ΙΣΤΟΡΙΑ1) Tι είναι φεουδαρχία και ποια τα χαρακτηριστικά της;

Φεουδαρχία είναι ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα της μεσαιωνικής περιόδου, που στηρίζεται στη μεγάλη γαιοκτησία. Εμφανίστηκε στην Ευρώπη τον 9ο αιώνα. Άκμασε τον 10ο

αιώνα και άρχισε να παρακμάζει στα μέσα του 13ου. Ο βασιλιάς παραχωρούσε στους ευγενείς, φεουδάρχες, έκταση γης, φέουδο, με αντάλλαγμα την ισόβια πίστη και την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Η διοίκηση των φέουδων γινόταν αποκλειστικά από τους φεουδάρχες, χωρίς κανέναν έλεγχο και ανάλογα με τη θέλησή τους. Η φεουδαρχική κοινωνία ήταν αυστηρά ιεραρχημένη.

2) Τι είναι οι Μεγάλες Ανακαλύψεις και ποια είναι τα αίτια των Ανακαλύψεων; Μεγάλες Ανακαλύψεις χαρακτηρίζονται τα υπερπόντια εξερευνητικά ταξίδια που πραγματοποιήθηκαν από τα μέσα του 15ου ως τα μέσα του 16ου αιώνα και αποτελούν την προσπάθεια του ανθρώπου να έλθει σε επαφή με άγνωστους κόσμους. Τα αίτια των ανακαλύψεων ήταν κυρίως οικονομικά: α) η παρουσία των Οθωμανών στη δυτική Ασία και η αδυναμία μεταφοράς των προϊόντων στην Ευρώπη, β) εξάντληση των κοιτασμάτων χρυσού και αργύρου στην Ευρώπη, γ) προσπάθεια των Ευρωπαίων να σπάσουν το μονοπώλιο του εμπορίου μπαχαρικών που είχαν οι Βενετοί, δ) εμπορικός ανταγωνισμός των εθνικών κρατών της Ευρώπης.

3) Ποιοι παράγοντες ευνόησαν τις Μεγάλες Ανακαλύψεις; Οι παράγοντες που ευνόησαν τα υπερπόντια ταξίδια ήταν η τελειοποίηση οργάνων, που βοηθούσαν την πλεύση και τον προσανατολισμό όπως ήταν η πυξίδα και ο αστρολάβος. Ναυπηγήθηκε η καραβέλα, πλοίο νέου τύπου με μεγαλύτερη χωρητικότητα από τα προηγούμενα, είχε ευστάθεια μεγαλύτερη από τα παλαιότερα και μπορούσε να αντιμετωπίσει καλύτερα τους κινδύνους του ωκεανού.

4) Α) Ποιες είναι οι συνέπειες των Ανακαλύψεων και Β) ποιες από αυτές θεωρείτε θετικές για την εξέλιξη της ανθρωπότητας;

Α) --- Μετατόπιση του κέντρου των οικονομικών δραστηριοτήτων έξω από τη Μεσόγειο

Παρακμή της Βενετίας και της Γένοβας Άφθονο χρυσάφι και ασήμι στην Ευρώπη Αύξηση ρευστού χρήματος, μεγάλη ζήτηση αγαθών, αύξηση τιμών Σημαντικός πλούτος στους εμπόρους Περισσότεροι μικροέμποροι Δημιουργία προσωπικών βιοτεχνιών Η φεουδαρχία βρίσκεται στη δύση της Ανάπτυξη του κεφαλαιοκρατικού συστήματος Ανάπτυξη επιστημονικών κλάδων Μεγάλο ιεραποστολικό έργο της Καθολικής εκκλησίας Εξόντωση των ιθαγενών (αρνητική συνέπεια) Καταστροφή Αζτέκων, Ίνκας, Μάγια (αρνητική συνέπεια)

Β) Η ανθρωπότητα βοηθήθηκε με την ελευθέρωση της οικονομίας και την κατάργηση του φεουδαρχικού συστήματος. Επίσης, οι νέοι επιστημονικοί κλάδοι που αναπτύχθηκαν βοήθησαν στη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. Η διάδοση του Χριστιανισμού επίσης, βοήθησε στην επικράτηση των ιδεών της ειρήνης, της αλληλοβοήθειας, της αγάπης.

5) Τι είναι το κεφαλαιοκρατικό σύστημα; (καπιταλισμός). Οικονομικό σύστημα που επικρατεί στο Δυτικό κόσμο από την εποχή της κατάρρευσης της φεουδαρχίας. Βασικά γνωρίσματα του συστήματος αυτού είναι η μονοπωλιακή κατοχή και εκμετάλλευση των μέσων παραγωγής από μια κοινωνική τάξη και η παραγωγή προϊόντων όχι μόνο για την ικανοποίηση αναγκών, αλλά κυρίως για την πραγματοποίηση κέρδους. Στηρίζεται στη μισθωτή εργασία που η αμοιβή της είναι πολύ μικρότερη από το κέρδος που αποφέρει η πώληση των παραγόμενων προϊόντων.

6) Τι είναι η Αναγέννηση και ποια τα χρονικά της όρια; Αναγέννηση είναι ένα πνευματικό και καλλιτεχνικό κίνημα που ξεκινάει από την Ευρώπη στο τέλος του 14ου αιώνα και κορυφώνεται στο τέλος του 15ου αιώνα. Χρονικά συμπίπτει με γεγονότα και φαινόμενα καθοριστικά για την πορεία της Ευρώπης και του κόσμου.

7) Ποιοι είναι οι λόγοι που οδήγησαν στην Αναγέννηση; Στην Αναγέννηση οδήγησαν α) η παρακμή της φεουδαρχίας, β) η εμφάνιση της αστικής τάξης και η δημιουργία πόλεων, γ) το πέρασμα της οικονομικής ζωής στους εμπόρους και τεχνίτες.

8) Ποια η προσφορά των Πανεπιστημίων την εποχή της Αναγέννησης; Παράλληλα με τα μοναστηριακά και εκκλησιαστικά σχολεία αναπτύχθηκαν τα Πανεπιστήμια. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο διδάχτηκε συστηματικά και εξυπηρετούσε τις επιδιώξεις και τα ενδιαφέροντα της αστικής τάξης.

9) Γιατί η Φλωρεντία ήταν το σπουδαιότερο κέντρο της Αναγέννησης;

1

Η Φλωρεντία έγινε το σημαντικότερο κέντρο της πνευματικής κίνησης γιατί εκεί συγκεντρώθηκε πολύς πλούτος από το εμπόριο του μεταξιού και τις τραπεζικές εργασίες. Από τη Φλωρεντία κατάγονταν οι τρεις κορυφαίοι συγγραφείς της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας: ο Δάντης, ο Πετράρχης και ο Βοκκάκιος.

10)Ποιοι συγγραφείς θεωρούνται ως πρόδρομοι της Αναγέννησης; Θεωρούνται ο Δάντης, ο Πετράρχης και ο Βοκκάκιος. Ο Δάντης έγραψε την Θεία Κωμωδία και απομακρύνθηκε από τη μεσαιωνική παράδοση. Έγραφε στη σύγχρονη γλώσσα και όχι στα λατινικά. Ο Πετράρχης έγραψε στα ιταλικά τα Σονέτα. Ήταν πρόδρομος και πρωτεργάτης του Ανθρωπισμού. Ο Βοκκάκιος έγραψε το Δεκαήμερο, το οποίο έγινε σταθμός στην ιστορία του τολμηρού αφηγηματικού λογοτεχνικού είδους.

11)Τι ονομάστηκε Ανθρωπισμός και ποια η σημασία του όρου «καθολικός άνθρωπος»;

Ανθρωπισμός ή Ουμανισμός είναι η στροφή προς τη μελέτη και τη βαθύτερη γνώση της αρχαιότητας, ελληνικής και ρωμαϊκής, με στόχο τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του πολιτισμού.«Καθολικός άνθρωπος» είναι ο νέος τύπος ανθρώπου που θα απολαμβάνει τη χαρά της ζωής, τη δυνατότητα της δημιουργίας και θα είναι κοινωνικός (μέτοχος) των υλικών και πνευματικών αγαθών, απαλλαγμένος από τις δεισιδαιμονίες του Μεσαίωνα.

12) Ποια η συμβολή των Ελλήνων λογίων στην Αναγέννηση; Η συμβολή των Ελλήνων λογίων υπήρξε καθοριστική για την αναβίωση των ελληνικών γραμμάτων στη Δύση. Εγκαταστάθηκαν μετά την κατάληψη των βυζαντινών περιοχών από τους Οθωμανούς, αλλά και για άλλους λόγους. Δίδαξαν τα ελληνικά, έγραψαν εγχειρίδια εκμάθησης των ελληνικών, δίδαξαν φιλολογία στα ιταλικά πανεπιστήμια. Στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας και τη Βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας συγκεντρώθηκαν ελληνικά χειρόγραφα. Ο Μανουήλ Χρυσολοράς, ο Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης είναι από τους πιο σημαντικούς, χωρίς να ξεχνάμε το Γεώργιο Γεμιστό-Πλήθωνα, το Βησσαρίων και το Μάρκο Μουσούρο.

13)Τι ονομάζεται Μεταρρύθμιση, πότε ξεκίνησε και κάτω από ποιες συνθήκες επικράτησε;

Μεταρρύθμιση είναι η οργανωμένη κίνηση για την εξυγίανση και αναμόρφωση του εκκλησιαστικού βίου και των θεσμών της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Είναι αποτέλεσμα μιας προσπάθειας που είχε αρχίσει τις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα. Οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν τότε και η αντίδραση των παπών είχαν πνίξει εκείνες τις προσπάθειες. Τα μεταρρυθμιστικά αιτήματα προβλήθηκαν και πραγματοποιήθηκαν με δυναμικό τρόπο, όταν η διάδοση των ιδεών της Αναγέννησης δημιούργησε τις κατάλληλες συνθήκες για την αποδοχή τους.

14) Ποια τα αίτια της δημιουργίας της Μεταρρύθμισης; Ποιο το αποτέλεσμα της δημιουργίας της;

Α) Λόγω της τυπογραφίας έγινε ευρύτερα γνωστό το κείμενο της Αγίας Γραφής, μεταφρασμένο από τα ελληνικά και η μελέτη της αποκάλυψε το χάσμα ανάμεσα στο λόγο του Ευαγγελίου και στην τακτική της ηγεσίας της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Β) Ο ανώτερος κλήρος, προερχόμενος από οικογένειες φεουδαρχών και ηγεμόνων, ασκούσε και κοσμική εξουσία. Γ) Η πολυτελής ζωή των εκκλησιαστικών ηγετών. Δ) Οι βαριές οικονομικές εισφορές που επέβαλλαν οι πάπες. Ε) Η πατροπαράδοτη αντίθεση μεταξύ πολιτικής εξουσίας και κλήρου που υπήρχε σε γερμανικές χώρες. ΣΤ) Η δυσαρέσκεια των Γερμανών ηγεμόνων. Ζ) Η εθνικιστική τάση της Γερμανικής εκκλησίας. Αποτέλεσμα ήταν η σύγκρουση και διαίρεση της Δυτικής εκκλησίας.

15)Ποια ήταν τα αποτελέσματα της Μεταρρύθμισης; Α) περιορίστηκε η παρέμβαση του πάπα, 2) προωθήθηκε η ανάπτυξη ερευνητικού πνεύματος σε θεολογικά θέματα, 3) αναζωογονήθηκε το θρησκευτικό συναίσθημα: καθολικό και προτεσταντικό, 4) ευνοήθηκε η δημιουργία εθνικών κρατών, 5) προχώρησε η διάδοση της παιδείας, 6) νέα ρεύματα στις τέχνες, την επιστήμη και τη λογοτεχνία.

16)Σε ποιες εκδηλώσεις της ανθρώπινης δημιουργίας εκφράστηκε το πνεύμα της Αναγέννησης;

Γνώρισαν καταπληκτική άνθηση τα γράμματα, οι επιστήμες και οι εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική), τόσο στην Ιταλία όσο και σε χώρες της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης. Ο Ανθρωπισμός επηρέασε τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και τη γλυπτική. Η επιστήμη αποδεσμεύτηκε από τις μεσαιωνικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις και σημείωσε πρόοδο.

17)Ποια η προέλευση και η σημασία του όρου «Μακιαβελισμός»; Ο όρος «μακιαβελισμός» προήλθε από το όνομα του συγγραφέα του Ηγεμόνα Νικολό Μακιαβέλι. Αναφέρεται στις αρχές που πρέπει να έχουν οι άρχοντες που κυβερνούν. Σύμφωνα με αυτές «καλό είναι μόνο ό,τι ενισχύει τη δύναμη του άρχοντα, που πρέπει να έχει απόλυτη εξουσία και να ελέγχει τα πάντα αποφασιστικά.

2

18) Ποιοι είναι οι κύριοι εκφραστές στα Γράμματα, στις Επιστήμες και στην Τέχνη;

Στα Γράμματα: Ο Νικολό Μακιαβέλι (Ηγεμόνας), Τορκουάτο Τάσσο και Αριότσο από την Ιταλία.Ο Έρασμος (Μωρίας Εγκώμιον) από την ΟλλανδίαΟ Ραμπελαί (Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ) και Μονταίνι (Δοκίμια) από την ΓαλλίαΟ Θωμάς Μουρ (Το νησί Ουτοπία) και ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ από την Αγγλία.Ο Μιχαήλ Θερβάντες (Δον Κιχώτης) από την Ισπανία.Ο Λουίς Καμόες από την Πορτογαλία.Στην Επιστήμη: Ο Ρογήρος Βάκων, Λεονάρντο ντα Βίντσι, Παράκελσος, Κοπέρνικος, ΒεζάλΣτις Τέχνες: Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Μιχαήλ Άγγελος Μπουοναρότι, ο Ραφαήλ Σάντι, ο Τιτσιάνο, ο Τιντορέττο από την ΙταλίαΟ Άλμπρεχτ Ντύρερ από τη ΓερμανίαΟ Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο) από το Ηράκλειο της Κρήτης.

19)Τι γνωρίζετε για τον Δομίνικο Θεοτοκόπουλο; Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπούδασε βυζαντινή ζωγραφική στην Κρήτη. Εξοικειώθηκε με τα έργα της Αναγέννησης. Πήγε στη Βενετία, τη Ρώμη και τέλος εγκαταστάθηκε στο Τολέδο της Ισπανίας. Συνδυάζει τη βυζαντινή παράδοση με τις κατακτήσεις της ιταλικής ζωγραφικής. Απαράμιλλες είναι οι προσωπογραφίες του, οι τοπιογραφίες και τα θρησκευτικά θέματα.

20)Τι χαρακτηρίζει την Ευρώπη του 16 ου και του 17 ου αιώνα; Α) η επικράτηση της απολυταρχίας, 2) η οργάνωση εθνικών κρατών, 3) όξυνση αντιθέσεων και ανταγωνισμών, 4) πολεμικές συγκρούσεις με στόχο την επικράτηση ηγεμόνων ή κρατών.

21)Ποια τα χρονικά όρια και το περιεχόμενο του Διαφωτισμού; Ποιος ο στόχος του;

Ο Διαφωτισμός είναι ένα πνευματικό κίνημα της αστικής τάξης και διαμόρφωσης της ιδεολογίας της. Τοποθετείται στις τελευταίες δεκαετίες του 17ου αιώνα. Οι ρίζες του Διαφωτισμού βρίσκονται στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους που στράφηκαν στον άνθρωπο και στις πνευματικές του ικανότητες. Το 18ο αιώνα τον «Αιώνα των Φώτων» όπως ονομάστηκε, ασχολήθηκε με προβλήματα που απασχολούσαν τον άνθρωπο και την κοινωνία δηλαδή η θρησκεία, η ελευθερία, η εξουσία, τα δικαιώματα του ανθρώπου. Ήταν μια προσπάθεια για αναμόρφωση και πρόοδο της κοινωνίας. Στόχος ήταν η γνώση, η ελευθερία, η ευτυχία με τη χρήση όμως του Ορθού Λόγου.

22)Τι ήταν οι φιλόσοφοι στον Διαφωτισμό και τι εξέφραζαν; Οι Φιλόσοφοι ήταν οι εκφραστές των αρχών του Διαφωτισμού. Ανέλυαν τα κοινωνικά φαινόμενα και πρότειναν λύσεις για τη βελτίωση του ανθρώπου και την ανάπλαση της κοινωνίας.

23)Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού; Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του διαφωτισμού ήταν:Ο Βολταίρος: άσκησε αυστηρή κριτική εναντίον των απολυταρχικών καθεστώτων και του αυταρχισμού. Πίστευε ότι η βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών γίνεται με μεταρρυθμίσεις και όχι με βίαιες εξεγέρσεις. Προετοίμασε ιδεολογικά τη Γαλλική Επανάσταση. Υπήρξε υπέρμαχος της ανεξιθρησκίας και στιγμάτισε τη μισαλλοδοξία της καθολικής εκκλησίας. Χαρακτηρίστηκε ως άθεος.Ο Μοντεσκιέ: στο έργο του Πνεύμα των Νόμων εξετάζονται οι μορφές των πολιτευμάτων. Απορρίπτει το δεσποτισμό, γιατί στηρίζεται στο φόβο. Η δημοκρατία της κλασικής αρχαιότητας θεωρείται η κατάλληλη για τις συνθήκες της εποχής. Το καλύτερο πολίτευμα είναι η μοναρχία με διάκριση εξουσιών σε εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική.Ο Ρουσσώ: στο έργο του Κοινωνικό Συμβόλαιο διατυπώνονται: α) οι αρχές του πολιτεύματος με στόχο την πολιτική και προσωπική ελευθερία, β) το πολίτευμα στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία, γ) η κυβέρνηση και κάθε εξουσία υποτάσσονται στη θέληση του λαού. Στο έργο του Αιμίλιος ή «Περί Αγωγής» διατυπώνει ότι σκοπός είναι η απαλλαγή των ανθρώπων από τη διαφθορά της κοινωνία, η καλλιέργεια των αρετών, η εξαφάνιση των παθών, η απελευθέρωση του ατόμου από την τάση της επιβολής. Ο Δαβίδ Χιουμ: έγραψε την «Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση» και «Έρευνα σχετικά με τις αρχές της ηθικής».Ο Εμμανουήλ Καντ: έγραψε την «Κριτική του Καθαρού λόγου».

24)Ποια τα αποτελέσματα του Διαφωτισμού; Ο Διαφωτισμός ήταν μια αναίμακτη επανάσταση που ανέτρεψε πολιτεύματα και έδωσε στον άνθρωπο τα πνευματικά όπλα για την αναμόρφωση και την πρόοδο της κοινωνίας.

25)Ποια προβλήματα είχαν δημιουργηθεί στις αποικίες και με ποιο τρόπο πίστευαν ότι θα λυνόταν;

Τα προβλήματα ήταν οξύτατα: οι κοινωνικές αντιθέσεις μεταξύ των μεγάλων γαιοκτημόνων και των εμπόρων-αγροτών είχαν ενταθεί, η οικονομία είχε καταστραφεί από τη μείωση της παραγωγής και την αποτελμάτωση του εμπορίου και το δημόσιο χρέος προς τη γαλλική δανειοδότηση ήταν πιεστικό. Οι ευπορότερες τάξεις πίστευαν ότι για να λυθούν τα προβλήματα ήταν αναγκαία μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση, ενώ τα μεσαία και κατώτερα στρώματα ήταν αντίθετα στη δημιουργία συγκεντρωτικής εξουσίας.

26)Ποια ήταν η σημασία της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας;

3

Στις 4 Ιουλίου 1776 η Συνέλευση της Φιλαδέλφειας ψήφισε τη «Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας» που θεμελίωνε ιδεολογικά τον αγώνα των αποίκων και τόνιζε την απόφασή τους να αποδεσμευτούν από την αγγλική εξάρτηση. Η «Διακήρυξη» συντάχτηκε από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο και το Θωμά Τζέφερσον και αποτελεί την έκφραση των πολιτικών ιδεών του Διαφωτισμού. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά κείμενα της εποχής, στηρίζεται στις αρχές που οι φιλόσοφοι διατύπωσαν στις αρχές του 18ου αιώνα και είναι πρόδρομος της γαλλικής «Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη» το 1789.

27) Τι ορίζει το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής για τη διακυβέρνηση της χώρας;

Το σύνταγμα ψηφίστηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1787 και με ορισμένες τροποποιήσεις και συμπληρώσεις ισχύει μέχρι σήμερα. Βασίζεται στις αρχές του Διαφωτισμού και προβλέπει ομοσπονδιακή κυβέρνηση, που έχει την ευθύνη της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας, της οικονομίας. Κάθε πολιτεία ρυθμίζει μόνη της τα ζητήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης, της δικαιοσύνης, της εκπαίδευσης και της δημόσιας ασφάλειας. Τη νομοθετική εξουσία ασκούν η Γερουσία και η Βουλή των αντιπροσώπων, που αποτελούν το Κογκρέσο. Κάθε πολιτεία αντιπροσωπεύεται στη Γερουσία από δύο Γερουσιαστές και στη Βουλή των αντιπροσώπων με αριθμό βουλευτών ανάλογο με τον πληθυσμό της. η δικαστική εξουσία είναι ανεξάρτητη και η εκτελεστική ασκείται από τον πρόεδρο, που εκλέγεται από εκλέκτορες κάθε τέσσερα χρόνια. Πρώτος πρόεδρος εκλέχτηκε το 1789, ο Γ. Ουάσιγκτον.

28)Γιατί η Γαλλική Επανάσταση χαρακτηρίζεται σαν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας;

Η Γαλλική Επανάσταση χαρακτηρίζεται σαν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας γιατί γκρεμίστηκε η απολυταρχία, καταργήθηκαν τα προνόμια του κλήρου και των ευγενών και δυνάμωσαν οι αστοί. Αυτά ήταν η αφετηρία για πολιτικές και κοινωνικές μεταβολές.

29)Ποια ήταν τα αίτια της Γαλλικής Επανάστασης και ποια η αφορμή της; Αίτια: 1) το απολυταρχικό καθεστώς, 2) η κοινωνική και οικονομική κρίση είχε επιδεινωθεί, 3) οι μεταρρυθμίσεις του Τυργκό και του Νεκέρ δεν εφαρμόστηκαν, 4) οι κακές καιρικές συνθήκες κατέστρεψαν την αγροτική παραγωγή και η οικονομική κρίση έπληξε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας, 5) αυξήθηκαν οι τιμές των τροφίμων.Αφορμή: ο Λουδοβίκος για να αντιμετωπίσει την δύσκολη κατάσταση ξανακάλεσε στην πρωθυπουργία τον Νεκέρ και του έδωσε αυξημένες αρμοδιότητες. Οι ευγενείς όμως αντέδρασαν στα μέτρα που θέλησε να επιβάλλει. Έτσι πρότεινε στο βασιλιά τη σύγκληση των Γενικών Τάξεων που είχαν να συγκληθούν από το 1614. ο Λουδοβίκος τις συγκάλεσε έχοντας σκοπό να ζητήσει την επιβολή νέας φορολογίας.

30)Ποια γεγονότα συνέβησαν στις Βερσαλλίες κατά τη σύγκληση των Γενικών Τάξεων;

Ο Λουδοβίκος για να αντιμετωπίσει το οικονομικό πρόβλημα συγκάλεσε τη συνέλευση των γενικών τάξεων για να εγκρίνουν την επιβολή νέων φόρων. Οι αντιπρόσωποι όμως της τρίτης τάξης αντέδρασαν γιατί διαπίστωσαν ότι τα μέτρα που καλούνταν να ψηφίσουν επιδείνωναν περισσότερο τη θέση τους, συσπειρώθηκαν και ανακήρυξαν τον εαυτό τους Εθνική Συνέλευση. Ο βασιλιάς δεν αναγνώρισε την Εθνική Συνέλευση και διέλυσε τη συνεδρίαση. Οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης συγκεντρώθηκαν στην αίθουσα του σφαιριστηρίου και ορκίστηκαν να μη διαλυθούν αν δε δοθεί σύνταγμα στη χώρα. Ο βασιλιάς επιχείρησε να εμποδίσει τις αποφάσεις και επειδή δεν ήταν σίγουρη η υποστήριξη του στρατού αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η Εθνική Συνέλευση ενισχύθηκε από ορισμένους εκπροσώπους ευγενών και κληρικών και στις 9 Ιουλίου η συνέλευση ανακηρύχθηκε Συντακτική.

31)Ποιες συνθήκες οδήγησαν στην άλωση της Βαστίλλης; Ο Λουδοβίκος αντιδρώντας στα γεγονότα (ανακήρυξη της συνέλευσης των Γενικών Τάξεων σε Συντακτική) συγκέντρωσε στρατό στις Βερσαλλίες και στις 11 Ιουλίου 1789 απομάκρυνε τον Νεκέρ τον οποίο η τρίτη τάξη αγαπούσε. Ο λαός φοβόταν στρατιωτική επέμβαση για τη διάλυση της Συντακτικής. Έτσι, η αγανάκτηση κορυφώθηκε με αποτέλεσμα την εξέγερση του Παρισιού και την άλωση της Βαστίλλης στις 14 Ιουλίου.

32)Τι ήταν οι Γενικές Τάξεις; Οι Γενικές τάξεις ήταν η συνέλευση των τριών τάξεων: των ευγενών του κλήρου και της τρίτης τάξης που συγκαλούνταν με πρωτοβουλία και πρόσκληση του βασιλιά.

33)Ποια η σημασία της άλωσης της Βαστίλλης; Το γεγονός της άλωσης σημαίνει το τέλος της καταπίεσης, της απολυταρχίας και του αυταρχισμού του παλιού καθεστώτος. Η Βαστίλλη, σύμβολο μέχρι τότε των βασανιστηρίων των κρατουμένων αντιπάλων της απολυταρχίας, έγινε το σύμβολο της ελευθερίας και η 14η

Ιουλίου ορίστηκε εθνική γιορτή της Γαλλίας.34)Ποιες οι αποφάσεις της Συντακτικής και ποια η σημασία τους;

Στις 4 Ιουλίου η Συντακτική κατάργησε τα φεουδαρχικά δικαιώματα και στις 26 Αυγούστου ψηφίστηκε η «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη». Θεμελιώνεται ένα καθεστώς χωρίς προνόμια και τίτλους ευγενείας και χωρίς κοινωνικές διακρίσεις. Όλοι είναι ίσοι και ελεύθεροι να στηρίζονται στην αξία τους και όχι στους τίτλους.

4

35)Τι περιλαμβάνει η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη;

Η Διακήρυξη στηριζόταν στις αρχές του Διαφωτισμού. Αναγνωρίστηκε σε όλους το δικαίωμα της ισότητας, της ελευθερίας και το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας. Καταργήθηκαν οι τίτλοι ευγενείας και θεμελιώθηκε ένα νέο καθεστώς χωρίς προνόμια και τίτλους ευγενείας και στηρίζονται στην αξία τους και όχι στους τίτλους. Όλοι οι πολίτες γίνονται δεκτοί σε όλα τα αξιώματα ανάλογα με τις ικανότητές τους.

36) Από ποιους παράγοντες κινδύνευε ο Ελληνισμός και ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στην διατήρηση της εθνικής υπόστασης;

Η ορμητική εισβολή των Οθωμανών στα βυζαντινά μικρασιατικά εδάφη στο τέλος του 13ου αιώνα, η κατάληψη της Καλλίπολης στη Θράκη και τέλος η κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας το 1453 υπήρξαν αφετηρία δεινών και απειλής για την ύπαρξη του ελληνικού έθνους. Οι παράγοντες που συντέλεσαν στην διατήρηση της εθνικής υπόστασης ήταν το Πατριαρχείο, οι Έλληνες λόγιοι, τα ελληνικά τυπογραφεία της Δύσης, η δράση των κλεφτών, η ανάπτυξη της παιδείας και το φιλελεύθερο και εθνεγερτικό κήρυγμα του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Οι υπόδουλοι Έλληνες έδειξαν αξιοθαύμαστη αντοχή και κατόρθωσαν να διατηρήσουν όλα τα στοιχεία της εθνικής του υπόστασης και να προχωρήσουν προς τη δική τους αναγέννηση.

37) Ποιοι παράγοντες καταπίεζαν του Έλληνες; Οι υλικές καταστροφές, οι εξισλαμισμοί, το παιδομάζωμα, οι βαριές φορολογίες, οι ποικίλες πιέσεις από τους Τούρκους.

38) Ποια ήταν η διοικητική διαίρεση του Οθωμανικού κράτους; Εγιαλέτι: μεγάλη διοικητική περιφέρεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. (Εγιαλέτι Ανατολής, Ρούμελης, νησιών της Άσπρης Θάλασσας. Διοικητής ήταν ο μπεηλέρμπεης, εκπρόσωπος του σουλτάνου, υπεύθυνος για την εφαρμογή των διαταγών της κεντρικής εξουσίας και την τήρηση της τάξης.Τα εγιαλέτια χωρίζονταν σε 2 σαντζάκια. Διοικητής ήταν ο σαντζάκμπεης, υπεύθυνος για την εφαρμογή των διαταγών της ύλης και του μπεηλέρμπεη.Μικρότερη διοικητική μονάδα ήταν ο καζάς. Διοικητής ήταν ο βοεβόδας, αρμόδιος για την είσπραξη των φόρων ο οποίος συνεργαζόταν με τον καδή, το θρησκευτικό εκπρόσωπο.

39) Τι ήταν οι γαζήδες, οι σπαχήδες και τα βακούφια; Γαζής είναι αραβική λέξη που σημαίνει «αγωνιστής εναντίον των απίστων» και χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς ως τιμητικός τίτλος των πρώτων σουλτάνων και των στρατιωτικών αξιωματούχων. Οι γαζήδες, φανατικοί και ακαταπόνητοι, θεωρήθηκαν όργανα του Αλλάχ και καταλάμβαναν γαίες ως ανταμοιβή των υπηρεσιών τους.Οι σπαχήδες ήταν ιππείς του τουρκικού στρατού. Μετά την κατάκτηση χριστιανικής χώρας ο σουλτάνος τους παραχωρούσε μεγάλες εκτάσεις. Αποτελούσαν την κυριότερη στρατιωτική τάξη των επαρχιών. Τα βακούφια ήταν εκτάσεις αφιερωμένες σε τεμένη-ναούς, για την εξυπηρέτηση κοινωφελών σκοπών (νοσοκομείων, πτωχοκομείων κ.λ.π.). τα βακούφια δε δημεύονταν και απαλλάσσονταν από φορολογικές υποχρεώσεις.

40)Πώς ήταν η ζωή των αγροτών στα χρόνια της Τουρκοκρατίας; Οι χριστιανοί αγρότες ήταν δουλοπάροικοι που εργάζονταν κάτω από άθλιες συνθήκες, κατά τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας. Από το 17ο αιώνα συναντάμε ανεξάρτητους μικροϊδιοκτήτες. Από τον 18ο αιώνα αναπτύσσεται το εμπόριο, δημιουργήθηκαν γαιοκτήμονες με μεγάλες ιδιοκτησίες, οι οποίοι απέκτησαν αξιόλογη δύναμη και σιγά σιγά άρχιζαν να ρυθμίζουν την οικονομική και κοινωνική ζωή των υποδούλων.

41)Τι γνωρίζετε για το φορολογικό σύστημα κατά την Τουρκοκρατία; Πώς γινόταν η είσπραξη των φόρων;

Οι ραγιάδες ΄Έλληνες γενικά υπέφεραν από φόρους, όπως ήταν: α) ο κεφαλικός φόρος ή χαράτσι που κατέβαλαν οι μη μουσουλμάνοι, εκτός από γυναίκες, παιδιά, αναπήρους και ιερωμένους, β) η δεκάτη (το 1/10 της αγροτικής παραγωγής, γ) το προβατιάτικο που πλήρωναν οι κτηνοτρόφοι, δ) φόροι για τα αγροτικά προϊόντα, ε) φόροι για τα μελίσσια, στ) ειδικοί φόροι όπως τα μελαχικά για τους ναυτικούς. Τον φόρο υπολόγιζαν οι Τούρκοι διοικητές και τον εισέπρατταν οι προεστοί, οι οποίοι κατάρτιζαν τα φορολογικά κατάστιχα ανάλογα με την οικονομική και οικογενειακή κατάσταση των κατοίκων. Κάποτε όμως χρησιμοποιούνταν και ενοικιαστές που έκαναν καταχρήσεις και εκβιασμούς. Άλλοτε την είσπραξη αναλάμβαναν οι κοινότητες.

42)Ποιοι ήταν οι θεσμοί του Οθωμανικού κράτους σε βάρος του Ελληνισμού; Το παιδομάζωμα, η υποχρεωτική ναυτολογία, οι εξισλαμισμοί.

43)Πώς μοίρασαν την κατακτημένη γη οι Τούρκοι; Η κατακτημένη γη μοιράστηκε τους Τούρκους γαζήδες (αγωνιστές) και στους σπαχήδες (ιππείς). Οι εύφορες πεδιάδες δόθηκαν σε Τούρκους και στα τουρκικά ιερά (βακούφια), άλλες εκτάσεις είχαν τα ορθόδοξα μοναστήρια, ενώ τα ορεινά συνήθως τα είχαν οι χριστιανοί.

44)Τι γνωρίζετε για το παιδομάζωμα και ποιες οι συνέπειές του για τον Ελληνισμό; Γιατί οι Οθωμανοί εφάρμοσαν το θεσμό του «παιδομαζώματος»;

5

Το παιδομάζωμα άρχισε από το Μουράτ Β΄ το 14ο αι. σε χριστιανικές περιοχές, απ' όπου σχηματίζονταν τα τάγματα των γενιτσάρων με αυστηρή στρατιωτική και θρησκευτική εκπαίδευση. Μάζευαν τα δυνατά και έξυπνα παιδιά και μ' αυτά ανανέωναν το στρατό και τη διοίκηση ως το 18ο αι. ενώ οι γενίτσαροι διατηρήθηκαν ως το 1896. Το παιδομάζωμα στέρησε τους υπόδουλους από το πιο ζωντανό τμήμα του πληθυσμού και δημιούργησε τεράστιους κινδύνους για τον ελληνισμό.Οι Οθωμανοί στρατολογούσαν νέους για να επανδρώσουν τα τάγματα των γενιτσάρων και την διοίκηση της αυτοκρατορίας. Το παιδομάζωμα στηρίζονταν σε αυστηρή επιλογή παιδιών και εφήβων με σωματικές και πνευματικές ικανότητες και συντελούσε στη διατήρηση της μαχητικότητας των στρατιωτικών σωμάτων και στην ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού στη διοίκηση του απέραντου τουρκικού κράτους.

45)Ποια μέτρα πήρε ο Μωάμεθ ο Β΄ για την Πόλη; Ένα από τα μέτρα που πήρε ο Μωάμεθ Β΄ ήταν η επανοίκηση της Πόλης και κάλεσε όσους είχαν καταφύγει στις γύρω περιοχές να ξαναγυρίσουν βεβαιώνοντάς τους ότι θα ζήσουν ασφαλείς. Ελευθέρωσε αιχμαλώτους, τους παραχώρησε φορολογική ατέλεια για ορισμένα χρόνια. Έτσι σε μικρό χρονικό διάστημα Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι και Βενετοί, αποτέλεσαν τον πυρήνα του νέου πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης.Άλλο ένα μέτρο που πήρε ήταν η ρύθμιση των σχέσεών του με το Πατριαρχείο αλλά και με το χριστιανικό ποίμνιο, που αποτελούσε το μεγαλύτερο μέρος των υπηκόων του. Φρόντισε για την πλήρωση του πατριαρχικού θρόνου που ήταν κενός.

46)Τι γνωρίζετε για τον κρυπτοχριστανισμό και ποια η σημασία του; Παρά την προσπάθεια εξισλαμισμού των χριστιανών ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού διαφύλαξε τη χριστιανική του πίστη. Φαινομενικά ασπάστηκαν το Μωαμεθανισμό αλλά στην πραγματικότητα έμειναν «κρυπτοχριαστιανοί». Ο κρυπτοχριστιανισμός είναι μοναδικό φαινόμενο στην παγκόσμια ιστορία των θρησκειών και διατηρήθηκε, παρά τις δύσκολες συνθήκες, στην Μικρά Ασία, στην Κύπρο, στην Κρήτη και αλλού και κράτησε άσβεστη τη φλόγα της πίστης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ως τα μέσα του 19ου αιώνα που επιτράπηκε με το Χάττι Χουμουγιούν (λαμπρή γραφή) η ελεύθερη άσκηση της λατρείας στους πιστούς όλων των θρησκειών.

47)Γιατί οι Οθωμανοί εφάρμοσαν το θεσμό της υποχρεωτικής ναυτολογίας και ποιες οι συνθήκες ζωής για τους ναυτολογημένους;

Η υποχρεωτική ναυτολογία από Έλληνες νησιώτες ναύτες αντικατέστησε τους αιχμαλώτους στο στόλο. Υπηρετούσαν ως κωπηλάτες (κάτεργα) με άθλιες συνθήκες με κακουχίες και βασανιστήρια, ως το 17ο αιώνα και πολλοί από αυτούς δεν επέστρεφαν στα σπίτια τους.

48)Ποιες ήταν οι συνέπειες από την πειρατεία; Η εξάπλωση της πειρατείας οδήγησε στην εγκατάλειψη των παράλιων οικισμών και στην ερήμωση πολλών νησιών στις αρχές του 16ου αιώνα από τον τρομερό Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα. Το μέγεθος της καταστροφής απεικονίζεται στα κείμενα της εποχής και στη λαϊκή παράδοση.

49)Ποια μέτρα πήρε ο Μωάμεθ ο Β΄ για την Πόλη; Ένα από τα μέτρα που πήρε ο Μωάμεθ Β΄ ήταν η επανοίκηση της Πόλης και κάλεσε όσους είχαν καταφύγει στις γύρω περιοχές να ξαναγυρίσουν βεβαιώνοντάς τους ότι θα ζήσουν ασφαλείς. Ελευθέρωσε αιχμαλώτους, τους παραχώρησε φορολογική ατέλεια για ορισμένα χρόνια. Έτσι σε μικρό χρονικό διάστημα Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι και Βενετοί, αποτέλεσαν τον πυρήνα του νέου πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης. Άλλο ένα μέτρο που πήρε ήταν η ρύθμιση των σχέσεών του με το Πατριαρχείο αλλά και με το χριστιανικό ποίμνιο, που αποτελούσε το μεγαλύτερο μέρος των υπηκόων του. Φρόντισε για την πλήρωση του πατριαρχικού θρόνου που ήταν κενός.

50)Ποια προνόμια παραχωρήθηκαν από τον Μωάμεθ τον Β΄ στον Πατριάρχη; Ποια ήταν η αποτελεσματικότητα των προνομίων του Πατριαρχείου για την τουρκική διοίκηση και για τους Έλληνες Χριστιανούς;

Ο Μωάμεθ Β΄ φρόντισε για το Πατριαρχείο εκλέγοντας πατριάρχη τον ανθενωτικό Γεννάδιο (Γεώργιο Σχολάριο). Του διατήρησε και αύξησε τα βυζαντινά προνόμια, που ήταν: ατέλεια, εποπτεία στους κληρικούς, πειθαρχική και ποινική δικαιοδοσία στον κλήρο, στο δόγμα, μαζί με τη Σύνοδο, δικαστικά δικαιώματα αστικού δικαίου (διαζύγια, κληρονομιές), δικαιώματα φορολογίας στους πιστούς κ.λ.π.Τα προνόμια δόθηκαν και από την ανοχή του Κορανίου στους λαούς της Βίβλου και από πολιτική σκοπιμότητα: Έτσι οι Τούρκοι διοικούσαν ευκολότερα τους Χριστιανούς. Ο Πατριάρχης ήταν εθνάρχης με θρησκευτική και πολιτική εξουσία στους Ορθοδόξους και είχε τέλειο διοικητικό οργανισμό. Με τον τρόπο αυτό η Εκκλησία διατήρησε την επιρροή της στη Βαλκανική και βοήθησε τον Ελληνισμό σ’ όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας σε θέματα πολιτικά και πολιτιστικά.

51)Ποια ήταν τα θετικά σημεία της παραχώρησης των προνομίων για την Εκκλησία και στον Ελληνισμό; (ρόλος του Πατριαρχείου).

Οι θρησκευτικές και πολιτικές δικαιοδοσίες του Πατριαρχείου στους ορθόδοξους πληθυσμούς βοήθησαν την Εκκλησία να διατηρήσει την επιρροή της στη Χερσόνησο του Αίμου σ' όλη την περίοδο της τουρκοκρατίας και η παρέμβασή της σε πολιτικά και πολιτιστικά θέματα υπήρξε καθοριστική για την πορεία του υπόδουλου ελληνισμού.

52)Ποιος ήταν ο ρόλος των Κοινοτήτων για τον Ελληνισμό; Η σύσταση και η ανάπτυξη των κοινοτήτων ήταν σημαντική κατάκτηση για τον Ελληνισμό γιατί συσπείρωνε τους κατοίκους για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που

6

δημιουργούσε η τουρκική εξουσία. Βοήθησε στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών που ξέφευγαν από την επέμβαση της τουρκικής διοίκησης, ενίσχυσε το πνεύμα συνεργασίας και αλληλεγγύης των μελών της κοινότητας και θεωρείται πυρήνας δημοκρατίας και εθνικού φρονηματισμού και συντελεστής ενότητας.

53)Με ποια κριτήρια εκλέγονταν οι πρόκριτοι; Οι πρόκριτοι έπρεπε να ήταν έξυπνοι, τίμιοι, ευκατάστατοι και εγγράμματοι, να ανήκουν στην ανώτερη κοινωνική τάξη και ήταν συνήθως ηλικιωμένοι. Το αξίωμα ήταν τιμητικό, ορισμένες όμως κοινότητες είχαν θεσπίσει την καταβολή χρηματικού ποσού, ως αμοιβής για τις υπηρεσίες που προσέφεραν.

54)Ποιες ήταν οι αρμοδιότητες και οι δικαιοδοσίες των κοινοτικών αρχόντων; Οι δημοτικοί άρχοντες (κοτζαμπάσηδες, άρχοντες, γέροντες, δημογέροντες, προεστώτες) είχαν αρμοδιότητες στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο, κατένειμαν το φόρο, τον εισέπρατταν κ.λ.π. Εφάρμοζαν το εθιμικό δίκαιο στην εκδίκαση των υποθέσεων. Φρόντιζαν επίσης για την παιδεία ιδρύοντας σχολεία, για την υγεία με το διορισμό γιατρών.

55)Ποιες οι θετικές συνέπειες του θεσμού των κοινοτήτων; Μερικοί πρόκριτοι εκμεταλλεύτηκαν το αξίωμα από ιδιοτέλεια αλλά σε γενικές γραμμές η ελεύθερη εκλογή των κοινοτικών αρχόντων, η ανεμπόδιστη λειτουργία των σχολείων, η κοινή αντιμετώπιση των συνθηκών που δημιουργούσε η τουρκική κατάκτηση, ενίσχυσαν τη συνεργασία και την αλληλεγγύη των μελών της κοινότητας, σαν ένας πυρήνας δημοκρατίας.

56)Τι ήταν οι προνομιακοί ορισμοί; Ήταν σουλτανικά έγγραφα με τα οποία παραχωρήθηκαν ειδικά προνόμια σε ορισμένες περιοχές. Ο πρώτος γνωστός προνομιακός ορισμός, που αναφέρεται σε Έλληνες εκδόθηκε το 1430 όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Ήπειρο.

57)Ποια η προσφορά της Εκκλησίας στην παιδεία του Γένους κατά τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας;

Ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη η Πατριαρχική Σχολή, τη λειτουργία της οποίας παρακολουθούμε από τα μέσα του 16ου αιώνα. Στη Σχολή δίδαξαν ονομαστοί λόγιοι, πολλοί σπουδασμένοι στην Ιταλία. Στα μαθήματά της περιλαμβάνονταν η αρχαία ελληνική γλώσσα, η φιλοσοφία, τα μαθηματικά. Η ακτινοβολία της υπήρξε μεγάλη και οι απόφοιτοί της επιδίωκαν την μορφωτική ανύψωση των υποδούλων. Το ενδιαφέρον της Εκκλησίας έγινε εντονότερο στα χρόνια του πατριάρχη Ιερεμία, ο οποίος παρότρυνε τους μητροπολίτες να ιδρύσουν σχολεία στις επαρχίες τους, σύμφωνα με απόφαση Συνόδου, για να διδάσκονται με φροντίδα και δαπάνη της Εκκλησίας τα «θεία και ιερά γράμματα».

58)Ποια η προσφορά των δασκάλων του Γένους κατά το 16 ο αιώνα; Ταπεινοί δάσκαλοι, συχνά μοναχοί και άλλοι κληρικοί, κρατούσαν ζωντανή την πνευματική και εθνική παράδοση του Γένους ή προσπαθούσαν να μεταλαμπαδεύσουν την ελληνική πνευματική κληρονομιά σε άλλες ορθόδοξες χώρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μάξιμος ο Γραικός, που πήγε στη Ρωσία και αναδείχτηκε ως η σημαντικότερη φυσιογνωμία του 16ου

αιώνα. Οι ηγεμόνες της Βλαχίας καλούσαν Έλληνες για να διδάξουν στα σχολεία ή ως οικοδιδασκάλους.

59)Γιατί το 17 ο και 18 ο αιώνα υπήρξε σημαντική βελτίωση της παιδείας; (λόγοι που οδήγησαν στον πολλαπλασιασμό των σχολείων).

Η σύσταση κοινοτήτων, η ανάπτυξη του εμπορίου, η διάδοση των βιβλίων που τυπώνονταν στη Βενετία, στη Βιέννη και αλλού, η κατάργηση του παιδομαζώματος, η επαφή με τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης συντέλεσαν στον πολλαπλασιασμό των σχολείων. Το περιεχόμενο της διδασκαλίας έγινε ευρύτερο και σε πολλά σχολεία διδάσκονταν, εκτός από την ελληνική γλώσσα, φιλοσοφικά μαθήματα και στοιχεία θετικών επιστημών.

60)Ποιος ήταν ο ρόλος των κλεφτών και των αρματολών; Γιατί η δημοτική ποίηση ύμνησε τα κατορθώματά τους;

Η ζωή των κλεφτών, οι συνεχείς κίνδυνοι, και οι αγώνες εναντίον των Τούρκων συντέλεσαν στην ανάπτυξη του ηρωικού πνεύματος. Ο ελληνικός λαός είδε στο πρόσωπο των κλεφτών και των αρματολών τους ανδρείους υπερασπιστές του. Έτσι τους τίμησε η δημοτική ποίηση, ο Ρήγας Φεραίος στο «Θούριο» τους καλούσε για δράση εναντίον της τυραννίας, ενώ ο Μακρυγιάννης τους ονόμασε «η μαγιά της λευτεριάς».

61)Γιατί δημιουργήθηκαν τα σώματα των κλεφτών; Οι κλέφτες έδρασαν στα ορεινά. Για να απαλλαγούν από τις καταπιέσεις, τις προσβολές, τη βαριά φορολογία, το παιδομάζωμα εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και πήγαιναν σε τόπους που θα μπορούσαν να ζήσουν ελεύθεροι. Από τα λημέρια τους λεηλατούσαν τους Τούρκους και τους συνεργάτες τους. Η τουρκική εξουσία μη μπορώντας να τους δαμάσει, τους χρησιμοποιούσε σαν αρματολούς και τους ανέθετε να φυλάνε διαβάσεις και ορεινούς πληθυσμούς.

62)Ποιες ήταν οι υποχρεώσεις των αρματολών και ποια η προσφορά τους στον αγώνα των Ελλήνων;

7

Οι αρματολοί φύλαγαν παραμεθόριες περιοχές από τη Δαλματία ως τη Θεσσαλία, ορεινές διαβάσεις και εμπορικούς δρόμους. Δεν εγκατέλειπαν τη θέση τους, απαλλάσσονταν από τους φόρους και από το παιδομάζωμα αλλά αργότερα συνεργάζονταν με τους κλέφτες. Πολλοί καπετάνιοι, παλιοί αρματολοί, ξεσηκώθηκαν κατά των Τούρκων στη Θεσσαλία και πολέμησαν μαζί με τους επαναστάτες στην επανάσταση του 1770 (Ορλωφικά) και στο κίνημα του Λάμπρου Κατσώνη.

63)Με ποιον τρόπο προσπάθησε η οθωμανική εξουσία να υποτάξει τους κλέφτες; Η οθωμανική εξουσία μάταια προσπάθησε να τους εξοντώσει, τελικά αναγκάστηκε να τους χρησιμοποιήσει σε ορισμένες περιοχές για τη φύλαξη των διαβάσεων και για την προστασία των πληθυσμών εντάσσοντάς τους στα αρματολικά σώματα.

64)Γιατί οι δύο πρώτοι αιώνες της Τουρκοκρατίας υπήρξαν οι κρισιμότεροι στην ιστορία του νέου Ελληνισμού;

Οι καταστροφές των περιοχών που πρόβαλαν αντίσταση στην τουρκική εισβολή, ο εξισλαμισμός και το παιδομάζωμα, η πειρατεία, που έπληξε κυρίως τα νησιά αλλά και τις παράλιες περιοχές, μείωσαν το χριστιανικό πληθυσμό και σχεδόν εξαφάνισαν κάθε οικονομική δραστηριότητα. Η κατάληψη των καλλιεργήσιμων εδαφών από το σουλτάνο και η παραχώρησή τους σε Τούρκους αξιωματούχους δημιούργησε συνθήκες εξοντωτικές για τους αγρότες.

65)Τι ήταν οι διομολογήσεις και με ποιον τρόπο ενίσχυσαν τις οικονομικές δραστηριότητες των Ελλήνων;

Από το τέλος του 16ου και κυρίως από το 17ο αιώνα, η εικόνα της οικονομίας μεταβάλλεται. Οι Βενετοί σταμάτησαν να έχουν το μονοπώλιο του εμπορίου. Η έκδοση των διομολογήσεων το 1535, δηλαδή των συμφωνιών μεταξύ δύο κρατών, που το ένα παρείχε προνόμια στους υπηκόους του άλλου, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι στο έδαφός του, εξασφάλισαν προνόμια για την άσκηση του εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου στην Οθωμανική αυτοκρατορία, πρώτα στη Γαλλία και αργότερα στην Αγγλία, την Ολλανδία και σερ άλλες χώρες. Στα πλαίσια των διομολογήσεων παρεχόταν η δυνατότητα στους Έλληνες να μετέχουν στη ναυτιλιακή κίνηση και τα πρώτα ναυτικά κέντρα δημιουργήθηκαν στα λιμάνια της δυτικής Ελλάδας.

66)Τι είναι το φιρμάνι; Είναι Σουλτανικό έγγραφο με το οποίο ρυθμίζονται σοβαρά θέματα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, δίνονται διαταγές, παρέχονται προνόμια κ.λ.π. Για την εγκυρότητα του φιρμανιού στην αρχή του κειμένου πρέπει να υπάρχει η μονοκονδυλιά (μονόγραμμα) του σουλτάνου.

67)Τι γνωρίζετε για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό; Είναι το πνευματικό κίνημα του 18ου αιώνα μέχρι το 1830. Η πνευματική προσπάθεια των Ελλήνων κορυφώνεται με το νεοελληνικό διαφωτισμό, ο οποίος επηρεάζεται από τη Γαλλία και τις φιλελεύθερες ιδέες της γαλλικής επανάστασης. Σκοπός του Διαφωτισμού είναι: α) η στήριξη της Ορθοδοξίας, και β) η πνευματική αφύπνιση με τη διάδοση της παιδείας στην ελληνική ύπαιθρο. Το διαφωτισμό αυτό εκπροσωπούν ο Ρήγας Φεραίος και ο Αδαμάντιος Κοραής.

68)Τι γνωρίζετε για τον Ρήγα; Ο Ρήγας Φεραίος επηρεασμένος από τις ιδέες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού και της γαλλικής επανάστασης, έγραψε στη Βιέννη βιβλία, έκανε μεταφράσεις έργων με τα οποία οι Έλληνες θα μάθαιναν τη δυτική σκέψη. Έγραψε το Θούριο σαν επαναστατική προκήρυξη και το Σύνταγμα με πρότυπο τα συντάγματα της γαλλικής επανάστασης. Επίσης τύπωσε τη Χάρτα της Ελλάδος. Ο Ρήγας οραματιζόταν την εξέγερση όλων των βαλκανικών λαών για ελευθερία και παμβαλκανική δημοκρατία με κυρίαρχο το ελληνικό στοιχείο.

69)Τι γνωρίζετε για τον Αδαμάντιο Κοραή; Στόχος του ήταν η μετάδοση των ευρωπαϊκών πνευματικών επιτευγμάτων στην Ελλάδα, γνωστή ως «μετακένωση». Δέχεται τη φυσική γλώσσα του λαού αλλά θέλει τον καλλωπισμό της. επιθυμεί «να μεταβάλει τους κληρονόμους των μεσαιωνικών Ρωμιών εις συνειδότας Έλληνας» που θα γνωρίζουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και θα δέχονται το ευρωπαϊκό πνεύμα. Τα πρώτα του βιβλία είναι θρησκευτικά και ως το 1798 ιατρικές μελέτες.

70)Ποια ήταν τα θεμέλια της επανάστασης του ’21; Ποιες ήταν οι δυσκολίες του αγώνα;

Τα θεμέλια της ελληνικής επανάστασης του 1821 ήταν: α) η ελληνική παράδοση, β) η πνευματική και οικονομική ανάπτυξη του Γένους στο εσωτερικό και στις παροικίες του εξωτερικού, γ) οι φιλελεύθερες ιδέες της εποχής, δ) η προετοιμασία της Φιλικής εταιρείας και ε) οι ετοιμοπόλεμοι αρματολοί και κλέφτες. Οι δυσκολίες του Αγώνα ήταν: η οθωμανική αυτοκρατορία που είχε ακόμη δύναμη και η αντίδραση της Ιερής Συμμαχίας των ευρωπαϊκών δυνάμεων.

8

71)Ποιοι ήταν οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας; Οι ιδρυτές της Φιλικής εταιρείας είναι οι έμποροι Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθος. Ίδρυσαν τη Φιλική Εταιρεία στην Οδησσό το 1814 για να προετοιμάσει τον Αγώνα.

72)Ποιες ήταν οι κρίσιμες φάσεις από τις οποίες πέρασε η Επανάσταση; Οι κρίσιμες φάσεις από τις οποίες πέρασε η Επανάσταση ήταν: οι διωγμοί και οι σφαγές των αμάχων, οι εμφύλιες συγκρούσεις, η ενίσχυση των σουλτανικών στρατευμάτων από τον αιγυπτιακό στρατό και στόλο, δεν έκαμψαν το φρόνημα των αγωνιστών.

73)Ποια η αντιμετώπιση της Επανάστασης από την Ευρώπη; Οι θυσίες, οι υλικές καταστροφές, ο ηρωισμός και το πάθος των αγωνιστών για την ελευθερία, προκάλεσαν τη συμπάθεια και το θαυμασμό των λαών της Ευρώπης που εκδηλώθηκε με το φιλελληνισμό. Τα επίσημα όμως κράτη την αντιμετώπισαν ανάλογα με τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντά τους, οικονομικά και πολιτικά. Το σίγουρο είναι ότι η Ιερά Συμμαχία άρχισε να κλονίζεται από τη στιγμή που έγινε επιτακτική η ανάγκη επίλυσης του «ελληνικού προβλήματος». Οι διαπραγματεύσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ήταν μακρές και μόνο το 1830 και μετά από προσπάθειες του Καποδίστρια κηρύχτηκε η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος.

74)Ποια ήταν τα μηνύματα στις αρχές του 19 ου αι. που έδειχναν ότι είχε ωριμάσει η ιδέα της εξέγερσης;

Οι Γάλλοι εγκατέλειψαν τα Επτάνησα και ιδρύθηκε η ημιαυτόνομη «Πολιτεία των Επτά Ηνωμένων Νήσων».Το 1806 εκδόθηκε η «Ελληνική Νομαρχία Ανωνύμου του Έλληνος» αφιερωμένη «εις τον τύμβον του μεγάλου και αειμνήστου Έλληνος Ρήγα».Ένοπλες συγκρούσεις του Βλαχάβα και του Νικοτσάρα με τους Τούρκους.Οι αγώνες των Σουλιωτών.Οι πρόδρομοι της μυστικής οργάνωσης για την προετοιμασία της εθνικής εξέγερσης («Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον» στο Παρίσι και «Φιλόμουσος Εταιρεία» στην Αθήνα).Τα μηνύματα από τις νίκες του Ναπολέοντα.

75)Σε ποιες προσωπικότητες πρότεινε την αρχηγία η Φιλική Εταιρεία και ποια υπήρξε η ανταπόκρισή τους;

Πρώτα, τον Ιανουάριο του 1820, πρότειναν στον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος όμως δεν δέχτηκε, επειδή όπως είπε ήταν υπουργός του τσάρου. Αργότερα αποδείχθηκε ότι από τη θέση αυτή πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στον επαναστατημένο ελληνισμό. Τότε απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρείας απευθύνθηκε στον αξιωματικό του ρωσικού στρατού Αλέξανδρο Υψηλάντη. Τον Απρίλιο του 1820 ο Υψηλάντης ανέλαβε την ευθύνη της οργάνωσης και της προετοιμασίας του Αγώνα.

76)Τι γνωρίζετε για την οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας; Η Φιλική εταιρεία οργανώθηκε με απόλυτη μυστικότητα και σύμφωνα με τα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών μυστικών οργανώσεων. Ιδρυτές της ήταν οι Έμποροι Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθος και άρχισαν τις μυήσεις το Δεκέμβριο του 1814 στην Οδησσό. Αρχικά, τέλος του 1814, ο αριθμός ήταν περιορισμένος, όταν όμως η επανάσταση άρχισε, οι μυημένοι είχαν γίνει χιλιάδες. Οι Έλληνες φαντάζονταν ότι στην ηγεσία της Εταιρείας υπήρχε ισχυρή προσωπικότητα, όμως η «Ανώτατη Αρχή», ως εκτελεστικά όργανα της οποίας παρουσιάζονταν οι τρεις δεν υπήρχε. Το 1818 η έδρα της μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη.

77)Γιατί οι συνθήκες ήταν πιο ευνοϊκές για την έναρξη του Αγώνα στην Πελοπόννησο;

Η Πελοπόννησος ήταν απομακρυσμένη από τα κέντρα εξόρμησης του τουρκικού στρατού, που ήταν απασχολημένος στην Ήπειρο για την καταστολή της ανταρσίας του Αλή πασά. Η Φιλική Εταιρεία είχε εκεί πολλά μέλη: άντρες εμπειροπόλεμους, αρχιερείς, προκρίτους, οπλαρχηγούς με πείρα από την υπηρεσία στον αγγλικό στρατό των Επτανήσων. Τα νησιά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά διέθεταν ετοιμοπόλεμα πλοία.

78)Τι είχαν να αντιτάξουν οι Έλληνες στους Τούρκους; Οι Έλληνες διέθεταν την ιστορική παράδοση, την πίστη για το δίκαιο του αγώνα, την ψυχολογική προετοιμασία που είχε συντελεστεί από τη Φιλική εταιρεία και τον ιδεολογικό οπλισμό από τις ιδέες της Γαλλικής επανάστασης.

79)Το Μεσολόγγι χαρακτηρίζεται «Ιερή Πόλη». Να αιτιολογήσετε αυτό το χαρακτηρισμό.

«Ιερή πόλη ονομάστηκε το Μεσολόγγι, γιατί οι Μεσολογγίτες άντεξαν 2 πολιορκίες για μεγάλο χρονικό διάστημα, αγωνίστηκαν για τη θρησκεία, την πατρίδα και την ελευθερία. Προκάλεσαν απώλειες στους Τούρκους. Επιχείρησαν την ηρωική έξοδο.

80)Πότε και πού άρχισε τις εργασίες της η πρώτη Εθνική Συνέλευση και τι αποφάσεις πήρε;

9

Ο Δημήτριος Υψηλάντης στις 6 Οκτωβρίου προκήρυξε την πρώτη Εθνική Συνέλευση που άρχισε τις εργασίες της στην Πιάδα, κοντά στην Επίδαυρο, στις 20 Δεκεμβρίου και την 1η

Ιανουαρίου 1822 ψηφίστηκε το «Προσωρινόν πολίτευμα της Ελλάδος». Αποφάσισε να τεθούν οι βάσεις της πολιτικής συγκρότησης του αγωνιζόμενου Ελληνισμού. Η απόφαση αυτή εκφράστηκε με τη διακήρυξη της «πολιτικής υπάρξεως και ανεξαρτησίας του ελληνικού έθνους».

81)Σε ποιες διακηρύξεις και αποφάσεις κατέληξε η Α΄ Εθνική συνέλευση; Ο Υψηλάντης κάλεσε το Δεκέμβριο 1821 στην Πιάδα της Επιδαύρου την Α΄ Εθνική Συνέλευση. Οι 59 αντιπρόσωποι παρά τις διαφωνίες τους αποφάσισαν την πολιτική συγκρότηση των Ελλήνων, αφού διακήρυξαν την «πολιτική ύπαρξη και ανεξαρτησία» τους και καθόρισαν το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος».

82)Τι περιλάμβανε το «Σύνταγμα της Επιδαύρου»; Τη διοίκηση για ένα χρόνο θα ασκούσε το Εκτελεστικό (Κυβέρνηση) και το Βουλευτικό (Βουλή) με ανεξάρτητο Δικαστικό Σώμα. Οι διάχυτες σ’ αυτό ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης μπήκαν προσεκτικά για να μην προκαλέσουν τη συντηρητική Ευρώπη. Γι’ αυτό χαρακτηρίζεται το πολίτευμα «Προσωρινόν» και ο Αγώνας «πόλεμος εθνικός». Πρόεδρος του Εκτελεστικού εκλέχτηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και του Βουλευτικού ο Δημήτριος Υψηλάντης, ενώ αγνοήθηκαν κορυφαίοι Φιλικοί, ο δε Κολοκοτρώνης γινόταν ένας από τους στρατηγούς και όχι ο καθιερωμένος από το λαό αρχιστράτηγος. Οι πρόκριτοι με τον Μαυροκορδάτο επιδιώκουν προβάδισμα.

83)Τι αποφάσισε η Γ΄ Εθνική Συνέλευση κατά την πρώτη περίοδο; Η Γ’ Εθνική Συνέλευση το 1826 μετά την πτώση του Μεσολογγίου αποφάσισε να μεσολαβήσει η Αγγλία για συμβιβασμό με τους Τούρκους. Μέχρι να συνεχιστούν οι εργασίες της το Σεπτέμβριο ορίστηκε η «Διοικητική Επιτροπή της Ελλάδος» με πρόεδρο τον Ανδρέα Ζαΐμη για να συνεχίσει τον Αγώνα. Αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου ορίστηκε ο Κολοκοτρώνης, ενώ ο Καραϊσκάκης της Στερεάς.

84)Τι αποφάσισε η Γ΄ Εθνική Συνέλευση κατά την δεύτερη περίοδο; Έγινε στην Τροιζήνα από τον Μάρτιο μέχρι τον Απρίλιο του 1827 με 130 αντιπροσώπους πολιτικούς στρατιωτικούς. Με ψήφισμα: α) εκλέχτηκε για 7 χρόνια «Κυβερνήτης της Ελλάδας» ο Ιωάννης Καποδίστριας. Β) μέχρι την άφιξή του ασκούσε καθήκοντα μια τριμελής Αντικυβερνητική Επιτροπή. Γ) αποκαταστάθηκε ο Δημήτριος Υψηλάντης. Δ) με πρόταση του Κολοκοτρώνη ορίστηκε αρχηγός του Στρατού ο Άγγλος Ριχάρδος Τσωρτς και του ναυτικού ο Άγγλος ναύαρχος Κόχραν. Ε) ψήφισε το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος», με 150 φιλελεύθερα άρθρα που ρύθμιζαν τις αρμοδιότητες του Κυβερνήτη και της Βουλής, τη διάκριση της εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας, τα ατομικά δικαιώματα, την ιδιοκτησία, την ελευθερία του τύπου, τη δίκαια φορολογία. Ήταν το δημοκρατικότερο Σύνταγμα της εποχής του.

85)Ποιες ήταν οι βασικές διατάξεις του «Συντάγματος της Επιδαύρου» και ποια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του;

Κατά το πρώτο σύνταγμα το «σύνταγμα της Επιδαύρου», τη διοίκηση αποτελούσαν δύο σώματα: το Εκτελεστικό και το Βουλευτικό. Το Δικαστικό σώμα θα ήταν ανεξάρτητο από τα άλλα δυο. Χαρακτηριστικά: Στο κείμενο του συντάγματος είναι φανερές οι ιδέες της Γαλλικής επανάστασης, όπως εκφράστηκαν στα γαλλικά συντάγματα του 1793 και του 1795. προβλέπονταν αβασίλευτο πολίτευμα και στη διακήρυξη της Συνέλευσης της 15ης Ιανουαρίου τονίστηκε ότι η Επανάσταση είναι πόλεμος εθνικός.

86)Ποιες ενέργειες του Γεωργίου Κάννιγκ δείχνουν την αλλαγή της αγγλικής πολιτικής στο ελληνικό ζήτημα;

Ο Γεώργιος Κάννιγκ δήλωσε το Μάρτιο του 1823 ότι: «Όταν ένα ολόκληρο έθνος επαναστατεί εναντίον του κυριάρχου του, δεν μπορεί να θεωρηθεί πειρατικό αλλά εμπόλεμο». Το Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου γνωστοποίησε στην Πύλη ότι προϋπόθεση των φιλικών σχέσεων μεταξύ της Αγγλίας και της Τουρκίας ήταν ο σεβασμός της Τουρκίας προς τους χριστιανούς υπηκόους της. Ο Αρμοστής των νησιών του Ιονίου που τα κατείχε η Αγγλία διατάχτηκε να θεωρεί τους Έλληνες εμπολέμους και αναγνωρίστηκε στους Έλληνες το δικαίωμα του αποκλεισμού των περιοχών ανεφοδιασμού των τουρκικών στρατευμάτων.

87)Ποιες ήταν οι συνέπειες της αλλαγής των Άγγλων για την Ελλάδα; Τα μέτρα του Κάννιγκ αύξησαν την αγγλική επιρροή στην Ελλάδα και ενισχύθηκε τα επόμενα χρόνια. 2) Άρχισε να διαμορφώνεται στην Ελλάδα μια αξιόλογη αγγλόφιλη μερίδα που πίστευε ότι μπορούσε να στηριχτεί στην Αγγλία για να εξασφαλίσει την επιτυχία. 3) Με πρωτοβουλία και ενέργειες της αγγλόφιλης μερίδας και κυρίως του Μαυροκορδάτου, ζήτησε η ελληνική κυβέρνηση την αγγλική προστασία το καλοκαίρι του 1825 και τη μεσίτευση της αγγλικής κυβέρνησης στο σουλτάνο για την κατάπαυση των εχθροπραξιών τον Απρίλιο του 1826. 4) την ίδια εποχή σχηματίστηκαν η ρωσόφιλη και η γαλλόφιλη μερίδα από εκείνους που πίστευαν στη βοήθεια της Ρωσίας και της Γαλλίας. 5) η τμηματική χορήγηση δανείων, η κατασπατάλησή τους από την κυβέρνηση του Γεωργίου Κουντουριώτη κατά τον εμφύλιο πόλεμο και η υποθήκευση της εθνικής γης στους Άγγλους τραπεζίτες προκάλεσαν

10

έντονες αντιθέσεις στις ηγετικές ομάδες και επηρέασαν τις πολιτικές εξελίξεις επί δεκαετίες.88)Ποιος ο ρόλος του φιλελληνισμού στον αγώνα των Ελλήνων;

Α) Οι λαοί της Ευρώπης είδαν τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων με συμπάθεια και ενθουσιασμό. Β) Κυκλοφόρησαν φυλλάδια και βιβλία. Γ) Ιδρύθηκαν φιλελληνικοί σύλλογοι.Δ) Οργανώθηκαν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και έρανοι για αποστολή στην Ελλάδα πολεμοφοδίων, τροφίμων και φαρμάκων. Ε) Ήρθαν εθελοντές, σχεδόν απ’ όλο τον κόσμο, για να πολεμήσουν. ΣΤ) Επηρέασαν ως ένα βαθμό την πολιτική των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων υπέρ των Ελλήνων.

89)Ποια προβλήματα αντιμετώπιζε η Ελλάδα όταν έφτασε ο Ιωάννης Καποδίστριας;

1. Η Πελοπόννησος ήταν ακόμη υπό τον έλεγχο του Ιμπραήμ. 2. ο Κιουταχής κατείχε το μεγαλύτερο τμήμα της Στερεάς. 3. Η κυβερνητική εξουσία περιοριζόταν στο Ναύπλιο με την περιοχή του και σε μερικά νησιά. 4. το Αιγαίο μαστίζονταν από Έλληνες πειρατές. 5. η κυβερνητική εξουσία δεν είχε αποκατασταθεί. 6. η τύχη της Επανάστασης κρίνονταν στα ανακτοβούλια της Ευρώπης. 7. η τύχη των συνόρων του κράτους αντιμετωπιζόταν ανάλογα με τα συμφέροντα των «Προστατριών Δυνάμεων».90) Γιατί ο Καποδίστριας ενδιαφέρθηκε για τη δημιουργία τακτικού στρατού;

Η δημιουργία τακτικού στρατού ήταν αναγκαία, γιατί θα μπορούσαν να διώξουν από το ελληνικό έδαφος τις τουρκικές φρουρές. Επίσης ήταν αναγκαία η συνέχιση του αγώνα για την απελευθέρωση της Στερεάς, επειδή στα σύνορα του νέου κράτους προβλεπόταν ότι θα περιληφθούν μόνο οι απελευθερωμένες από τον ελληνικό στρατό περιοχές.

91) Ποια ήταν τα οικονομικά μέτρα του Καποδίστρια; Επεδίωξε να περιορίσει τις δαπάνες στο ελάχιστο και να αυξήσει τα έσοδα με συστηματική είσπραξη των τελωνειακών δασμών και με την εφαρμογή του συστήματος της «δεκάτης» στα γεωργικά προϊόντα». Για την αύξηση της γεωργικής παραγωγής εισήγαγε νέες μεθόδους καλλιέργειας και ίδρυσε στην Τίρυνθα αγροκήπιο και πρότυπη Γεωργική Σχολή.Ίδρυσε την «Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα» και αντικατέστησε τα ξένα νομίσματα που κυκλοφορούσαν ως τότε με εθνικό νόμισμα το «φοίνικα».

92) Τι όριζε το πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830; Με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830 ιδρυόταν ανεξάρτητο ελληνικό κράτος και συμπεριλαμβανόταν εκτός της Πελοποννήσου και των νησιών, το μεγαλύτερο τμήμα της Στερεάς και η Εύβοια.

93) Για ποιους λόγους εκδηλώθηκε αντίδραση εναντίον του Καποδίστρια; Οι λόγοι που εκδηλώθηκε αντίδραση κατά του Καποδίστρια ήταν: 1) τον κατηγόρησαν για αυταρχικότητα και ότι ασκούσε απολυταρχική εξουσία, 2) οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι ζητούσαν Σύνταγμα και ο Κυβερνήτης δεν τους το παραχωρούσε, 3) πολλοί είχαν προσωπικά παράπονα είτε γιατί δεν ικανοποιήθηκαν τα αιτήματά τους, είτε γιατί με τα μέτρα που είχε πάρει ο Καποδίστριας βλάπτονταν τα συμφέροντά τους. πιο συγκεκριμένα πήρε μέτρα διοικητικά και φορολογικά που έθιγαν την οικονομικά και πολιτικά ισχυρή τάξη: τους κοτζαμπάσηδες, τους ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων και τους πλοιοκτήτες. Τοποθέτησε κυβερνητικούς επιτρόπους της δικής του εκλογής. 4) επιχείρησε να δημιουργήσει κεντρική εξουσία και να οργανώσει την Ελλάδα κατά τα πρότυπα των χωρών της Δυτικής Ευρώπης. 5) κατηγορήθηκε επίσης γιατί δεν ίδρυσε Πανεπιστήμιο. 6) οι διπλωμάτες Αγγλίας και Γαλλίας τον θεωρούσαν όργανο της Ρωσίας.

94)Τι γνωρίζετε για το θάνατο του Καποδίστρια; Η αντιπολίτευση δεν μπορούσε να ανατρέψει τον Καποδίστρια και έτσι οργάνωσε την εξόντωσή του. ο Γεώργιος και ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, τον δολοφόνησαν την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1831, τη στιγμή που έμπαινε στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο.

95) Ποια ήταν η διακυβέρνηση του Καποδίστρια; Η διακυβέρνηση του Καποδίστρια ήταν η πρώτη και πιο σοβαρή προσπάθεια διοργάνωσης του ελληνικού κράτους. Φρόντισε για την εκπαίδευση, διοργάνωσε τη διοίκηση, υπέβαλε σε πειθαρχία το στασιαστικό πνεύμα των προκρίτων. Η Ελλάδα έχασε έναν αξιόλογο πολιτικό και διπλωμάτη, μια από τις μεγαλύτερες μορφές της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

96)Ποιες ήταν οι σημαντικότερες ενέργειες κατά του Καποδίστρια, πού οδήγησαν και με ποιες συνέπειες;

Στις αρχές του 1831 σημειώθηκαν εξεγέρσεις στην ανατολική Στερεά και στη Μάνη και τα πλοία των Υδραίων καλούσαν τους κατοίκους των Κυκλάδων να αποστατήσουν. Ο Ανδρέας Μιαούλης, παλιός συνεργάτης του Καποδίστρια, τάχθηκε με την αντιπολίτευση και έκαψε το ναύσταθμο του Πόρου τα δυο μεγαλύτερα πλοία του πολεμικού στόλου. Η εφημερίδα «Απόλλων» της Ύδρας δημοσίευε εμπρηστικά άρθρα εναντίον του Καποδίστρια. Ο Καποδίστριας έγινε καχύποπτος και φυλάκισε τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη ως υπεύθυνο για την εξέγερση της Μάνης και πήρε σκληρά μέτρα εναντίον άλλων αντιπάλων του.

11

97)Ποιες ήταν οι συνέπειες της Βιομηχανικής Επανάστασης; Οι επιχειρήσεις στράφηκαν από το εμπόριο στη βιομηχανία (βιομηχανικός καπιταλισμός). Σχηματισμός ανώνυμων εταιρειών, για να καλύπτονται οι δαπάνες λειτουργίας των

εργοστασίων, και με συμμετοχή στα κέρδη και στις ζημίες ανάλογη προς το κεφάλαιο που κατέθετε κάθε επιχείρηση που συμμετείχε στην ανώνυμη εταιρεία.

Καινούργιες πηγές ενέργειας, πετρέλαιο, ηλεκτρισμός. Ανάπτυξη της χημικής βιομηχανία: φάρμακα, λιπάσματα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις επιδίωξαν και πέτυχαν να επεκτείνουν τις αυτοκρατορίες τους. Αυτός

ο κατακτητικός εθνικισμός και ιμπεριαλισμός είχε σαν αποτέλεσμα: α) να πεθάνουν χιλιάδες άτομα, β) δημιουργία σκληρού ανταγωνισμού, γ) αύξηση δαπανών εξοπλισμού.

Η ύπαιθρος έχασε εργατικά χέρια, η αμοιβή της εργασίας στα εργοστάσια μειώθηκε. Ισχυροποιήθηκε οικονομικά και πολιτικά η αστική τάξη Οι κοινωνικές συγκρούσεις εκδηλώνονται ανάμεσα στην αστική και εργατική τάξη και θα

οδηγήσουν σε εξεγέρσεις αιματηρές.98)Τι όριζε η συνθήκη του Λονδίνου και η συνθήκη της Κωνσταντινούπολης;

Η συνθήκη του Λονδίνου το Μάιο του 1832 όριζε ότι η Ελλάδα θα αποτελούσε κράτος μοναρχικό και ανεξάρτητο υπό την κυριαρχία του πρίγκιπα Όθωνα της Βαυαρίας και την εγγύηση των τριών Αυλών (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας).Η συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (9/21 Ιουλίου 1832) όριζε ότι η Τουρκία αποδεχόταν τα σύνορα από τον Παγασητικό ως τον Αμβρακικό κόλπο, υποχρεωνόταν να αποσύρει τα στρατεύματά της, στο νέο κράτος περιλαμβάνονταν εκτός από την Πελοπόννησο και την Στερεά, η Εύβοια, οι Κυκλάδες, οι Σποράδες και τα νησιά του Αργοσαρωνικού.

99) Ποια ήταν τα μέτρα της Αντιβασιλείας στη διοίκηση και την εκπαίδευση; Το κράτος διαιρέθηκε σε 10 νομούς και 42 επαρχίες. Σε κάθε επαρχία δημιουργήθηκαν δήμοι που περιλάμβαναν πολλά χωριά, με πρωτεύουσα το μεγαλύτερο από αυτά. Οι νομάρχες και οι έπαρχοι διορίζονταν από το βασιλιά, έτσι καταλύθηκε η αυτοτέλεια του κοινοτικού θεσμού.Ιδρύθηκαν σχολεία, που τις δαπάνες λειτουργίας τους αναλάμβαναν οι δήμοι, από τότε καθιερώθηκε ο όρος «Δημοτικά Σχολεία». Η μέση εκπαίδευση χωρίστηκε σε δύο κύκλους: στα «Ελληνικά σχολεία» με τρεις τάξεις που ιδρύθηκαν στις πρωτεύουσες των επαρχιών και στα Γυμνάσια, με τέσσερις τάξεις, στις έδρες των νομών. Το 1834 ιδρύθηκε το πρώτο «Διδασκαλείο» και η λειτουργία του πανεπιστημίου άρχισε το 1837.

100) Ποιες ήταν οι αιτίες της επανάστασης της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843; Ποιο ήταν το αίτημα;

1. οικονομική καχεξία των αγροτικών πληθυσμών, 2. παραγκωνισμός των αγωνιστών του 1821, 3. δημιουργία μυστικών εταιρειών εναντίον του απολυταρχισμού, 4. αγανάκτηση εναντίον των ξένων και της ξενοκρατίας. Το αίτημα ήταν η παραχώρηση συντάγματος.

101) Τι γνωρίζετε για τα γεγονότα της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843; Την νύχτα της 2ας προς την 3η Σεπτεμβρίου έγινε εξέγερση με οργανωτές το συνταγματάρχη του ιππικού Δημήτριο Καλλέργη και τον αγωνιστή του 1821 Μακρυγιάννη. Στρατός και λαός συγκεντρώθηκαν στην πλατεία των Ανακτόρων, τη σημερινή «πλατεία Συντάγματος», και σχηματίστηκε από τους επαναστάτες νέα κυβέρνηση. Με πρόταση του Μακρυγιάννη ζητήθηκε από τον Όθωνα να συγκαλέσει μέσα σε ένα μήνα Εθνική Συνέλευση για να φτιαχτεί Σύνταγμα. Ο Όθωνας αρχικά αρνήθηκε, αναγκάστηκε όμως να υποχωρήσει και η Εθνική Συνέλευση άρχισε τις εργασίες της στις 8 Νοεμβρίου και τις συνέχισε μέχρι την Άνοιξη του 1844.

102) Πώς χαρακτηρίζεται το Σύνταγμα του 1844, ποιες οι σημαντικότερες διατάξεις του και τι προέβλεπε ο εκλογικός νόμος;

Στις 18 Μαρτίου 1844 ψηφίστηκε το Σύνταγμα. Το Σύνταγμα ήταν συντηρητικό. Ο βασιλιάς ασκούσε την εκτελεστική εξουσία, διόριζε και έπαυε υπουργός χωρίς την έγκριση της Βουλής. Την νομοθετική εξουσία ασκούσε ο βασιλιάς με τη Βουλή και τη Γερουσία. Οι πολίτες ήταν ίσοι απέναντι στους νόμους. Υπήρχε ελευθερία του τύπου. Καταργήθηκε η δουλεία και τα βασανιστήρια. Δικαίωμα ψήφου είχαν οι άντρες που συμπλήρωναν το 25ο έτος και είχαν ιδιοκτησία και επάγγελμα.

103) Τι γνωρίζετε για το Σύνταγμα του 1864; Το Σύνταγμα του 1864 ήταν περισσότερο φιλελεύθερο. Εξέφραζε τις αντιλήψεις των ευρωπαϊκών λαών που στρέφονταν εναντίον της απολυταρχίας. Οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό. Περιορίζονται τα προνόμια του βασιλιά. Καταργείται η Γερουσία. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί ο βασιλιάς με τους υπουργούς. Δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι άντρες που συμπληρώνουν το 21ο έτος της ηλικίας τους.

104) Γιατί ο Χαρίλαος Τρικούπης θεωρείται ο πολιτικός εκσυγχρονιστής της εξουσίας;

Ο Χαρίλαος Τρικούπης το 1872 ίδρυσε το «Νέον Κόμμα» ή «νεωτεριστικόν». Πρόκειται για τον πρώτο συγκροτημένο πολιτικό οργανισμό της νεότερης Ελλάδας. Το 1874 δημοσίευσε το άρθρο του «Τις πταίει;», που αποτελούσε δριμύτατο κατηγορητήριο για τις παρεμβάσεις του

12

βασιλικού περιβάλλοντος στην πολιτική ζωή του τόπου. Το 1875 εισηγήθηκε και μπόρεσε να επιβάλλει την αρχή της «δεδηλωμένης πλειοψηφίας», σύμφωνα με την οποία ο βασιλιάς έπρεπε να αναθέτει την κυβέρνηση μόνο σε κόμματα που πλειοψηφούσαν στη Βουλή. Η προσφορά του για τη στερέωση του κοινοβουλευτικού θεσμού ήταν καθοριστική.

105) Τι γνωρίζετε για το Μακεδονικό ζήτημα; Μακεδονικό ζήτημα ονομάστηκε ο ανταγωνισμός των βαλκανικών χωρών για τα εδάφη της Μακεδονίας. Το Σεπτέμβριο του 1885 η Βουλγαρία προσάρτησε πραξικοπηματικά την Ανατολική Ρωμυλία. Η Σερβία κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία. Στην Ελλάδα έγινε πανεθνική κινητοποίηση για την προάσπιση του Ελληνισμού της Μακεδονίας. Κηρύχτηκε επιστράτευση. Οι Μεγάλες Δυνάμεις υποχρέωσαν την κυβέρνηση να μην κηρύξει τον πόλεμο. Ο Χαρίλαος Τρικούπης επιδίωξε ειρηνικές σχέσεις με την Τουρκία για να κερδίσει χρόνο και να οργανώσεις στρατιωτικά τη χώρα.

106) Ποιες οι ενέργειες των Βουλγάρων στη Μακεδονία; 1 Οι Βούλγαροι εθνικιστές σχεδίαζαν τη δημιουργία αυτόνομης Μακεδονίας με σκοπό την

ενσωμάτωσή της στο βουλγαρικό κράτος. 2 Το 1897 δρούσαν ένοπλα βουλγαρικά σώματα στην κεντρική και ανατολική Μακεδονία.

Στρέφονταν εναντίον των κληρικών και των προκρίτων που ήταν αντίθετοι στη «Βουλγαρική Εξαρχία».

3 Το 1897-1904 στα βιλαέτια Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου εκατοντάδες Έλληνες υπήρξαν θύματα και έγιναν καταστροφές σε χωριά και εκκλησίες.

4 20 Ιουλίου 1903 έγινε εξέγερση στο Ίλιντεν που την κατέστειλαν ισχυρές τουρκικές δυνάμεις. 107) Ποιες ήταν οι ενέργειες των Ελλήνων;

Οι ελληνικές κυβερνήσεις αδρανούσαν γιατί υπήρξαν σοβαρά εξωτερικά και εσωτερικά προβλήματα , ενώ αντίθετα οι ελληνικές μορφωτικές εταιρίες ενίσχυαν τα σχολεία της περιοχής από τη βουλγαρική προπαγάνδα. Το 1904 ανέλαβε δράση το ελληνικό κράτος. Ιδρύθηκε το «Μακεδονικό Κομιτάτο» από επιστήμονες, γιατρούς, πολιτικούς, με σκοπό την προστασία του Ελληνισμού της Μακεδονίας, της Θράκης, της Ηπείρου και της Αλβανίας. Η εταιρεία «Ελληνισμός» άρχισε εκστρατεία διαφώτισης της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Ένοπλος αγώνας: Κέντρα του Αγώνα εναντίον της βουλγαρικής προπαγάνδας ήταν τα ελληνικά προξενεία Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου. Αντάρτικα σώματα από Έλληνες αξιωματικούς και εθελοντές, κυρίως από την Κρήτη, άρχισαν ένοπλη δράση. Ο Παύλος Μελάς το 1804 ανέλαβε την αρχηγία των αντάρτικων σωμάτων της Δ. Μακεδονίας. Τις 12 Οκτωβρίου 1904 σκοτώθηκε στα Σιάτιστα. Ο αγώνας συνεχίστηκε ως το 1908.

108) Πότε, από ποιους σχηματίστηκε ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» και ποιος ο σκοπός του;

Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» σχηματίστηκε από ομάδα κατώτερων αξιωματικών το Μάιο του 1909. σκοπός του ήταν η αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου, η απομάκρυνση του διαδόχου του θρόνου και των πριγκίπων από στρατιωτικές θέσεις, η εισαγωγή μεταρρυθμίσεων στη διοίκηση, στην οικονομία, στη δικαιοσύνη και στην εκπαίδευση.

109) Γιατί ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» κάλεσε ως πολιτικό σύμβουλο τον Ελευθέριο Βενιζέλο;

Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Δ. Ράλλη ο νέος πρωθυπουργός Κυριακούλης Μαυρομιχάλης δέχτηκε τα αιτήματα του Συνδέσμου. Επειδή όμως η ηγεσία του κινήματος δεν είχε πείρα σε πολιτικά θέματα, κάλεσε ως πολιτικό σύμβουλο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που είχε διακριθεί στους εθνικούς και τους πολιτικούς αγώνες του κρητικού λαού.

110) Ποιες ήταν οι αιτίες των βαλκανικών πολέμων; (1912-1913) 1 Διώξεις και καταπίεση των χριστιανικών πληθυσμών της Βαλκανικής από τους

Νεότουρκους.2 Αναζωπύρωση ανταρτικών σωμάτων και εθνικισμού.3 Προσέγγιση των βαλκανικών χωρών.4 Ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων για πολιτική και οικονομική επικράτηση στη

νοτιανατολική Ευρώπη. 5 Πλησιάζει η κατάλυση της τουρκικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια. Αντιμέτωποι οι

ευρωπαϊκοί συνασπισμοί. «Τριπλή Συνεννόηση» (Αγγλία- Γαλλία- Ρωσία)«Τριπλή Συμμαχία» (Γερμανία- Αυστρία- Ιταλία)

1 Μεταβολή της ευρωπαϊκής πολιτικής στο ζήτημα της ακεραιότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας.111) Ποια ήταν η αφορμή του α΄ βαλκανικού πολέμου;

Η άρνηση της Τουρκίας να δεχτεί το αίτημα των βαλκανικών κρατών για εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στις τουρκοκρατούμενες περιοχές.

112) Ποια η σημασία της συνθήκης του Βουκουρεστίου για την Ελλάδα;

13

Η Ελλάδα διπλασιάστηκε εδαφικά. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε. Η Βόρειος Ήπειρος παραχωρήθηκε στην Αλβανία. Η Ίμβρος και η Τένεδος παρέμειναν στην Τουρκία. Η Θράκη και τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ξένη κυριαρχία.

113) Ποιες οι ρυθμίσεις της συνθήκης του Λονδίνου του 1913 και ποιος ο ρόλος των Μεγάλων δυνάμεων;

Στις 30 Μαϊου 1913 υπογράφηκε στο Λονδίνο η οριστική συνθήκη που έβαζε τέρμα στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο. Η Τουρκία εγκατέλειπε τα εδάφη στην ευρωπαϊκή ήπειρο δυτικά από τη γραμμή του Αίνου (Θράκης) και της Μηδείας στον Εύξεινο Πόντο. Το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου, του Άθω και το καθεστώς της Αλβανίας θα καθοριζόταν αργότερα από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Η Ιταλία αρνήθηκε να περιληφθούν στη ρύθμιση τα Δωσεκάνησα που είχε καταλάβει πριν 2 χρόνια. Οι Μεγάλες Δυνάμεις παίζουν πάντα ρυθμιστικό ρόλο και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις απαιτήσεις των βαλκανικών λαών προς όφελος των δικών τους συμφερόντων.

114) Ποια ήταν τα αίτια του πρώτου παγκόσμιου πολέμου; 1. Η γερμανική πολιτική και εμπορική διείσδυση. 2. Η πρόοδος της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας. 3. Θίγονταν τα συμφέροντα της Βρετανικής αυτοκρατορίας και άλλων χωρών. 4. Η γερμανική πολιτική στην Αλσατία προκάλεσε την αντίδραση του γαλλικού λαού και την αντίσταση των Αλσατών. 5. Επιδείνωση των ρωσοαυστριακών σχέσεων. 6. Το νέο καθεστώς των Βαλκανίων.

115) Ποια ήταν η αφορμή και ποιοι οι αντίπαλοι του πρώτου παγκόσμιου πολέμου;

Η αφορμή του πολέμου δόθηκε 1 χρόνο μετά τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (1914), όταν ένας Βόσνιος φοιτητής δολοφόνησε στο Σαράγιεβο τον διάδοχο του αυστριακού θρόνου και τη γυναίκα του. η Αυστρία θεώρησε υπεύθυνη την κυβέρνηση της Σερβίας και κήρυξε πόλεμο εναντίον της.Οι αντίπαλοι ήταν από τη μια μεριά οι «Κεντρικές Δυνάμεις»: η Αυστρία και η Γερμανία και τάχτηκαν στο πλευρό τους η Βουλγαρία και η Τουρκία. Από το άλλο μέρος: η «Τριπλή Συνεννόηση»: Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία (Αντάντ), η Σερβία και το Βέλγιο, με τις οποίες συμμάχησαν η Ιταλία (1915) και η Ρουμανία (1916). Η Ελλάδα μπήκε με το μέρος της Αντάντ το 1917. Εναντίον των «Κεντρικών Δυνάμεων» τάχθηκαν η Ιαπωνία και η ΗΠΑ.

116) Ποια γεγονότα ανάγκασαν την Ελλάδα να μπει στον α΄ παγκόσμιο πόλεμο; Η επιχείρηση των Δαρδανελίων δικαίωσε την άποψη του Βενιζέλου να ταχθεί η Ελλάδα με την Αντάντ. Οι Αγγλογάλλοι παραβιάζουν την ελληνική ουδετερότητα και αποβιβάζονται στη Θεσσαλονίκη. Οι Βούλγαροι και οι Γερμανοί κατέβαλαν το οχυρό Ρούπελ και εισέβαλλαν στην ανατολική Μακεδονία.Με κίνημα στη Θεσσαλονίκη ο Βενιζέλος σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση εναντίον του βασιλιά Κωνσταντίνου με τον Π. Κουντουριώτη και το στρατηγό Π. Δαγκλή.Απέναντι στο «κράτος των Αθηνών», το «κράτος της Θεσσαλονίκης» τάχθηκε με την Αντάντ.Με την πίεση των Αγγλογάλλων συμμάχων παραιτήθηκε ο Κωνσταντίνος και έφυγε.

117) Γιατί η Ελλάδα οδηγήθηκε στον εθνικό διχασμό; Τον Οκτώβριο του 1914 η Τουρκία εισήλθε στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων. Η επιχείρηση των Δαρδανελίων δικαίωνε την άποψη του Βενιζέλου. Ο Κωνσταντίνος όμως ήταν ανυποχώρητος. Ο Βενιζέλος παραιτήθηκε, στις 31 Μαίου 1915 κέρδισε τις εκλογές και ετοιμαζόταν για επιστράτευση απαντώντας στην επιστράτευση της Βουλγαρίας. Ο Κωνσταντίνος δεν υπέγραφε το σχετικό διάταγμα και τον Οκτώβριο του 1915 ο Βενιζέλος παραιτήθηκε. Έτσι άρχισε η ένταση στις σχέσεις τους, που υπήρξε η αφετηρία του εθνικού διχασμού.

118) Συνθήκη του Νεϊγύ. Το Νοέμβριο του 1919 υπογράφτηκε η συνθήκη του Νεϊγύ. Με αυτή τη συνθήκη η Βουλγαρία έχασε τη νότια Δυτική Θράκη. Η συνθήκη επίσης προέβλεπε τη δυνατότητα αμοιβαίας εθελούσιας μετανάστευσης (ανταλλαγές).

119) Συνθήκη των Σεβρών. Η συνθήκη των Σεβρών τις 28 Ιουλίου/ 10 Αυγούστου 1920 αναφέρονταν στο εδαφικό καθεστώς της οθωμανικής αυτοκρατορίας. 1) Στην Ελλάδα περιέρχονταν η Ίμβρος και η Τένεδος καθώς και η Ανατολική Θράκη ως την Ανδριανούπολη. 2) Η Σμύρνη και η περιοχή της υπό ελληνική επικυριαρχία, δημοψήφισμα θα αποφάσιζε την ένωση ή όχι με την Ελλάδα. 3) Αναγνωριζόταν η ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων. 4) Ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα Στενά. 5) Περιορισμός του τουρκικού στρατού. 6) Εκκρεμές το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου που τελικά δόθηκε στην Αλβανία.

120) Γιατί αναζωπυρώθηκε ο τουρκικός εθνικισμός και ποιες οι θέσεις του; Η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη και οι βλέψεις των άλλων συμμάχων στα

14

μικρασιατικά εδάφη προκάλεσαν αμέσως την τουρκική αντίδραση που στράφηκε κυρίως εναντίον των Ελλήνων του εσωτερικού της Μικράς Ασίας. Εκφραστής του τουρκικού εθνικισμού αναδείχθηκε ο συνταγματάρχης Κεμάλ Ατατούρκ. Τον Απρίλιο του 1919 αντιστάθηκε στις ταπεινωτικές για την Τουρκία ρυθμίσεις της Αντάντ και τον Ιούλιο του 1920 στο «Συνέδριο του Ερζερούμ» καθορίστηκε το πλαίσιο δράσης με σύνθημα: «Η Τουρκία στους Τούρκους». Άρχισε η αναδιοργάνωση του στρατού και μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών επιδόθηκε σε συστηματικό αγώνα εναντίον των Ελλήνων.

121) Ποια η πολιτική κατάσταση της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας;

Ο ελληνικός λαός ήταν διχασμένος σε «φιλοβασιλικούς» και «Βενιζελικούς». Στις 30 Ιουλίου 1920 έγινε δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου στο Παρίσι και οι αντιθέσεις οξύνθηκαν. Τον Οκτώβριο του 1920 πέθανε ο βασιλιά Αλέξανδρος και το Νοέμβριο ο Βενιζέλος ηττήθηκε στις εκλογές και έφυγε στο εξωτερικό. Η νέα φιλοβασιλική κυβέρνηση ύστερα από δημοψήφισμα έφερε το βασιλιά Κωνσταντίνο στο θρόνο και παρά τις προεκλογικές εξαγγελίες της συνέχισε τις επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία.

122) Ποια ήταν τα αίτια της ήττας των Ελλήνων; Υπήρχαν προβλήματα ανεφοδιασμού στα βάθη της Μ. Ασίας. Εξάλλου, η Ελλάδα ήταν οικονομικά εξαντλημένη, απομονωμένη και χωρίς υποστήριξη από τους πρώην συμμάχους της.

123) Τι γνωρίζετε για το τέλος της μικρασιατικής εκστρατείας και την τύχη της Σμύρνης;

Η νέα ελληνική κυβέρνηση, παρά το γεγονός ότι στον προεκλογικό αγώνα είχε καταδικάσει την εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου, συνέχισε τις επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία. Ο ελληνικός στρατός σημείωσε επιτυχίες, όμως υπήρχαν προβλήματα ανεφοδιασμού στα βάση της Μ. Ασίας. Εξάλλου η Ελλάδα ήταν οικονομικά εξαντλημένη, απομονωμένη και χωρίς υποστήριξη από τους πρώην συμμάχους της. Οι Ελληνικές δυνάμεις καθηλώθηκαν στον ποταμό Σαγγάριο από το Σεπτέμβριο του 1921 ως τον Αύγουστο του 1922 και τότε εκδηλώθηκε η άριστα οργανωμένη αντεπίθεση του Κεμάλ. Στις 27 Αυγούστου 1922 ο τουρκικός στρατός μπήκε στη Σμύρνη, τέσσερις μέρες αργότερα η Σμύρνη δεν υπήρχε. Αιχμαλωσίες, λεηλασίες, σφαγές αμάχων, προσφυγιά ήταν ο επίλογος του δράματος.

124) Ποιοι ήταν οι όροι της συνθήκης της Λωζάνης; Η Ανατολική Θράκη, η Ίμβρος και η Τένεδος περιέρχονταν οριστικά στην Τουρκία, ο ποταμός Έβρος ορίστηκε σύνορο μεταξύ Ελλάδας- Τουρκίας. Η Ελλάδα εγκατέλειπε τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Αποφασίστηκε ανταλλαγή των πληθυσμών, υποχρεωτική για τους Έλληνες που ζούσαν στην Τουρκία και για τους Τούρκους που ζούσαν στην Ελλάδα. Εξαιρέθηκαν οι Έλληνες μόνιμοι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης και οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.

125) Ποιες οι συνέπειες της ανταλλαγής των πληθυσμών; Με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι Έλληνες που ήρθαν στην Ελλάδα μαζί με τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής έφτασαν το 1.500.000. παρά τις τρομερές δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι ίδιοι και παρά τα προβλήματα που δημιούργησε η στέγασή τους, η ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία υπήρξε τελικά τονωτική για την οικονομία της χώρας και ειδικά για το εμπόριο και τη βιομηχανία. Αραιοκατοικημένες ή άγονες περιοχές, ιδίως στη βόρεια Ελλάδα, μεταβλήθηκαν με την εργασία τους: καλλιεργήθηκαν εκτάσεις, ιδρύθηκαν βιοτεχνίες, αναπτύχθηκαν εμπορικές επιχειρήσεις. Τέλος, επηρέασαν τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο.

126) Ποια ήταν τα αίτια και οι αφορμή του Β΄ παγκοσμίου πολέμου; Η δημιουργία νέων κρατών Η εδαφική επέκταση άλλων κρατών Η επικράτηση της ρωσικής επανάστασης Η επιδίωξη της Αγγλίας και της Γαλλίας να αυξήσουν την πολιτική και οικονομική τους

επιρροή στην Ευρώπη Οι ταπεινώσεις που επέβαλε η συνθήκη των Βερσαλλιών στη νικημένη Γερμανία Η έξαρση του γερμανικού εθνικισμού Η άνοδος του Χίτλερ Η «Κοινωνία των Εθνών» που δεν μπορούσε να περιορίσει τους εξοπλισμούς και να φέρει την

ειρήνη.Η αποχώρηση του Χίτλερ το 1933 από την Κοινωνία των Εθνών και η συμμαχία του με τη φασιστική Ιταλία το 1936, η οχύρωση των γαλλογερμανικών συνόρων (γραμμή Ζήγκφριντ) και η αντίστοιχη γαλλική (γραμμή Μαζινό) ενίσχυαν την πιθανότητα μιας πολεμικής αναμέτρησης. Όταν ο Χίτλερ την 1 Σεπτεμβρίου εισέβαλλε στην Πολωνία, οι σύμμαχοί της Αγγλογάλλοι κήρυξαν τον πόλεμο 3 Σεπτεμβρίου 1939.

127) Τι γνωρίζετε για τον Αδόλφο Χίτλερ; Ποιος ήταν ο στόχος του; Ο Αδόλφος Χίτλερ το 1919 ίδρυσε το «Εθνοσοσιαλιστικό κόμμα». Το 1933 έγινε καγκελάριος. Το 1934 έγινε πρόεδρος της Γερμανικής Δημοκρατίας με τον τίτλο «Φύρερ». Στόχος του

15

ήταν η αναβίωση του «Παγγερμανισμού». Ο αγώνας εναντίον των Εβραίων και των κομμουνιστών. Οι αντίπαλοι του ναζισμού εξοντώθηκαν.

128) Ποιοι είναι οι σκοποί του «Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών»; Σκοπός του ΟΗΕ είναι η διαφύλαξη της ειρήνης του κόσμου. Ως σήμερα έχει πραγματοποιήσει πολλές μεσολαβητικές και ειρηνευτικές δραστηριότητες. Έχει δραστηριοποιηθεί για τον περιορισμό των εξοπλισμών, τον αφοπλισμό και την αποκατάσταση των προσφύγων, την προστασία του περιβάλλοντος και τα ναρκωτικά.

129) Ποιες ήταν οι συνθήκες ειρήνης και ποιες οι διασκέψεις; Φεβρουάριος 1945: Η διάσκεψη στη Γιάλτα. Πήραν μέρος οι ηγέτες των τριών

νικητριών δυνάμεων: Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ, Στάλιν. Καθόρισαν τις σφαίρες επιρροής τους στην Ευρώπη.

Ιούλιος 1945: Διάσκεψη στο Πότσνταμ. Αποφασίστηκε η τύχη της ηττημένης Γερμανίας: Χωρισμός της σε δύο κράτη με διαφορετικά πολιτικά και κοινωνικά συστήματα.

Νοέμβριος 1945-Οκτώβριος 1946: Στη Νυρεμβέργη έγινε η δίκη των Ναζί για εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας.

1946: Αποφασίστηκε η ένωση των Δωδεκανήσων. Φεβρουάριος 1947: Υπογράφηκαν στο Παρίσι συνθήκες με τους πρώην συμμάχους της

ναζιστικής Γερμανίας.

16