην κυριαρχία των Αθηναίων.

Η ιστορία της στα µετέπειτα χρόνια είναι παράλληλη των υπολοίπωννησιών της ∆ωδεκανήσου. Έτσι πέρασε αρχικά στη Ρωµαϊκή κυριαρχία καιαργότερα αποτέλεσε τµήµα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας µέχρι το 1309 οπότε και κατακτήθηκε από τους Ιππότες του Τάγµατος του ΑγίουΙωάννη της Ρόδου, που εκτιµώντας την προνοµιακή θέση του νησιού, τοώθησαν σε µια µακρά περίοδο ευηµερίας, που συνδέεται µε την ανάπτυξητου εµπορίου, της ναυσιπλοΐας, της σπογγαλιείας και της ναυπηγικήςτέχνης .

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Το 1522 πέρασε στα χέρια των Τούρκων. Οι κάτοικοι της Σύµης, µετον στόλο τους, πήραν ενεργά µέρος στην Επανάσταση του 1821. ΟιΣυµιακοί ζήτησαν από τον Κυβερνήτη Καποδίστρια µε υπόµνηµά τους στις27 Ιουλίου 1829 την απελευθέρωσή τους και τη συµπερίληψη του νησιούτους µέσα στα όρια του ελληνικού κράτους. Η κατοχή κράτησε µέχρι το1912, χρονιά κατά την οποία το νησί πέρασε στα χέρια των Ιταλών. ΗΙταλική κυριαρχία έληξε το 1943 χωρίς όµως να τελειώσουν και τα δεινά τουνησιού που πολλές φορές άλλαξε χέρια µεταξύ Άγγλων και Γερµανών. Ηοριστική ενσωµάτωση και παράδοση των ∆ωδεκανήσων στη µητέραΕλλάδα σηµειώθηκε στις 7 Μαρτίου 1948.

ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Τότε ιδρύεται στην Κω το Εθνικό ΜέτωποΠανδωδεκανησιακής Απελευθέρωσης (Ε.Μ.Π.Α.). ΤοΕ.Μ.Π.Α. διαδίδεται και στη Σύµη. Ο νόµος 518/48 «περίπροσαρτήσεως της ∆ωδεκανήσου στην Ελλάδα», δηµοσιεύεται στην εφηµερίδα της Κυβερνήσεως τονΙανουάριο του 1948. Την 7η Μαρτίου του 1948 έγινε καιεπίσηµα η Ένωση της ∆ωδεκανήσου µε την Ελλάδα.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

Αρχικά και για λόγουςασφαλείας και προστασίαςαπό τις τουρκικές καιπειρατικές επιδροµές, καθώςκαι την αποφυγή µετάδοσηςασθενειών, χτίστηκε στοανώτερο τµήµα της πόλης πουονοµάζεται Χωριό (ή ΆνωΧώρα). Στη κορυφή του λόφουπου βρίσκεται στην ΆνωΧώρα, δέσποζε η αρχαίαακρόπολη, στα αποµεινάριατης οποίας οι Ιππότες τηςΡόδου, το 1407, έκτισαν τοκάστρο τους που ήταν ένααµυντικό φρούριο µεκαταλύµατα.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ - ΚΤΙΣΜΑΤΑ

Τα σπίτια της, δίπατα καιτρίπατα µε δώµα, µε αυλές, στρωµένες συχνά µε βοτσαλωτάδάπεδα, σε θεµατικά (καράβια, άγκυρες) και διακοσµητικά(µαίανδρος), µε αετώµατα ανάµεσαστις δίρριχτες κεραµιδένιες στέγεςτους, µπαλκόνια µε σιδεριές, εξωτερικούς τοίχους σοβατισµένουςστο χρώµα της ώχρας ή σπανιότεραπέτρινους, και καφετιάπαραθυρόφυλλα, χωρίς να λείπουν οιιώδεις ή βαθυπράσινες πόρτες. Ητολµηρή πολυµορφία των σπιτιών τηςΣύµης και η χρωµατική ελευθεριότητα(λουλακί, ώχρα), γαληνεύουν τουςτραχείς, αυστηρούς και επιβλητικούςβράχους, αφήνοντας µετάγευσηαρµονίας. Εσωτερικά τα σπίτια τηςΣύµης έχουν την απαραίτητη, λόγωτης ανυδρίας, στέρνα στο βάθος τουισογείου ή κάτω από την ακµή τουορόφου, αφήνοντας µικρό χώροµαγειρείου.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ –

ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ 19ου ΑΙΩΝΑΤα κτίρια αυτής της περιόδου διακρίνονται, εκτός από την επιβλητικότητα του

όγκου και τις µεγάλες αψιδωτές πόρτες και παράθυρα, από αετώµατα και δωρικά ήκορινθιακά κιονόκρανα, µε µονές ή διπλές κορνίζες. Η νεοκλασική αρχιτεκτονικήχρησιµοποιούσε ως βάση άξονες συµµετρίας και τη χρυσή τοµή, όχι µόνο στιςσχέσεις ύψους και πλάτους του κτιρίου, αλλά και των ανοιγµάτων του, δηλαδήανάµεσα στα παράθυρα και τις πόρτες. Βεβαίως, παρατηρούνται και άλλααρχιτεκτονικά στοιχεία στα κτίρια της περιόδου. Συχνά, το τύµπανο του αετώµατοςτης στέγης φέρει ένα κυκλικό άνοιγµα, αµιγώς Αναγεννησιακό στοιχείο. Τα ανοίγµατααυτά είχαν σχέση µε την αισθητική αλλά και την προστασία της στέγης από δυνατούςανέµους. Προλαµβάνουν, δηλαδή, την δηµιουργία διαφοράς πίεσης µεταξύ τηςατµοσφαιρικής (µηδενικής) κάτω από τη στέγη και της υπατµοσφαιρικής πάνω απότη στέγη πίεσης που µπορεί να προκαλέσει η µεγάλη ταχύτητα του ανέµου, µεαποτέλεσµα να παρασύρονται τα κεραµίδια.

Η επίδραση του Ευρωπαϊκού (Ρωµαϊκού) και Αθηναϊκού Νεοκλασικισµού ήταντόσο µεγάλη στους κοσµοπολίτες Συµιακούς, ώστε να µην υπολογίζουν το κόστος. Έφερναν µάρµαρο από την Πάρο και την Πεντέλη για σκάλες και µπαλκόνια, θηραϊκήγη για τη λιθοδοµή από τη Σαντορίνη, και πορσελάνη για τους σοβάδες απότη Νίσυρο. Από την Τεργέστη προµηθεύονταν ξυλεία για πορτοπαράθυρα καιοροφές. Τα κεραµίδια έρχονταν από τη Μασσαλία. Στη Σύµη αφθονούν η πέτρα και οασβέστης. ∆ουλεύοντας την πέτρα, οι Συµιακοί δηµιούργησαν κοµψά αετώµατα, ανώφλια, κατώφλια, κορνίζες και κοµόνες στις εξώπορτες και τα παράθυρα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ

ΟΙΚΙΣΜΟΥ – ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΑ

ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥΟ αρχικός Αιγαιοπελαγίτικος οικισµός της Σύµης βρίσκεται

µακριά από τη θάλασσα, σε ένα πλάτωµα κρυµµένο πίσω από τοΚάστρο για το φόβο των πειρατών. Για τον ίδιο λόγο, ο οικισµόςδιασχίζεται από δαιδαλώδη, στενά, πλακόστρωτα δροµάκια καικαλντερίµια. Εκεί βρίσκονται και τα πρώτα αρχοντικά, των οποίων ηµορφολογία και τυπολογία ουδεµία έχει σχέση µε τα µεταγενέστερανεοκλασικά του δευτέρου ηµίσεως του 19ου στο Γιαλό. Ήτανπαραδοσιακά διώροφα κτίρια µε µεγάλες αυλές στρωµένες µεπλάκες από συµαϊκό σχιστόλιθο ή διακοσµηµένες µε σχέδιαβοτσαλωτού, αποµεινάρι της βυζαντινής εποχής, τυπικά δείγµαταΑιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής. Τα σπίτια σε Αιγαιοπελαγίτικορυθµό είναι κυβόσχηµα, κάτασπρα, µικρά ή µεγάλα, εξαιτίας του ότιο χώρος γύρω από το κάστρο ήταν περιορισµένος, αλλά και λόγωτου επικλινούς εδάφους που περιόριζε την οριζόντια οικοδόµηση. Τα κτίσµατα αυτά έχουν µικρά ανοίγµατα και σκεπάζονται µεδώµατα. Με την πάροδο του χρόνου εκµοντερνίστηκαν, υιοθετώνταςνεοκλασικά στοιχεία, όπως στέγη δίρριχτη που σχηµατίζει στηνπρόσοψη αετώµατα και παραστάδες.

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣΗ οικονοµική ευηµερία της Σύµης κατά

τον 19ο αιώνα στηριζόταν κυρίως σε τρειςτοµείς, την αλιεία, κατεργασία και εµπορία τουσπόγγου, την ναυπηγική και την ναυτιλία. ΗΣύµη κατά την εποχή της άνθησης τηςσυγκροτήθηκε σε αστικό οικισµό µεσαίουµεγέθους που ξεπερνούσε ακόµη και αυτό τηςΡόδου. Η οικονοµία ήταν προσανατολισµένηπερισσότερο σε τριτογενείς δραστηριότητες καιλιγότερο στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οπληθυσµός ανερχόταν στις 25.000, ενώ ησυγκέντρωση του εργατικού δυναµικούσυντέλεσε στην οικονοµική πρόοδο. Η έντονηδραστηριοποίηση των Συµιακών στο εξωτερικόµέσω των εκτενών επιχειρησιακών τουςδράσεων και παράλληλα η ανάπτυξη τηςαλιείας και της σπογγαλιείας, δηµιούργησαν µιανέα τάξη αστών που ζούσε µια άνετη καιπλούσια ζωή. Τα καπετανόσπιτα ήταν και ταπιο πλούσια σπίτια. Οι αµιγώς αστικέςπεριοχές, καθώς και όλα τα ευκατάστατα σπίτιαεκτείνονταν στο Ρολόι, στο Χαράνι, στο Πιτίνι(συνοικίες του Γιαλού) και στην Καλή Στράτα. Βέβαια, και στο κέντρο του Χωριού υπήρχαναρχοντόσπιτα, αλλά κατά κανόνα ψηλά στονοικισµό έµεναν οι φτωχότερες τάξεις. O οικισµός στο σύνολό του είναι απόλυταεναρµονισµένος µε το περιβάλλον. Οργανώθηκε µε βασικό θεµέλιο τηνεξυπηρέτηση των ανθρώπινων αναγκών καιτων χαρακτηριστικών µιας ζωήςπροσανατολισµένης στη θάλασσα.

Σφουγγαράδες στη Σύµη

Πόρτα καπετανόσπιτου µε ξύλο από την Τεργέστη

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ -

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣΑµέσως ή εµµέσως, η

οικονοµία της Σύµης στηρίζεταισήµερα στον τουρισµό. Ηοικονοµική ανάκαµψη άρχισεδειλά στην διάρκεια της∆ικτατορίας µε την ανάπτυξη τουηµερήσιου τουρισµού από τηνΡόδο. Πριν 20 χρόνια, µιαπανοραµική φωτογραφία τουλιµανιού της Σύµης τραβηγµένηαπό το Κάστρο κοσµούσε τοεξώφυλλο της έκδοσης(Αυγούστου 1988) του CondéNast Traveler, του εγκυρότερουδιεθνούς (Αµερικανικού) περιοδικού σε θέµατα τουρισµού. Η έµφαση του άρθρου δινότανστον αρχιτεκτονική του νησιού καιειδικά στα αρχοντικά τουΜουράγιου. Έκτοτε η εξέλιξηυπήρξε ραγδαία.

ΠΑΙ∆ΕΙΑ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Η λειτουργία στη Σύµη του παλαιότερου αναγνωστηρίου στο Αιγαίο, Αίγλη (1872), της Σχολής της Αγίας Μαρίνας (1765-1821) και, στη συνέχεια, του Ελληνικού σχολείου τουΚάστρου, του Θεάτρου Σύµης (1881) κ.ά. µαρτυρούν το πνευµατικό επίπεδο της περιόδουτης αίγλης.

Οι Συµαίοι θρησκεύονται βαθύτατα, ως µαρτυρεί και η πληθώρα από περικαλλείςναούς, εξωκκλήσια και µοναστήρια, µε ξυλόγλυπτα τέµπλα, αγιογραφίες και βοτσαλωτέςαυλές.

Στη Σύµη δοξάζεται ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Εκτός από τις Μονές Πανορµίτη καιΡουκουνιώτη, υπάρχουν 7 ακόµα µονύδρια αφιερωµένα στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, δηλαδήσυνολικά 9, όσα και τα αρχαγγελικά τάγµατα. Πρόσφατα (2004) συστάθηκε η ΙεράΜητρόπολις Σύµης που δικαιοδοτεί κανονικώς και στανησιά Τήλο, Χάλκη και Καστελόριζο και υπάγεται απ’ ευθείας στο Οικουµενικό Πατριαρχείο. Στη Σύµη βρίσκεται η έδρα του Σεβ. Μητροπολίτη Σύµης, υπερτίµου και εξάρχου ΝοτίουΑιγαίου Πελάγους.

Ο ∆ΗΜΟΣ ΣΥΜΗΣ

Ο δήµος Σύµης περιλαµβάνει το νησί της Σύµης, καθώς και τις γύρω νησίδες. Αναλυτικά οι οικισµοί και οι νησίδες που αποτελούν τον δήµο Σύµης:

– ∆.δ. Σύµης [ 2.606 ]– η Σύµη [ 2.427 ]– το Γιαλεσίνο (νησίδα) [ 0 ]– οι ∆ιαβάτες (νησίδα) [ 0 ]– ο Εµπορειός [ 9 ]– ο Κουλούνδρος (νησίδα) [ 0 ]– η Μαραθούντα [ 0 ]– ο Μαρµαράς (νησίδα) [ 0 ]– η Νίµος (νησίδα) [ 0 ]– το Ξίσος [ 4 ]– ο Πανορµίτης [ 42 ]– το Πέδιο [ 120 ]– ο Ρουκουνιώτης [ 3 ]– το Σεσκλί (νησίδα) [ 0 ]– το Συκίδι [ 1 ]– ο Χονδρός (νησίδα) [ 0 ]

• Με την εφαρµογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το ΠρόγραµµαΚαλλικράτης το 2011 ουδεµία µεταβολή επήλθε στο ∆ήµο, σύµφωνα µε το άρθρο 1,§2.10.Γ. αυτού.

ΉΘΗ ΚΑΙ ΈΘΙΜΑ

Πλούσια ήθη και έθιµα επιβιώνουν ως σήµερα. Χαρακτηριστικό είναι ο Κουκουµάς στις 2 Μαΐου. Στο έθιµο αυτό έπαιρναν µέρος, ανύπαντροι νέοι και νέες. Αποβραδίς, η κυρά του σπιτιούόπου θα γιόρταζαν τον Κουκουµά, έδινε ένα αγγείο της Βενετίας, το ξυστί, σε εφτά νέες για ναφέρουν από ισάριθµα σπίτια, που ένα µέλος του λεγόταν Ειρήνη, το λεγόµενο αµίλητο νερό, διότικαθ’ οδόν δεν έπρεπε να µιλούν. Στην επιστροφή, έβαζαν µέσα στο ξυστί τα δαχτυλίδια τους καιτο σκέπαζαν µε κόκκινο µαντήλι κι' ένα µεγάλο κλειδί. Το ξυστί το ανέβαζε, τότε, η κυρά στο ανώι, όπου το άφηνε ως το πρωί, για να το δουν ο ουρανός και τ’ άστρα. Έτσι, πίστευαν ότι θαπαντρεύονταν γρήγορα. Το πρωί, µετά την Λειτουργία στο ναό του Αγίου Αθανασίου, µετέβαινανστο σπίτι όπου έκαναν τον Κουκουµά παίρνοντας θέση γύρω από ένα µπακιρένιο ταψί, το σινί. Ηνοικοκυρά κατέβαζε από το ανώι το ξυστί και το έβαζε στο κέντρο του σινιού. Αµέσως οι νέεςαφαιρούσαν το κλειδί, το κόκκινο αντήλι, έβγαζαν τα δαχτυλίδια τους και έβαζαν στο ξυστίφρεσκοκοµµένα λουλούδια και γύρω στο σινί καµιά δεκαριά κουτάλια της σούπας. Με τις παλάµεςτους χτυπούσαν ρυθµικά το σινί και τα κουτάλια έκαναν ένα ωραίο ήχο, ενώ οι λυράρηδες άρχιζαννα παίζουν µουσική και οι νέες, να τραγουδούν δίστιχα επαινώντας τους αγαπηµένους τους. Μετάτο γεύµα που πρόσφερε η κυρά, άρχιζαν να καταφθάνουν οι νέοι µε τριαντάφυλλο στ' αυτί καιχόρευαν µε τις νέες τραγουδώντας άλλα δίστιχα. Στο τέλος του Κουκουµά, η κυρά έδινε σε κάθενέα ένα κοµµάτι από πίτα φτιαγµένη µε το αµίλητο νερό, αλάτι και αλεύρι κοσκινισµένο απόπρωτότοκη νέα, της οποίας ζούσαν οι γονείς. Λόγω του αλατιού στην πίτα που έτρωγαν, οι νέεςδιψούσαν και στον ύπνο τους έβλεπαν σε ποιού νέου το σπίτι θα πήγαιναν για να πιουν και ναξεδιψάσουν. Αυτός θα ήταν ο νέος που θα παντρεύονταν.

Ένα άλλο, µακάβριο αυτή το φορά, έθιµο ήταν το Φονικό του ∆ωµατίου (εκ του φωνή καιτου δώµα) που τηρούσαν πιστά οι Συµιακές του Χωριού, όχι του Γιαλού ή του Μουράγιου. Μόλιςπέθαινε κάποιος, η χήρα όφειλε να βγει στο δώµα του σπιτιού της τελείως ασυγύριστη, µε λυµένατα µαλλιά και να κλαίει, να φωνάζει και να ωρύεται ώστε να την ακούσουν µέχρι το Μουράγιο, γιανα τιµήσει πρεπάµενα (εκ του πρέπον) τον άντρα της.

Πηγή:

http://el.wikipedia.org/

wiki/%CE%A3%CF%

8D%CE%BC%CE%B

7

Εργασία στα Κείµενα Νεοελληνικής

Λογοτεχνίας από τη µαθήτρια:

Ελένη Λαφαζάνη