ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Επιμϋλεια -παρουςύαςη

Νύκοσ Θεοδ.

Φυςικό οικοςύςτημα εύναι το ςύνολο των βιοτικών παραγόντων(ζωντανών οργανιςμών, δηλαδό ζώα, φυτϊ μικροοργανιςμού) και τωναβιοτικών (χωρύσ ζωό, π.χ. ϋδαφοσ, νερό, αϋρασ) που τροφοδοτούνταιαπό μια πηγό ενϋργειασ και αλληλεπιδρούν μεταξύ τουσ.Τα δϊςη, οι ϋρημοι, οι λύμνεσ, τα πελϊγη, τα ποτϊμια κ.λπ. εύναιφυςικϊ οικοςυςτόματα.

Το ςύνολο των φυτών αποτελούν τη χλωρύδα, ενώ το ςύνολο τωνζώων την πανύδα των οικοςυςτημϊτων.Τα φυτϊ και τα φύκη (φύκια) δεςμεύουν το διοξεύδιο του ϊνθρακα(CO2) από την ατμόςφαιρα, απορροφούν νερό και ανόργανεσ ενώςεισαπό το ϋδαφοσ και χρηςιμοποιούν την ηλιακό ενϋργεια για ναςυνθϋςουν οργανικϋσ ενώςεισ με τη διαδικαςύα τησφωτοςύνθεςησ, απελευθερώνοντασ ταυτόχρονα οξυγόνο.

Οι οργανιςμού που μϋςω τησ φωτοςύνθεςησ ςυνθϋτουν πολύπλοκεσοργανικϋσ ενώςεισ ονομϊζονται αυτότροφοι ό πρωτογενεύσπαραγωγού.Οι οργανιςμού που δεν φωτοςυνθϋτουν, αλλϊ προςλαμβϊνουνϋτοιμεσ οργανικϋσ ουςύεσ, καθώσ τρϋφονται με ϊλλουσ οργανιςμούσ,ονομϊζονται ετερότροφοι ό καταναλωτϋσ.Τα διϊφορα τμόματα των φυτών (φύλλα, καρπού, ρύζεσ) αποτελούνπηγό τροφόσ για πολλϊ φυτοφϊγα ϋντομα και ζώα, τα οπούα με τηςειρϊ τουσ αποτελούν τροφό για τα ςαρκοφϊγα ζώα

Οι φυτοφϊγοιοργανιςμού ονομϊζονται καταναλωτϋσ α΄βαθμύδασ, ενώ οιςαρκοφϊγοι καταναλωτϋσ των ανώτερων βαθμύδων.Τα υπολεύμματα των φυτικών και ζωικών οργανιςμών (π.χ.περιττώματα, νεκρού οργανιςμού) που καταλόγουν ςτο ϋδαφοσδιαςπώνται από μικροοργανιςμούσ, που ονομϊζονταιαποικοδομητϋσ, ςε απλούςτερεσ ενώςεισ.

Οι οργανιςμού ενόσ οικοςυςτόματοσ ςχηματύζουν, επομϋνωσ, μιατροφικό αλυςύδα. Τη βϊςη μιασ τροφικόσ αλυςύδασ αποτελούν οιαποικοδομητϋσ, τη ςυνϋχειϊ τησ οι παραγωγού και οι καταναλωτϋσ α΄βαθμύδασ και την κορυφό τησ οι καταναλωτϋσ των ανώτερων βαθμύδων.Βϋβαια, επειδό ςτην πραγματικότητα κϊθε οργανιςμόσ δεν τρϋφεταιμόνο με ϋνα εύδοσ, τελικϊ ςχηματύζονται ςύνθετεσ τροφικϋσ αλυςύδεσ πουονομϊζονται τροφικϊ πλϋγματα.

εύναι τα οικοςυςτόματα που βρύςκονται ςτο χερςαύο μϋροσ του πλανότη.

Δϊςη

Θαμνώνεσ

Λιβϊδια ό λειμώνεσ

Έρημοι

Τούνδρα

Η ποικιλύα των ελληνικών δαςών εύναι

μοναδικό και δύςκολα απαντϊται ςε ϊλλεσ

χώρεσ με παρόμοια ϋκταςη. Στην Ελλϊδα

υπϊρχουν 2 βαςικού τύποι δαςών:

τα κωνοφόρα δϊςη: όπου κυ-

ριαρχούν τα κωνοφόρα δϋντρα και

τα πλατύφυλλα δϊςη: όπου κυ-

ριαρχούν (φυλλοβόλα ό αειθαλό)

δϋντρα που ϋχουν πλατιϊ φύλλα

Στα ελληνικϊ δϊςη απαντώνταιπολυϊριθμα εύδη πουλιών, ερπετών,εντόμων, θηλαςτικών τα οπούα ςυνθϋτουνμια πλούςια βιοποικιλότητα (ποικιλύαμορφών ζωόσ). Πολλϊ από αυτϊ ϋχουνπεριοριςμϋνουσ πληθυςμούσ καικινδυνεύουν να εξαφανιςτούν εξαιτύαστων ανθρώπινων δραςτηριοτότων. Ηκυριότερη απειλό για τα ζώα και τα φυτϊεύναι η καταςτροφό των βιοτόπων τουσ.

Εθνικού δρυμού χαρακτηρύζονται περιοχϋσ που ςύμφωνα με τη διεθνό

νομοθεςύα, ϋχουν ιδιαύτερη οικολογικό ςημαςύα, κυρύωσ λόγω τησ ςπανιότητασ

και τησ ποικιλομορφύασ τησ χλωρύδασ και τησ πανύδασ τουσ. Στην Ελλϊδα ϋχουν

οριοθετηθεύ, με ειδικό νόμο, δϋκα «Εθνικού Δρυμού»:

Αύνοσ (Κεφαλονιϊ)

Βύκοσ-Αώοσ (Ιωϊννινα)

Λευκϊ Όρη (φαρϊγγι Σαμαριϊσ – Χανιϊ)

Ούτη (Φθιώτιδα)

Όλυμποσ (Πιερύα)

Παρναςςόσ (Φωκύδα/ Βοιωτύα)

Πϊρνηθα (Αττικό)

Σούνιο (Αττικό)

Πύνδοσ (Ιωϊννινα)

Πρϋςπεσ (Φλώρινα)

Τα δϊςη ςυμβϊλλουν ςτην ανϊπτυξη

τησ οικονομύασ:

Υλοτομύα/ υλοτόμηςη για την

εξαςφϊλιςησ ξυλεύασ που

χρηςιμοποιεύται για την καταςκευό

επύπλων, ςπιτιών, ξύλινων

αντικειμϋνων, χαρτιού κ.λπ.

Παραγωγό προώόντων, όπωσ το

ρετςύνι, διϊφορα βότανα κ.λπ.

Ανϊπτυξη αγροτικών, τουριςτικών

και ϊλλων δραςτηριοτότων (π.χ.

μελιςςοκομύα, οικοτουριςμόσ κ.λπ.)

Η χλωρύδα των δαςών μϋςω τησ φωτοςύνθεςησ εμπλουτύζει την ατμόςφαιραμε οξυγόνο και απορροφϊ το διοξεύδιο του ϊνθρακα. Επύςησ, απορροφϊτουσ ρύπουσ τησ ατμόςφαιρασ, ςυμβϊλλοντασ ςτη βελτύωςη τησ ποιότηταστου αϋρα.Τα δϊςη λειτουργούν ωσ ρυθμιςτϋσ του κλύματοσ μιασ περιοχόσ και τελικϊολόκληρου του πλανότη. Λόγω τησ διεργαςύασ τησ διαπνοόσ των φυτών καιτησ ςκιϊσ που δημιουργούν τα φυλλώματα των δϋντρων, η θερμοκραςύαδιατηρεύται χαμηλότερη μϋςα ςτο δϊςοσ, καθώσ και ςτισ περιοχϋσ πουβρύςκονται κοντϊ ςε αυτό.

Τα δϊςη λειτουργούν ηχομονωτικϊ και προςτατεύουν τισ γειτονικϋσ τουσπεριοχϋσ από τουσ θορύβουσ.Το δαςικό οικοςύςτημα με τη χλωρύδα του βοηθϊ ςτη ςυντόρηςη τησ καλόσδομόσ του εδϊφουσ του. Αποτϋλεςμα αυτού του γεγονότοσ εύναι η προςταςύααπό τη διϊβρωςη.Τα δϊςη αποτελούν το ενδιαύτημα πολλών ζωικών και φυτικών ειδών καιεξαςφαλύζουν τη βιοποικιλότητα.Για τη δημιουργύα εδϊφουσ πϊχουσ 1 εκατοςτού απαιτούνται περύπου 200 χρόνια!

Όλεσ οι ανθρώπινεσ δραςτηριότητεσ, όταν γύνονται χωρύσ μϋτρο και δεν βαςύζονται

ςε κϊποιο διαχειριςτικό ςχϋδιο, απειλούν την ιςορροπύα των οικοςυςτημϊτων

Πυρκαγιϋσ από αμϋλεια ό ςκοπιμότητα (εμπρηςμού).Υπερβολικό υλοτόμηςη.Ανεξϋλεγκτη καταςτροφό των δαςικών εκτϊςεωνγια την καταςκευό οικιςμών, αυτοκινητοδρόμωνκ.λπ. ό μετατροπό τουσ ςε γεωργικϋσ εκτϊςεισ καιβοςκοτόπια

Λαθροθηρύα (παρϊνομο κυνόγι), που επειδό γύνεταιχωρύσ περιοριςμούσ απειλεύ την ϊγρια πανύδα μεςοβαρϋσ επιπτώςεισ ςτη βιοποικιλότητα. Η όξινηβροχό καταςτρϋφει τα δϊςηΜορφϋσ ατμοςφαιρικόσ ρύπανςησ προκαλούνφαινόμενα, όπωσ η όξινη βροχό και η ενύςχυςη τουφαινομϋνου του θερμοκηπύου που επηρεϊζουντην ιςορροπύα όλων των οικοςυςτημϊτων.

Μϋτρα πρόληψησ των πυρκαγιών

Δημιουργύα αντιπυρικών ζωνών και δαςικών δρόμων, δηλαδό ζωνών που

καθαρύζονται από τη βλϊςτηςη, με ςκοπό να περιορύζεται η εξϊπλωςη τησ

φωτιϊσ, αλλϊ και να μπορούν να χρηςιμοποιηθούν και για τη διϋλευςη των

πυροςβεςτικών δυνϊμεων ςε περύπτωςη πυρκαγιϊσ

Καταςκευό υδατοδεξαμενών (δεξαμενών με νερό), με ςκοπό την εύκολη καιϊμεςη παροχό νερού και εγκαταςτϊςεων απ’ όπου τα πυροςβεςτικϊοχόματα μπορούν να προμηθευτούν νερό ςε περύπτωςη πυρκαγιϊσ.Δημιουργύα παρατηρητηρύων δαςικών πυρκαγιών απ’ όπου δαςοφύλακεσμπορούν να επιβλϋπουν το δϊςοσ και να ενημερώνουν για την εκδόλωςηπυρκαγιϊσ.Περιπολύεσ για την ςυνεχό επιτόρηςη του δϊςουσ

Οι γεωργικϋσ εκτϊςεισ εύναι οι περιοχϋσ που

καλλιεργεύ ο ϊνθρωποσ για την παραγωγό

διαφόρων προώόντων. Αποτελούν τεχνητϊ

οικοςυςτόματα. Οι πρακτικϋσ που

εφαρμόζουν οι ϊνθρωποι, δηλαδό

χρόςη χημικών λιπαςμϊτων

χρόςη φυτοφαρμϊκων

εκμηχϊνιςη τησ γεωργύασ

γενετικϊ τροποποιημϋνοι οργανιςμού

προκειμϋνου να παρϊγονται όλο και

περιςςότερα προώόντα, ϋχουν προκαλϋςει

ςημαντικϊ περιβαλλοντικϊ προβλόματα.

Ερημοπούηςη εύναι η ςημαντικό μεύωςη τησ γονιμότητασ του εδϊφουσ.

Η ποιότητατου εδϊφουσ εξαρτϊται από την ικανότητϊ του να ςυγκρατεύ τον αϋρα και τονερό και από την περιεκτικότητϊ του ςε οργανικό ύλη (χούμοσ) και ανόργαναςυςτατικϊ.• Η ερημοπούηςη δημιουργεύται όταν οι ανθρώπινεσ δραςτηριότητεσ δενςϋβονται το ϋδαφοσ. Η ςυνϋπεια τησ ερημοπούηςησ εύναι η ϋλλειψηβλϊςτηςησ ςε μια περιοχό, η οπούα με τη ςειρϊ τησ ϋχει ωσ αποτϋλεςμα τηνϊνοδο τησ θερμοκραςύασ, την επιδεύνωςη τησ ξηραςύασ και την ϋλλειψητροφόσ για τα ζώα και τουσ ανθρώπουσ.

η κατανϊλωςη μεγϊλων ποςοτότων νερού για την ϊρδευςη

η ςυμπύεςη εδαφών από γεωργικϊ μηχανόματα,

η καταςτροφό των χερςαύων οικοςυςτημϊτων από τισ πυρκαγιϋσ

ό από ϊλλεσ αιτύεσ (υλοτομύα, καταπϊτηςη δαςικών εκτϊςεων

για καταςκευό κατοικιών κ.λπ.),

η εντατικό καλλιϋργεια εδαφών

η υπερβόςκηςη που οδηγεύ ςε μεύωςη τησ βλϊςτηςησ

Στην Ελλϊδα ςε περιοχϋσ τησ Δυτικόσ Μακεδονύασ και τησ Ηπεύρου, ςε περιοχϋσ τησ Κρότησ, ςτη Λϋςβο, ςτη Χύο, ςτη Λόμνο, ςτην Ικαρύα και αλλού, όπου υπϊρχει ανεπτυγμϋνη κτηνοτροφύα, η ερημοπούηςη προχωρεύ με ταχύτατουσ ρυθμούσ

Προςτατεύουμε τα δϊςη και τουσ ϊλλουσ χερςαύουσ βιότοπουσ από τισ πυρκαγιϋσ

και τισ καταςτροφικϋσ εκχερςώςεισ.

• Αποκαθιςτούμε τη βλϊςτηςη που ϋχει καταςτραφεύ από τισ πυρκαγιϋσ.

• Προςτατεύουμε τουσ υδϊτινουσ πόρουσ (υπόγεια νερϊ, νερϊ των λιμνών και

των ποταμών) από την υπερκατανϊλωςη και τη ρύπανςη.

• Βελτιώνουμε και ςυντηρούμε τα αρδευτικϊ ςυςτόματα για την εξοικονόμηςη

νερού.

• Χρηςιμοποιούμε ελεγχόμενα τα αγροτικϊ εδϊφη και τα βοςκοτόπια

• Προςτατεύουμε τα χερςαύα οικοςυςτόματα από τισ ανθρώπινεσ επεμβϊςεισ(π.χ. αλλαγό χρόςεων του εδϊφουσ για οικοδομικό, βιομηχανικό καιτουριςτικό χρόςη).• Ενημερώνουμε τουσ παραγωγούσ και ενιςχύουμε τισ όπιεσ γεωργικϋσπρακτικϋσ.• Ενιςχύουμε την ϋρευνα για την παρακολούθηςη του φαινομϋνου.• Εύμαςτε ενόμεροι και ευαιςθητοποιημϋνοι για τα περιβαλλοντικϊ προβλόματακαι τισ επιπτώςεισ τουσ.

Να μην ςπαταλϊσ περιςςότερο χαρτύ από όςο

χρειϊζεςαι!

Να ξεχωρύςεισ όλα τα ςκουπύδια από χαρτύ ςτο

ςπύτι ςου και ςτο ςχολεύο και να τα πετϊσ ςτον

ειδικό κϊδο ανακύκλωςησ!

Να γύνεισ εθελοντόσ ςε μια περιβαλλοντικό

οργϊνωςη για την προςταςύα του δϊςουσ και των

ϊγριων ζώων, όπωσ εύναι η WWF Ελλϊσ, η

Greenpeace, ο Αρκτούροσ για την προςταςύα τησ

αρκούδασ, η Αλκυώνη, το Ελληνικό Κϋντρο

Περύθαλψησ Άγριων Ζώων και Πουλιών και η

Ελληνικό Ορνιθολογικό Εταιρεύα , βοηθώντασ το

ϋργο τουσ!

Μπορεύσ να «υιοθετόςεισ» ϋνα ϊγριο ζώο και να

βοηθόςεισ ςτη διϊςωςό του!

Να μην ανϊβεισ ποτϋ φωτιϊ ςτο δϊςοσ!

Να μην αφόνεισ ποτϋ ςκουπύδια, όταν πηγαύνεισ

ςτο δϊςοσ!

Να κόβεισ μόνο λύγα από τα αγριολούλουδα που

φυτρώνουν εκεύ!